T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI BAHÇECĠLĠK. ZANTEDESCHĠA YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ

Transkript

1 T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI BAHÇECĠLĠK ZANTEDESCHĠA YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ ANKARA, 2011

2 Millî Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 10 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 58 alan ve 222 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim-öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere İnternet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 ĠÇĠNDEKĠLER i

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI Bahçecilik İç Mekan Bitkileri Zantedeschia YetiĢtiriciliği MODÜLÜN TANIMI Gerekli ortam sağlandığında tekniğine uygun olarak zantedeschia yetiştiricisi hazırlayan öğrenme materyalidir. SÜRE 40/8 ÖN KOġUL YETERLĠK Ön koģulu yoktur. Zantedeschia Yetiştirmek MODÜLÜN AMACI EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Genel Amaç: Bu modül ile, gerekli ortam sağlandığında, tekniğe uygun olarak zantedeschia yetiştiriciliği yapabileceksiniz. Amaçlar: 1.Tekniğine uygun olarak zantedeschia fidelerinin dikimini yapabileceksiniz. 2.Tekniğine uygun olarak bitkinin optimum gelişimi için uygun ortam şartlarını düzenleyebileceksiniz. 3.Tekniğine uygun olarak bitkilerin sağlıklı gelişimi için gerekli kültürel bakım işlemlerini yapabileceksiniz. Ortam: Tepegöz, yazı tahtası, internet ortamı, sınıf, sera, açık ortam, zantedeschia fidesi, saksı, torf, değişik harç karışımları, gübre, Donanım: Televizyon, VCD, DVD, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar, mikroskop Modülün içinde yer alan, her faaliyetten sonra verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modülün sonunda, size ölçme aracı ( test, çoktan seçmeli, doğru-yanlış, vb. ) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii

5 GĠRĠġ Sevgili öğrenci; Anavatanı Güney Afrika olan Zantedeschia ülkemiz dahil bir çok ülkede yetiştirilmektedir. Ülkemizde kala, gelin çiçeği olarak da adlandırılan bu güzel çiçeğin bir çok çeşidi ve rengi bulunmaktadır. Zantedeschialar iç mekân ve dış mekân süs bitkisi olarak kullanımının yanında, kesme çiçekçilikte vazgeçilmez ve en kullanışlı çiçeklerdendir. Yani kullanım alanları çok geniş bir bitkidir. Yetiştiriciliği de bir çok çiçeğe göre daha kolay ve zahmetsizdir. Yetiştirme istekleri açısından ülkemizin her yerinde kolayca yetiştirilebilir. Modern mobilyalarla döşenmiş iç mekânlarda bulunan zantedeschia bitkisi o ortama ayrı bir güzellik ve canlılık katar. Ama gerek iç mekanda ve gerekse dış mekanda en iyi şekilde bakılmalıdır. Yoksa güzelliğini ve canlılığını kaybedebilir. Bakım ve istekleri zamanında ve en iyi şekilde karşılanırsa güzelliğine güzellik katılır. Bu modül ile; yaşamımızın güzel bir köşesinde her zaman yer etmiş süs bitkilerinden biri olan zatedeschiayı daha iyi tanıyacaksınız. Bununla birlikte, çeşitleri, yetiştirilme istekleri, bakımı..vb. hakkında verimli bilgiler edineceksiniz. Teknoloji çağını yaşadığımız günümüzde eğitim sistemimizde, bilgiye araştırarak ulaşma dönemine girmiştir. Başarıya ve hedeflerine ulaşman için daha fazla çalışıp, araştırmalar yapmalısın. Çalışmalarında ilerlemeyi ve gelişmeyi hedef almanı temenni eder, derslerinizde ve mesleğinizde başarılar dilerim. 1

6 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1 AMAÇ Tekniğine uygun olarak zantedeschia fidelesi yetiştirebileceksiniz. ARAġTIRMA Zantedeschia çeşitleri nelerdir? Araştırınız. Zantedeschianın kullanım alanları nerelerdir? Araştırınız. Tohumla üretimde nelere dikkat edilmelidir? Araştırınız. Araştırmalarınız sonucunda edindiğiniz bilgileri sınıfta arkadaşlarınız ve öğretmenlerinizle paylaşınız. 1. ZANTEDESCHĠA YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ Zantedeschia(zentedeskiya) bitkisinin anavatanı, Güney Afrika'dır. Diğer dünya ülkelerinde de kültürü yapılan bir bitkidir. Her ülkede farklı isimlerle adlandırılır. Avrupa da ve bir çok ülkede arum lilyum, calla lilium, Afrika da wit varkoor, ülkemizde ise kala, gelin çiçeği olarak da tanınmaktadır. Zantedeschia bahçeler ve parklarda dikilebilir, saksı bitkisi olarak yetiştirilebilir veya kesme çiçek üretimi için kullanılabilir. a b Fotoğraf 1.1: Zantedeschia (a) ve morfolojik yapısı(b) 2

7 Fotoğraf 1.2: Gelin çiçeği zantedeschia Zantedeschia ismi İtalyan botanist (bitki bilimci) Giovanni Zantedeschi a takdir amaçlı verilmiştir. Zantedeschia cinsi, içerisinde bulunan kalsiyum oksalattan dolayı zehirli bir bitkidir. Bitkinin tüm parçaları zehirlidir, ağızda, boğazda tahriş ve kabarıklığa, kusma ve ishale sebep olur. Ama bazı yerlerde yaprakları toplanıp pişirilerek yemek yapılır. 1.1.Tanımı Fotoğraf 1.3: Hibritleme çalıģmalarıyla farklı renklerde zantedeschialar Yılanyastığıgiller familyasına mensup bir bitkidir. Bahçelerde isteklerine uygun koşullarda yetiştirildiğinde cm.ye kadar boylanabilen rizomlu (kök gövdeli) çok yıllık dayanıklı otsu bitkilerdir. Zantedeschia açık alan süslemeleri ve park bahçe düzenlemelerinde kullanılması halinde bulunduğu ortama farklı bir güzellik katar. 3

8 Uzun saplı, temren (ok ya da mızrak ucu) biçimli, koyu yeşil renkli, iri ve gösterişli yaprakları vardır. Bahçelerde yetiştirilen zantedeschiaların gösterişli yapraklarının uzunluğu cm ye kadar çıkar. İlkbahar sonu, yaz aylarının başlangıcında açan uzunca, ağzı açık boru biçimli, 25 cm.ye kadar uzunlukta olabilen beyaz çiçekleri de pek göz alıcıdır. Tek çiçeklidir. Zantedeschia bitkisi duvar diplerinde, kayalık bahçelerde ve havuz kenarlarında çok iyi geliştiği gibi evlerde pencere önü ya da balkonlara konulan saksılarda daha küçük boyluları da yetiştirilebilir. Zantedeschialar oldukça güzel ve kullanışlı kesme çiçek verir. Çiçekleri uzun süre vazoda kaldıkları ve canlılıklarına korudukları için kolay pazar bulabilen bir bitkidir. Zantedeschia çiçeklerinin vazo ömürleri 7-10 gün arası değişir. a b Bilimsel sınıflandırması: Alem : Plantae Bölüm : Magnoliophyta Sınıf : Liliopsida Takım : Alismatales Familya : Araceae Cins : Calla spp. Türkçe Adı : Kala, Gelin çiçeği Fotoğraf 1.4: Vazoda (a) ve farklı sepette(b) zantedeschia Modern mobilyalarla döşenmiş iç mekânlarda güzel görünen zantedeschia bitkisi, saksı içerisinde cm boylanabilir ve çevresine cm kadar yayılabilir. Çiçeklenme dönemi bölgelere göre değişmekle birlikte temmuz ve ekim aylarındadır. Her dem yeşil değillerdir. 4

9 1.2.ÇeĢitleri Zantedeschianin tabiatta 8 türü bulunmaktadır. Bunlar; Zantedeschia aethiopica Zantedeschia albomaculata Zantedeschia elliottiana Zantedeschia jucunda Zantedeschia odorata Zantedeschia pentlandii Zantedeschia rehmannii Zantedeschia valida Zantedeschia cinsinin süs bitkileri yetiştiriciliğinde en önemli olan türler Z. aethiopica Z.elliottiana ve Z. rehmanni dir. Zantedeschia aethiopica saksı bitkisi olarak en çok yetiştirilen türdür. Bu türün çeşitli hibritleme çalışmalarıyla farklı renkleri üretilmiştir. a b Fotoğraf 1.5: Zantedeschia albomaculata(a) ve Zantedeschia elliottiana(b) Fotoğraf 1.6: Zantedeschia Rehmanni 5

10 Z. Aethiopica türü sağlam ve dayanıklı bir bitkidir. Her türlü ortamda ve toprakta büyümektedir. Buna karşın çok daha nadir bulunan Z. Odorata, Z. Aethiopica ya benzerlik göstermektedir ve yaprak döken, kokulu bir bitkidir. a b Fotoğraf 1.7: Zantedeschia aethiopica(a) ve ona benzeyen hoģ kokulu Zantedeschia odorata(b) Z. albomaculata nın yaygın ve değişken türleri, Güney Afrika dan - Kuzey Kenya ya doğru bulunan alanda yetişmektedir. Beyaz tonlarında, krem ve turuncu tonları değişiklik göstermektedir. Benekli zantedeschia olarakta adlandırılır. Z. elliotiana sadece bahçecilik kaynaklarından bilinmektedir ve muhtemelen hibrid kökenlidir. Z. jucunda ve Z. pentlandii güzel büyük sarı gösterişli çiçekleri ile nadir bulunan türlerdendir. Z. rehmannii pembe çiçekli kılıç şekilli yaprakları olan türdür. 1.3.Üretimi Zantedeschiaların çoğaltılması kökten ayırma ve tohum yöntemi ile olur. Üretimi birçok bitkiye göre daha kolay ve bakımı daha az zahmetlidir. Bu bitkinin rizomları vardır.çoğaltma bu rizomların bölünmesi veya yan sürgünlerin(yavru bitkilerin) ayrılmasıyla olur. Bu ayırma işlemi saksı değiştirme sırasında yapılır. 6

11 a b Fotoğraf 1.8: Yakından rizomun görünüģü(a) ve terasta kurutulan rizomlar(b) Zantedeschiaların çoğaltılması için rizomlar toplanıp, kurutulabilir. Birkaç gün kurutulması yeterlidir. Bu kuruyan rizomlar serin bir yerde saklanmalı ve nemli kalmamalıdır. İhtiyaç olduğunda hazırlanan toprağa veya saksıya bu rizomlar dikilir. Yumru büyüklüğüne bağlı olarak dikim derinliği yaklaşık 10cm. olmalıdır. Yumruların üstü toprakla iyi kapatılmalı, çok bastırılmamalıdır. Fotoğraf 1.9: Zantedeschia rizomlarının dikim ve geliģimi Tohum elde etmek için, bitki mümkün olduğunca uzun bırakılır. Tohumlar bezelye tanelerine benzer. a b Fotoğraf 1.10: Zantedeschia tohumları(a) ve filizlenmiģ bitkinin kök yapısı(b) 7

12 Zantedeschia tohumları seralarda yer yataklarına veya toprak kaplara atılarak üretim yapılabilir. Zantedeschia üretimi için hazırlanmış yerlere dezenfekte edilmiş tohumlar ekilir. Bitkilerin rahat büyüyebilmesi için sık ekimden kaçınılmalıdır. Tohumla ekimde bitkinin büyümesi uzun zaman alır. Fotoğraf 1.11: Tohumla üretilmiģ fideler Zantedeschia toprak açısından toleranslıdır, kumlu, humusça zengin, ph sı 6-7 arası olan topraklarda daha iyi gelişme gösteririler. Fotoğraf 1.12: Bahçede büyüyen zantedeschialar 8

13 Zantedeschialar da, saksı harcı olarak torf, cocos, perlit ve farklı oranlarda karışımlarıda kullanılır.daha iyi bir gelişme göstermesi istendiğinde,daha yüksek düzeyde besin maddesi içiren organik materyaller (boynuz ve tırnak unu ) ile kalsiyum fosfat ve potasyum sülfat verilir. Fotoğraf 1.13: Farklı renk, aynı saksıda yetiģtirilen zantedeschialar Fotoğraf 1.14: Farklı renkte zantedeschialar 9

14 UYGULAMA FAALĠYETĠ 1 ĠġLEM BASAMAKLARI Üretim yapacağınız türe karar veriniz. Tohum temin ediniz. Toprağı ekime hazırlayınız. Tohumları yavaşça ve dikkatli bir biçimde ekiniz. Tohumların üzerini örtünüz. Ortamın nemini ayarlayınız. Sulamayı yapınız. Ortamın sıcaklığını ayarlayınız. ÖNERĠLER Piyasada tutulan tür olmasına dikkat ediniz. Kolay bulunmasına dikkat ediniz. Dezenfekte edilmiş tohum kullanınız. Toprağın kumlu, humusça zengin olmasına dikkat ediniz. Tohumları ekerken eldiven kullanınız. Unutmayınız! Bu bitki zehirlidir. Tohum üzerindeki toprağı çok bastırmayınız. Tohum ekim derinliğine dikkat ediniz. Sık ekimden kaçınınız. Zamanında ve yeteri kadar sulama yapmaya özen gösteriniz. Bitkiler için uygun sıcaklığın oluşmasını sağlayınız. İşiniz bittikten sonra ellerinizi yıkayınız. Titiz ve dikkatli çalışınız. 10

15 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıda verilen değerlendirme sorularını cevaplandırarak faaliyete iliģkin bilgilerinizi ölçünüz. ÖLÇME SORULARI 1. Zantedeschia bitkisinin anavatanı, 'dır. 2. Zantedeschia cinsi, içerisinde bulunan kalsiyum oksalattan dolayı bir bitkidir. 3. Bazı yerlerde zantedeschiarın yaprakları toplanıp pişirilerek..yapılır. 4. Zantedeschia..familyasına mensup bir bitkidir. 5. Bahçelerde yetiştirilen zantedeschiaların gösterişli yapraklarının uzunluğu cm ye kadar çıkar. 6. Zantedeschia çiçeklerinin vazo ömürleri..gün arası değişir. 7. Zantedeschia cinsinin süs bitkileri yetiştiriciliğinde en önemli olan türler, ve. dir. 8., Z. Aethiopica ya benzerlik göstermektedir ve yaprak döken, kokulu bir bitkidir. 9. Z. jucunda ve.güzel büyük sarı gösterişli çiçekleri ile nadir bulunan türlerdendir. 10..pembe çiçekli kılıç şekilli yaprakları olan türdür. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı kontrol ediniz. Hatalı yanıtlarınız için konuyu tekrar ediniz. Tamamen doğru ise değerlendirme ölçeğine geçiniz. 11

16 UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda Zantedeschiayı tohum yolu ile üretme uygulaması yapınız. Yapmış olduğunuz çalışmayı aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ EVET HAYIR Tohum temin ettiniz mi? Dezenfekte edilmiş tohum kullandınız mı? Ekim derinliğine dikkat ettiniz mi? Ekim aralıklarına dikkat ettiniz mi? Sulama işlemini dikkatlice yaptınız mı? Ortamın sıcaklığını ve nemini ayarladınız mı? Titiz ve dikkatli çalıştınız mı? DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Hatalı yanıtlar için bilgi konularını tekrar ediniz. Tüm yanıtlar doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyete geçiniz. 12

17 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2 AMAÇ Zamanında ve tekniğine uygun olarak bitkinin optimum gelişimi için uygun ortam şartlarını düzenleyebileceksiniz. Zantedeschia yetiştiriciliğinde ışığın önemini araştırınız. Araştırmalarınız sonunda edindiğiniz bilgileri öğretmenlerinizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. YETĠġME ĠSTEKLERĠ Anavatanlarından getirilerek çoğaltımı yapılan zantedeschialar oradaki iklim ve toprak şartlarına ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle zantedeschia yetiştiriciliğinde sıcaklık, toprakatmosfer nemi ve ışık istekleri dikkat edilmesi gereken önemli unsurlardır. 2.1.Sıcaklık ARAġTIRMA Güneşli, havadar, serin ve ılık ortamları seven bitki kışın en düşük 8 o C ye kadar dayanabilir. En idaal yetiştirme sıcaklığı gündüzleri o C akşamları ise o C dir. Fotoğraf 2.1: Uygun sıcaklıkta yetiģtirilen zantedeschia Zantedeschia bitkisini yetiştirmede en önemli kural kış aylarında oda sıcaklığının 12 C nin altında olmaması gerektiğidir. Kış aylarında sıcaklık o C olmalı, en fazla 15 o C olan 13

18 yerlerde muhafaza edilmelidir. Kışa dayanıklı olmakla beraber, aşırı donlarda bazı türlerin rizomları zarar görür. Açık sahada ılıman bölgelerde toprakta 20 yıldır yetiştirileni vardır. Korumalı güneşli bir yerde durması daha iyidir. Çok fazla soğuk ve sıcak havada bırakma çiçeğin yapraklarına, çiçeklerine, meyvelerine ve köklerine zararlıdır. Hava akımlarından etkilenen bitki bu etkiden korunmalıdır. Beyaz Z. Aethiopicanın ve bu aileye mensup bazı türler vardır ki -23 C altındaki soğuklarda bile dayanıklılık gösterir. Bazı türleride, -12 C gibi kış sıcaklığına dayanıklılık göstermektedir. Bu bitki ev çiçeği olarak serin yerlerdede yetiştirilebilir. Z. elliotiana, Z. jucunda, Z. pentlandii and Z. rehmannii türleri ortalama 25 C sıcaklıkta da büyüyebileceği gibi bazen sürpriz yapıp 28 C. de de yetiştiği görünmüştür. 2.2.Orantılı Nem Bitkilerin yaşayabilmeleri büyüyebilmeleri ve gelişebilmeleri için zorunlu etmenlerden biri de orantılı (nispi) hava nemi ve sudur. Zantedeschia bitkisi yüksek orantılı nemli yerlerden hoşlanırlar. Zantedeschiaların iyi gelişebilmeleri için oransal nem %75-80 oranında olması yeterlidir. Orantılı nemi düşük yerlerde yapraklara sık sık su püskürtülmelidir. Fotoğraf 2.2:Nemli ortamda Zantedecshialar 14

19 2.3.IĢık Işık zantedeschia yetiştiriciliğinde ihtiyaç duyulan önemli isteklerdendir. Işık şiddeti çiçeklenme döneminde, çiçek renk, berraklık ve boyunu etkiler, az ışık ise, yumru üreme miktarını etkiler. Az ışıkta çiçeklerin renk yoğunluğu azalır. Bundan dolayı ışığın bitkinin istekleri doğrultusunda ayarlanması gerekir. Kışın çiçeklenme döneminde aydınlık, yazın dinlenme döneminde gölge yerlerde bulundurulmalıdır. Doğrudan güneş ışığı istemeyen bu bitki dolaylı ışıklardan da yararlanabilir. a b Fotoğraf 2.3: Duvar diplerinde(a) ve saksıda(b) yetiģtirilen zantedeschialar Fotoğraf 2.4:Doğal ortamda Zantedeschialar 15

20 UYGULAMA FAALĠYETĠ 2 ĠġLEM BASAMAKLARI Termometre ve nemölçer temin ediniz. Zantedeschia serasına gidiniz. Sera sıcaklığını ölçünüz. Ortamın sıcaklığını bitki isteğine göre ayarlayınız. Işık şiddettini ayarlayınız. Havanın nemini ölçünüz. Sıcaklık yüksek ise, havalandırma yapınız. Ortamı bitkiye uygun hale getiriniz. ÖNERĠLER Dereceyi dikkatli okuyunuz. Nemölçeri dikkatli okuyunuz. Nispi nemin %75-80 arasında olmasına dikkat ediniz. Zantedeschiaları direk güneş altında bulundurmayınız. Orantılı nemi düşük yerlerde su püskürtme işlemi uygulayınız. Havalandırma pencerelerini açarken rüzgarın yönüne dikkat ediniz. Havalandırma sistemi varsa sistemi çalıştırınız. Ortamın uygun hale getirildiğine emin olunuz. Titiz ve dikkatli çalışınız. 16

21 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıda verilen değerlendirme sorularını cevaplandırarak faaliyete iliģkin bilgilerinizi ölçünüz. ÖLÇME SORULARI 1. Zantedeschialar güneşli, havadar,.ve. ortamları severler. 2. Zantedeschialar için en ideal yetiştirme sıcaklığı gündüzleri.. o C akşamları ise o C dir. 3. Zantedeschia bitkisini yetiştirmede en önemli kural kış aylarında oda sıcaklığının. C nin altında olmaması gerektiğidir. 4. Z. elliotiana, Z. jucunda, Z. pentlandii ve..türleri ortalama 25 C sıcaklıkta da büyüyebileceği gibi bazen sürpriz yapıp 28 C. de de yetiştiği görünmüştür. 5. Zantedeschiaların iyi gelişebilmeleri için oransal nem. oranında olması yeterlidir. 6. Işık şiddeti döneminde, çiçek renk, berraklık ve boyunu etkiler. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı kontrol ediniz. Hatalı yanıtlarınız için konuyu tekrar ediniz. Tamamen doğru ise değerlendirme ölçeğine geçiniz. 17

22 UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda zantedeschia serasında ekolojik istekleri ayarlama uygulaması yapınız. Yapmış olduğunuz çalışmayı aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ EVET HAYIR Seraya gittiniz mi? Ortamın sıcaklığını ölçtünüz mü? Ortamın sıcaklığını bitkinin isteğine göre ayarladınız mı? Ortamın nemini ölçtünüz mü? Sera içindeki sıcaklık ve nemi istenen seviyeye getirdiniz mi? Işık ihtiyacını gerekli biçimde sağladınız mı? Gerekiyorsa havalandırma yaptınız mı? Bitkiniz sağlıklı gelişiyor mu? Titiz ve dikkatli çalıştınız mı? DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Hatalı yanıtlar için bilgi konularını tekrar ediniz. Tüm yanıtlar doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 18

23 ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 AMAÇ Tekniğine uygun olarak bitkilerin sağlıklı gelişimi için gerekli kültürel bakım işlemlerini yapabileceksiniz. ARAġTIRMA Zantedeschia yetiştiriciliğinde saksı değiştirmede nelere dikkat edilmelidir? Zantedeschia yetiştiriciliğinde sulamanın önemi nedir? Araştırınız. Araştırmalarınız sonunda edindiğiniz bilgileri öğretmenlerinizle ve arkadaşlarınızla paylaşınız. 3. BAKIM ÖNLEMLERĠ 3.1.Saksı DeğiĢtirme Bitkinin kökleri saksısını doldurmuş ise ilkbaharda uygun toprak eklenerek saksısı bir numara büyüğü ile değiştirilir. Bitki yeterince gelişme göstermez ve saksı değişimine ihtiyaç duyulmazsa, ilkbaharda yerinden sökülür, kökleri tıraşlanır, uygun toprak eklenerek bitki aynı saksıya dikilir. Saksı değişimi genellikle sıcak ayların başlangıcı olan mayıs ayında yapılmalıdır. Fotoğraf 3.1: Uygun saksıda yetiģtirilen zantedeschialar 19

24 3.2.Gübreleme Her bitki gibi zamanla topraktaki vitamin ve mineralleri tüketen zantedeschiaya yılda en az bir kere vitamin ve mineral desteği sağlanmalıdır. Bununla birlikte; daha sağlıklı bir bitki istiyorsak; ağustos-kasım ayları arasında haftada bir kez 3 g/l azotça zengin kompoze gübre; aralık-mart ayları arası ise haftada bir kez; miktarı her 3 haftada 1 g artırılmak suretiyle, 3 g/l potasyumca zengin kompoze gübre verilir. 3.3.Sulama Zantedeschia bitkisinin su ihtiyacı oldukça fazladır. Suya yakın yerlerde daha iyi gelişme gösterir. Zengin karışımlı toprağı, suyu ve nemli ortamları sever. Zantedeschia bitkisinin yapraklarına yazın su püskürtülmelidir. Çiçeklenme dönemi başlangıcı bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Bazı bölgelerde ilkbaharda çiçek açmaya başlayabilir. Ama zantedeschia bitkisi genellikle yaz aylarında çiçek açar ve çiçeklerini kış aylarına doğru dökerek bir dinlenme sürecine girer. Çiçeklenme dönemi boyunca bol bol sulanmalıdır. Çiçeklenme dönemi bittikten sonra dinlenme döneminde saksı toprağının sürekli nemli tutulması yeterli olur. Kış aylarında bitki aşırı soğuktan korunarak çok az sulanmalıdır. Eğer ki; toprak çok nemli kalırsa, rizomlarda çürüme gerçekleşebilir. Yaz aylarında ise bitkinin suya olan ihtiyacı artacağından bitkiye verilen su miktarının arttırılması gerekmektedir. Sulama esnasında su toprağın her tarafına ulaştırılmalıdır. Zantedeschiada çok büyük bir değişiklik görülmediği sürece sulanmada kullanılan kap, ölçü ve su miktarı değiştirilmemelidir. Bitkiye kış aylarında musluktan aldığımız soğuk çeşme suyunu vermemeliyiz. Verdiğimiz su oda sıcaklığında olmalıdır. Bitkiyi sularken kullanılan kap her sulamada aynı ölçüde, sulamalar aynı günde ve aynı miktarlarda su dökülmelidir. Sulama tercihen sabah saatlerinde yapılmalıdır. 3.4.Budama Zantedeschia bitkisinde hakiki bir budamadan bahsedilemez, ancak çiçeklenme dönemi sonunda bitkinin kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçekleri kesilip uzaklaştırılmalıdır. Kesilirken bitkiye zarar verilmemesine dikkat edilmeli, muhtemel olan yara hastalıklarına ve enfeksiyonlara fırsat verilmemelidir. Budama işlemi, bitkinin daha iyi gelişmesi ve daha iyi bir görünüm kazanması için gerekli görüldükçe yapılmalıdır. 3.5.Hastalık ve Zararlıları Önemli hastalıkları virüs, yaş çürüklük ve yaprak lekesi; zararlıları ise thripsler, yaprak bitleri ve unlu bitlerdir. Virüslü hastalıkların ilaçla mücadelesi yapılamamaktadır. Ancak taşıyıcı ve hastalıklı bitkilerin yetiştirilmemesi, toprağın virüs bulaşıklı olmaması gerekir. 20

25 a Fotoğraf 3.2: YaĢ çürüklük(a) ve yaprak lekesi(b) b Yaprak lekesi; Genellikle yaşlı yapraklarda görülür. Lekelerin üzeri duman rengi fungal örtü ile kaplıdır. Mücadelesi; Hastalıklı bitkileri ortadan kaldırmalı, Sıcak hava, fazla nem ve aşırı sulamadan kaçınılmalıdır.aksi taktirde hastalıkla mücadele için piyasada bulunan preparatlar uygulanabilir. Yaprak bitleri, püseron, ballık adları ile tanınırlar. Vücutları yumuşak bazen hafif tozlu veya bir mum salgısı ile örtülü olabilirler. Renkleri yeşil, siyah, sarı, kırmızı, beyaz ve kahverengimsidir. Yaprak bitleri bitkileri sokup bitki öz suyunu emerek yaşar. Emme sırasında salgıladıkları toksik ve tahriş edici maddelerle yaprak kıvrılması veya şişkinlik gibi anormal oluşumlara neden olurlar. Yaprak sararır ve kurur. Ayrıca Virüs hastalıklarını taşıyarak önemli zararlara yol açarlar. Mücadelesi, genelde kimyasal uygulama şeklindedir. Thrips ler silindirik vücutlu mm boyunda esmer, açık sarımsı renkli küçük böceklerdir. Kanatlarının kenarlarında uzun kirpikler bulunur. Bitkilerin yaprak, sap ve çiçeklerini sokup emerek yapraklarda beyaz lekelerin oluşmasına ve yaprakların sararmasına neden olurlar. Mücadelesi, genelde kimyasal uygulama şeklindedir. Unlu bitler; kabuklu bitlerle akraba olmalarına rağmen süs bitkilerindeki önemleri dolayısıyla farklılık göstermektedir. Sarımsı renkte olan vücudun üzeri una benzer mumlu maddelerden oluşmuş bir örtü tabakasıyla kaplı olduğundan beyaz renkte görünür. Kabuklu bitler de bitkilerde benzer zararlar gösterdikleri için ilaçlarla mücadelesi yapılmaktadır. 21

26 UYGULAMA FAALĠYETĠ 3 ĠġLEM BASAMAKLARI Seraya giderek zantedeschia bitkisinin su ihtiyacını belirleyiniz. Sulama yapınız. Bitkilerin ihtiyacı varsa gübreleme yapınız. Bitkiyi inceleyerek hastalık veya zararlıları tespit ediniz. Budama yapınız. Hastalık veya zararlı varsa; en uygun ilacı kullanınız. ÖNERĠLER Sulama zamanına dikkat ediniz. Aşırı sulamadan kaçınınız. Uygun suyu(kireçsiz..vb) kullanınız. Bitkinin hangi gübreye ihtiyaç duyduğunu belirlemeden gübreleme yapmayınız. Zengin kompoze gübre kullanınız. Bitkinin kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçeklerini uzaklaştırınız. Hastalık ve zararlı gördüğünüzde uygun yolla mücadele ediniz. Titiz ve dikkatli çalışınız. İşinizi zamanında yapınız. 22

27 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıda verilen değerlendirme sorularını cevaplandırarak faaliyete iliģkin bilgilerinizi ölçünüz. ÖLÇME SORULARI 1. Saksı değişimi genellikle sıcak ayların başlangıcı olan ayında yapılmalıdır. 2. Zantedeschialara...ayları arasında haftada bir kez 3 g/l azotça zengin kompoze gübre verilir. 3. Zantedeschialara ayları arası ise haftada bir kez; miktarı her 3 haftada 1 g artırılmak suretiyle, 3 g/l potasyumca zengin kompoze gübre verilir. 4. Zantedeschialar zengin karışımlı toprağı, suyu ve.ortamları sever. 5...dönemi boyunca bol bol sulanmalıdır. 6. Zantedeschiaların önemli hastalıkları virüs,.ve.dir. 7. Zantedeschia zararlıları.,..ve unlu bitlerdir. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı kontrol ediniz. Hatalı yanıtlarınız için konuyu tekrar ediniz. Tamamen doğru ise değerlendirme ölçeğine geçiniz. 23

28 UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda zantedeschia serasında kültürel bakım işlemlerini yapma uygulaması yapınız. Yapmış olduğunuz çalışmayı aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz. DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ DEĞERLENDĠRME KRĠTERLERĠ EVET HAYIR Seraya gittiniz mi? Su ihtiyacı olup olmadığını tespit ettiniz mi? Sulama yaptınız mı? Gübre ihtiyacını tespit ettiniz mi? Gübre ihtiyacı varsa; gübreleme yaptınız mı? Uygun gübreyi kullandınız mı? Budama yaptınız mı? Bitkiyi inceleyerek hastalık veya zararlı tespit ettiniz mi? Hastalık veya zararlı varsa mücadelesini yaptınız mı? Titiz ve dikkatli çalıştınız mı? DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Hatalı yanıtlar için bilgi konularını tekrar ediniz. Tüm yanıtlar doğru ise modül değerlendirmeye geçiniz 24

29 MODÜL DEĞERLENDĠRME Değerlendirme sorularını cevaplayarak modüle iliģkin bilgilerinizi ölçünüz. Objektif Testler (Ölçme Soruları) Doğru YanlıĢ 1 Zantedeschia ülkemizde ise kala, gelin çiçeği olarak da tanınmaktadır. 2 Zantedeschia ismi Alman botanist(bitki bilimci) Giovanni Zantedeschi a takdir amaçlı verilmiştir. 3 Zantedeschia nergisgiller familyasına mensup bir bitkidir. 4 Zantedeschialar tek yıllık, dayanıklı otsu bitkilerdir. 5 Zantedeschialar tek çiçeklidir. 6 Zantedeschialar oldukça güzel ve kullanışlı kesme çiçek verir. 7 Her dem yeşillerdir. 8 Z. rehmannii sadece bahçecilik kaynaklardan bilinmektedir ve muhtemelen hibrid kökenlidir. 9 Zantedeschia toprak açısından toleranslıdır, kumlu, humusça zengin, ph sı 6-7 arası olan topraklarda daha iyi gelişme gösteririler. 10 Zantedeschiaların çoğaltılması kökten ayırma ve tohum yöntemi ile olur. 11 Zantedeschia ev çiçeği olarak serin yerlerde yetiştirilebilir. 12 Zantedeschia bitkisi düşük orantılı nemli yerlerden hoşlanırlar. 13 Az ışıkta çiçeklerin renk yoğunluğu azalır. 14 Kışın çiçeklenme döneminde aydınlık, yazın dinlenme döneminde gölge yerlerde bulundurulmalıdır. 15 Doğrudan güneş ışığı istemeyen bu bitki dolaylı ışıklardan da yararlanabilir. 16 Zantedeschia yeterince gelişme göstermez ve saksı değişimine ihtiyaç duyulmazsa, ilkbaharda yerinden sökülür, kökleri tıraşlanır, uygun toprak eklenerek bitki aynı saksıya dikilir. 17 Zantedeschia bitkisinin su ihtiyacı oldukça fazladır. Suya yakın yerlerde daha iyi gelişme gösterir. 18 Çiçeklenme dönemi bittikten sonra dinlenme döneminde saksı toprağının sürekli nemli tutulması yeterli olur. 19 Yaprak lekesi; Genellikle genç yapraklarda görülür. Lekelerin üzeri duman rengi fungal rengi örtü ile kaplıdır. 20 Yaprak bitleri, püseron, ballık adları ile tanınırlar. DEĞERLENDĠRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Hatalı yanıtlar için bilgi konularını tekrar ediniz. Tüm yanıtlarınız doğru ise bir sonraki modüle geçiniz. Modülü tamamladınız. Öğretmeninizle iletişime geçiniz. 25

30 CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ -1 CEVAP ANAHTARI 1 Güney Afrika 2 Zehirli 3 Yemek 4 Yılanyastığıgiller Z. aethiopica, Z.elliottiana, Z. Rehmanni 8 Z. Odorata 9 Z. pentlandii 10 Z. rehmannii ÖĞRENME FAALĠYETĠ -2 CEVAP ANAHTARI 1 Serin,ılık , Z. rehmannii 5 % Çiçeklenme ÖĞRENME FAALĠYETĠ 3 CEVAP ANAHTARI 1 Mayıs 2 Ağustos - kasım 3 Aralık - mart 4 Nemli 5 Çiçeklenme 6 Yaş çürüklük, yaprak lekesi 7 Thripsler, yaprak bitleri 26

31 MODÜL DEĞERLENDĠRME Objektif Testler (Ölçme Soruları) Cevap Anahtarı Soru Cevap 1 Doğru 2 YanlıĢ 3 YanlıĢ 4 YanlıĢ 5 Doğru 6 Doğru 7 YanlıĢ 8 YanlıĢ 9 YanlıĢ 10 Doğru 11 Doğru 12 YanlıĢ 13 Doğru 14 Doğru 15 Doğru 16 Doğru 17 Doğru 18 Doğru 19 YanlıĢ 20 Doğru 27

32 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Zantedeschia Yetiştiriciliği Yayınlanmamış Ders Notları, 2010 İzmir

33 KAYNAKÇA Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Zantedeschia Yetiştiriciliği Yayınlanmamış Ders Notları, 2010 İzmir