Gayrimenkul Zirvesi 2011

Transkript

1 Gayrimenkul Zirvesi May s 2011 Lütfi K rdar Kongre ve Sergi Saray

2 Katk lar yla

3 Ana Sponsorlar 11. Y l Sponsoru Sponsorlar Katk da Bulunanlar Bas n Sponsorlar letiflim Sponsorlar Stratejik Ortak Bilgi Orta Reed Exhibitions Gayrimenkul Etkinlikleri

4 Baflkan Mesaj Ifl k Gökkaya GYODER Baflkan 2010 y l gerek ülkemiz gerekse sektörümüz aç s ndan olukça hareketli geçen ve siyasi istikrar n olumlu etkilerini yaflad m z bir y l olmufltur y l beklentilerimiz yabanc sermaye giriflinin artmas ile ekonomideki büyüme oran n n yükselece i yönündedir. Ekonomik öngörülere bakt m zda enflasyon-düflük faiz oranlar gayrimenkul sektörünün geliflimi ve büyümesi için uygun ortam oluflturmaktad r. Türkiye büyüme tahminlerinin yukar yönlü olmas sektörel büyümelere de etki etmektedir. Güçlü iç talebin etkisiyle gayrimenkul sektöründeki canl l n artarak istikrarl bir seyir izleyece i ve yat r mlar n artaca öngörülmektedir. Dünyadaki e ilimleri de erlendirmek, stratejileri paylaflmak ve sektörümüzün yaflad sorunlara çözümler gelifltirmek amac yla düzenledi imiz Gayrimenkul Zirvesi bu y l da Türkiye nin ilk uluslararas kat l ml bölgesel gayrimenkul fuar ile birlikte ISTANBUL REstate çat s alt nda düzenlenmifl, yerli ve yabanc birçok sektör profesyonelini bir araya getiren etkinlikte yeni projelerin incelenmesine imkan sa lanm fl ve sektörün derinlemesine de erlendirmesi yap lm flt r. GYODER olarak bu sene 11. y l n kutlad m z Gayrimenkul Zirvesi sizlerin artan ilgi ve kat l mlar yla her y l biraz daha geliflmektedir. Engin bilgi birikimlerini ve deneyimlerini bizlerle paylaflan konuflmac ve panelistlere, organizasyonumuzun gerçeklefltirilmesinde büyük katk lar olan sponsorlar m za, deste ini her daim gösteren Sermaye Piyasas Kurulu na, T.C. Baflbakanl k Toplu Konut daresi Baflkanl na, EPRA ya, NAREIT e, AYD ye ve Urban Land Institute a sonsuz sayg ve teflekkürlerimi sunar m. GYODER 5

5 11. Gayrimenkul Zirvesi ve ISTANBUL REstate Panelleri Sonuç Bildirgesi GYODER in 2000 y l ndan bu yana geleneksel olarak düzenledi i Gayrimenkul Zirvesi nin on birincisi, ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar ile birlikte May s 2011 tarihleri aras nda, stanbul da Lütfi K rdar Kongre ve Sergi Saray nda gerçeklefltirilmifltir. T.C. Baflbakanl k Toplu Konut daresi (TOK ), Sermaye Piyasas Kurulu (SPK), Urban Land Institute (ULI), National Assocation of Real Estate Investment Trusts (NAREIT), Al flverifl Merkezi Yat r mc lar Derne i (AYD) ve European Public Real Estate Association (EPRA) n n katk lar yla gerçekleflen bu organizasyonda, Türkiye gayrimenkul piyasas ndaki son geliflmeler de erlendirilmifltir. Zirve ve Fuar da, gayrimenkul firmalar proje standlar yla yer alm fl, yap lan panellerde sektör ile ilgili birçok güncel konu ele al nm flt r. Gayrimenkul Zirvesi nde; Ekonomi Platformu, Gayrimenkul Sektöründe ve fiehirleflmede Yeni Trendler, Küresel Kriz Sonras Y ld z Parlayan Ülkeler ve Gayrimenkul Sektörüne Sosyolojik Bak fl konulu oturumlar gerçeklefltirilmifltir. Bu y l üçüncü kez yap lan ISTANBUL REstate panellerinde ise Konut Yat r mlar, Türkiye deki Yeni Proje Yat r mlar, Tesis Yönetimi Gayrimenkul Sektörüne Nas l Daha Fazla Sürdürülebilirlik Sa lar?, Krizin Gayrimenkul De erleri Üzerindeki Etkileri, Kentleri Yenileyerek Canland rmak, Türkiye de Yat r m Yapmak:AVM, ofis veya?, Kriz Sonras Gayrimenkul Piyasalar Nereye Yöneliyor?, Otel & Turizm konu bafll klar alt nda de erlendirmeler ve sunumlar gerçekleflmifltir. Gayrimenkul sektörünün mevcut durumu, son geliflmeler ve beklentiler, yukar da bahsedilen oturum ve panel bafll klar nda ele al narak incelenmifl, ortaya ç kan tespitler ve bu tespitlere yönelik çözüm önerileri ülkemizin gerek ekonomik, gerekse sosyal ve kültürel aç dan geliflmesine katk sa lamas amac yla iflbu sonuç bildirgesinde afla daki bafll klarda kamuoyu ile paylafl lm flt r. fiehirlerin daha düzenli ve yaflanabilir hale gelmesi için kentsel dönüflüm projeleri h zland r lmal, yeflil alan dengesi kurulmufl, ulafl m altyap s oluflturulmufl, ekolojik mimari tasar m yap lm fl, enerji tasarrufu sa layan, karbondioksit sal n m n azaltan kentlerin oluflturulmas hedeflenmelidir. Marka kentler oluflturmak, kentlerin geliflimini sa layacak ve kalitesini art racakt r. Bu anlamda kentsel restorasyonun yan s ra, altyap sal ve fiziksel düzenlemeler yap lmal, flehirlerin ifllevsel olmas sa lanmal d r. Kentsel dönüflümün baflar l olabilmesi için imar hakk transferi ve imar haklar n n menkullefltirilmesi sa lanmal d r. mar yasas nda yap lacak yeni düzenlemelerle ele al nmas gereken bu iki yöntemin hayata geçirilmesi projelerin ekonomik olarak getirisini de artt racakt r. Konut kredilerinin yayg nlaflmas için faizlerin % 0,5 seviyelerine inmesi gerekmektedir. Ayr ca, konut kredi faizlerinin gelir vergisinden düflülmesi, gayrimenkul sat fllar ndan al nan % 18 KDV oran n n indirilmesi imkanlar sa lan rsa sektörün ivmesi artacak, sektör daha da canlanacakt r. Di er yandan, yabanc lara gayrimenkul sat fl n engelleyen mütekabiliyet ilkesinin de ifltirilmesi ve yabanc lar n mülk ediniminin kolaylaflt r lmas, Türkiye'deki yabanc sermaye giriflinin artmas n ve sektörün büyümesini sa layacakt r. Mortgage sistemi Türkiye'de henüz ifllevsel de ildir. Sistemin sa l kl bir flekilde ifllemesi için ikincil piyasalar n geliflmesi mutlak flartt r. Gayrimenkul sektörünün art k geldi i yap itibariyle sermaye piyasalar ile daha yak nlaflmaya ihtiyac vard r. Bu anlamda, GYO lar n önemi alg lanmal ve GYO lar n hem say s hem de büyüklü ü daha da artmal d r. Genel ekonomik durum itibariyle, dünya ekonomisi krizi geride b rakm fl ve büyüme sürecine girmifltir. Dalgalanmalar olsa da büyümede ana trend yukar yöndedir. Geliflmekte olan ülkeler ise, geliflmifl ülkelere göre daha h zl büyümektedir. Global sermayenin yönü gittikçe daha çok geliflmekte olan ülkelere kaymakta ve sermaye art k ülkelerin demografik özelliklerine ve tüketim gücüne göre yer de ifltirmektedir. Bu anlamda Türkiye nin potansiyeli çok yüksektir. Bir tak m risk unsurlar söz konusu olsa da Türkiye ekonomisi oldukça iyi durumdad r. Çevre konusu ile gayrimenkul sektörü yak n iliflkilidir. Çevrenin korunmas ve yeflil alanlar n artmas için gayrimenkul sektörüne düflen önemli görevler bulunmaktad r. Gelecekte yaflamaya uygun f rsat flehirler, sosyal ve 6 GYODER

6 ekonomik güçleri dengeleyecek flehirler olacakt r. Bu flehirlerin ortak özellikleri, sürdürülebilir, yenilikçi, teknolojiye haz r, ulafl m ve altyap s çözümlenmifl, sa l k ve güvenlik aç s ndan uygun, ekonomik etki gücü yüksek, ifl yap labilirli i kolay, yaflanabilir, çevreye duyarl, yaflam merkezleri ile dolu, yüksek performansl yap malzemelerden oluflan, nitelikli insanlar n yaflad flehirler olacakt r. Gelece in flehirleri, ekolojik bak fl aç s ile de erlendirildi inde ise yeflil binalar, enerji verimlili i, karbon sal n m, at k yönetimi, sürdürülebilirlik konular ön plana ç kmakta ve bu çerçevede flehir planlamac l ve mimarl n iç içe geçti i görülmektedir. Finansal piyasalar, flirketleri art k çevreye verdikleri önem itibariyle de de erlendirmekte ve flirket kredibiliteleri art k çevresel risklerinin de de erlendirilmesi suretiyle flekillenmektedir. Geliflen ülkelerin gayrimenkul sektörleri incelendi inde; Türkiye nin önemli avantajlar bulunmaktad r. Türkiye gayrimenkul sektörü, pazar olgunlu u ve fleffafl kta art fl içerisindedir. Konut geliflme alan olarak orta segment dikkat çekmekte, lüks konut rezidans pazar ise h zla geliflmektedir. AVM pazar nda beklenti doygunlaflma, ofis pazar nda ise istikrarl geliflme yönündedir. Lojistikte geliflme a rl yurtiçi bölgesel yönde, otel piyasas nda ise seçici olarak olumlu yöndedir. Karfl l kl l k ilkesi, geliflen ülkeler içinde sadece Türkiye de vard r ve Türkiye nin gayrimenkul yat r mlar konusunda daha liberal bir yap ya bürünmesi gerekti i aç kt r. Türkiye de yaflanan ekonomik de iflimle, sosyolojik aç dan da dönüflüm yaflanm flt r. Toplumsal ve bireysel tercihler farkl laflm fl, tüketim al flkanl klar ve yaflam biçimleri de iflmifltir. Bu de iflimin gayrimenkul sektörüne de etkileri olmufltur. Yeni bir orta s n f n do mas ile site yaflam tercih edilmeye bafllanm fl, AVM lere ilgi artm flt r. Gelecekte de hem sosyolojik hem de demografik yap lar n de iflmesi ile gayrimenkul sektöründe yeni trendler ortaya ç kacakt r. Bu anlamda sosyal veriler iyi okunmal, araflt rmalar takip edilmeli ve de iflen toplumsal ve bireysel tercihlere yönelik olarak gayrimenkul sektöründe farkl uygulamalar gelifltirebilmelidir. Gayrimenkul sektöründeki rekabet nedeniyle; ürünün kurgulanmas, pazarlamas, üründe de er yarat lmas, teknolojinin kullan lmas, teslim ve sat fl sonras hizmet konular nda sürekli de iflimler ve geliflimler yaflanmaktad r. Ama sektöre yeni giren firma ve kiflilere yönelik bir sertifikasyon sürecinin olmamas, alt ve orta gelir grubuna ucuz konut üretilememesi, ödeme imkanlar n n kolaylaflt r lamamas, kentsel dönüflüm projelerinin finansman s k nt s, ikincil piyasalar n kurulamamas, imarl arsa tedariki s k nt s gibi konularda hala ilerleme kaydedilememifltir. Kriz sonras nda gayrimenkul sektöründe rekabet daha da artm flt r. Müflterilerin daha çok bilinçlenerek flirketleri ve projeleri tüm yönleriyle ele alarak karfl laflt rmas yla sektörün yap s tamamen al c odakl, tüketici merkezli olarak geliflmifltir. Türkiye çok büyük bir gayrimenkul gelifltirme ülkesi olma yolunda ilerlemektedir. Kamu ile tetiklenen, daha sonra özel sektörün devreye girdi i birçok yeni büyük gayrimenkul projesi vard r. Yeni kent merkezleri do maktad r, kentsel doku ve görünümleri de iflmektedir, flirketler gerek planlama gerekse de uygulamada daha etkin bir hal almaktad r, mimari tasar mda önemli geliflimler yaflanmaktad r. Ancak kamu ile iflbirli i için daha genifl platformlara ihtiyaç vard r. Yabanc yat r mc lar n da Türkiye ye ilgisi son derece yüksektir. Yabanc yat r mlar aç s ndan Türkiye nin avantajlar olarak genç ve büyüyen nüfus, ekonomik büyüme, politik istikrar, arz ve talep aras ndaki aç k gözükürken, dezavantaj olarak ise fleffafl k, yasal s k nt lar, bilgi ve veri temini eksikli i, da n k ortakl k yap lar, flirketlerin ortakl klara bak fl aç lar gelmektedir. Gayrimenkul sektöründe tesis yönetiminin özellikle proje gelifltirme aflamas nda gelifltirici ile birlikte planlanmas son derece önemlidir. Ayr ca binalarda yaflayacak insanlar n, sürdürülebilirlik konusunda davran flsal e itimi ve bilinçlendirilmesi de gereklidir. Kentleri yeniden canland rmaya çal fl rken, eski ve yeniyi bir arada yaflatman n yollar sa lanmal, eski mimariye önem verilmeli, özellikle flehrin kültürel miras korunmaya çal fl lmal d r. Kentsel dönüflüm ise kamu ve özel sektörün iflbirli i ve halk n mutlak kat l m ile mümkündür. Otel ve turizm sektörü aç s ndan Türkiye de arz ve talep artmakta olup, hem ifl, hem resort oteller aç s ndan özellikle son 10 y lda ciddi geliflmeler yaflanm flt r. Türkiye otel gelifltirme ve inflaat bak m ndan içinde bulundu u bölgede (Kafkasya ve Türk Cumhuriyetleri, Ortado u, K.Afrika) bir merkez niteli indedir ve önümüzdeki süreçlerde de böyle kalmas beklenmektedir. Türkiye ye uluslararas ve kurumsal markalar n daha çok gelmesi ve yat r m yapmas beklenmektedir. Sektörde farkl ürün segmentlerinde ve lokasyonlarda proje gelifltirme imkan bulunmaktad r. Ama otel projeleri gelifltirmede büyük flehirlerle s n rl kal nmamal, Anadolu flehirlerinde de yayg nlafl lmal d r. GYODER 7

7 Bu sayfadan istediğiniz sayfaya gidebilmek için imleci başlıklar!üzerine tıklayınız. Zirve Program 17 May s :30 09:30 Kay t 09:30-10:30 Aç l fl Konuflmalar Ifl k GÖKKAYA, GYODER Baflkan Prof. Dr. Vedat AKG RAY, Sermaye Piyasas Kurulu Baflkan 10:30-10:50 Kahve Aras 10:50 11:50 1. Oturum: Ekonomi Platformu Dünya Ekonomisindeki Eksen Kaymasından Türkiye nin Alaca ı Pay Ne Olacak? Orta Do uda Yaflanan Geliflmeler Dünya Ekonomisini Nasıl Etkileyecek? Dünya Ekonomisindeki De iflimlerin Türkiye ye Yansımaları Nasıl Olacak? Dünya Ekonomisinin Büyüme Beklentisi Gerçekleflecek mi? Oturum Baflkan Cüneyt BAfiARAN, Bloomberg HT, Araflt rma Müdürü Konuflmac lar Dr. Alfred GUSENBAUER, Avusturya Eski Baflbakan Dr. Saruhan ÖZEL, Denizbank Bafl Ekonomisti Dr. Süleyman YAfiAR, Sabah Gazetesi, Ekonomist, Köfle Yazar 11:50-13:30 Ö le Yeme i 13:30 14:00 Konuk Konuflmac Ediz Hun, Uzman Ekolog 14:00 15:10 2. Oturum: Gayrimenkul Sektöründe ve fiehirleflmede Yeni Trendler Kriz Sonrası Baflarıya Ulaflan Yenilikçi Reçeteler Neler? Enerjide Verimlilik ve Geri Dönüflüm Felsefesi Hangi Yaflam Alanlarını Yaratacak? fiehir Ekolojisi Nedir? Yeflil Mimarlık Hareketi Yatırımcılar çin Ne Kadar Cazip? Konvansiyonelin Dıflındaki Projelerden lham Almak ster misiniz? Oturum Baflkan M. Emre ÇAMLIBEL, GYODER, Yönetim Kurulu Üyesi Konuflmac lar Dr. Brian Anthony CIOCHETTI, MIT Gayrimenkul Bölümü, Baflkan ve Akademik Direktör Jemma GREEN, JP Morgan, Çevre ve Sosyal Risk Bölümü Baflkan Yardımcısı Prof. Hüseyin KAPTAN, Atelye 70 Planlama ve Tasarım Grubu, Kurucu Yönetici Murat TABANLIO LU, Tabanlıo lu Mimarlık,Mimar 15:10 15:30 Kahve Aras 8 GYODER

8 Bu sayfadan istediğiniz sayfaya gidebilmek için imleci başlıklar!üzerine tıklayınız. Gayrimenkul Zirvesi 11 15:30 16:40 3. Oturum: Küresel Kriz Sonras Y ld z Parlayan Ülkeler Gayrimenkulde Iflık Nereden Yükseliyor? Geliflen Ülkelerin Sundu u fl ve Yatırım Potansiyelleri Neler? Geliflen Ülkelerdeki Ticari Gayrimenkul Talebini Tetikleyen Büyük Cazibe Nedir? Yıldızı Parlayan Ülkelerde Yaflanan Dikkat Çekici Bafları Hikayelerini Dinlemek ster misiniz? Oturum Baflkan Rona YIRCALI, DE K, cra Kurulu Baflkan Konuflmac lar Dr. Can Fuat GÜRLESEL, Ekonomi ve Strateji Danıflmanlık Hizmetleri, Baflkan ve Kurucu Ortak Cefi KAMH, DE K Türk Hindistan fl Konseyi Baflkanı M. Noyan RONA, T. Garanti Bankası, fiangay Bafl Temsilcisi U ur TERZ O LU, Türk Amerikan fl Adamları Derne i, Baflkan Dr. Manfred WILTSCHNIGG, Immofinanz AG, Yönetim Kurulu Üyesi 16:40-17:10 Kahve Aras 17:10 17:30 Konuk Konuşmacı Can PAKER, TESEV Baflkan 17:30-19:00 4. Oturum: Gayrimenkul Sektörüne Sosyolojik Bak fl Gayrimenkul Sektörünün Dünü, Bugünü, Yarını... AVM lerin Kent Alanında Yarattı ı Etkiler Nelerdir? Gayrimenkul Sektöründe Arz Talep Dengeleri Nasıl fiekillenecek? Gayrimenkul Sektöründeki Yeni Trendlerden Anadolu fiehirleri Ne Kadar Pay Alıyor? AVM ler Birer Kamusal Alan mı? Oturum Baflkan Tavit KÖLETAV TO LU, Atlas Proje ve Arazi Gelifltirme, Baflkan Konuflmac lar Ömer Faruk ÇEL K, Sinpafl GYO, cra Kurulu Baflkanı Doç. Dr. A. Didem DANIfi, Galatasaray Üniversitesi, Sosyoloji Böl. Ö retim Görevlisi Hakan KODAL, AYD Baflkanı Cemal ONARAN, Garanti Mortgage, Genel Müdür Jean François PEROUSE, Galatasaray Üniversitesi, Sosyolog Bülent TANLA, Arafltırmacı Ahmet Misbah DEM RCAN, Beyo lu Belediye Baflkanı 19:00-21:00 Gala Resepsiyon GYODER 9

9 Sunucu : Saadet Baykal De erli konuklar ulusal ve uluslararas kurumsal ziyaretçilere ev sahipli i yapmakta olan Gayrimenkul Zirvesi ve ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar n n aç l fl na hepiniz hofl geldiniz. Gayrimenkul Zirvesi 11, ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar ise 3. yafl n kutluyor bu y l, sizlerin kat l m ile elbette. Zirve boyunca gayrimenkul sektöründe Türkiye de ve dünyada yaflanan geliflmeler ve bunlar n her aç dan yans mas ele al nacak, oturumlarda tüm detaylar ile tart fl lacak. Bu arada 2 gün boyunca ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar n n da sürece ini hat rlatmak istiyorum. fiimdi aç l fl konuflmalar n yapmak üzere GYODER Baflkan Say n Ifl k Gökkaya y kürsüye davet ediyorum. Ifl k Gökkaya GYODER Yönetim Kurulu Baflkan Say n Baflkanlar m, De erli Kat l mc lar, De erli Bas n Mensuplar, Bu sene 11. sini düzenledi imiz Gayrimenkul Zirvesi ne hofl geldiniz. Bugün sektörümüzle ilgili önemli konulara de inmek, geliflmeleri de erlendirmek ve sorunlar dile getirmek için birlikte bu platformu oluflturmaktay z. Geçti imiz y l beklentilerin üzerinde bir performans gösteren sektörümüz 2. yar da yükselmeye bafllam fl ve Türkiye genelinde y lsonu itibar yla %17,1 seviyesinde büyümüfltür. Bu olumlu geliflmenin oluflturdu u iyimserlik ve yabanc yat r mc lar n Türkiye ye olan güveni artm flt r. Yap lan gayrimenkul sat fllar na bakt m zda 2009 y l nda 1,8 milyar dolar olan gayrimenkul sektöründeki yabanc lara sat fl 2010 y l nda 2,5 milyar dolara yükselmifltir. Büyüme h z ekonominin büyüme h z n n üstünde olan ve bu nedenle de ekonominin lokomotifi olarak görülen inflaat sektörü Türkiye deki gayrisafi milli has ladaki pay %5,6 olarak bulunmaktad r. Türkiye ekonomisine istihdam ve yat r m olarak büyük katk larda bulunan gayrimenkul sektörü 2011 y l nda da inflaat sektöründe %15-20 aras nda büyümeyi hedeflemektedir y l n n göstergelerine bakt m zda da bu flekilde %15-20 aras nda büyüyece i kendini ifade etmektedir. Türkiye de kentleflme süreci, ekonomik büyüme, küreselleflme, gelir düzeyinin artmas, yaflam standartlar n n yükselmesi ve nüfus art fl gibi nedenlerle h zlanm fl ve inflaat sektöründe önemli bir boyut kazand rm flt r. Bu süreç di er ülkelerde çok daha yavafl olmakla birlikte Türkiye de çok h zl oluflmufltur y l sonundan itibaren inflaat sektöründe müteahhitlik kavram sona ermifl, proje gelifltirme ve yat r mc kimli i ön plana ç km flt r. Bununla birlikte sektörümüzde kurumsallaflma önemli oranda h zla yay lm flt r. Fakat denetimsiz bir flekilde bafllayan kentleflme, bu sürecin planl bir flekilde yürütülememesi sonucu düzensiz ve çarp k bir kentleflme ortaya ç km flt r. Bu tür bir kentleflme de beraberinde hava kirlili i, arta at klar, yeflil alanlar n yetersizli i, yüksek miktarda sera gaz emisyonu ve su kirlili i gibi çevresel problemler meydana getirmifltir. Nitekim ngiliz The Economist dergisinin yaflan labilir kentler s ralamas nda stanbul 140 kent aras nda 110. s rada yer alm flt r. Bu çerçevede gayrimenkul sektöründe yeni getirilecek çal flmalardan bir tanesi de Kentsel Dönüflüm çal flmalar d r. fiehirlerin daha düzenli ve yaflan labilir hale gelmesi amac yla oluflturulan Kentsel Dönüflüm Projeleri h zland r lmal d r. Dünya kaynaklar n n h zla tükendi i günümüzde yeflil alan, yeflil alan dengesi, ulafl m alt yap oluflturulmas, ekolojik mimari tasar m, enerji tasarrufu sa layan karbondioksit sal n m n azaltan kentler oluflturmak hedeflenmelidir. Çevreye önemli katk larda bulunan hatta kendi enerjisini üreten yeflil binalar bu durumda büyük önem teflkil etmektedir ve teflvik edilmelidir. Kentsel dönüflümün baflar l olabilmesi için imar hakk transferleri ve imar haklar n n menkullefltirilmesi sa lanmal d r. mar hakk transferi varolan imar haklar n bir baflka projeye transferini sa lar, imar hakk n n menkullefltirilmesi ise arsa sahibinin imar hakk n kullanmay p bu hakk yerel yönetim iflbirli iyle serbest 10 GYODER

10 piyasa koflullar nda yerel yönetimlerle birlikte bunu likite çevrilmesi üzerine kurulmal d r. mar yasas nda yap lacak yeni düzenlemelerle ele al nmas gereken bu iki yöntem flekli hayata geçirilmesi projelerin ekonomik olarak getirisini artt racak ve bu kentsel dönüflümü h zland racakt r. Bir di er önemli konu da marka kentler oluflturmak, kentlerin geliflimini sa lamak ve kalitesini artt rmak. Markalaflma için kentsel restorasyon, alt yap, fiziksel düzenlemeler ve tan t m çal flmalar yap lmal, flehrin ifllevsel olmas sa lanmal d r. Marka kent projelerinin baflar yla hayata geçirilmesi ve bu kentlerin sosyo ekonomik bir geliflme ile çok h zl flekilde etkileyici olaca n görebiliriz. Marka kentler daha güçlü bir ekonomi, daha sosyal bir yaflam, daha ça dafl bir kent olma yolunda imkanlar sunacakt r. Dolay s ile kentlerdeki markalaflma sürecinin bafllamas yla birlikte kentin e itim, istihdam ve mekan kalitesindeki de iflim bafllayacak, bu süreç do al olarak ekonomik canlanma meydana getirecektir. Bu büyük kentlere göçün de engellenmesi için çok önemli yollardan biridir. Sektörümüz için çok önemli olan finansman sistemine bakt m z zaman konut al mlar n n finansman da sektör için önemli bir unsurdur. Konut al m hem ihtiyaç hem de yat r m amaçl yap lmaktad r ülkemizde. Güvenli bir yat r m arac olarak görülen gayrimenkul bu özelli i nedeniyle öncelikli olarak tercih edilmektedir. Fakat konut kredilerinin yayg nlaflmas ve daha çok hane halk n n kullanabilmesi için faizlerin 0,5 seviyelerine indirilmesi gerekmektedir. Günümüzün koflullar nda bu çok zordur. Ayr ca konut kredi faizlerinin gelir vergisinde düflürülmesi, kredi al m n kolaylaflt racak ve sektörün ivme kazanmas n sa layacakt r. Konut ihtiyac n n büyük bölümü nitelikli fakat ucuz konuta yöneliktir. Dolay s yla düflük gelirli vatandafllar n ev sahibi olmas n engelleyen bu sorun karfl s nda kamunun daha önemli bir fonksiyon ve rol almas gerekmektedir. Gayrimenkul sektörünün geliflimine teflvik amac yla öncülük eden ve Türkiye nin gayrimenkul platformu olan GYODER sektörel sorunlara çözüm üretmek için çal flmalar n yürütmektedir. Bu çerçevede dernek olarak ele alaca m z konular aras nda ikincil piyasalar n oluflturulmas, mütekabiliyet yasas n n kald r lmas ve KDV indirimi gibi önemli sorunlar yer almaktad r. Gayrimenkul sat fllar ndan al nan %18 KDV oran n n yap lacak indirimle gayrimenkul piyasas n canland racak ve konut al mlar n kolaylaflt racakt r y l n n 2. yar s nda uygulanan KDV indirimi sonucu KDV oran %18 den %8 e düflürülmüfltü. Fakat bu indirim net alan 150 m 2 ve üstü konutlarda ve 3 ay gibi k sa bir sürede uyguland için sektörde geçici bir hareketlilik sa lam flt. Bununla birlikte bu çeyrekte konut + sat fl yap lm flt, bu indirimle birlikte. Sektörde tüm konut al c lar n n faydalanaca bir KDV indiriminin uygulanmas kesinlikle gereklidir. Bir baflka sorunumuz da mütekabiliyet konusudur. Yabanc vatandafllar n ülkemizden gayrimenkul sat n al m n engelleyen ve zorlaflt ran mütekabiliyet yasas ise baflta elde edilecek gelirlerin kaybedilmesi olmak üzere birçok f rsat n önünü kesmektedir. Yabanc lara gayrimenkul sat fl n engelleyen mütekabiliyet ilkesinin de ifltirilmesi ve yabanc lar n mülk ediniminin kolaylaflt r lmas, Türkiye deki yabanc sermaye giriflinin artmas n sa layacak, sektöre kaynak oluflturacak ve sektörün büyümesine h z kazand racakt r. fiöyle bir örnek vermek istiyorum buna istinaden: ngiltere vatandafl bir kifli Türkiye de konut alabiliyor ama bir Azerbaycan vatandafl Türkiye den konut alam yor. Bunun çok çarp k bir olay oldu unu çok net görebiliyoruz. Mortgage sistemi Türkiye de henüz ifllevsel de ildir. Türkiye de konut kredisi verilmektedir. Mortgage sisteminin sa l kl bir flekilde ifllemesi için ikincil piyasalar n gelifltirilmesi olmazsa olmaz bir flartt r. kincil piyasalar n oluflturulmas konut kredilerini tabana yayacak ve konut kredisini kullanan hane halk say s n n GYODER 11

11 artmas na sebep olacakt r. Amerika daki Freddie Mac ve Fannie Mae örneklerinin krize sebep olmas bu sistemin Türkiye de kurulmas na engel olmamal d r. Konut kredilerine bakt m z zaman 2010 y l sonu itibar yla 60.4 milyar TL seviyesinde kapatm fl, 2011 Nisan ay sonu itibar yla da 61 milyar TL ye ulaflm flt r. Bu seviyeler ile Türkiye de gayri safi yurt içi has la içindeki pay %5,6 ya sahip olan konut kredileri gayri safi yurtiçi has la içindeki bu düflük oran ile kesinlikle bir tehlike oluflturmamaktad r. Takipteki kredilerin oran ise %1,4 ile yine çok düflüktür. Avrupa da geliflmekte olan ülkelerde konut kredilerinin gayri safi yurt içi has laya oran %15 tir, AB ülkelerinde bu oran%50-80 aras ndad r. Türkiye de bu oran %15 seviyesine ç ksa bile bir problem oluflturmayacakt r. GYODER olarak bizim de beklentimiz konut kredilerinin %15 seviyelerine ç kmas d r. Sektörün çat kuruluflu olarak GYODER in çal flmalar yaln zca sorunlar n çözülmesi de il, ayn zamanda sektöre bilgi ve veri ak fl sa lamaya yöneliktir. Bu ba lamda yay nlad m z endeks çal flmalar m za bir yenisini daha kat yoruz; ofis fiyat endeksini oluflturuyoruz. Çal flmalar devam eden endeks haz rland ktan sonra 3 ayda bir yay nlanacakt r. Her ay haz rlad m z ve yay nlad m z yeni konut fiyat endeksi sonuçlar ise sektörde son dönemde ifade edilen konut balonun gerçek olmad n ortaya koymufltur. Konut fiyatlar nda art fl meydana gelmektedir fakat endeksin Mart ay sonuçlar na göre, konut fiyatlar ndaki art fl geçen senenin ayn dönemi ile karfl laflt r ld nda %6,17 seviyesindedir. Bu y l 11. Gayrimenkul Zirvesi 4 ana bafll k alt nda gerçeklefltirilecektir: 1.Oturum olan Ekonomi Platformu kapsam nda Türkiye de ve dünyada yaflanan ekonomik geliflmeler de erlendirilecektir. Gayrimenkul Sektöründe ve fiehirleflmede Yeni Trendler bafll kl 2. oturumda baflar ya ulaflan yenilikçi reçetelerin neler oldu u sorgulanacakt r. 3. Oturumda Küresel Kriz Sonras Y ld z Parlayan Ülkelerde Geliflen Ülkelerin Sundu u Potansiyeller incelenecektir. Gayrimenkul Sektörüne Sosyolojik Bak fl konulu son oturumda ise konut edinmede ve proje üretiminde arz talep dengesinin nas l de iflti i tart fl lacakt r. Ayr ca sektörümüze referans veriler üretmek amac yla haz rlatt m z Geliflen Ülkelerin Gayrimenkul Sektörleri, Türkiye nin Konumu ve Öngörüler 2015 Raporu Dr. Can Fuat Gürlesel taraf ndan aç klanacakt r. Bu rapor, Asya Pasifik, Orta Do u, Latin Amerika ve Orta Do u Avrupa da yer alan geliflen ülkeler gayrimenkul sektörü genel olarak, Çin, Hindistan, Rusya, Katar, Endonezya ve Brezilya gayrimenkul piyasalar n ise özel olarak incelemektedir. Türk gayrimenkul sektörüyle karfl laflt rmalar yapmakta ve 2015 y l na kadar öngörülerde bulunarak Türkiye nin potansiyelini ve rekabet gücünü ortaya koymaktad r. Dünyan n en büyük fuarc l k flirketi Reed Exhibitions ile güç birli i yaparak düzenledi imiz ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar 11. Gayrimenkul Zirvesi ile bu y l 3. kez gerçekleflecektir. Bu sayede gayrimenkul sektörünün gerek ülkemizde, gerekse dünyadaki önemli temsilcileri bir kez daha sektörü de erlendirmek, fikir al flveriflinde bulunmak, en önemlisi de yeni iflbirli i ve yat r m f rsatlar yakalamak üzere bir araya gelecektir. Her biri alan nda uzman 100 e yak n konuflmac m z ise birbirinden çarp c konular yeni bak fl aç lar ile de erlendirecektir. Konut yat r mlar kentleri yeniden canland rmak, Türkiye de yeni proje yat r mlar, otel ve turizm yat r mlar, tesis yönetimi gibi sektöre dair pek çok konunun detayland r laca panellerimiz zirve oturumlar m z kadar etkili ve faydal olacakt r. 11. Gayrimenkul Zirvesi nin bu sene de sektörümüze farkl bak fl aç lar kazand raca na inan yor ve hepinizi sayg yla selaml yorum. 12 GYODER

12 Sunucu : Saadet Baykal GYODER Baflkan Say n Ifl k Gökkaya ya teflekkür ediyoruz. Ve flimdi konuflmas n gerçeklefltirmek üzere Sermaye Piyasas Kurulu Baflkan Say n Prof. Dr. Vedat Akgiray kürsüye davet ediyorum efendim. Prof. Dr. Vedat Akgiray Sermaye Piyasas Kurulu Baflkan Herkese Günayd n, herkesi sayg yla sevgiyle selaml yorum. GYODER e ve onun de erli yöneticilerine teflekkür ediyorum davetleri için. GYODER in 11 sene önce kuruluflunda baflka flapka alt nda biz de bulunmufltuk. Ve o günden bugüne kadar 11 y ld r ayakta, faaliyetleri artarak devam ediyor, dolay s ile GYODER in sesini hepimiz duymaya çal fl yoruz. O yüzden teflekkür ediyorum geçmifl ve flimdiki yöneticilerine. Bildi iniz gibi ben, Sermaye Piyasas Kurulu Baflkan y m, dolay s yla bizim düzenleme ve denetleme flemsiyemiz alt nda Gayrimenkul Yat r m Ortakl klar da var. Genel olarak Türkiye Sermaye Piyasalar, Gayrimenkul Sektöründe Sermaye Piyasalar n n yak nl gibi konulardan bahsetmek istiyorum. 2 y ld r bu görevdeyim ve görevim gere i dünyan n çok çeflitli ülkelerine gittim, ço unu ilk defa gördüm ve daha çok ziyaret etti im ülkeler de Türkiye gibi leri Geliflmekte Olan Ülkeler. Yani geliflmifl, finansal parametrelere göre geliflmifl say labilecek ülkeler. Türkiye, Rusya, Brezilya, Çin, Hindistan, Meksika v.s sene önce yurtd fl na gidip geldi imizde özellikle bat ya gidip geldi imizde hep ülkemizdeki gayrimenkul resminin çirkinli inden üzülürdük.yani yollar dar gelirdi, binalar çirkin gelirdi. Fakat flimdi bahsetti im ülkelere gidip geldi imde-bu benim kiflisel gözlemim- dönüflte Türkiye çok hofl geliyor göze. Yani fark nda olmadan, ya da fark nda olarak son 20 y ld r bütün eksikliklerimize ra men, bütün hala çarp k yap laflmaya ra men, hala temizleyemedi imiz bir gecekondu olgusunda ra men bir güzelleflme var esas nda. Bu bir gözlem. Fakat art k rakamlar büyüdü, dolay s yla pazar büyüdü, ülkemizde gayrimenkul talebi var, konut, ofis v.s. ve artan bir talep var. Dolay s yla gayrimenkul sektörünün ve onun bütün periferal sektörlerinin büyümemesi, para kazanmamas diye bir fley söz konusu de il. Dolay s yla gayrimenkule iliflkin ticari faaliyetleri sermaye piyasalar ile finans sektörüyle daha yak nlaflt rmaya ihtiyac m z var.yani bu ülke gibi bir ekonomi düflünün, Türkiye gibi, gayrimenkul ifli iyi ve karl bir ifl, fakat bazen ekonomik dalgalanmalardan veya tüketici so uklu undan veya baflka sebeplerle ço u zaman da finansman eksikli inden s k nt lara yol aç yor. Sermaye Piyasalar ile gayrimenkul inflaat faaliyetlerinin yak nl n artt rmam z gerekiyor. Örnek vermek gerekirse, flu anda halka aç k IMKB de kota edilmifl 20 den biraz fazla GYO flirketi var. 300 küsur flirkette 20 tane çok az de il belki ama toplam büyüklü e bakarsak, Türkiye deki gayrimenkul sektörünün büyüklü üne bakarsak pek kayda de er bir kitle yok. Bu ülkemiz sermaye piyasalar için genel bir gözlem fakat konumuz bugün gayrimenkul oldu u için onu özel olarak söylemek istedim. Sermaye Piyasas Kurulu olarak bizim görevimiz baflta yat r mc y, tasarruf sahibini korumak, piyasalar düzenlemek, denetlemek ve bir yanl fll k varsa düzelttirmek. Fakat ekonomik büyüklü ümüze göre sermaye piyasalar m z, gayrimenkul sektörü bunun küçük bir örne i, nispeten daha az geliflti i için ister istemez bizim yaz l olmayan bir misyonumuz da sermaye piyasalar m z büyütmek olarak ortaya ç k yor. Esas nda sermaye piyasalar n büyütmeden, ekonominin büyüklü üne ekonominin büyüme h z na ayak uydurmadan yat r mc y korumak da mümkün de il. Dolay s yla yine gayrimenkul sektörüne dönersek, biz son zamanlarda, son 1-2 y l içinde SPK olarak bir tak m düzenlemeler yapmaya çal flt k. Yeni dönemde, yeni kanunumuzda daha da h zl yürüyebilece iz. Mesela GYO lar n borsaya girme, halka aç lma koflullar n oldukça basitlefltirdik. Eskiden minimum %49 du, %25 yap ld v.s. Dünyada daha basiti yok. Halka arzlar genelde yani hisse senedi yoluyla finansman bulmay teflvik ediyoruz, sadelefltiriyoruz, ifllemi h zland r yoruz. Küçük firmalar m z için bunu daha çok yap yoruz. GYODER 13

13 Borçlanma enstrümanlar pazar bafllad biliyorsunuz, evvelki seneye kadar Türkiye de özel sektör tahvili denen bir pazar yoktu, yani çok de il birkaç yüz milyon dolarl k küçük bir pazar vard veya yoktu. Geçen sene bu ciddi bir ivme yakalad, çok milyar dolarl k halka arzlar oldu, bu sene bunun birkaç misli olaca anlafl l yor, tahvilden bahsediyorum. Ve yine en son zamanda kira sertifikas, global ad yla sukuk denilen enstrümanlar n hem düzenlemesini yapt k, hem de vergi asimetrisini ortadan kald rd k. Bu kira sertifikas ad n koyuyoruz biz mevzuat m zda, en akla gelen en akla uygun formülü, gayrimenkulleri, bir kira üreten gelir üreten gayrimenkulleri teminatlaflt rarak borçlanmalar ç karmak. Bu da yeni bir enstrüman. Dolay s yla biz gayrimenkul flirketlerimize finansman bulabilmek, finans piyasalar na ulaflabilmek için gerekli enstrüman ve pazarlar sunmaya çal fl yoruz, buna da devam edece iz. Fakat genelde olan bir finansal cehalet diyorum baflka daha iyi kelime olmad için, veya bilgisizlik bizim sektörümüzde de söz konusu. Bak n hala proje gelifltiren arsa ve proje gelifltiren, inflaat yapt ran veya yapan firmalar, bu gayrimenkul yat r m ortakl olman n anlam n ve de erini tam anlam fl de iller bence. Bir kere ortakl k paylar n z borsalarda ifllem görüyor, yani likit. Girmek isteyen hemen girer, ç kmak isteyen hemen ç kar ki gayrimenkulün ekonomik dalgalanmalara en duyars z, kötü anlamda en duyars z oldu u saha da likit olmamas biliyorsunuz. Arsam var büyük flu kadar milyon dolar eder ama al c yok. Ama bu menkul k ymette tesisi gere i yoluyla çok de erli bir fley. Kurumlar vergisinden muaf. Yani kurum vergi vermeyecek. Dolay s yla GYODER gibi derneklerin varl ve bunlar vurguluyor olmas çok önemli. Ama daha gidecek çok mesafe var. Konuya biraz da makro düzeyde bakarsak : Konut veya genelde gayri menkul talebi varsa, bu do ru formatta finanse edilirse, arz sa larken o ekonomide, gayrimenkul ifli yüzünden kriz ç kmaz. Balon da oluflmaz, fiyatlar da fliflmez. Olsa bile bunlar geçici hareketlerdir.bu son yaflad m z krizde Amerika daki o kötü kalitedeki sub-prime ipotek kredileri çok suçland. Do rudur, orada hükümet resmen finanse etmesi için Fannie Mae ye Freddie Mac e emreti, bu zorla yapt r ld. Ödeme gücü olmayanlara kredi verildi, v.s. v.s. Fakat fiyatlar epey bir fliflti. Ve enteresan bir fley oldu Amerika da. Ya oradaki olgu bizi korkutmas n diye bunu söylemeye çal fl yorum, 2006 senesinin ilk bahar nda yay nlanan bir raporda çok kapsaml çok üst düzey bir bilimsel çal flmayd : Bu sub-prime ipotek pazar, kredilerin hepsi batsayd, yani o kanaldan kredi bulan hiç kimse bir kurufl para geri ödemeseydi, toplam zarar yani hepsi ödemiyor, dükkan kapat deseydi 1,3-1,4 trilyon dolar olacakt. Ki böyle bir fley olamaz, bir k sm ödeyecek muhakkak ki, en kötü ihtimal %30- %20 patlak ç kar. Fakat zincirin o ilk halkas, oradaki defaultlar v.s. öyle bir tetiklemeye yol açt ki bugüne kadar yani 2007 nin sonlar nda 2008 de a rl kla bafllayarak lara kadar devam ediyor, Amerikan devleti direkt ve endirekt yollarla trilyon dolar destek sa lad piyasalara, hala yetmiyor.yani 10 misli parasal destek veriliyor, iflte ortak olunuyor, kredi veriliyor, garantör olunuyor, farkl formatlarda hala aç k kapanmad. Teminat gayrimenkul, daha sa lam teminat yok. Bu soruyu sormak laz m: demek ki orada bir birim teminatla birim kredi üretildi, dizayn edildi. Detay na girmeyece im. Yani bu binan n de eri 10 milyon dolar, ben bunu teminatlaflt r yorum, bir daha menkullefltiriyorum, bir daha menkullefltiriyorum, biraz da yan na kenar na sigorta koyuyorum rayicinden ben bunu kullanarak 10 milyon dolarl k binay kullanarak milyon dolarl k bir kredi üretiyorum, hacmi üretiyorum. Yani %5 i patlasa gitti zaten bina yok, el de ifltirdi. Türkiye de böyle bir fley söz konusu de il. Dolay s yla gayrimenkule sa lanacak 14 GYODER

14 her türlü finansman imkan, bu konut kredisidir, iflyeri kredisidir, tahvildir, kira sertifikas d r, GYO dur, her neyse Türkiye için bugünkü yap s yla bugünlü kuramsal mant koruyabilirsek bir sistemik risk kayna olmaz. Dolay s yla, çünkü artan bir talep var, kötü konutlar n deprem riski var, yeni konutlarla de ifltirmek ihtiyac var, insanlar daha iyi evler istiyor, daha iyi ofisler istiyor, böyle talep varken fazla aç gözlü olmadan yeni finansman modelleriyle bu talebi karfl lamaya yönelik hiçbir zaman risk kayna olmaz, mümkün de il. 3 ay ç kar, 5 ay düfler ama ortalama olarak orta ve uzun vadede bu herkesin kazanaca bir sonuçtur ki Türkiye ekonomisinde önemli lokomotiflerden bir tanesi: gayrimenkul ve inflaat ifli. Say n Baflbakan m z n geçen gün aç klad stanbul projesi, Kanal stanbul v.s. tüm gayrimenkulcülere bir heyecan vermesi laz m. Yani bir devlet yöneten bir kiflinin böyle büyük bir hayali bir projeyi sunmas inflaatç lara gayrimenkulcülere bir heyecan vermesi laz m, yeni bir imkan. De erlendirmek laz m, hayali paylaflmak laz m. Fakat art k büyüdü rakamlar. Ve de maalesef bazen izliyoruz bize de intikal ediyor flu veya bu flekilde, baz firmalar m z-küçük az nl k tabii- düzgün yollarla finansman kaynaklar n bulamad klar için ve onlara ulaflamad klar için kendi kendilerine finansman modelleri üretmeye bafll yorlar. Yani hafiften bankac l k, arac kurumluk yapmaya bafllar gibi.. Bu riskli ifl iflte, buna izin vermemek gerekiyor. Fakat belki de o firmalar veya kifliler konuyu iyi bilmedikleri için mecburen kendi kendilerine bulabildikleri bir çözüm o. Dolay s ile her bak mdan önemli. Biz SPK olarak sizlerden gelecek her türlü yenilikçi, piyasay büyütücü, iflte cevap vermeye haz r z ve h zl cevap veriyoruz. Gayrimenkul bu flekilde önemli. Sermaye piyasalar m z önümüzdeki y llarda görünen o ki çok h zl büyüyecek. Ve uluslararas platformda daha enteresan, daha çok u ranan, daha çok kullan lan bir pazar haline gelecek. Borsam z büyüyecek, spot piyasam z büyüyecek, türev enstrümanlar büyüyecek, tahvil ifli büyüyecek, gayrimenkul finans olarak çeflitlenecek, çok çeflitli fleyler geliyor. Yani geliyor derken yap lacak de il yap l yor flu anda, onu söylemekten mutluluk duyuyorum. stanbul Finans Merkezi Projemiz çok ciddi proje, çok ciddi, epey mesafe ald k, biz SPK olarak stanbul a tafl n yoruz. Arsam z ald k, hatta geçen hafta mimari yar flma bafllad. Yani Sermaye Piyasas Kurulu olarak yeflil, çevre dostu, güzel bir bina yapaca z. Bu heyecan paylafl rsa herkes herhalde olas küçük problemlerimizi daha h zl hallederiz gibi geliyor bize. Ben bu toplant lar n verimli olmas n, hay rl olmas n diliyorum. Bazen az söz daha özdür, daha önemlidir, bazen az ama ilgili dinleyici daha iyidir. Dolay s yla ben hem toplant lar n hem fuar n çok baflar l c olaca na eminim, tekrar teflekkür ediyorum, herkese sayg lar sunuyorum. Sunucu : Saadet Baykal Sermaye Piyasas Kurulu Baflkan Say n Prof. Dr. Vedat Akgiray a teflekkür ediyoruz konuflmalar ndan ötürü. De erli konuklar, 1. oturumuyla bafllayacak Zirve de farkl konular ele al nacakt r. Saat 17:30 da bafllamas öngörülen son oturumda gayrimenkul sektörüne sosyolojik bak fl ele al nacakt r. GYODER 15

15 Ekonomi Platformu Sunucu : Saadet Baykal Özellikle ekonomik aç dan de erlendirmelerin yap laca ilk oturumla konferans m z art k bafllat yoruz. Önce kat l mc lar yerlerine davet ediyorum. Dr. Alfred Gusenbauer (Avusturya Eski Baflbakan ), Dr. Saruhan Özel (Denizbank Bafl Ekonomisti) ve Dr. Süleyman Yaflar (Ekonomist, ve Sabah Gazetesi Köfle Yazar ). Bu oturumun baflkanl n yapmak üzere de Say n Cüneyt Baflaran yerine davet ediyorum, Bloomberg HT Araflt rma Müdürü Cüneyt Baflaran Bloomberg HT, Araflt rma Müdürü Han mefendiler, Beyefendiler, GYODER in önderli inde bu sene 11. si yap lan Gayrimenkul Zirvesi nin ilk oturum paneli ilk oturumu olan ekonomi platformuna hofl geldiniz. Bloomberg HT olarak bizim de medya sponsoru oldu umuz GYODER in bu zirvesinde önemli konulara de inece iz ve bu önemli konular yerli ve yabanc konuklar m zla sizin takdirinize sunaca z. Biliyorum ki 2 gün boyunca tüm platformlarda geliflen önemli trendleri, yeni geliflmeler, gayrimenkulde f rsatlar, krizin ertesinde ç kabilecek olan f rsat ve ayn zamanda riskler tart flalacak ama biz bu platformda daha çok dünyada ve Türkiye de geliflen ekonomik flartlar, bunlar n bize getirdikleri ve yaratt f rsatlar konuflaca z. Biraz önce söyledi i gibi yerli ve yabanc konuflmac lar m z olacak. Ben size hemen konuflmac lar m z takdim edeyim. lk konuflmac m z Denizbank Bafl ekonomisti Dr. Saruhan Özel olacak. Saruhan Bey global ekonominin son durumu ve baz ekonomik trendler hakk nda bize güzel bir sunum yapacak ve bu sunumun neticesinde özellikle 2008 y l Kas m ay ndan beri büyük bir krizin efli inde olan dünyada ekonomi piyasalar nda yeni geliflen trendleri ö renmifl olaca z. Arkas ndan Avusturya eski Baflbakan Dr. Alfred Gusenbauer konuflacak. Kendisi Saruhan Özel in sunumunun arkas ndan bu konulara biraz de inecek ama daha çok ilginizi çekece inizi düflündü üm dünyadaki yeni geliflmeler, özellikle jeopolitik sorunlar ve Avrupa da durulmayan sular bir türlü durulmuyor bildi iniz gibi, buradaki geliflmeleri bize aktaracak ve kendi konuflmas n n en önemli konusu dünyada dünya ekonomisinin en büyük riskinin Avrupa n n sorunlar oldu uyla ilgili güzel ve son derece içeri i dolu bir konuflmas, sunumu olacak. Son konuflmac m z 16 GYODER

16 da Sabah Gazetesi Köfle Yazar ve Ekonomisti Say n Dr. Süleyman Yaflar. ki önemli konuflmac n n arkas ndan Say n Yaflar da bizlere bu sunumlar n arkas ndan Türkiye özelinde Türkiye deki ekonominin son 1-1,5 y l, bu krizin sonras nda ekonomide durum nedir ve özellikle 2011 y l içerisinde çok konuflulan cari aç k, al nan önlemler, bunun etkileri konusunda kendisinin yine güzel bir sunumu olacak. Konular m z da genel olarak flu alt bafll klarda s ralayabiliriz. Özellikle dünya ekonomisinin son 2,5 y lda girdi i krizden ç kma ad na ald önlemler, bunlar n etkileri ve 2011 y l na girdi imiz, 2011 y l n n ortas na geldi imiz flu günlerde hangi noktada bulunuyoruz bu tespiti yapmaya çal flaca z. Arkas ndan global piyasalarda de iflen ve geçerli olan son trendler, finansal trendler neler bunlara de inece iz. Ortado u da son dönemde yaflanan geliflmelerin Türkiye ekonomisine olumlu ve olumsuz etkilerini konuflmac lar m z sizler için de erlendirecekler ve ayn zamanda son dönemlerin en gözde konular ndan bir tanesi Türkiye de ve dünyada yaflanan ekonomik geliflmeler alt nda fonlar n geliflmekte olan ülkelere göstermifl olduklar ilgi ve alakan n devaml l konusunda gene önemli bir konuflmam z olacak. Ben son olarak flunu belirtmekte fayda buluyorum 14 y l aflk nd r ki, bunun son 8 y l nda Londra da bulundum. Çeflitli banka ve bankalarla fon yöneticili i yapm fl eski bir finans kiflisi ve son 1,5 y l nda televizyoncusu ve medya kiflisi olarak karfl n zda bulunuyorum. 14 y ldan beri bir al flkanl k vard bizde, her y l n bafl nda bu y l n zor bir y l olaca n söyler ve bunu müflterilerimize ve çal flma arkadafllar m za belirtirdik. Bu biraz önlem amaçl biraz da beklentileri bir miktar asl nda törpülemek amaçl yap l rd. Bu bir retorik olmufltu, her sene bu sene zor bir sene geçecek, bir önceki seneye göre daha zor olacak. Ama bu 2011 May s ay itibariyle flunu söyleyebilirim ki bu sene gerçekten zor bir sene oluyor finans piyasalar için. Ancak zor demek içinde f rsatlar yok demek de il. Belli ezberlerden kaç nan, dikkatli olan, s n rl ve sorumlu risk alan yat r mc lar için bu sene de gene kazançlar olacakt r diyorum ve ilk konuflmay yapmak için Dr. Saruhan Özel e sözü b rak yorum. GYODER 17

17 Dr. Saruhan Özel Denizbank Bafl Ekonomisti De erli kat l mc lar sizlere süremi aflmadan konuflmam tamamlamaya çal flaca m. Çok kabaca 3 k sm var konuflmam z n. Tabii öncelikle GYODER Yönetimine beni bugün buraya davet ettikleri için teflekkür ediyorum. 3 k s mda ilk baflta flöyle bir toparlama yapaca m, elimden geldi im kadar konuya yabanc bir sürü misafirimiz olabilir burada. Çok basit kolay bir tespit yapaca m size, flu anda tam olarak nerede bulundu umuz konusunda, biraz da iddial bir fleyler söyleyece im. Sonra Denizbank ta bizim bir perspektifimiz var, önümüzdeki dönemde buna Global 5 by 5 diyoruz yani 4 çeker gibi 5 çeker bir trendimiz var, trendsetimiz var, onlardan size bir k saca bahsedece im. Birinci önemli tespitimiz aç k ve net dünya ekonomisinin art k krizi geride b rakt. Burada krizden kast m z tabii resesyonun art k bitmifl olmas dünyada, resesyonun bir depresyona dönüflmeyecek olmas ve oturakl bir flekilde ekonomilerin art k bu üretimdeki düflüfl anlam na gelen resesyonu geride b rakm fl olmalar. Bunu 2010 y l nda gördük, dünya ekonomisi tekrar kriz öncesindeki üretim seviyesinin tekrar üzerine ç kt 2010 y l nda. Dolay s yla geri dönüflü oldu, geldi ve bu 2011 in ilk çeyre inde de biraz devam ediyor, hatta AB nin bile en sorunlu k s m, en pisliklerin oldu u k s m olan AB de bile, büyümenin art k biraz kendini hissettirmeye bafllad n görüyoruz, sorunlu ülkeler dahil olmak üzere. Bu dikkat ederseniz bu grafiklerde dünyan n genelinde %4,8 lik bir büyümeyle 62 trilyon dolarlara tekrar geldik ama bak n büyüme o kadar dengeli de il dünyada. Ülke baz nda ya da ülke gruplar baz nda buna bakt n z zaman tamam Amerika fena de ildi, 2010 da AB de idare etti, Japonya da fena de ildi asl nda, ama esas büyümenin bu Emerging Markets dedi imiz geliflmekte olan ülkeler grubundan geldi ini ve özellikle Türkiye nin de bu grup içerisinde gerçekten güzel bir geri dönüfl sergiledi ini görüyoruz. Yani dünyadaki geri dönüfl krizden geliflmekte olan ülkeler a rl kl geldi, bunda da Türkiye önemli bir rol oynad, bu önemli bir birincil tespitimiz. Benden sonraki de erli konuflmac m z da muhakkak bundan bahsedecek, büyüme yeterli olmuyor. Büyüme güzel bir fley üretimi artt r yorsunuz ama önemli olan istihdam yaratmak. Özellikle geliflmifl ülkelerin daha önce geçmifllerinde pek karfl laflmad klar bir dönemle karfl karfl yay z. Amerika da iflsizlik, Avrupa da iflsizlik %10lar civar nda. Bunu bir an evvel afla lara çekmeleri laz m. Türkiye de iflsizlik %10-15 hadi idare edersiniz, sosyal dayan flman z vard r ama daha böyle geliflmifl bir medeni ülkelerde her ne kadar sosyal baz destekler dahi olsa, iflsizlik 18 GYODER

18 kabul edilebilir bir fley de il. Üstelik finansal sistem istihdam n üzerine biner bu ülkelerde, yani istihdam varsa finansal sistem döner. O istihdam krediyi ödenir, finansal sistemden al nm fl krediyi. Dolay s ile geliflmifl ülkelerde bu kadar yüksek iflsizlikler kabul edilemez ve iflin kötü taraf büyümeye geri dönüfle ra men istihdam yaratmak da kolay olmuyor. Dolay s yla geri dönüfl var krizden, ama istihdam üzerindeki etkisi henüz geliflmifl ülkelerin kabul edebilece i düzeylerde de il, daha hala yan gözle biraz çekinceli olarak bu büyümeye yaklafl yorlar ve bunu uzun bir süre sürdürmek niyetleri var. Peki ekonomistler bu istihdam nas l artt rabilecek tavsiyelerde bulunabilirler? Bizim elimizde 10 tane iktisat, çok basit bir fley asl nda, hiç karmafl k bir fley de il, biz sadece iktisatç lar olay karmafl k hale getirir, yapt m z ifli önemli göstermek için böyle anlafl lmaz konufluruz ve ifli karmafl k hale getiririz. Herkes der ki adamlara bak bunlar çok karmafl k iflte. Halbuki iktisat çok basit bir fley. Elinizde zaten temelde iki tane politika var. Biri bütçe politikas bir tanesi de para politikas. Yani kur politikas art k politika olarak demiyorum, bu baz ülkeler bunu kullan yor olsa da. Temelde 2 tane politikan z var. fiimdi bütçe politikas nda yapacak fazla bir fley kalmad art k, neden? Çünkü ilk baflta kriz s ras nda aç lan delikleri doldururken baya bir destek verdik, bütün dünya olarak söylüyorum, verdik derken. Ve art k borçluluk iyice bu tarafta kamu sektörlerinde iflaslar geliyor. Yunanistan asl nda 2 y l önce iflas etti ama tabii yemedi iflas etti demek. Hala da 2 senedir Yunanistan tafl yor AB çünkü baflka bir tak m etkiler olacak v.s. fiimdi Yunanistan a, Portekiz e, rlanda ya bakanlar ngiltere si Amerika s bir dakika diyorlar, ne olur ne olmaz bize de bu rücu edebilir. Bak n S&P boyunu afl p ne diyor: Amerika n n rating ini afla ya indiririm v.s.. Dolay s yla bütçe politikas ndan bu deste i art k vermek kolay de il. Limitlere geldi, dünya limitlere geldi. Bütçe politikas ndan destek verecek bizim gibi ekonomiler var, biz de çok fazla flu anda ihtiyac m z yok. Dolay s yla mecburen para politikas deste inden bu ifl devam edecek, o iflsizlik sorununa para politikas ndan destek vermek belki birkaç sene daha devam edecek. Bak n politika faizleri sol üst grafik size göre, son flöyle biri y la bakt n z zaman, burada 3 y lda kestik ama tarihi düflük seviyelerinde, ECB biraz göstermelik artt rd. Libor faizlerine bak yorsunuz likidite bol, bankalar çok rahatl kla borçlan yorlar ve çok önemli bir geliflme, çok flükür 2011 in bafl nda art k dünyada geliflmifl ülkelerde bankac l k sisteminin kredi portföylerinin pozitife geçti ini, büyüyebilmeye bafllad n yani bu ucuz ve bol likidite döneminin biraz yavafl yavafl ifle yaramaya bafllad n görüyoruz. Bu çok önemli bir geliflmedir bizim ekonomistler için. Çünkü flu 2011 in bafl na kadar geliflmifl ülkelerde kredi portföyleri geriliyordu, o meflhur ngilizce deyimle The leverage dedi imiz bankalar n. Çünkü hem kredi portföylerini prone ediyorlar yani t rafll yorlar bir miktar, kalitelerini artt rmak için, hem de likidite imkanlar nispet limitli oldu undan. Ama flimdi bu tersine döndü, ama bizim gibi ülkelerde geliflmekte olan ülkeler nas l? Onlar d g d k d g d k dört nal gidiyorlar. Görüyorsunuz burada. %15-20 civar nda kredi portföyleri büyüyor, krizde bir parça yavafllad ama maflallah Türkiye de tabii bunlar n içerisinde önemli bir yerde, sürekli Türkiye de bankac l k sistemini nas l dizginleriz diye dertleniyoruz. fiimdi belki de bu size ve yapaca m sunumun en iddial k sm n söyleyeyim. Dünyada krizler her zaman olacak. Bu kriz belki çok fliddetli bir krizdi geçirdi imiz ama bundan sonra da bundan 5-6 sene sonra da gene bunlara benzer fleyleri konufluyor olaca z. Bu ekonomik döngüler demek ki tekrarlan r. Bak n flu anda size bir resmetmeye çal flt m ekonomik döngüleri genel olarak y llar n burada bir görüyorsunuz. Burada ekonomik büyümeyi görüyorsunuz sol tarafta eksen olarak flu anda biz 2 numaral bölgenin bafllar nday z de erli GYODER 19

19 kat l mc lar. Bu flu demek oluyor, çok uzun süreli bir büyüme döneminin bak n kriz çok fliddetli oldu u için geri dönüfl de çok uzun süreli olacak. Uzun süreli bir büyüme döneminin bafl nday z asl nda. Hakikaten iyi bir dönem bekliyor dünya ekonomisini. Uzunca bir süre bir çok yap sal s k nt m za çözüm bulmufl flekilde bir ço una baz lar hala devam edecek ama enteresan bir dönemin bafllang c nday z asl nda. Bunu görmek çok zor neden, çünkü krizden böyle ç k ld dönemlerde analistler, ekonomistler hep geçmifle bakt klar için hep tersine dönece i yeniden tersine dönebilece i endifleleri var, hep böyle oluyor bu. kincisi otoriteler, bu büyümenin k r lgan oldu u düflüncesiyle desteklerinden kolay vazgeçmiyorlar, enflasyonu, balonlar riske ediyorlar ama depresyonu, ikinci bir resesyonu riske etmek istemiyorlar ve sürekli pompalama devam ediyor elden geldikçe. Bütçe bitse para politikas, para baflka bir tarafta. Tabii en önemli yap lmas gereken vurgu bunun süresini tabii bilemiyoruz, belki 3-5 sene sürecek belki 7-8 sene sürecek. fiimdi burada korkulan bir senaryo var. Faizler uzun süre düflük gidecek, likidite bol olacak. Geliflmifl ülkelerde çünkü art k imkanlar daha dar tasarruf yap lacak oralarda, geliflmekte olan ülkelere gidecek bu sermaye ak fl. Buralarda enflasyon artacak. Enflasyon 2 çeflit. Biri bildi imiz mal ve hizmet enflasyonu. Biri de finansal piyasalarda enflasyon olur, gayrimenkul fiyatlar artar, hisse senedi fiyatlar artar, tahvil fiyatlar yükselir. Fundamentallardan uzaklafl rsak. Sonra Merkez Bankalar hep geçmifli düflünüp bunu destekledikleri için.likiditeyi tekrar geri çekmeye bafllad nda o zaman da emtia piyasalar çöker, geliflmekte olan ülkelerde tekrar kriz ç kar. flte flu anda ekonomistlerin olas l k olarak da ortaya koydu u bir senaryo bu. Emtia konusu biraz hassas, her ne kadar yap sal portreler bugün emtia piyasalar n destekliyor olsa da ben orada biraz çekinceli davranaca m. Emtia taraf nda baz ciddi sal n mlar görebilece imizi, özellikle de flu dönemde art k afla ya do ru. Onun da hakk n teslim etmem laz m. Ama özellikle geliflmekte olan ülkelerin bu kriz senaryosuna hiç uymad n düflünüyorum. Neden? Çünkü birincisi bu krizleri çok iyi biliyorlar. Tecrübeleri var ve gerçekten önlem al yorlar. Bak n uzun süredir rezervlerini artt r yorlar. Rezervleri artt rmayan yeteri kadar ülkelerden biri biziz Türkiye ama. Dünyada bugün böyle de il bugün Çin in biliyorsunuz 3 trilyon dolar döviz rezervi oldu, Çin e diz çöktürmek art k o kadar kolay de il. Bankac l k sisteminde hatalar yap lsa bile kol k r l yor yen içinde kal yor. Yen içinde kal yor, bankalar n n emtia ya da bat kredilerine karfl sermaye deste i yap yorlar. Dolay s yla güçleri var art k öyle kolay de il geliflmekte olan ülkeleri bu tür döviz krizleriyle diz çöktürmek. kincisi olay nda çok bilincinde geliflmekte olan ülkeler, kriz tecrübeleri var ve flimdiden tedbir al yorlar. Bak n geliflmifl ülkeler arkadan biraz temkinli giderken geliflmekte olan ülkeler faiz artt r yorlar, munzam karfl l klar artt r yorlar, di er baflka ihtiyati tedbirleri al yorlar, vergisel, sermaye kontrolleri. flte Türkiye de bunlardan biri. Dolay s yla bu rüzgara karfl biraz l ml gitmeye çal fl yorlar elden geldi i kadar. Ve çok çok önemli bir konu: art k geliflmekte olan ülkeler öyle 1980 lerde 1990 larda oldu u gibi de il, üretimi tüketimi desteklemek üzere gelen bir sermaye görüyoruz finansal piyasalarda balon spekülasyon yaratan sermaye türlerinden ziyade. Ki biliyorsunuz onlar 80 lerin 90 lar n klasik trendi. fiimdi sunumu bitirmek üzereyim. Birkaç dakika var galiba da. Son gelecek 5 y la da gördü ümüz en önemli 5 ekonomik trendi size k saca özetliyim b rakay m. Buna biz Denizbank ta 20 GYODER

20 dedi im gibi Global 5 by 5 diyoruz. 5 çeker trendi gibi. 1- Geliflmifl ülkeler bilanço tamir sürecindeler önümüzdeki 2-3 y l süresince. Geliflmifl ülkelerde fazla ekmek yok, ancak ellerini toparlayacaklar. Buna biz zaten ünlü PIMCO yöneticisinin de gerçi o bulmad o terimi ama o çok reklam n yapt : Yeni Normal. Yeni Normal vizyonu ile bunu anlat yoruz. Yeni Normal büyüme süreci bu ülkeler için : %2-2,5 civar nda bir büyüme ve bütün sektörlere tasarruf yapacak. O yüzden böyle olacak bu ifl. Çünkü çok borç var, borçluluk a za kadar, hem hane halk hem kamu sektörü hem bankalar. Dolay s yla bu bölgelerde bir miktar sakin yavafl l ml dünyay al p götüremeyecek eskisi gibi bir süreç yaflayaca z. Ama bizim gibi ülkeler liderli e soyunacaklar ve çok da h zl büyüyecekler. Burada da konufltunuz 6-8 aral nda bir büyüme trendi, çok önemli bir faktör büyümenin motoru geçmifl y llardan farkl olarak iç tüketim olacak bizim gibi ülkelerde. hracattan ziyade, çünkü ihracat nereye yap yorlard ki zaten? Büyüme potansiyelinin darald geliflmifl ülkelerde. O nedenle iç tüketime do ru kayacak. Türkiye de de bunun zaten sinyallerini çok güzel al yoruz. Ve bizim gibi 31 tane geliflmekte olan ülkenin bugün bak n tüketim gücü Amerika n n üzerinde. Dünyan n en çok tüketim yap lan grubu da bugün biliyorsunuz otomobil sat fllar na bakt n z zaman, Çin dünyan n en büyük otomobil pazar art k, Amerika de il. En çok otomobil Çin de sat l yor. Amerika da de il art k, dünyan n en büyük pazar, eskiden oradayd ve geliflmekte olan ülkelerde süratle tüketim taraf nda bu ifli yakal yorlar. 3- Ortado u ve Kuzey Afrika ngilizcesinde MENA dedi imiz Middle Eastern Northern Africa dedi imiz o bölge dünya ekonomisine çok daha fazla entegre edilecek. fiimdi bu konuda fazla spekülasyon yapm yorum tabii ben bunun bir tesadüf oldu una inanm yorum. Oradaki politik geliflmelerin ama bizim politik bir yorumcumuz var bugün. Ona belki de bu görüflünü almak laz m bu konuda. Ben hiçbir ekonomist olarak bu Ortado u Kuzey Afrika daki geliflmelerin bir tesadüf oldu una inanm yorum. O bölgeye ihtiyac m z olan bir süreçteyiz, neden o bölgeye ihtiyac m z olan bir süreçteyiz. Rezervler orada çok önemli, ulafl m orada çok önemli, enerji ulafl m ve bu bölgenin insanlar oradaki gelirleri genç iflsiz düflük gelirli bir bölge oras. Bu gelirleri onlara yeniden da t m z zaman ciddi bir tüketim gücü olarak ortaya ç kacak ve önemli bir destek sa layacak dünyan n önümüzdeki 5-6 y ll k büyüme sürecine. 4- Sadece ekonomik aktivite de il finansal aktivitede geliflmekte olan ülkelere yo unlaflacak y l n n halka arzlara döktü benim Denizbank taki araflt rma ekibindeki arkadafllar m, bak n hangi ülkelerin piyasalar nda halka arz yap l yor. Art k bir Türk flirketi Türkiye de halka arz edilirken gidip New York ta halka arz edilip esas para orada diye oradan tasarruflar çekmeye çal flm yor, art k Çin e gidiyorlar, Hong Kong a gidiyorlar, geliflmekte olan ülkelerde halka aç l yor, üstelik geliflmifl ülke flirketleri. Neden tasarruflar orada, paralar art k orada oldu u için. Ve çok önemli bir trend bu. Listede gayet aç k ve net ortam zda. Bak n global piyasalardaki pay na bakt m zda zaman BRIC ülkelerinin Brezilya, Rusça, Hindistan ve Çin dörtlüsünün %6 dan 2011 y l nda %20 ye ç kt n görüyoruz, 2011 y l bafl nda. Bu da zaten yat r mc lar n bu finansal aktivite taraf nda bunu ödüllendirdi ini gösteriyor. 5- Çok çok önem verdi im benim flahsen bir konu geliflmekte olan ülkelere giden sermayenin amac art k farkl lafl yor de erli kat l mc lar. Ben oraya gideyim de 3-5 tane hisse senedi alay m, GYODER 21