KAN BİLEŞENLERİNİN TANIMI. Uzm.Dr.Rana İÇEL SUCU Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kan Merkezi Müdürü Enf. Hast. Ve Kl. Mik. Uzm.

Transkript

1 KAN BİLEŞENLERİNİN TANIMI Uzm.Dr.Rana İÇEL SUCU Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kan Merkezi Müdürü Enf. Hast. Ve Kl. Mik. Uzm. 1

2 KANIN BİLEŞİMİ FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ve HEMATOPOEZ 2

3 Dersin Amacı : 1. Kan nedir? 2. Bileşimi nasıldır? 3. Fizyolojik özellikleri nelerdir? 4. Hematopoezin tanımı ve dönemleri 5. Hematopoezi regüle edici faktörler 6. Eritropoez ve regülasyon hakkında bilgi sahibi olmak 3

4 KANIN GÖREVLERİ *Transport *Regülasyon *Koruyucu 4

5 KAN Su (%90-91): Besin mad. : Aminoasit Glikoz + Lipid O2 + CO2 TROMBOSİT bin/mm 3 ERİTROSİT 4.5-5milyon mm 3 HEMOGLOBİN LÖKOSİT / mm 3 Gazlar: HEM GLOBİN LENFOSİT %25-30 Elektr+Tuz Hormon, Üre, Ürik asit, Enzim, Kreatinin Hücresel Ürün: Kan Protein: Fe + Porfirin MONOSİT %4-7 Antikoagulan Pıhtılaşma F. Antikorlar Serum Albumin Serum Globulin:α, β, γ Fibrinojen Protrombin NÖTROFİL EOZİNOFİL BAZOFİL %60-70 %2-3 %0.5 5

6 Kanın Yapısı ve Fonksiyonları Kan, kaynağı insan olan, benzersiz, hayat kurtarıcı, biyolojik bir maddedir. Ortalama bir kişinin kilogram başına yaklaşık 70 ml ( 70 ml/kg ) veya 70 kg lık birinin yaklaşık 5 lt. kanı vardır. 6

7 Kan vücut ağırlığının % 7-9 u Erkekte 5-6 litre Kadında 4-5 litre Yenidoğanda 240 ml 7

8 8

9 PLAZMA Su %90-91 Protein %7-8 İnorganik iyonlar %0.9 Organik maddeler %1.1 Gazlar KAN HÜCRESEL ELEMENTLER Eritrosit Lökosit Trombosit 9

10 Kan hacminin yaklaşık % ı sıvı, geri kalan bölümü ise hücrelerden oluşur. Plazma adı verilen sıvı kısmın yaklaşık % 90 ı sudur Geri kalan % 10 u iyonlar, glukoz, amino asitler ve diğer metabolitler,hormonlar ve çeşitli proteinlerden oluşur Serum, plazmanın pıhtılaşma faktörleri ve fibrinojenin uzaklaştırılmasından sonra geriye kalan kısmıdır. 10

11 Kan hücreleri ; Eritrositler ( kırmızı kan hücreleri ), Lökositler ( beyaz kan hücreleri ) ve Trombositler ( kan pulcukları ) olarak ayrılır. 11

12 PLAZMA PROTEİNLERİ (%7-8gr) * Albumin (% 60) * Globulin (%36) * Fibrinojen (% 4) 12

13 Kan hücrelerinin orijini nedir? 13

14 HEMATOPOEZ = KAN YAPIMI Erişkinde Fizyolojik Kan Yapım Organı = Kemik İliği 14

15 Kan Hücreleri Kırmızı Hücreler (eritrosit/rbc) Beyaz Hücreler (lökosit/wbc) - Granülosit -Nötrofil -Eozinofil -Bazofil -Lenfosit -Monosit -Plazma Hücreleri Parçalı/çomak v.s. Kan Pulcukları (trombosit/platelet/plt 15

16 Günlük Hücre Yapımı Eritrosit yapımı : 200 X 10⁹ gün Granülosit yapımı : 120 x 10⁹ gün Trombosit yapımı : 150 x 10⁹ gün KAYNAK: T.M. Fliedner, D. Graesile, C.Paulsen And K.Reimers Structure And Function Of Bone Marrow Hemopoiesis Mechanism Of Response To Ionizing Radiotion CANCER BIOTHERAPY & RADIOPHARMACEUTICALS 17; 2002,

17 Hematopoez : Yerleşim 1. Medullar (Kİ) 2. Ekstrameduller Kemik İliği Sarı ilik Kırmızı ilik 17

18 Ekstrameduller Hematopoez: a) Prenatal dönem (normal) a) Patolojik (ör : myelofibrosis) 18

19 Embryonik hematopoez: Yolc kesesi : 9-10 gün Karaciğer : 5-6 hafta 2-3. aydan sonra : En önemli yer karaciğer. Bir oranda dalak, timus ve lenf bezlerinde de hematopoez vardır. 19

20 Meduller Hematopoez : (Kemik iliğinde kan yapımı) Normalde intrauterin (yaklaşık) 5-6. aydan itibaren kemik iliği hematopoezi üstlenmeye başlar. Önce granülopoez sonra megakaryopoez ve 3. timestrde ise eritropoez başlar. Erişkinde hematopoetik doku kemik iliğidir. Lenfositler ise Kİ dışında da yapılırlar. 20

21 Kemik iliği sarı ve kırmızı ilik olarak iki kısımdır. Kırmızı ilik hematopoetik dokuyu içerir. Gerekli hallerde kırmızı ilik alanı genişler, sarı ilik kırmızı ilik haline dönüşür. ör: Eritropoez hemoliz veya kanamaya bağlı olarak 6-8 kat artabilir. Erişkinde yaş ilerledikçe kırmızı ilik alanı orta kattaki yassı kemiklere sınırlanır. 21

22 Hematopoez için gerekli elemanlar: I Hematopoetik kök hücre II Mikroçevre III- Hematopoetik büyüme faktörleri (HBF) 22

23 Normal hematopoez için - Normal Kİ ve - Kök hücreler ile - Hematopoetik büyüme faktörleri gerekir. Aktif kemik iliği iki kısımdan oluşur. - Mikroçevre a)kan dolaşımı b)stroma -stroma hücreler -matriks - Hematopoetik /stem cell) kök hücre ve progenitör hücreler ile bunlardan gelişen hematopoetik dizi hücreleri. 23

24 Granülositlerin (Farkadilebilir) Farklılaşma Evreleri MYELOBLAST PROMYELOSİT KEMİK İLİĞİ MYELOSİT METAMYELOSİT KAN ÇOMAK PARÇALI 24

25 Kırmızı Seri Farklılaşması (koloni aşamasından sonra) PROERİTROBLAST BAZOFİLİK ERİTROBLAST KEMİK İLİĞİ POLİKROMATOFİLİK ERİTROBLAST ORTOKROKATOFİLİK ERİTROBLAST RETİKÜLOSİT KAN ERİTROSİT 25

26 ERİTROPOEZ 26

27 27

28 ERİTROPOEZ HIM İL-3 GM-CSF HIM İL-3 GM-CSF Eritropoetin 28

29 Eritropoietin-Epo %90 Böbreklerde Peritübüler kapiller yataktaki interstisyel hücreler, endotel h. %10 Karaciğerde Hepatositler, Kupffer ve endotel h. 29

30 Eritropoezin stimülasyonu Doku oksijenlenmesinin azalmasına neden olan faktörler eritropoezi arttırır *Düşük kan hacmi *Anemi *Hemoglobin azlığı *Azalmış kan akımı *Solunum yolu güçlüğü *Pulmoner solunum güçlüğü 30

31 ERİTROSİTLER Eritrositlerin temel fonksiyonu gaz değişimidir. Oksijeni akciğerden dokulara taşır ve dokulardan da karbondioksiti dışarı atılacağı akciğere geri getirirler. Eritrositler birkaç organel içerir, çekirdeksiz hücrelerdir. Sitoplazmalarının büyük bir kısmını oksijen taşınmasında rol oynayan, demir içerikli hemoglobin adı verilen molekül oluşturur. Eritrositler yaklaşık 7-8 µm çapında, bikonkav disk şeklindedir. Bikonkav disk şekli eritrositlerin kapiller ve küçük kan damarlarından geçişini kolaylaştırır. 31

32 ERİTROSİTLER Eritrositler kanda en çok görülen hücrelerdir. Normal eritrosit sayısı yaklaşık mikrolitrede milyondur. Eritrosit ölçümünde kullanılan parametreler : hemoglobin ( Hgb ) desilitrede gram olarak (g/dl), hematokrit ( Hct ) veya eritrosit hacmi ( vücuttaki toplam kan hacmi içindeki eritrosit hacminin yüzdesi) ve eritrosit sayısı (milyon /mililitre) dır. 32

33 ERİTROSİTLER Ortalama 120 gün ömrü olan eritrositlerin her gün yaklaşık % 1 i yenilenir. Genç eritrositler ribonükleik asit (RNA) içermeleri nedeniyle fark edilirler. Metilen mavisi gibi özel boyalarla retikülin adı verilen RNA agregatları görülebilir. Bu agregatları içeren genç eritrositlere retikülosit adı verilir ve kandaki retikülosit sayısı eritrosit yapımının en iyi göstergesidir. 33

34 Retikülosit 34

35 Lenfoid kök hücre (Ly-progenitörler) İnterlökinler Pluripotent kök hücre (Ly/My-CFU/s) IL-3,HIM,GM-CSF Myeloid kök hücre (GEMM-CFU/c) Eritropoietin IL-3,GM-CSF E-BFU/c E-CFU/c Eritroblast MEG-BFU/c MEG-CFU/c Megakaryosit Trombopoietin IL-3 M-CFU/c Monoblast GM-CFU/c G-CFU/c Nöt.Granülo Eo-CFU/c Eo.Granülo GM-CSF M-CSF Baso-CFU/c Bas.Granülo G-CSF İnterlökinler 35

36 LÖKOSİTLER 36

37 37

38 MİYELOİD SERİ Miyeloblast Promiyelosit Miyelosit Metamiyelosit Çomak met. Polimorfonükleer h. 38

39 LÖKOSİTLER Kanda çeşitli lökositler veya akyuvarlar bulunur. Normal lökosit sayısı /µl dir. Lökositler, özgün granülleri olan granülositler ve granülleri olmayan agranülositler olmak üzere iki bölüme ayrılırlar. 39

40 LÖKOSİTLER Granülositler; nötrofiller ( zayıf boyanan granül içerenler ), eozinofiller ( büyük kırmızı eozinofilik granüllü ), ve bazofiller ( büyük koyu mavi veya bazofilik granüllü ) olmak üzere üçe ayrılır. Agranülositler ise lenfosit ve monositlerden oluşur. 40

41 LÖKOSİTLER Lökositler, beyaz kan hücresi olarak adlandırılmakla birlikte başlıca işlev yeri dokulardır. Bu hücreler sadece etki edecekleri dokulara ulaşmak için geçici olarak kanda bulunurlar. 41

42 LÖKOSİTLER Nötrofiller Nötrofiller erişkinde en sık görülen lökositlerdir. Parçalı ( segmente ) nötrofiller ve çomak nötrofiller olmak üzere iki tipi tanımlanmıştır. Nötrofillerin birincil fonksiyonu başta bakteriler olmak üzere mikroorganizmaların fagositozudur. Nötrofiller bakteriyel enfeksiyonlara karşı primer defansı oluşturur. Bakteriler nötrofil granülleri içinde var olan veya üretilen antimikrobiyal ajanlarla öldürülür. 42

43 LÖKOSİTLER Nötrofiller dolaşımda ortalama 10 saat kalır ve damar dışı alanda 1-4 gün kadar yaşarlar. Dokulara geçen nötrofiller tekrar dolaşıma geri dönemezler. Çok sayıda nötrofil kan damarlarının endotelyal yüzeyi boyunca yuvarlanır (marjinal havuz). Bu hücre topluluğu akut stres veya enfeksiyon varlığında hızla mobilize olur. 43

44 LÖKOSİTLER Eozinofiller Eozinofiller periferik kan yaymasında büyük kırmızı- turuncu (eozinofilik) granülleri ile dikkati çeken hücrelerdir. Eozinofillerin işlevleri arasında antijen antikor komplekslerinin fagositozu ve parazitik enfeksiyonlara karşı savunma sayılabilir. Eozinofil sayısı normalde lökosit sayısının % 2-4 ü kadardır, ancak sayıları alerjik reaksiyonlar ve parazitik enfeksiyonlarda artar. 44

45 LÖKOSİTLER Bazofiller Bazofiller, büyük lacivert-mor renkli granülleri ile diğer hücrelerden ayrılır. Periferik kanda en nadir rastlanan lökosit tipidir. Sayıları dolaşımdaki lökositlerin % 1 i kadardır. Bazofillerin granülleri içinde heparin, histamin ve benzeri maddeler bulunur. Bu hücreler IgE ile ilişkili tipteki hipersensitivite reaksiyonlarında görev alırlar. 45

46 LÖKOSİTLER Lenfositler Lenfositler dolaşımda ikinci sıklıkta bulunan lökosit tipidir. ( Lökositlerin % ı ). Lenfosit sayısı çocuklarda ve viral enfeksiyonlar esnasında yüksek bulunur. Fonksiyonlarına göre lenfositler iki ana grupta toplanırlar : B hücreler ve T hücreler 46

47 LÖKOSİTLER B Hücreler : B hücreler, birincil olarak humoral (antikor aracılıklı) immün yanıtın oluşmasında rol alırlar. Kemik iliğinde gelişimlerini tamamladıktan sonra lenf düğümleri, dalak, kan ve diğer organlara dağılırlar. Bir antijenik uyarıyı takiben bu hücreler antikorların yapımından sorumlu olan plazma hücrelerine dönüşürler. 47

48 LÖKOSİTLER T Hücreler : T hücreler öncelikle hücresel immüniteden sorumludur. Aynı zamanda tüm immün sistemin yönetimi ve denetimi görevini de yerine getirirler. B hücreler, monositler, makrofajlar ve diğer T hücreleri gibi bağışıklık sistemini oluşturan hücrelerin fonksiyonlarının uyarılması veya baskılanması da yine T hücreleri tarafından gerçekleştirilir. T hücre öncülleri kemik iliğinden köken alır ancak daha sonra timusta olgunlaşırlar. Normal şartlar altında dolaşımdaki lenfositlerin çoğunluğunu T hücreleri meydana getirir. 48

49 LÖKOSİTLER T hücreleri iki ana gruba ayrılmıştır: Yardımcı T Hücreleri : İmmün sistemin düzeninden sorumlu başlıca hücre grubudur, yüzeylerinde taşıdıkları CD4 antijeni ile tanınırlar. Baskılayıcı / Sitotoksik T Hücreleri : Daha çok virüs ile enfekte hücrelerin parçalanması veya organ nakli sonrası rejeksiyon sürecinde rol alır. Genellikle yüzeylerinde CD8 antijeni taşırlar. Sadece tek yönlü olarak kandan dokuya geçebilen diğer lökositlerin aksine lenfositler kan, dokular ve lenf bezleri arasında dolaşım halindedir. 49

50 LÖKOSİTLER Monositler Monositler normalde periferik kandaki lökositlerin % 3-8 ini oluştururlar. Dolaşımda 8 14 saat kaldıktan sonra dokulara girerek doku makrofajlarına ( histiyositlere ) dönüşürler. Monositlerin iki görevi vardır : a)fagositoz : Mikroorganizmaların özellikle mantar ve mikobakterilerin hücre içine alınarak uzaklaştırılması b)antijenik proteinlerin işlenmesi ve sunulmaları Bu nedenle immün yanıtın oluşmasında monositler, kritik bir öneme sahiptir. 50

51 Megakaryosit 51

52 52

53 53

54 TROMBOSİTLER Trombositler hemostazda rol oynarlar. Damar endotelinde meydana gelen hasarlı alanlara yapışarak trombosit tıkaçları oluştururlar. Trombositler 1 4 µm çapında,çekirdeksiz, disk şeklinde yapılardır. Kemik iliğinde yer alan megakaryositlerden kopan sitoplazma parçalarıdırlar. Kanda, sayıları / ml arasında değişir. 54

55 TROMBOSİTLER Soluk mavi sitoplazmaları içinde kırmızı- mor renkli granüller bulunur. Bu granüller, alfa granülleri ve dense (yoğun) cisimcikler olarak ayrılır. Bu granüllerin içinde pıhtılaşma faktörleri, adenozin difosfat (ADP), adenozin trifosfat (ATP), kalsiyum, serotonin ve katekolaminler bulunur. Bu maddelerden çoğu trombosit agregasyonunu indükler ve hemostaz mekanizmasında görev alır. Trombositlerin ömrü 10 gündür. Yaşlanan trombositler dalak tarafından dolaşımdan uzaklaştırılır. 55

56 KAN BİLEŞENLERİ Kan ürünleri, kandan hazırlanan tedavi edici tüm ürünleri, yani hem kan bileşenlerini hem de plazma fraksinasyon ürünlerini içerir. Kan bileşeni tanımına ise eritrosit, granülosit ve trombosit süspansiyonları ile taze donmuş plazma ve kriyopresipitat dahil edilmektedir. Kan, bu ürünlerin elde edilebildiği bir hammaddedir. 56

57 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU TAM KAN TROMBOSİT SÜSPANSİYONU KRİYOPRESİPİTAT TROMBOSİTTEN ZENGİN PLAZMA TAZE DONMUŞ PLAZMA SIVI PLAZMA TAZE PLAZMA PLAZMA FRAKSİNASYON ÜRÜNLERİ 57

58 58

59 TAM KAN Uygun bir bağışçıdan alındıktan sonra hiçbir işlem uygulanmadan 63 ml. steril ve apirojen antikoagülan torba içinde saklanan 450 ml (±% 10) kana tam kan denir. 24 saatten daha kısa süre beklemiş tam kana TAZE TAM KAN denir. Taze alınmış tam kan tüm özelliklerini ancak kısa bir süre koruyabilir. Temelde kan bileşenlerinin hazırlanması için kaynak olarak kullanılır. 59

60 TAM KAN Tam kan yeni alındığında eritrosit, lökosit, trombosit, plazma proteinleri ve pıhtılaşma faktörleri içerir. Hematokrit ortalama % kadardır. Bağışçı hematokritine bağlı olarak değişir. 200 ml. Eritrosit, 250 ml. Plazmadan oluşur. Sıvı ortamda uzun süre saklanmaya bağlı olarak eritrositlerde canlılık kaybı ve oksijen afinitesinde artma, kaogülasyon faktörlerinde (Faktör VIII ve V) aktivite kaybı, trombositlerde canlılık ve fonksiyon kaybı mikroagragregat oluşumu, potasyum ve lökosit preteazları gibi hücre içi komponentlerin salınımı artar, plazma faktörlerinin aktivasyon değişiklikleri olur. Tam Kan klinik önemi olan irregüler antikorlar içermeme lidir. Tam kandaki Faktör VIII, lökosit ve trombositler 24 saatten uzun süre saklandığında hızla bozulacağından hemostaz bozukluklarında tam kan kullanımı uygun değildir. 60

61 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Tam kandan plazmanın uzaklaştırılması dışında herhangi bir işlem yapılmaksızın hazırlanan bileşendir. Bileşenin hematokrit değeri arasındadır. 61

62 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Her bir ünite, işlem sonunda minimum 45 gram hemoglobin içermelidir. Ünite orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Özel bir işlem uygulanmadıysa, lökositlerin büyük bir kısmı (yaklaşık x 10 9 ) ve kullanılan santrifügasyon yöntemine bağlı olarak değişen miktarda trombosit üründe kalır. 62

63 BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONLARI Eritrositlerden buffy coat tabakası ve plazmanın büyük kısmının ayrılması ile hazırlanan bileşendir. Bileşenin hematokrit değeri dir. Ünite, ml dışında, orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Her bir ünite, minimum 43 gram hemoglobin içermelidir. Lökosit içeriği ünitede 1.2x10 9 dan, ortalama trombosit içeriği ünitede 20x10 9 dan azdır. 63

64 EK ÇÖZELTİLİ ERİTROSİT SÜSPANSİYONLARI Bileşen, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazmanın ayrılması ve eritrositlere uygun, besleyici bir çözeltinin ilave edilmesiyle hazırlanır. Bu bileşenin hematokriti, ek çözeltinin özelliğine, santrifügasyon yöntemine ve kalan plazmanın miktarına bağlıdır. Ancak 0.70 i geçmemelidir. Her bir ünite, minimum 45 gram hemoglobin içermelidir. 64

65 EK ÇÖZELTİLİ ERİTROSİT SÜSPANSİYONLARI Ünite orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Özel bir işlem uygulanmadıysa, lökositlerin büyük bir kısmı (yaklaşık x 10 9 ) ve kullanılan santrifügasyon yöntemine bağlı olarak değişen miktarda trombosit üründe kalır. 65

66 EK ÇÖZELTİLİ BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Bileşen, tam kanın santrifügasyonundan sonra plazma ve buffy coat kısmının ayrılması ve eritrositlerin uygun besleyici bir çözelti ile yeniden süspanse edilmesiyle hazırlanır. Bu bileşenin hematokriti, ek çözeltinin özelliğine, santrifügasyon yöntemine ve kalan plazmanın miktarına bağlıdır. Ancak 0.70 I geçmemelidir. 66

67 EK ÇÖZELTİLİ BUFFY COAT UZAKLAŞTIRILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Her bir ünite, işlem sonunda, minimum 43 gram hemoglobin içermelidir. Ünite, ml dışında, orijinalindeki eritrositlerin tümünü içerir. Lökosit içeriği ünitede 1.2x10 9 dan, ortalama trombosit içeriği ünitede 20x10 9 dan azdır. 67

68 YIKANMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Bileşen, tam kandan santrifüjle plazmanın ayrılması ve ardından eritrositlerin izotonik bir çözelti ile yıkanmasıyla hazırlanır. Bu bileşen plazma, lökosit ve trombositlerin büyük çoğunluğunun uzaklaştırıldığı bir eritrosit süspansiyonudur. Kalan plazma miktarı yıkama yöntemine göre değişecektir. Hematokrit, klinik gereksinime göre ayarlanabilir. Her bir ünite, işlem sonunda, minimum 40 gram hemoglobin içermelidir. 68

69 LÖKOSİTİ AZALTILMIŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONU Eritrositlerden, lökositlerin buffy coat azaltılması ve filtrasyon gibi çeşitli teknikler kullanılarak uzaklaştırılması ile elde edilen bileşendir. Lökosit sayısının ünitede 1x10 6 dan az olması şarttır. Her bir ünite minimum 40 gram hemoglobin içermelidir. 69

70 DONDURULMUŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONLARI Alınışından en fazla 6 gün içinde eritrositler -65 C ile -80 C de dondurulur. Kriyoprotektif sıvı olarak gliserol kullanılır. Kullanılacağı zaman çözülür ve yıkanarak gliserol ortamdan uzaklaştırılır. (degliserilize edilir) Çözündükten sonra 24 saat içinde kullanılmalıdır. 70

71 DONDURULMUŞ ERİTROSİT SÜSPANSİYONLARI Kullanılma süresi 10 yıldır. Pahalı ve zahmetli bir işlemdir. Eritrosit harabiyeti yüksektir. Modern transfüzyon uygulamalarında tercih edilen bir ürün değildir. Lökositten fakir ve plazmasızdır. 71

72 ERİTROSİT SÜSPANSİYONU : AFEREZ Otomatik hücre ayırıcı cihazlar kullanılarak tek bir bağışçıdan eritrosit aferezi ile elde edilen bileşendir. Bir eritrosit aferez işleminde aynı bağışçıdan 1 Ünite ya da 2 Ünite eritrosit toplanabilir. Hazırlama yöntemi ve kullanılan cihaza bağlı olarak, bu teknoloji ile hazırlanan eritrositlerin önceden öngörülebilir, tekrarlanabilir ve standardize olması mümkündür. Her bir ünite, minimum 40 gram hemoglobin içermelidir. Hazırlama yöntemi ve kullanılan cihaza bağlı olarak, trombosit, lökosit ve plazma içeriği değişebilir. 72

73 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU : TAM KANDAN Taze tam kandan hazırlanan, tam kanın trombosit içeriğini yüksek oranda ve etkin formda içeren bileşendir. Hazırlama yöntemine bağlı olarak bir ünitedeki trombosit içeriği ml süspansiyonda x10 9 (ortalama 70x10 9 ) arasında değişecektir. 73

74 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU: TAM KANDAN Ek bir işlem yapılmadığı sürece benzer şekilde bir ünitedeki lökosit içeriği x10 9, eritrositler ise 0,2-1x10 9 arasında olacaktır. 74

75 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU: AFEREZ Otomatik hücre ayırıcı cihazlar kullanılarak tek bir bağışçıdan trombosit aferez yöntemiyle elde edilen bileşendir. Hazırlama yöntemine ve kullanılan cihaza bağlı olarak her bir işlemin trombosit verimi 2-8x10 11 arasında değişecektir. 75

76 TROMBOSİT SÜSPANSİYONU: AFEREZ Benzer olarak ürünün lökosit ve eritrosit kontaminasyonu işlem ve kullanılan cihazın tipine göre değişebilir. Yöntem, alloimmünize hastaların etkin tedavisi ve HLA alloimmünizasyon riskini azaltmak için seçilmiş bağışçılardan trombositlerin toplanmasını sağlar. Hastanın maruz kaldığı bağışçı sayısının azalmasıyla viral bulaş riski de azalabilir. 76

77 TAZE DONMUŞ PLAZMA (TDP) Labil pıhtılaşma faktörlerinin fonksiyonlarının yeterince korunabileceği bir sürede ve uygun bir sıcaklıkta dondurularak, gerek tam kan gerekse aferezle toplanan plazmadan transfüzyon veya fraksinasyon amacıyla hazırlanan bileşendir. 77

78 TAZE DONMUŞ PLAZMA (TDP) Bu bileşen stabil koagülasyon etkenleri, albümin ve immünoglobülinleri normal plazma düzeylerinde içerir. Orijinal Faktör VIII in en az %70 ini ve diğer labil pıhtılaşma faktörleri ile doğal inhibitörlerin en azından benzer miktarlarını içerir. Taze donmuş plazma klinik önemi olan beklenmedik antikorları içermemelidir. 78

79 KRİYOPRESİPİTAT TDP nin yüksek devirde santrifügasyonu ve en çok 40 ml. ye kadar konsantre edilmesiyle hazırlanan, plazmanın kriyoglobulin fraksiyonunu içeren bir bileşendir. Taze alınmış ve ayrılmış plazmada varolan Faktör VIII, von Willebrand Faktör, fibrinojen, Faktör XIII ün ve fibronektinin büyük bir bölümünü içerir. 79

80 KRİYOPRESİPİTATI ALINMIŞ PLAZMA Belirgin şekilde azalmış labil Faktör V ve VIII düzeyleri hariç içerdiği albümin, immünglobulinler ve koagülasyon etkenleri taze donmuş plazmayla aynıdır. Fibrinojen konsantrasyonu da taze donmuş plazma ile karşılaştırıldığında azalmıştır. Kriyopresipitatı alınmış plazma klinik önemi olan beklenmedik antikorları içermemelidir. 80

81 DONDURULMUŞ TROMBOSİTLER Dondurulmuş trombositler aferez trombositlerin alındıktan sonraki 24 saat içerisinde soğuktan koruyucu bir solüsyon kriyoprotektif olarak dimetilsülfoksit (DMSO) kullanılarak dondurulması ile hazırlanan ve -80ºC ya da altında saklanan bir komponenttir. Hızlı eritmeden sonra trombositlerin canlılık oranı % 50 düşer. Pahalı olan ve etkinliği az olan bu nedenle de günümüzde yaygın olarak kullanılmayan bir üründür. Dondurulduktan sonra tekrar hazırlanan trombosit ünitesi eritrositler ve granülositlerden fakirdir. Yöntem özel seçilmiş donörlerden veya otolog trombositlerin saklanabilmelerini sağlar. 81

82 GRANÜLOSİT SÜSPANSİYONU: AFEREZ Tek bağışçı afereziyle elde edilen, plazmada süspanse edilmiş granülositten yoğun bir bileşendir. Granülosit transfüzyonunun klinik etkinliği tartışılmaktadır. Granülosit bağışçılarının, bağıştan önce, ilaç kullanmaları gerekir. Yeterli miktarda granülosit toplamak için bağışçıya granülosit koloni stimüle edici faktör ( G-CSF) ve ya kortikosteroid uygulanması gerekir. Bu amaçla, ilaç kullanımına başlanmadan, bağışçının bilgilendirilmesi ve onayının alınması zorunludur. 82

83 TEŞEKKÜRLER Referanslar: 1.Ulusal Kan ve Kan Ürünleri Rehberi PDQ Hematoloji, William F. Kern, Çeviri: Prof.Dr.Burhan Ferhanoğlu, 2005,İstanbul 3. Prof. Dr.Teoman Soysal 83