1. ÜNİTE YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ

Transkript

1 Kavram Haritası ÜTE 1 Bilim ve bilimsel bilginin özellikleri Bilimsel bilginin kaynak ve dayanakları Bilimde öznellik ve nesnellik Tümdengelim Tümevarım Bilimsel yöntem Problem Hipotez Teori Veri Gözlem Kanun icel itel Biyolojinin tarihsel gelişim sürecine katkı sağlayan bilim insanları Biyolojinin günlük hayatta karşılaşılan sorunların çözümüne sağladığı katkılar Aristo bn-i Sina Gregor Mendel Francis Crick bn-i Heysem Aziz Sancar James Watson Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji Uyarılara Tepki 1. ÜTE AŞAM BLM BOLOJ Canlıların Ortak Özellikleri Hareket Hücresel apı Beslenme Solunum Metabolizma Homeostazi Prokaryot Ökaryot Üretici Tüketici Anabolizma Katabolizma Boşaltım Adaptasyon aşam Bilimi Biyoloji Canlılarda Bulunan Temel Bileşikler norganik Bileşikler Organik Bileşikler Organizasyon Üreme Büyüme ve gelişme Eşeysiz Üreme Eşeyli Üreme Su Asit ve Bazlar Tuz ve mineraller Karbonhidratlar Karbonhidratlar Protein Karbonhidratlar Hormonlar Karbonhidratlar ükleik asitler ağlar Enzimler Vitaminler ATP 8

2 ÜTE 1 Kavramlar Adaptasyon : Bir türün ya da çeşidin birkaç nesil boyunca fizyolojik biyokimyasal ya da anatomik değişiklikler sonucu geliştirdiği yetenekle hayatta kalmasını ve üremesini kolaylaştırarak belli bir çevreye uyum sağlama becerisi. Adenozin trifosfat (ATP): Peşpeşe 3 fosfat grubu taşıyan riboz şekerine bağlı adenozinden oluşan bir nükleotit. Aktivasyon enerjisi: Kimyasal reaksiyonların başlaması için gerekli olan enerji. Amilaz: işastayı parçalayarak şekere çeviren bir enzim. Anabolizma: Hücrenin birbirini izleyen bağlantılı biyokimyasal tepkimelerle ATP harcayarak öncül maddelerden yapıtaşlarını, makromolekülleri ve polimerleri sentezlemesi, biyosentez tepkimelerinin tümü. Anatomi: Hücre, doku ve organların yapı, kimyasal bileşim ve işlevsel özelliklerinin mikroskobik yöntemlerle incelenmesini konu alan bilim dalı. Beslenme: Besin maddesinin canlı tarafından yutulması, sindirilmesi, damarlarla kullanılacakları yerlere taşınması ve sonunda organizma tarafından kullanılacak hale getirilmesi. Bilim: Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim. Biyolog: Biyoloji ile uğraşan kimse, biyoloji uzmanı. Boşaltım: Sindirimden sonra bağırsaklarda kalan posanın, idrar torbasındaki idrarın ve ter, tükürük, vb. salgıların vücuttan dışarı atılması. Çıkarım: Belli önermelerin kabul edilen veya gerçek olan doğruluklarından, yanlışlıklarından, başka önermelerin kabul edilen veya gerçek olan doğruluklarını, yanlışlıklarını çıkarma. Dehidrasyon tepkimesi: Küçük moleküllerin aralarından su çıkararak daha büyük molekülleri oluşturmaları. Denatürasyon: Bir proteinin ikincil, üçüncül veya dördüncül yapılarının bozularak birincil yapılarına dönüşmesi ve böylece biyolojik etkinliğini kaybetmesi. Deoksiriboz: DA'da bulunan bir pentoz şeker. Disakkarit: ki monosakkarit biriminin birleşmesiyle oluşmuş bir karbonhidrat. Doku: Canlı organizmalarda aynı görevi yapmak üzere hücrelerarası maddelerinde katkıları ile bir araya gelerek organları meydana getiren benzer ya da tek tip hücrelerin oluşturdukları yapı. Ekoloji: Canlıların hem kendi aralarındaki hem de çevreleriyle olan ilişkilerini tek tek veya birlikte inceleyen bilim dalı. Ekosistem: Bir alandaki canlı birliklerin ve cansız varlıkların hepsinin birden oluşturduğu sistem. Elektron mikroskobu: Canlı yapıların, özellikle hücrelerin ince yapısının incelenmesinde kullanılan, ısıtılan bir metal parçasından çıkan ve vakum içinde yönlendirilen elektronların bir elektromanyetik alandan geçerek incelenen yapının çok fazla büyütülmüş olarak görülmesini sağlayan araç. Fizyoloji: Canlıların hücre, doku ve organlarının görevlerini ve bu görevlerin nasıl yerine getirildiklerini inceleyen bilim dalı. Glikojen: Glikoz monomerlerinden oluşan dallı polisakkarit zinciri. Omurgalılarda kasta ve karaciğerde depolanan, glikoz fosfata parçalanarak kullanılacağı yerlere sevk edilen bir depo maddesi. Glikoz: Canlılarda bulunan altı karbonlu bir şeker; monosakkarit. Gliserin: ağlı maddelerden, sabunlaştırma yoluyla çıkarılan, renksiz, tatlı şurup kıvamındaki sıvı. Heterotrof: Kendi besinini üretemediği için, gerekli organik maddeleri dışarıdan almak zorunda olan organizma. Hidroliz: Su ile parçalanma; bir molekülün kovalent bağlarının su ile parçalanarak ayrılan kısımların birine H + ve diğerine OH grubunun eklenmesi. Hipotez: Doğruluğu istatistiksel sınama, kanıtlanma, gözlemlerle vb. ile ortaya çıkarılan sav. Homeostazi: Her canlı sistemde bulunan, çevre şartlarının değişkenlerine rağmen iç dengenin sürekli olarak sabit tutulması. Hormon: Canlılarda sentezlendikten sonra etki göstereceği yerlere taşınabilen ve çok düşük miktarlarda büyümeyi, farklılaşmayı ve çeşitli fizyolojik olayları olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilen organik bileşik. nhibitör: Kimyasal ve biyokimyasal reaksiyonları geciktiren veya durduran genellikle organik yapıda olan bileşikler. norganik: Canlılardan elde edilmeyen, yapısında karbon içermeyen ve canlıların yaşadığı çevrede bulunan karbondioksit, su, tuz gibi mineral maddeler. zomer: Aynı çeşit ve sayıda atoma sahip fakat atomların düzenlenmesi, fiziksel ve kimyasal özellikleri farklı iki yada daha fazla kimyasal bileşikten biri. Katabolizma: Kompleks moleküllerin daha küçük moleküllere parçalanması sırasında enerjinin açığa çıkması olayı. Katalizör: Kimyasal tepkimeyi hızlandıran fakat kendisi değişmeden kalan madde. Kolesterol: Hayvansal yağ ve dokularda, yumurta sarısında bol miktarda bulunan, vücuda hayvansal besinlerle giren, karaciğer ve böbrek üstü bezinde de sentezlenen, yağ asitlerinin emilimini kolaylaştıran, deri yüzeyinde D vitamini, karaciğerde safra, böbrek üstü bezi ve eşey bezlerinde çeşitli steroid yapıdaki lipit. Kromozom: Ökaryotlarda DA'nın proteinlere sarılmasıyla yoğunlaşarak paketlenen, mikroskobik olarak gözlenebilen, sayısı canlı türüne bağlı olarak değişen, genetik bilgiyi taşıyan yapı. Laktoz: Sütte bulunan ve sütün buharlaşması ile kristal halde toplanan bir disakkarit. Lipit: Enerji depolama, hücre zarlarının yapısına katılma ve sinyal molekülü olarak temel biyolojik işlevlere sahip olan monogliserit, digliserit, trigliserit, fosfolipit, sterol, mum benzeri moleküller ve yağda çözünen vitaminler gibi doğal olarak oluşan geniş bir molekül grubu. Maltaz: işastanın hidrolizi sonucu meydana gelen, iki glikozdan oluşmuş bir disakkarit şeker. Metabolizma: Canlı organizmada yada canlı hücrede meydana gelen yapıcı ve yıkıcı nitelikteki kimyasal olayların tümü; protoplazmadaki asimilasyon ve parçalanma ile ilgili olayların toplamı; anabolizma ve katabolizma olaylarının toplamı. Mineral: ormal sıcaklıkta doğada katı durumda birtakım maddelerle karışık veya birleşik olarak bulunan veya kimyasal yollarla elde edilen inorganik madde. Monosakkarit: Genel formülü (CH 2 O) n olan en basit karbonhidrat. işasta: Bitkilerde depo maddesi olarak meydana getirilen polisakkarit. ükleik asit: Tüm hücrelerde genetik bilginin kodlanması, gelecek nesillere iletilmesi ve ifade edilmesinde rol alan, nükleotitlerin polimerleşmesi ile oluşan RA ve DA molekülleri. Organik: Canlılarla veya canlıların ürettiği maddelerle ilgili olan. Ototrof: norganik bileşikleri kullanarak kendi besinini kendi üretebilen canlı. Özbeslenen. Paradigma: Değerler dizisi. Plazmoliz: Hücre protoplazmasının su kaybı nedeniyle büzüşmesi. Polipeptit: Proteinlerin birincil yapısını oluşturan peptit bağlarıyla bağlanmış çok fazla sayıda amino asidin oluşturduğu bir polimer. Polisakkarit: Monosakkarit birimlerinin dallı ya da hat şeklinde birleşmesiyle oluşan, nişasta, glikojen, glikan vb. gibi yüksek molekül ağırlıklı karbonhidrat sınıfı. Protein: Peptit bağları ile birbirine bağlanmış aminoasitlerden oluşan zincir şeklindeki polipeptitlerin bir veya daha fazlasının küresel veya ipliksi yapılar meydana getirecek şekilde katlanması ile işlevsellik kazanan biyokimyasal bileşik. Selüloz: Bitki hücre duvarının esas yapısını oluşturan ve glikozdan yapılmış bir polisakkarit. Sitoloji: Hücre bilimi. Steroit: Canlılarda en önemli işlevi hormon üretmek olan lipidlerin genel adı. Substrat: Enzimin üzerinde etkili olduğu özel madde. Teori: Bir olay, bir yapı ya da düzenin nedenlerini açıklamak isteyen genel düşünce, görüş; kuram. Vitamin: Çoğunlukla bitkiler ve mikroorganizmalar tarafından üretilen, organizmaların sağlıklarını korumak, büyüme ve metabolizmaları düzenlemek üzere hayvansal ve bitkisel besinlerle alınan, düşük miktarlarda gereksinim duyulan, eksikliğinde metabolizmada çeşitli olumsuzluklara yol açan, suda ve yağda çözünebilen, çoğunlukla ışık ve sıcaklığın etkisiyle bozunabilen, düşük molekül ağırlıklı organik bileşikler. aşam Bilimi Biyoloji 9

3 ÜTE TEST Canlıların apısında Bulunan Temel Bileşikler Glikojen ve maltoz moleküllerinin;. hidrolizini sağlayan enzim çeşidi,. yapılarında bulunan bağ çeşidi,. sentezlerinde açığa çıkan su sayısı özelliklerinden hangileri ortaktır? A) alnız B) alnız C) ve D) ve E), ve 4. Bir bitki hücresinde gerçekleşen dehidrasyon sentezi reaksiyonları sonucu meydana gelebilecek değişimlerle ilgili çizilen; Miktar Glikoz işasta Zaman Miktar Maltoz Glikoz Zaman Miktar Glikojen 2. Canlı bir hayvan hücresinde gerçekleşen organik molekül sentezi sırasında oluşan su ile senteze katılan monomer sayısı arasındaki ilişki aşağıdaki grafikte verilmiştir. Su sayısı Monomer sayısı Grafiğe göre sentezlenen organik molekül çeşidi;. nişasta,. yağ,. glikojen, V. protein A D E Z Glikoz Zaman grafiklerden hangileri yanlıştır? A) alnız B) alnız C) alnız D) ve E), ve ÇÖZÜM STEE SORU 5.. Monosakkaritlerin yapısında glikozit bağı bulunur.. Amino asidin çeşidini belirleyen radikal grubudur.. ağ sentezi sırasında ester bağı oluşur. moleküllerinden hangileri olabilir? A) alnız B) alnız C) ve V D), ve V E),, ve V 3.. Maltoz. Protein. Glikoz V. Trigliserit ukarıda verilen yargıların doğru (D) ve yanlış () olarak sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) D D B) D D C) D D) D E) D aşam Bilimi Biyoloji ukarıda verilen organik moleküllerden hangilerinin yapısında glikozit bağı bulunur? A) alnız B) alnız C) ve D) ve V E), ve V 6. Bir bitki hücresinde 10 molekül trigliserit sentezi sonucu oluşan suyun tamamı maltoz yıkımı için kullanıldığında oluşacak glikoz molekülü sayısı aşağıdakilerden hangisidir? A) 29 B) 30 C) 31 D) 59 E) 60 47

4 ÜTE 2 Etkinlikler. Aşağıda verilen boşlukları uygun sözcüklerle tamamlayınız. 1. Zarla çevrili makromoleküller... yoluyla hücre zarından dışarı atılır. 2. Su moleküllerinin hipotonik ortamdan hipertonik ortama geçmesine... denir. 3. Protein sentezi... organelinde gerçekleşir. 4. DA... hücrelerde sitoplazmada,... hücrelerde ise çekirdekte bulunur. 5. Hücre zarı... geçirgen özellik gösterir. 6. Gelişmiş yapılı bitki hücrelerinde iğ ipliği oluşumu... adı verilen sitoplazmik proteinler aracılığıyla oluşturulur. 7. Prokaryot hücrelerin tamamı... hücrelidir hücreler farklı doku hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip, bölünebilen hücrelerdir. 9. Bazı tek hücreli alglerin bir araya gelerek oluşturdukları hücre topluluğuna... denir. 10. Endositoz yoluyla hücre içine alınan makromoleküllerin sindiriminde... organeli görev yapar ve... organellerinin kendilerine ait DA, RA ve ribozomları vardır. 12. Ribozom organelinin yapısında... ve... molekülleri bulunur. 13. Zardan geçebilecek büyüklükteki moleküllerin az yoğun oldukları ortamdan çok yoğun oldukları ortama geçişleri... ile sağlanır. 14. Endositoz olayı,... ve... olmak üzere iki şekilde gerçekleşebilir. 15. Hücre zarının dış yüzeyindeki... hormonların ve yabancı maddelerin tanınmasında görev yapar. 16. Bitkilerde çiçek ve meyve gibi kısımlara renk veren organel çeşidi... Hücre 17. Sentrozom organeli... ve... hücrelerinde bulunur. 18. Bitki hücrelerinin hücre çeperi... yapılıdır kofuller tatlı su tek hücrelilerinde hemolizi sağlar. 20. Hücre ile eşit yoğunluğa sahip olan çözeltilere... çözelti denir. 63

5 Etkinlikler ÜTE 2. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına (D), yanlış olanların başına () yazınız. 1. Hücre zarının dış yüzeyinde bulunan glikoproteinler hormonları tanımada görev yapar. 2. Tatlı suda yaşayan amip gibi bazı tek hücrelilerde hücre içine giren suyun fazlası kontraktil (vurgan) kofullar aracılığıyla dışarı atılır. 3. Prokaryot ve ökaryot hücrelerde ortak olarak bulunan tek organel çeşidi ribozomdur. 4. Fotosentez yapan tüm canlı hücrelerde kloroplast organeli bulunur. 5. Mitokondri organelinde sentezlenen ATP molekülü organik monomer sentezinde kullanılmaz. 6. Zardan geçemeyecek büyüklükteki katı moleküllerin yalancı ayak oluşturularak hücre içine alınmasına fagositoz denir. 7. Kök hücreler farklılaşma özelliğini kaybetmemiş hücrelerdir. 8. Amino asit sentezi kloroplast organelinde gerçekleşir. 9. Prokaryot hücrelerde DA sentezi çekirdekte gerçekleşir. 10. Gelişmiş yapılı bitki hücrelerinde sentrozom ve lizozom organelleri vardır. 11. Endositoz olayında hücre zarındaki taşıyıcı proteinler görevlidir. 12. Hipertonik ortama bırakılan bir hücrenin su kaybederek büzülmesine plazmoliz denir. 13. Kistik fibrozis hastalığı lizozom organelinin fonksiyonel bozukluğundan kaynaklanır. 14. Bakteri, mantar, alg ve bitki hücrelerinde hücre duvarı bulunur. 15. Saprofit bakterilerde hücre dışına salgılanacak enzimler golgi organelinde paketlenir. 16. Mitokondri organelindeki iç zar kıvrımlar yaparak matriksi oluşturur. Hücre 17. Kloroplast organelinin iç kısmında bulunan tilakoit zar üst üste katlanarak bozuk para demetlerini andıran stromayı oluşturur. 18. Sentrozom organeli sadece hayvan hücrelerinde bulunur. 19. Hücre zarındaki porlar çekirdek zarındaki porlara göre daha geçirgendir. 20. Lizozom organelinin parçalanmasına bağlı olarak hücrenin kendi kendini yok etmesine otoliz denir. 64

6 Canlılığın Temel Birimi Hücre (Hücre Zarı ve Madde Alışverişleri) 7.. Ca +,. Glikoz,. işasta, V. Protein, V. ATP ukarıda verilen moleküllerden hangileri hücre zarından doğrudan geçebilir? 10. Hücre içi maltoz yoğunluğu %10 olan bir hücre,, t 3 zaman aralıklarında sırasıyla %8 lik, %9 luk ve %5 lik maltoz çözeltilerine bırakılıyor. Buna göre hücredeki su miktarında meydana gelecek değişikliklerle ilgili aşağıda verilen grafiklerden hangisi doğrudur? A) Su miktarı B) Su miktarı A) alnız B) alnız C) ve D) ve V E), ve V t 3 Zaman t 3 Zaman C) Su miktarı D) Su miktarı t 3 Zaman t 3 Zaman 8. %20 glikoz yoğunluğuna sahip X, ve Z hücreleri farklı yoğunluktaki çözeltilere bırakıldıktan bir süre sonra hücrelerdeki osmotik basıncın > Z > X şeklinde değiştiği gözleniyor. Buna göre hücrelerin bırakıldığı çözeltilerin başlangıç yoğunlukları aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? X in bırakıldığı nin bırakıldığı Z nin bırakıldığı çözelti çözelti çözelti A) %20 %25 %30 B) %25 %30 %35 C) %30 %45 %25 A D E Z 11. E) Su miktarı t 3 Zaman arı geçirgen zar D) %25 %40 %35 E) %30 %25 %20 K M %20 lik tuz çözeltisi %10 luk tuz çözeltisi Hücre 9. Osmoz olayı ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Suyun çok olduğu ortamdan az olduğu ortama geçişidir. B) Su geçişi sırasında ATP harcanmaz. C) Su geçişi osmotik denge sağlanınca durur. D) Su geçişi hipertonik ortamdan, hipotonik ortama doğrudur. E) Suyun geçtiği tarafta yoğunluk azalır. ukarıda verilen şekildeki gibi hazırlanan deney düzeneğinde meydana gelebilecek değişimlerle ilgili;. Tuz molekülleri K bölmesinden M bölmesine doğru aktif taşıma ile geçer.. Ortam yoğunlukları eşitlenince madde geçişi durur.. Su molekülleri M bölmesinden K bölmesine doğru osmoz ile geçer. yargılarından hangileri doğrudur? A) alnız B) alnız C) ve D) ve E), ve 70

7 Ünite Tekrar Testi 7. Aktif taşıma, ekzositoz ve fagositoz olayları için;. madde taşınımının tek yönlü gerçekleşmesi,. ATP tüketiminin olması,. monomer taşınımının gerçekleşmesi özelliklerinden hangileri ortaktır? A) alnız B) alnız C) ve D) ve E), ve 10. nce bağırsakta polipeptitlerin kimyasal sindirimi sonucu oluşan amino asitlerin emilimi genel olarak aşağıdaki olaylardan hangisi ile gerçekleştirilir? A) Ekzositoz B) Fagositoz C) Pinositoz D) Aktif taşıma E) Kolaylaştırılmış difüzyon 8. Şekil - 1 Şekil - 2 ukarıdaki şekilde bir bitkiye ait çiçek sapı dilimlere ayrılmıştır. (şekil - 1) oğunluğu bilinmeyen bir çözeltiye daldırılan saplarda bir müddet sonra kıvrılma gözlenmiştir. (şekil - 2) Buna göre deneyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Bitki sapı hipertonik ortama bırakılmıştır. B) Kıvrılmanın nedeni sapın dilimlenmiş bölümündeki hücrelerde turgor basıncı artışıdır. C) Saptaki hücrelerin ozmotik basınçları artmıştır. D) Sap hücreleri ozmos ile su kaybetmiştir. E) Kıvrılmanın düzelmesi için bitki sapı hipotonik ortama konulmalıdır. A D E Z 11.. Hipertonik ortama bırakılan hücrenin su kaybederek büzülmesi. Saf suya bırakılan alyuvarın su alarak patlaması ukarıda tanımlamaları yapılan kavramlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Deplazmoliz Plazmoliz B) Plazmoliz Hemoliz C) Deplazmoliz Osmoz D) Plazmoliz Deplazmoliz E) Deplazmoliz Hemoliz 12. Hücredeki su miktarı ormal 9. t 3 t 4 t 5 Zaman Hücre ukarıdaki şekilde görülen hücre zarından madde geçişi ile ilgili;. Aktif taşıma olayıdır.. Geçiş yapan madde polimerdir.. ağı çözen bir maddenin geçişi olabilir. yargılarından hangileri yanlıştır? A) alnız B) alnız C) ve D) ve E), ve ukarıdaki grafikte bir bitki hücresindeki su miktarının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) zaman diliminde hücrenin turgor basıncı artar. B) zaman diliminde hücre kendine göre hipertonik çözeltiye bırakılmıştır. C) t 3 zaman diliminin sonunda hücre plazmoliz olmuştur. D) t 4 zaman diliminde hücre izotonik çözeltiye bırakılmıştır. E) t 5 zaman diliminde hücre zarı ile çeperi arasındaki mesafe azalmıştır. 96

8 ÜTE Etkinlikler 3. Aşağıda verilenleri uygun şekilde eşleştiriniz. 1. Tür a. Sınıflandırma bilimi. 2. Taksonomi b. Gerekli ATP'yi sadece oksijensiz ortamda üretebilen bakteriler. 3. Ampirik c. Filogenetik sınıflandırmada ortak özelliğin en fazla olduğu basamak. 4. Âlem d. Sıtma hastalığına neden olan tek hücreli protista cinsi. 5. Zorunlu anaerob e. Aristo'nun yaptığı ilkel sınıflandırma. 6. Amip f. Kalbi dört bölmeli olan sürüngen. 7. Plazmodium g. Filogenetik sınıflandırmada organizma sayısının en fazla olduğu basamak. 8. Şapkalı mantar h. letim demeti taşımayan bitkiler. 9. Vatoz ı. alancı ayakları ile hareket eden tek hücreli protist. 10. Solungaç i. Kitinden oluşan hücre çeperine sahip organizma. 11. Akrep j. Kambiyum bulunduran kapalı tohumlu bitkilerin genel adı. 12. Kirpi k. Balıkların solunum organı. 13. Deniz yıldızı l. Kitapsi akciğeri bulunan hayvan. 14. Timsah m. Bir kıkırdaklı balık cinsi. 15. Alveol n. Derisi dikenliler sınıfına ait bir hayvan örneği. 16. Çift çenekli o. avrusunu sütle besleyen bir hayvan. 17. Damarsız tohumsuz ö. Memeli akciğerlerinin yüzey alanını artıran kesecikler. 18. otokord p. Bakterilerin birbirlerine tutunmasını sağlayan yapı. Canlılar Dünyası 19. Pilus r. lkel omurga. 20. Omurgasız s. Sinir şeridini karın boşluğunda bulunduran canlıların genel adı. 107

9 ÜTE TEST Canlı Âlemleri ve Özellikleri (Bakteriler ve Arkeler Âlemi) 3 6 ÇÖZÜM STEE SORU 1. Aşağıda verilen olaylardan hangisini gerçekleştirebilen bir canlı türünün prokaryot hücre yapısında olduğu kesindir? A) Ölü artıklardaki organik maddeleri inorganik maddelere çevirebilen B) Klorofil pigmenti sayesinde ışık enerjisini soğurabilen C) norganik maddeleri oksitleyerek enerji üretebilen D) Polimer besinlerin bulunduğu ortamlarda yaşayamayan E) Kamçısı ile aktif hareket yapabilen 4.. Ekosistemlerdeki organik atıklardan inorganik madde oluşumunu sağlarlar.. Doğadaki zehirli birçok inorganik maddeyi oksitleyerek zehir etkisini azaltırlar.. Sadece monomer besinlerin bulunduğu yerlerde yaşayabilirler. V. Sadece gündüz organik monomer sentezleyebilirler. V. Hücresel solunum enzimlerini hücre zarı kıvrımlarında bulundururlar. Çeşitli özellikleri yukarıda verilmiş olan bakteri grupları ile ilgili olarak aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A) Saprofit B) Kemoototrof C) Parazit D) V Fotoototrof E) V Zorunlu anaerob 2. Arkealar ile ilgili verilen;. Halofiller aşırı tuzlu ortamlarda yaşarlar.. Psikrofilik arkeler sıcaklığın 5 o C nin altında olduğu bölgelerde yaşarlar.. Metanojenik arkeler otçul memelilerin sindirim kanalında yaşarlar. V. Termofilik arkeler zorunlu anaerobtur. yargılarının doğru (D) ve yanlış () şeklinde sıralanışı nasıl olmalıdır? V A) D D B) D D D C) D D) D D E) D D 3. Bakterilerin sınıflandırılmasında;. solunum çeşitleri,. organel çeşitleri,. nükleik asit çeşitleri, V. hücre yapıları özelliklerinden hangileri bir kriter olarak kullanılmaz? A) ve B) ve V C), ve D), ve V E),, ve V A D E Z 5. Ototrof beslenen bütün bakteri çeşitlerinde aşağıda verilenlerden hangisi ortaktır? A) Kloroplast organeline sahip olma B) Klorofil pigmenti içerme C) Mezozoma sahip olma D) Gündüz karbondioksit özümlemesi yapabilme E) Oksijensiz solunum ile ATP üretme 6. Aşağıda verilen bakteri çeşitlerinden hangisi karşısında belirtilen işlevi gerçekleştiremez? A) Saprofit bakteri Protein sentezleme B) Heterotrof bakteri Toksin salgılama C) Ototrof bakteri Organik besin sentezleme D) Parazit bakteri Fotofosforilasyon ile ATP üretme E) Aerob bakteri Eşeysiz üreme 7. Aşağıdakilerden hangisi bütün bakteri çeşitlerinde bulunan ortak yapılardan biri değildir? A) Hücre zarı B) Hücre çeperi C) Ribozom D) Ribonükleik asit E) Kamçı 119 Canlılar Dünyası

10 ÜTE TEST Canlı Âlemleri ve Özellikleri (Bitkiler Âlemi) Bitkilerde gözlenen aşağıdaki özelliklerden hangisi tüm ototrof beslenen canlı türlerinde de görülür? A) Selüloz yapılı hücre çeperine sahip olma B) Glikozların fazlasını nişasta olarak depolama C) Kloroplast organeline sahip olma D) şık enerjisi yardımı ile organik monomer sentezi yapma E) Karbondioksit özümlemesi yapma 4. Kazık kök yapısına sahip olan bütün bitki türlerinde aşağıda verilen özelliklerden hangisi ortaktır? A) Kambiyum yapısına sahip olma B) Tohumunda tek çenek bulundurma C) Döllenme sonucu endosperm dokusunu oluşturma D) Dört mevsim yeşil olma E) Dar ayalı yapraklara sahip olma 2. Aşağıda bitkiler âleminin sınıflandırılması şematik olarak verilmiştir. ÇÖZÜM STEE SORU X grubu Bitkiler Âlemi Z grubu grubu Kapalı Tohumlu Tek çenekli K grubu Buna göre şemada verilen X,, Z ve K grupları ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) X grubundaki bütün bitkiler damarsızdır. B) grubunda metagenez ile üreyen bitki türleri bulunur. C) Z grubundaki bitkiler çok yıllık ve odunsudur. D) K grubunda saçak kök yapısına sahip olan bitki türleri bulunur. E) Z ve K grubundaki bütün bitki türlerinin tohumları meyve yaprakları ile örtülüdür. 3. Aşağıdaki özelliklerden hangisi iletim dokuya sahip olan bütün bitki türlerinde görülür? A) Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesi B) Aktif hareket yapamama C) Gerçek çiçeklere sahip olma D) Geniş ayalı yapraklara sahip olma E) Kambiyum yapısına sahip olma A D E Z 5. Aşağıdakilerden hangisi mantarlar ve bitkiler âlemi üyelerinde görülebilecek ortak özelliklerden değildir? A) Madde döngülerinde rol oynama B) Hücre çeperine sahip olma C) Sporla üreme D) işasta depolama E) Parazit beslenme 6.. Bitkiler âleminin bütün üyelerinde klorofil pigmenti vardır.. Damarsız çiçeksiz bitkilerin tamamı metagenez ile ürer.. Tohumlu bitkilerin tamamı kambiyum dokusuna sahiptir. V. Gerçek kök, gövde ve yaprak yapısına sahip olmayan bütün türler çiçeksizdir. Bitkiler ile ilgili verilen yukarıdaki yargıların doğru (D) ve yanlış () şeklinde sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? V A) D B) D D C) D D D) D E) D D D 131 Canlılar Dünyası