TARİHİ VE KÜLTÜREL YAPI

Transkript

1 BATMAN

2 1. TARİHİ VE KÜLTÜREL YAPI Yapılan arkeolojik araştırmalara göre ın Kozluk ilçesi Kaletepe Köyü sınırları içerisinde yer alan Hallan Çemi Höyüğünde bulunan süs eşyaları, hayvan figürü heykeller ve taş aletler yörenin yaklaşık 12. yıl önce iskân edildiğini göstermektedir. Dicle-Fırat nehirleri arasında yer alan bereketli Mezopotamya toprakları sayısız medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Yukarı Dicle nin ilk uygar halkı olarak görülen Hurrilerden sonra bölgeye Mitanniler, Asurlular, Urartular, İskitler, Medler ve Persler hakim olmuşlardır. Bir süre Büyük İskender in yönetiminde kalmış, sonraları Roma topraklarına katılmış ve Roma nın yıkılmasıyla Bizans ın egemenliğine girmiştir. Hz.Ömer in kuzey Mezopotamya yı fethiyle İslam ordularını Emevi ve Abbasiler izlemiştir. Bölge sonraları Selçuklu ve Artuklu egemenliklerinin ardından, 14üncü ve 15inci yüzyıllarda Akkoyunlar ve Safaviler in etkisinde kalmış ve 16.yy da Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir. Han Obası anlamında Elekhan denilen yöre telaffuz değişikliğe uğrayarak halk dilinde Elah zamanla da İluh şeklini almıştır. İluh adlı bucak olarak Siirt iline bağlı iken 1957 de adıyla ilçe, 199 da aynı adla il olmuştur. Merkez ilçenin yanı sıra Beşiri, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk, Sason ın ilçeleridir. Cumhuriyet döneminde kurulmuş olan bu kent petrol sanayi sayesinde hızla gelişmiştir. İli çevreleyen Sason(Aydınlık)dağları, Meleto Dağı, Avcı Dağı, Meydanok Dağı ve Raman Dağı çok zengin maden ve petrol yataklarına sahiptir. Raman Dağı ve Garzan bölgesinde üretilen petrolü arıtmak için kurulan modern Rafinerisi 1955 te işletmeye açılmış ve daha sonraki yıllarda genişletilmiştir.

3 2. İDARİ YAPI 4659,21 km2 lik yüzölçümü ile, %18 lik payı ile TRC3(Mardin,, Şırnak, Siirt) Bölgesi nin en küçük ilidir.merkez ilçeyle birlikte altı ilçeden (Beşiri, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk ve Sason) oluşan ilin yüzölçümü bakımından en küçük ilçesi %11 pay ile Hasankeyf ve en büyük ilçesi de % 24 pay ile Kozluk tur. İlçe Alanlarının İçindeki Payı ili 12 belediye (altı ilçe belediyesinin yanı sıra Merkez ilçede Balpınar, Beşiri de İkiköprü, Gercüşte Kayapınar ve Hisar, Kozluk ta Bekirhan ve Sason da Yücebağ belediyesi), 6 ilçe, 274 köyden oluşmaktadır. Denizden yüksekliği (rakım) 55 m olan da toplam uzunluğu yaklaşık 448 km olan 1465 sokak, toplam uzunluğu yaklaşık 17 km olan 231 cadde vardır. İldeki bulvar ve karayolu uzunluğu sırasıyla yaklaşık 38 km ve 13 km dir. 593 km lik su dağıtım ve 48 km lik kanalizasyon şebekesi bulunan da bina, konut, işyeri, su ve elektrik abone sayısı sırasıyla , , , ve dir. Kent Bilgileri Yüzölçümü (km2) 4659 Karayolu Uzunluğu (m) 128

4 Rakım (m) 55 Bina Sayısı Şehir İmarı (ha) 4173 Konut Sayısı Sokak Sayısı 1465 İşyeri Sayısı Su Abonesi 5218 Elektrik Abonesi Sokak Uzunluğu (m) Cadde Sayısı 231 Cadde Uzunluğu (m) Bulvar Uzunluğu (m) Su Dağıtım Şebekesi (km) 593 Kanalizasyon (km) 48 Kaynak: Ş. Kalkan (21), s COĞRAFİ KONUMU

5 Dicle nin Nehri ve onun yan kolları ve Garzan Çayları arasındaki havzada kurulmuş olan ın; doğusunda Siirt ve Bitlis kuzeyinde Muş, batısında Diyarbakır, güneyinde Mardin bulunmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunan ilinin, kuzey ve kuzeydoğusu yüksek, sarp ve dağlık olup güneyi ise dağlık ve engebelidir. Dicle nehri batıdan doğuya akarak il topraklarının içinden geçer. çayı, -Diyarbakır il sınırını çizerek Dicle nehri ile birleşir. 4'i aşkın mağaranın bulunduğu bu bölge dünyada benzeri az bulunan bir doğa harikasıdır. 'da karasal iklim hüküm sürmektedir. Bölgede yazları sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer. ili 41 derece 1 dakika ve 41 derece 4 dakika doğu boylamları ile 38 derece 4 dakika ve 37 derece 5 dakika kuzey enlemleri arasında yer alır. Dağlar: Sason Dağları ( Aydınlık Dağları ) : 25 m. Meleto 2967m. Kuşaklı Dağı 1947m Avcı Dağı 2121m. Meydanok Tepesi 242m. Kortepe 282m. Raman Dağı 1288m. Akarsular ve Göller: Dicle Nehri,, Sason, Garzan ve Pisiyar çayları ilimizin sınırları içinde geçmekte olan önemli akarsulardır. Sason ve Sorkan çayları Çayına; Kozluk'un kuzeyindeki Aydınlık dağlarından doğan Pisiyar Çayı ve diğer küçük dereler Garzan Çayını oluştururlar. Kulp Çayı Sorkan ve Sason Çayları Çayını oluştururlar. ve Garzan çayları Dicle'ye dökülürler.

6 Ayrıca Gercüş yöresinde Gürbüz ve Aydınlı Dereleri Dicle'ye dökülürler. Çayı: ile Diyarbakır arasında doğal bir sınır çizer ve 115 Km.lık kısmı il sınırı içinde akar. Dicle Nehri: Dicle Nehri batıdan doğuya doğru akarak Çayı ile birleştiği yerde Diyarbakır il sınırını bittikten sonra il sınırları içinde akmağa devam eder. Garzan Çayı: - Siirt illeri arasında doğal sınır çizer. Garzan Çayı, Kozluk ilçesinin kuzeyindeki Aydınlık Dağlarından doğan Pisiyar çayı ve diğer küçük derelerden oluşur. İlimiz sınırları içindeki mesafesi yaklaşık 6 km. olup, Beşiri ilçesi doğusunda Dicle Nehri ile birleşir. Göletler: İlimiz sınırları içinde Gercüş - Kırkat Göleti ile Kozluk Ceffan Göleti bulunmaktadır. Gercüş Kırkat Göleti 1984 yılında DSİ tarafından yapılmış olup sulama amaçlıdır Kozluk Ceffan Göleti elektrik amaçlı yapılmıştır. Ova ve Vadiler: Ovası, Beşiri Ovası, Çayı Vadisi nden meydana gelmektedir.

7 4. ULAŞIM ili kara, hava ve demiryolları ile düzenli bir ulaşım sistemine sahiptir. Modern bir havaalanına sahip dan; Ankara ve İstanbul a haftanın her günü uçuş seferleri bulunmaktadır. Karayolları açısından ı Şanlıurfa ya bağlayan toplam 3 km lik yolun %95 i duble yol şeklindedir. a ulaşım: Ankara - İstanbul illerine her gün düzenlenen seferler ile, Şehirler arası otobüs firmaları ile, Haftada 3 gün olarak düzenlenen Devlet Demir Yolları ile ulaşabilirsiniz.

8 5. TURİZM Dicle nin suladığı topraklarda kültürlerin buluştuğu kent ilinin yer aldığı Mezopotamya bölgesi pek çok kültürün varlığına tanık etmiş, İpek yolu üzerindeki konumuyla tarihin her safhasında ticari önemini korumuş, medeniyetlerin gelişip yayılmasında bir köprü görevini görmüştür. 4 i aşkın mağaranın bulunduğu bu bölge dünyada benzeri az bulunan bir doğa harikasıdır. Dicle nin aktığı topraklarda zengin tarihi geçmişini koruyan, antik kent Hasankeyf ve tarihsel anıtlarıyla turizm açısından oldukça çekici bir bölgemizdir. TARİHİ YAPILAR Türk-İslam tarihi ve medeniyet açısından önemli bir yere sahip olan bu yörede, Bizans dönemine tarihlenen ve oldukça sarp tepelerde yer alan birçok kale kalıntısı bulunmaktadır. Bunlar Kozluk İlçe sinde Hazo kalesi,kozluk un Bölük Konak köyü nde Kandil Kalesi, Bekirhan ın Yanık Kaya Köyü nde Rabat Kalesi, Sason un Tekevler Köyü doğrultusunda Pertükan Kalesi, Kale Yolu Köyü nde Bozu Kan Kalesi, Sason un kuzeybatısında Meydanok Dağı üzerindeki Beksi Kalesidir. KALELER PERTÜKAN KALESİ

9 Kale, Sason un 4 km. güneybatısında bulunan Tekevler (Gündenu) köyünün doğusunda yer almaktadır. Ulaşımı kolay olduğu için tarihteki çatışmalarda birçok kez el değiştirdiği anlaşılmaktadır. Kale duvarlarındaki yer yer çökme ve açılan büyük gedikler, kalenin savaşlarda odak noktası olduğunu göstermektedir. BEKSİ KALESİ Sason ilçesinin 7 km. kuzey batısında bulunan Meydanok dağının güney yamacında bulunmaktadır. Bekiş köyü yakınında olan bu kalenin, vadiye hâkim bir dağın yamacında, kuvvetli bir savunma taktiği ön planda tutularak Bizanslılar tarafından inşa edildiği bilinmektedir. KANDİL KALESİ Kozluk ilçesinin 6 km. kuzey batısında, Sason a giden eski yol üzerindeki Bölük konak (Hergemo) köyünün güneyinde bulunan bir tepe üzerinde inşa edilmiş olan bu kale, doğudaki kalelerin tahkimi amacıyla ve dış güçlerin Erzen bölgesine girişini önlemek üzere 4. Yüzyılın ilk çeyreğinde Bizanslılar tarafından inşa edilmiştir. RABAT KALESİ 4.yüzyılın başından itibaren Erzen bölgesinin paylaşımı konusunda Perslerle Bizanslılar arasında başlayan savaşlar, yüzyılın sonuna kadar devam etmiştir. İşte bu dönemde savunma amaçlı olarak karşı taarruzların bertaraf edilmesi için Bizanslılar tarafından Sason, Kozluk ve Bitlis üçgeninde çok sayıda savunma amaçlı kaleler kurmuşlardır. Kozluk ilçesinin 18 km. kuzeyinde bulunan Yanık kaya (Rabat) köyündeki Rabat Kalesi de bunlardan bir tanesidir. BOZİKAN KALESİ Sason ilçesinin 25 km. kuzeyinde bulunan Kale yolu (Bozikân) köyünde bulunmaktadır. Bizans dönemine ait olan bu kale de diğer kaleler gibi 4üncü yüzyıl yapılarından olup, doğudan batıya ulaşımı sağlayan ipek yolunun bu bölgesindeki kontrolünü sağlayan bir görev üstlendiği söylenmektedir. KOZLUK(HEZO) KALESİ Hasankeyf, Siirt ve Maiferkeyn (Silvan) arasındaki üçgende yer alan Erzen bölgesinin önemli kalelerinden biri olan bu kale, M.S. 416 yılında Pers Hanedanı için dini bir merkez olarak kayalık bir tepe üzerine inşa edilmiştir. Ancak zamanla ortaçağın bu bölgesinden geçen ipek yolunun önemli bir üssü olarak bütün ulaşımı kontrol eder bir konuma gelmiştir. Uzun yıllar İran İmparatorluğuna bağlı kalan Kozluk Kalesi, 5. Yüzyılda bir Nasturi piskoposluğunun merkezi durumunda iken, M.S.639 yılında İyaz Bin Ganem komutasındaki Müslüman orduları tarafından ele geçirilmiştir. HASANKEYF

10 Dicle nin kıyısında, kayalara ve derin vadilere sığınmış, yüzyıllar boyu doğası, tarihi ve kültürleriyle bir bütün olmuş, Batı nın Doğu ile karşılaştığı ilk kavşak Hasankeyf... Bereket kaynağı Dicle Nehri nin doğu kıyısında bulunan Hasankeyf, Mezopotamya bölgesine hakim olan kavimlerin en gözde yerlerinden biri idi. Binlerce yıl akışını sürdüren Dicle Nehri, derin ve dar vadiler oluşturmuş ve yöreye bu enteresan görüntüsünü vermiştir. Kayalık tepelerde ve derin kanyonlarda, kalkerli yapısı nedeniyle doğanın ve insanların oluşturduğu binlerce mağara, bölgenin ilk insanlar tarafından önemli bir barınma merkezi olarak kullanıldığını göstermektedir. Öyle ki Sümerler, Asurlar ve Babillerin mağara devri kültürlerinde Hasankeyf oldukça önemli olmuştur. Biçimlerinden hiçbir şey kaybetmeden, günümüze kadar gelen bu mağaralar az rastlanan doğal dokusu ile görenleri hayrete düşürecek gizemli yapılardır. Asur dilindeki adıyla Cefa, Kofa ve Kayfa olarak tanımlanan Hasankeyf, Süryani Piskoposluğu için önemli bir dini merkez olmuştur. Miladi ilk asırlarda Hasankeyf, Pers, Roma ve Bizans ın uzun süren egemenlik savaşlarına tanıklık etmiş, Bizans hakimiyeti Hz.Ömer in 7inci asrın başlarında(m.s.638) bölgeyi fethine kadar sürmüştür. Halifeler döneminin ardından sırası ile Emeviler, Abbasiler, Hamdaniler, Mervaniler, Artuklular, Eyyubiler, Akkoyunlular ve Osmanlılar buraya hakim olmuşlardır. Hasankeyf Dicle Nehri üzerinde yer alması ve o günlerde ticaretin önemli bir kısmının nehir yoluyla yapılması nedeniyle ticari ve ekonomik olarak da gelişti. Artuklular ın M.S 111 yılında bölgeye hakim olmasıyla Hasankeyf en parlak dönemini yaşamış ve İpek Yolu nun önemli geçiş merkezlerinde biri haline gelmiştir. 12inci yüzyılda Artukoğulları nın başkenti olan, o günkü ismi ile Hısn Keyfa (Kaya Kale), Moğol istilası ile oldukça harap oldu. Artuklular dan günümüze gelebilen eserler arasında; eski köprü, büyük ve küçük saray, kale kapıları yer alır. Ticari ve stratejik konumundan dolayı antik kent Hasankeyf

11 Ortaçağ boyunca Mezopotamya da hüküm süren ulusların savaş arenasına dönüşmüş, istilalara maruz kalmış ve her şeye rağmen varlığını günümüze kadar sürdürmüştür. HASANKEYF KALESİ Hasankeyf Kalesi nin kurulması, M.S 4 üncü yüzyıla rastlamaktadır. Bu yüzyıl ortalarında, Diyarbakır çevresini ele geçiren Bizans imparatoru Konstantinos, bölgeyi korumak amacıyla iki sınır kalesi inşa ettirmiştir. Bu iki kaleden birisi Hasankeyf Kalesidir. Yekpare taştan yapılmış olan Hasankeyf kalesi, Dicle Nehri kıyısında ve nehirden 2m yüksektedir. M.S. 363 yılında Süryani Psikoposluğu nun merkezi olmuştur. Ele geçirilmesi zor olan bu kale, Bizanslıların doğuda yaptıkları en korunaklı kalesidir. Hasankeyf Kale sinin asıl adı (Hısnı Keyfa) yani Kaya kalesidir. Kale nin iki kapısı vardır, duvarlarında birçok kitabe yer almaktadır. HASANKEYF KÖPRÜSÜ Hasankeyf Köprüsü Ortaçağ ın en büyük taş köprüsüdür. Kesin olmamakla beraber Artuklular tarafından 12 yüzyılda yapıldığı söylenmektedir. Artuklular eseri Malabadi Köprüsü ile benzerliği bu ihtimali güçlendirmektedir. Köprünün güney ayağında burçları simgeleyen 12 büyük kabartma, diğer büyük ayakta ise insan başı kabartmalar yer almaktadır. HASANKEYF KALESİ NDEKİ ZİLU CAMİİ Eyyubiler in Hasankeyf teki ilk eseridir. 14. yüzyılın ilk yarısında bir kilise kalıntısı üzerinde yapılmıştır. Ancak sonraki dönemlerde de tamir gördüğü değişikliklere uğradığı üzerindeki kitabeden anlaşılmaktadır. HIZIR BEY VE İBRAHİM BEY CAMİİLERİ Kozluk İlçesi nde yer alan Hızır Bey ve İbrahim Bey Camileri tarihsel önem taşımaktadır. İlçenin en büyük camisi olan Hızır Bey Camisi ni, 1512 de Sason ve Kozluk Beyi Ebubekir Roski nin oğlu Hızır Bey yaptırmıştır. İbrahim Bey Camisi2nin yapım tarihi ve kimler tarafından yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Garzan aşiretlerinden İbrahim Bey döneminde tamir gören cami, geometrik motifler ve yazılarla bezenmiştir. SULTAN SÜLEYMAN CAMİSİ

12 Cami Hasankeyf te bulunmaktadır. Avlusunda mevcut olan bir türbeye zamanla eklemeler yapılarak çeşitli işlevlerde hizmet veren bir yapılar topluluğu oluşturulmuştur. Bu gün yapının en etkileyici bölümleri minaresi, taç kapısı ve çeşmesidir. Yapının doğusunda yer alan minare Artuklu ve Eyyubi döneminde gelişen mimari tarzın en güzel örneklerinden biridir. ER-RIZK CAMİSİ Bir zamanlar Hasankeyf teki en aziz bina olan bu anıt, Eyyubi Sultanı Süleyman tarafından 149 yılında yaptırılmıştır. Ancak günümüze sadece minaresi ve kapının yer aldığı kuzey cephesi kısmen ulaşabilmiştir. Minarenin üzerindeki yazılar, bitki süslemeleri,minarenin iki yollu olması ve kapıdaki yazılar hayranlık verecek derecede güzeldir. Kısmen yıkılmış olan giriş kapısında yer alan kitabenin altında Allah ın doksan dokuz ismi yazılıdır. KOÇ CAMİİSİ Hasankeyf te Sultan Süleyman Camisi nin güneyindedir. Eyyubiler e ait olduğu tahmin edilmektedir. Etrafındaki yapı kalıntılarından bir külliyenin içinde yer aldığı anlaşılmaktadır. KIZLAR CAMİSİ Hasankeyf te bulunan caminin, dört köşesinde birer mezar olduğundan yapının bir anıt mezar olduğu bilinmektedir. Sadece kuzeydoğu köşesindeki mezar günümüze ulaşmıştır. Kuzeydeki giriş ve pencerelerde yer alan bezemeler oldukça dikkat çekicidir ZEYNEL BEY KÜMBETİ

13 Hasankeyf te bulunan Zeynel Bey Türbesi Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan ın oğlu Zeynel Bey için yapılmış bir anıt mezardır. Anadolu daki anıt mezar geleneğinin ilk örneğidir. Gövde kısmını dıştan çevreleyen çinilerde Allah-Muhammed-Ahmet Ali yazıları bulunmaktadır. Kendi türünün Anadolu daki son örneği olan bu estetik silindirik yapı, üzerindeki çini süsleme yazılar ve kitabesi ile dikkat çekmektedir. BÜYÜK SARAY Hasankeyf Kalesi nin kuzeyinde yer alan ve bazı bölümleri göçükler altında kalan sarayın kitabesi olmadığından kesin olarak ne zaman ve kimin tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Ancak yapının özelliklerinden dolayı Artuklu eseri olduğu düşünülmektedir. Sarayın önündeki taş kulenin gözetleme kulesi veya yıldırımlık olarak kullanıldığı tahmin ediliyor. KÜÇÜK SARAY Kalenin kuzeydoğu ucunda dev bir kule gibi yükselen Küçük Saray, Eyyubiler tarafından yapılmıştır. Kuzeye bakan pencerenin üzerinde yer alan iki aslan figürü,tavanda kullanılan pişmiş topraktan silindirik küpçüklerle oluşturulmuş petek gibi bir izolasyon tabakası yapının dikkat çekici özelliklerindendir.

14 YOLGEÇEN HANI Burası Yol Geçen Hanı mı? Deyiminin aslını teşkil eden (mağara)hasankeyf ilçesinde bulunmaktadır. Her devirde han olarak bilinen ve insanların dinlenmesi için kullanılan bu doğal mağara, yekpare taştan yapılmış Hasankeyf Kalesi nin altında bulunmakta olup, ağzı Dicle Nehrine doğru açılmaktadır. Yazın serin, kışın ılık olan mağaranın içindeki bu atmosfer, bugün de aynı özelliğini korumakta ve dinlenmek için insanları kendine çekmektedir. MARKİRYAKOS MANASTIRI Beşiri İlçesi, Ayrancı Köyü nde bulunan manastır, ilk çağ Süryanilerinin önemli dini merkezlerinden birisidir. Markiryakos Manastırı bölgenin ilk manastırlarından biri olması ve inşasından sonra yeni manastırların açılmasına ön ayak olması açısından çok önemlidir. Manastırın 4.yüzyılda (M.S 457) yapılmış olduğu tahmin ediliyor. Dehlizlerle yeraltına uzanan bir yeraltı katıyla birlikte 3 katlı bir yapıdır. Dıştan dikdörtgen planlı, içten de geniş iki kare planlı kapalı bir avlu ve bu avlunun etrafında kemerli payandaların gerisinde odalar yer almaktadır. Manastıra girişteki ana kapı üzerinde ve iç avluyu iki bölüme ayıran kemerli kapının üzerinde olmak üzere Süryanice yazılmış iki taş kitabe mevcuttur. Her iki kitabe de birer ilahi metindir. Bu manastır aynı zamanda Mardin deki Deyr-ul

15 Zafaran Manastırı ile irtibat sağlayan ve papaz yetiştirmek için eğitim veren bir külliye görevi üstlenmiş bulunuyordu. BATMAN(MALABADİ)KÖPRÜSÜ Çayı üzerinde yer alan Artukoğulları Beyliği döneminin mimarlık şaheseri Malabadi Köprüsü, 1147 yılında Artuklular dan Timurtaş tarafından yaptırılmıştır. Malabadi Köprüsü dünyada taş köprüler içerisinde kemeri en geniş olandır. Mostar Köprüsü nün ikizi olarak kabul edilir. İçinde insanların dinlenmesi, yatması ve dış tehlikelerden korunması için odalar yapılmıştır. Bu odalar yüksek tavanlı ve tuğla örtülüdür, pencereleri geniş ve büyüktür. Türkülere ilham veren bu köprü her biri başka uzunlukta üç bölümden meydana gelmiştir. Köprü nün boyu 15m., eni 7m. ve yüksekliği de su seviyesinden kilit taşına kadar 19m.dir. Köprü renkli taşlarla inşa edilmiştir.

16 ON KEMERLİ DEVLET DEMİRYOLLARI KÖPRÜSÜ 1944 yılında inşaatı biten ve Devlet Demir Yollarını da bu tarihte a ulaştıran bu köprü, döneminin bir mimarlık harikasıdır. kent merkezine 7 Km. mesafede Çayı üzerinde yapılan ve on kemerli olan köprü, tren geçişini sağlamakla birlikte, insan ve hayvanların geçişini de sağlamaya uygun biçimde inşa edilmiştir. MEMİKAN KÖPRÜSÜ İnşa tarihi hakkında kesin bir bilgi olmamakla beraber, yörede bulunan Hasankeyf, Malabadi ve Cizre deki taş köprülerle kıyaslandığı zaman, köprü inşaatında kullanılan taşçı malzemeler nedeniyle, köprünün bahsi geçen diğer köprülerle büyük bir benzerlik gösterdiği anlaşılmaktadır. Bir zamanlar ın Beşiri ilçesine bağlı Garzan Ovasındaki yerleşim birimlerinin, özellikle Hasankeyf le olan ticari ilişkisini sağlayan Memikan Köprüsü, bu bölgeden geçen İpek Yolunu, geçit vermeyen Garzan Çayı üzerinden karşıya bağlantısını sağlayan stratejik bir noktasında yer almaktadır. Memikan Köprüsü, işlek bir kervan yolu olan ve Garzan Çayına paralel giderek Hasankeyf üzerinden Kuzey Mezopotamya ya ulaşımın sağlanmasında ve özellikle beylikler arası ticari ilişkilerin sağlanmasında uzun yıllar hizmet veren bu stratejik yol üzerindedir. TÜRBELER SEYYİD BİLAL TÜRBESİ

17 İlimiz Gercüş ilçesine bağlı Vergili (Becirman) köyünde bulanan Seyyid Bilal Türbesi, inanç turizmi açısından Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en hareketli merkezidir. Türkiye genelinde özellikle seyyidler köyü olarak bilinen Vergili (Becirman) köyünün Seyyid Bilal ismiyle ünlenmesinin haklı bir gerekçesi vardır. Çünkü Hz. Muhammed in torunu ve Hz. Hüseyin in soyundan geldiği bilinen Seyyid Bilal gibi ehli beyt silsilesine mensup müstesna bir şahsiyete ev sahipliği yapmaktadır. Türbesindeki kitabede, yılları arasında yaşadığı belirtilen Seyyid Bilal, ömrünün bir kısmını Irak ın Kerbela bölgesinde geçirmiş, 1154 yılında Bağdat tan Hasankeyf sancağı olan Vergili (Becirman) köyüne göç ederek yaşamının geri kalan kısmını bu köyde geçirmiş ve burada vefat etmiştir. Seyyid Bilal türbesine ev sahipliği yapması nedeniyle Bölgemizin Seyyidler köyü olarak bilinen ve kutsal kabul edilen Vergili (Becirman) köyü tarihi dokusuyla da ünlüdür. Köyün çevresinde çok sayıda mağara, tarihi hanlar ve su değirmenleri mevcuttur. Her yıl Eylül ayının ikinci haftasında bu köyde Seyyid Bilal i anma gönleri düzenlenmektedir. Bu anma günlerinde yurdun dört bir tarafından insanlar Becirman a akın etmektedir. İMAM ABDULLAH TÜRBESİ Hasankeyf Köprüsüne girişte soldaki tepe üzerinde bulunan İmam Abdullah Zaviyesi, Dicle Nehrine Kuzeyden bakan bir mezarlık kümesinin ortasında yer almaktadır. İmam Abdullah M.S. 638 yılında Hasankeyf Kalesini altı yüz yıllık Bizans hâkimiyetinden kurtarmak üzere düzenlenen son İslami akınlarda, Halid Bin Velid in ünlü komutanı İyaz Bin Ganem in sağ kolu olarak görev yapmış ve bu tarihteki Hasankeyf kuşatması sırasında şehit düşmüştür. Dikdörtgen bir avlunun içinde, kare planlı olarak inşa edilmiş olan İmam Abdullah türbesinin sağ köşesinde yine kare planlı olarak inşa edilmiş bir kule ve türbenin güneyinde uzun dikdörtgen şeklinde yapılmış bir mescit vardır. Türbe ile kule arasındaki beşik tonozlu girişin kapı kanatlarının ahşap oymacılığında ve türbenin kubbesinde bulunan alemdeki incelik, 14.yüzyıl sanat zevkinin özelliklerini taşımaktadır. Sanat değeri yüksek olan bu kapı, Diyarbakır Müzesinde koruma altındadır. Kültür Bakanlığınca tescilli olan İmam Abdullah Zaviyesi, Hasankeyf ve yöre köylüleri tarafından her yıl Haziran ayının ilk haftasında anılmakta ve hafta boyunca türbe çevresinde adaklar adanarak dilekler dilenmektedir. DİĞER AKTİVİTELER DAĞ VE SU SPORLARI Karakaş, Raman, Aydınlık Dağları ve Garzan Vadisi dağ ve doğa yürüyüşüne elverişli alanlardır. ve Garzan Çayları ile Dicle Nehri ve kolları sportif olta balıkçılığı açısından değerlendirilebilir yerlerdir. Her zaman rafting sporuna uygun bir zemin hazırlayan ve baş döndürücü bir hızla akışını sürdüren ve 3 km lik parkura sahip Sason Çayı nın Mart ve Nisan aylarındaki geçit vermez azgınlığı, bu sporu sevenler için uygun bir ortam yaratmaktadır. MAĞARA TURİZMİ İlin jeolojik yapısında, özellikle Hasankeyf yöresinde kalkerli oluşumlar yer aldığından,bu bölgede hem doğal hem de insan eliyle oyulmuş yaklaşık 4 irili ufaklı mağara yer almaktadır. Suya karşı direnci az olan kalkerlerin erimesiyle ortaya çıkan bu doğal mağaralara genellikle vadi boylarında ve

18 Hasankeyf Kalesi nde rastlanır. Eskiden Hasankeyflilerin tamamı bu mağaralarda yaşamlarını devam ettirirken, 1965 yılından sonra yeni inşa edilen evlere taşınarak bu mağara evlerini terk etmişlerdir. Bugün ise bu mağaralar yerli ve yabancı turistlerin beğenisine sunulmuştur. YABAN HAYATI İlin yüksek ve sarp kesimlerinde dağ keçisi, geyik, kartal, doğan, atmaca ve baykuş gibi yaban hayvanları yaşamaktadır. EL SANATLARI VE HEDİYELİK EŞYA Geleneksel el sanatlarının en başında gelen tiftikten dokunan kumaşlar, nakışlar, el örgüleri, iğne oyaları, başlık, heybe, keçe ve çoraplar yöresel motiflerle bezelidir. Dokumacılık ve bakırcılık eskisi kadar yaygın olmamakla birlikte hala sürdürülmekte olan el sanatları arasındadır.

19 YÖRE MUTFAĞI Et ve süt ürünleri temel besin kaynakları oluşturmaktadır. da Güneydoğu ya has lezzetli yemeklerin her çeşidini tatmak mümkündür. Et yemekleri, içli köfteler, dolmalar, bumbar, çiğ köfte, hamur işleri ve yöreye özgü çorbalar, perde pilav il mutfağının başlıca yemekleri arasında yer alır. Dicle Nehri nde yetişen tatlı su balığı şabotu denemenizi tavsiye ederiz. Ayrıca kırsal kesimlerde tiftik ve kıçıl denilen çamurdan yapılmış ocaklarda pişirilen tandır ekmeği ve taş ekmeği çok lezizdir. YAPMADAN DÖNMEYİN!!! (Malabadi) Köprüsünü, Tarihi Hasankeyf İlçesi ören yerleri (Zeynel Bey Kümbeti, İmam Abdullah Zaviyesi, Dicle Köprüsü, Kale Kapıları, Büyük ve Küçük Saraylar, Ulu Camii, Mağara Kiliseler, Mağara Mescitler, Arkeolojik Kazı Alanları, Suyolları ve top yekûn Hasankeyf Harabeleri) ile Mor-Kiryakus ve Mor Aho Manastırlarını, Kozluk Kalesi ile Kozluk ve Sason ilçe merkezlerinde ve kırsalında bulunan kale, manastır ve camileri, Petrol mahzeni Raman Dağlarını görmeden dönmeyin 6. NÜFUS

20 ın nüfusu 21 yılı itibariyle 51.2 dür döneminde 24,2 düzeyinde nüfus artış hızı kaydetmiş olup en yüksek nüfus artış hızı kaydeden 16 ıncı il olmuştur.%73 düzeyindeki şehirleşme oranı ile Türkiye ortalamasına yakın bir değere sahiptir. Nüfus Göstergeleri ,2 TR , Nüfus Yoğunluğu(kişi/km ) Şehir Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı,73,76 Nüfus-21(Kişi) Yıllık Nüfus Artış Hızı-29_21( ) Yüzölçümü(km2) 2 Kaynak: 29 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 21 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı İlçe Nüfusları İl/ilçe merkezleri Toplam Erkek Kadın Merkez Belde/köyler Toplam Erkek Kadın Toplam Toplam Erkek Beşiri Gercüş Kozluk Sason Hasankeyf Toplam 9.76 Kadın Beşiri, Gercüş, Kozluk,Sason ve Hasankeyf ve Merkez ilçe olmak üzere toplam 6 ilçeye sahip olan ın Merkez nüfus büyüklüğü dir. Merkez ilçeyi Kozluk ve Sason ilçeleri takip etmektedir. Göç Aldığı Göç Verdiği Göç Net Göç Net Göç Hızı TR Sıralama Batm an ,16-6,57 2, ,42 2 Kaynak:2 Genel Nüfus Sayımı,28 ve 29 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı göç alan bir ildir.binde 1,42 net göç hızı ile, net göç hızına göre en çok göç alan 2inci ildir. aynı zamanda GAP Bölgesi nin de net göç hızı pozitif olan tek ilidir.

21 7. EĞİTİM Bölgelerarası gelişmişlik farklarını azaltmaya yönelik olarak benimsenen politikalar son dönemlerde Güney Doğu Anadolu Bölgesi ne yapılan yatırımların boyutuyla etkisini hissettirmektedir. 25 yılı itibariyle, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve görece dezavantajlı konumda bulunan a aktarılan kamu yatırımları önemli oranda artış göstermiştir. Ancak çok düşük seviyelerden başlaması nedeniyle ilimiz eğitim göstergelerinde istenen düzeye ulaşamamıştır. da toplam okuryazarlık oranı 85,5 ve kadın okuryazarlık oranı 78,7 düzeyindedir. her iki göstergede de ülke sıralamasında gerilerde kalmaktadır. Okuryazarlık Göstergeleri Toplam Okuryazarlık Oranı(%) Okur-yazar Kadın Oranı(%) 21 TR TR Sıralama 85,5 9, 65 78,7 86,5 67 Kaynak: TÜİK Yılı Okullaşma Oranı (%) Okul Öncesi(4-5 yaş) Topla Erk Ka m ek dın TR 43,1 43,7 32,8 33,2 Brüt Net Brüt 32,3 Net 42,5 İlköğretim Toplam Erkek Kadın 17,6 17,4 17,8 98,4 98,6 98,2 113,3 113,5 113,1 97,8 97,8 97,7 Ortaöğretim Toplam Erkek 93,3 99,1 69,3 72, ,6 5,8 58,2 Kadın 87,3 62,1 67,6 43,1 Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kad Toplam Erkek ın 4,7 45,1 36,1 32,1 35,6 28,4 17,1 17,1 17 1,1 1,1 1,2 Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı, Örgün Eğitim İstatistikleri Okullaşma oranlarına bakıldığında ın ilköğretim dışındaki tüm eğitim kademelerinde ülke değerlerinin gerisinde kaldığı görülmektedir. da ilköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı 44 iken bu sayı genel ortaöğretimde 57 ye kadar çıkmaktadır. Üniversitesi, 28 Mayıs 27 yılında kurulmuş olup, Üniversitede teknik eğitim ve mühendislik bilimleri ön plana çıkmaktadır. Üniversitesi, 2 profesör, 26 Yardımcı Doçent, 43 Öğretim Görevlisi, 12 Okutman ve 6 Araştırma Görevlisi olmak üzere toplam 143 kişilik bir akademik kadroya sahiptir. Üniversitede yer alan akademik birimler Fen Edebiyat Fakültesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi,İlahiyat Fakültesi,Eğitim Fakültesi,Teknik Eğitim Fakültesi,Güzel Sanatlar Fakültesi,Meslek Yüksekokulu,Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu,Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu, Meslek Yüksekokulu,Sosyal Bilimler Enstitüsü,Fen Bilimleri Enstitüsü,Sağlık Yüksekokulu,Teknoloji Fakültesidir.

22 yılı eğitim-öğretim kayıtlarında göre genelinde 1 adet Teknik ve Meslek Lisesi bulunmaktadır. Bilgisayarlı Muhasebe, Bilişim Teknolojileri, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Pazarlama ve Satış Elemanı gibi bölümler ticaret liselerinde bulunmakta; Mobilya ve Dekorasyon, Elektrik ve Elektronik, Motor Teknolojisi, Bilişim Teknolojileri, Makine Teknolojisi,Kimya Teknolojisi gibi alanlar endüstri ve meslek liselerimizde okutulmaktadır.teknik ve Meslek Liselerinde öğretim görmekte olan öğrenciler, gelişmekte olan ekonomisinin ihtiyacı olan nitelikli personel ihtiyacını karşılayabilecek durumdadır. 8. SAĞLIK 211 Yılı Mayıs ayı verilerine göre da 6 adet kamu hastanesi bulunmakta ve 998 hastane yatağı ile hizmet sunmaktadır. Kamu Hastane Sayısı * Kamu Hastane Sayısı Hastane Yatak Sayısı Yüzbin Kişi Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı , tarihi itibariyle geçerlidir. Kaynak:TÜİK Yüz bin kişi başına düşen sağlık personeli sayısı uzman hekim, pratisyen hekim ve diş hekimi için sırasıyla 58,6, 45,7, 1,8 dir.aynı göstergeler için Türkiye değerleri sırasıyla 85,9, 46,2, 27 dir. İl Sağlık Müdürlüğü nden alınan verilere göre da 6 özel hastane bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere, da faaliyet gösteren özel hastanelerde toplam 473 yatak bulunmakta ve 142 doktor ile hizmet verilmektedir. İli Özel Sağlık Kurumları,21 Kurum Adı Yatak Sayısı Medical Park Hastanesi Özel Alman Hastanesi Özel Yaşam Hastanesi Özel Dünya Hastanesi Özel Hastanesi Özel Farabim Hastanesi Toplam Kaynak:İl Sağlık Müdürlüğü Günlük Hasta Kapasitesi Doktor Sayısı

23 9. TARIM VE HAYVANCILIK ilinin toplam arazi varlığı hektardır hektarlık toplam alanın %31 lik kısmına karşılık gelen ,1 hektarlık alanı tarım arazisi iken, tarıma elverişsiz alan hektarlık alanla toplam alanın %37 lik kısmını oluşturmaktadır. Mera alanı ha. olup orman arazisi ise ha. dır. Arazi Dağılımı(ha),21 (ha) Arazi sınıfı Tarım alanı Orman ve fundalık alan Çayır ve mera alanı Tarım dışı ve diğer arazi Toplam Kaynak: Tarım İl Müdürlüğü Gerek tarım alanlarının toplam alan içerisindeki düşük yüzdesi, gerekse sulanabilir arazinin toplam tarım alanları içerisindeki yüzdesi, bölgede kuru tarımın yapılmasına sebep olmuştur. Bitkisel üretimle ilgilenen işletmelerin %84 lük kısmını aile işletmeleri oluştururken, ailedeki fert sayılarının fazla olması, modern tarım usullerinin kullanılmaması, miras ve intikallerle arazinin daha küçük parçalara bölünmesi bitkisel üretim miktarını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu anlamda, ilinin bitkisel üretiminin ana kalemlerini tahıllar oluşturmaktadır. Tahıllar içerisinde 29 verilerine göre, ton ile buğday, üretimi gerçekleştirilen en fazla ürün olurken, ton ile arpa, ton ile kuru baklagiller üretimi en fazla gerçekleştirilen ürünler olmuşlardır. Bu ürünlerin yanı sıra mısır, üzüm, tütün, zeytin ve turunçgiller hariç meyvelerde az da olsa bölgede üretilmektedir. Bitkisel üretim alanında ürünlerin üretimi bir yıllık periyotta devam etmektedir. Tarımsal üretimde, sulanabilir arazi miktarının artması, nadas alanlarının daraltılması ve ikinci ürünün üretilmesiyle artış sağlanmıştır. Tarla Bitkileri Ekili Alanları(ha),Üretim Miktarları Tarla Bitkileri Baklagiller Topla m Ekilen Tarla Endüstriyel Bitkiler Tahıllar Yaglı Tohumlar Dicle (TRC3) Pay (%) TR TRC3/TR , ,79 3,84 2,3

24 Alanı Yem Bitkileri Yumru Bitkiler Toplam ,9,7 3,7 Baklagiller Endüstriyel Bitkiler ,22, ,12 2,61 1,16,3 Topla m Tahıllar Üretim Yaglı Tohumlar Yem Bitkileri Yumru Bitkiler Toplam ,3 Kaynak:TÜİK Tarla Bitkileri Üretimi,29 Toplam Üretim (Ton) Dane Burçak Mercimek Baklagiller Dane Fiğ Nohut Kuru Fasulye Endüstriyel Bitkiler Pamuk Yağlı Tohumlar Yem Bitkileri Dicle Bölgesi TR Dicle/TR (%) , , , ,3, , , , ,7 2,2 Çeltik ,1 Çiğit Aspir , 2,6 Susam ,1 Yerfıstığı , Ayçiçeği , Burçak ,8 Fiğ ,7 Tütün Dane Mısır Tahıllar Buğday Arpa Korunga Yonca Silajlık Mısır , , ,2

25 Kuru soğan Yumru Bitkiler ,1 Kuru Sarımsak ,1 Patates , Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler,29 TR,TRC3 VE Sebze Bitkilerinin Toplam Üretim Miktarları(29,Ton) Toplam Üretim Dicle Dicle/T R (%) TR Baklagil Sebzeler Meyvesi Yenen Sebzeler Soğansı-Yumru-Kök Sebzeler Yaprağı Yenen Sebzeler Diğer Sebzeler Ton Ton Ton Ton Ton ,12 1,6,38,14 Sebze Bitkileri Ton ,93 Kaynak: TÜİK İlde üretilen meyvelere bakıldığında, en önemli ürünün üzüm olduğu göze çarpmaktadır. Üretilen üzüm miktarının büyük bir kısmı üreticinin hane halkı içerisinde ya da pazarlarda kuru üzüm, pestil ve sucuk olarak tüketilmekte bir kısmı da il dışındaki sirke ve şarap fabrikalarına gönderilmektedir. TR,TRC3 VE Meyve Bitkilerinin Toplam Üretim Miktarları(29,Ton) Toplam Üretim İçecek Bitkileri Sert Kabuklular Taş Çekirdekliler Turunçgiller Üzüm Ve Üzümsüler Yumuşak Çekirdekliler Zeytin Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Meyve Bitkileri Ton Dicle TR Dicle/TR (%) ,76,12 2,76,11, ,98 Kaynak: TÜİK daki canlı hayvan varlığı yıllar itibariyle azalma eğilim göstermektedir. İldeki büyükbaş hayvan yetiştiriciliği Merkez, Kozluk ve Beşiri de yoğunlaşmıştır.

26 29 verilerine göre, canlı hayvan dağılımında Türkiye verileri ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi, TRC3 alt bölgesi ve ili farklılık gösterirken, ili, TRC3 bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile paralellik göstermektedir. TRC3 alt bölgesinde, toplam canlı hayvan miktarının %26 lık kısmını kümes hayvanları oluştururken, da bu oran %33 tür. Koyun sayısına bakıldığında, TRC3 alt bölgesinde toplam hayvan sayısı içerisindeki pay %49 iken, da %56 ve Türkiye genelinde ise bu oran %8 kadardır. Hayvan Sayısı, 29 Büyükbaş Hayvan Sayısı Küçükbaş Hayvan Sayısı Kümes Hayvanı Sayısı Kovan Sayısı Dicle /Dicle (%) Türkiye /TR (%) ,6, ,6 2, ,3, ,6,5 Kaynak: TÜİK ilinin dönemindeki kırmızı et üretimi, 28 yılında bir önceki yıla göre ciddi bir azalma ile 13 tondan 6 tona düşmüş, 29 yılında ise değişmeden kalmıştır. Tavuk yumurta sayısı, yıllarla beraber 15.6, ve olarak artış göstermiştir. İnek sütü miktarı, 28 yılında bir önceki yıla göre artış gösterse de 29 yılında tekrar gerilemiştir. Genel olarak, hayvansal üretim değerleri Türkiye genelindeki hareketlere paralellik göstermiştir. İnek sütü dışındaki tarımsal ürünler, Türkiye ile aynı paralellikte olmasına rağmen kırmızı ette dönemi yaşanan düşüş, Türkiye ortalamasının çok üzerindedir. Hayvansal Üretim Yıl 2 7 Bölge 2 9 Tavuk Yumurta Sayısı İnek Sütü Koyun Sütü Keçi Sütü Bal TR TRC TR TRC Mardin TR TRC Mardin TRC3 2 8 Kırmızı Et TRC3 TRC3

27 Kaynak: TÜİK Kişi başına düşen hayvansal ürün değerleri dikkate alındığında ise Türkiye ortalaması 333 YTL dir. Düzey 2 Alt Bölgesi ise 115 YTL dir. Alt bölge illeri kendi içlerinde değerlendirildiğinde en düşük kişi başına hayvansal ürün değeri 93 YTL ile a aitken, en yüksek kişi başına hayvansal ürün değeri 166 YTL ile Siirt e aittir. 26 alt bölge dikkate alındığında TRC3 115 YTL ile 25. sıradadır. 81 il dikkate alındığında ise 93 YTL ile 8. sıradadır. Gerek kişi başına canlı hayvan değeri gerekse kişi başına hayvansal ürün değeri bakımından ve ait olduğu alt bölge Türkiye ortalamalarının gerisindedir. Buda bölgede canlı hayvan yetiştiriciliğinin yeterince önemsenmediğini ve bu trendin devam etmesi durumunda il ve alt bölgenin dışarıya olan bağımlılığının artacağını göstermektedir. Kişi başına düşen bitkisel ürün değerleri incelendiğinde Türkiye ortalaması 923 YTL iken, Düzey 2 Alt Bölge ortalaması 431 YTL dir. Alt bölge illeri kendi içlerinde incelendiğinde en yüksek değere 74 YTL ile Mardin sahipken, en düşük değere 152 YTL ile Şırnak sahiptir. 226 YTL lik kişi başına bitkisel üretim değeri ile ili hem Türkiye hem de alt bölge ortalamasının oldukça altındadır. 26 adet düzey 2 alt bölgesi arasında 21. iken, 81 il arasında 77. sıradadır. Bitkisel üretim açısından da oldukça geri sıralardadır. GAP Projesinin tamamlanması ile bölgedeki diğer illerde olduğu gibi da tarımsal anlamda önemli gelişmeler gösterecektir. 1. SANAYİ Türkiye nin resmi olarak belirlenen 15 cazibe merkezinden biri olan da son 1 yılda firma kurulmuştur. 'da yıllar itibariyle kurulan firma sayıları Kaynak: Ticaret ve Sanayi Odası 29 yılı GAP Sanayi Envanteri çalışmasına göre da imalat sanayinde faaliyet gösteren 79 firma bulunmakta ve bu firmalarda toplam 4.34 kişi istihdam edilmektedir. İli Sanayi Envanteri,29 Parametre Tekstil,Giyim, Gıda,İçki,T Kimya,Petrol, Deri Sanayi ütün Kauçuk,Plasti Sanayi k Sanayi Metal Eşya ve Makine Teçhizatı Orman Taş ve Toplam ve Kağıt Toprağa Ürünleri Dayalı

28 Sanayi Üretimde Olan İşletme Sayısı (Adet) İstihdam (Kişi) Sanayi Sanayi Kaynak: GAP Sanayi Envanteri (29) döneminde da 4 ın üzerinde çalışan sayısı 2 den 79 a; 1 ün üzerinde çalışanı olan işletme sayısı 5 den 19 a yükselmiştir. 'da çalışan sayısı 1'ün ve 4'ın üzerinde olan işletme sayısı Kaynak: SGK İl Müdürlüğü da Sanayi Siciline kayıtlı özel sektör firma sayısı 68 den 131 e yükselmiştir döneminde sanayi siciline kayıtlı firmalarda yaşanan artış yüzde 42 düzeyindedir. Sanayi Siciline Kayıtlı Özel Sektör Firmaları Artış(%) Kaynak: Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü verileri 1991 yılında 113 hektar alan üzerine kurulmuş olan Organize Sanayi Bölgesi nde 21 yıl sonu itibariyle 24 üretim tesisi faaliyet göstermektedir. Faaliyette olan bu tesislerde toplam 7 kişi çalışmaktadır.18 işletmeye daha yer tahsisi yapılmış olup tesislerin inşası devam etmektedir. Organize Sanayi Bölgesi,21 Organize Sanayi Bölgesi Başlama-Bitiş Tarihi Büyüklüğü(ha) Toplam Sanayi Parsel Sayısı Tahsis Edilen Sanayi Parsel Sayısı Üretimdeki Firma Sayısı İnşaa Halindeki Firma Sayısı Kapalı/Faaliyete Ara Vermiş Firma Sayısı Kaynak: OSBÜK OSB Bilgi Sitesi, Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü Biten ve Devam Eden KSS Adet ve İşyeri Kapasiteleri Biten Devam Eden

29 GAP TR Adet İşyeri Kapasitesi Adet İşyeri Kapasitesi Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret İl Müdürlükleri verileri, 21 Yatırım Programı 11. Ticaret Kişi Başına Dış Ticaret (1$),29 Kişi başına ihracat Türkiye Güneydoğu Anadolu Mardin,, Şırnak, Siirt Kişi başına ithalat Kaynak:TÜİK TR,TRC,TRC3 ve İhracat,İthalat Göstergeleri (1$),29 Türkiye Güneydoğu Anadolu Mardin,, Şırnak, Siirt İHRACAT İTHALAT Kaynak:TÜİK da faaliyet gösteren ihracatçı firma sayısı döneminde 2 katından fazla artarak 16 dan 39 a yükselmiştir. da Faaliyet Gösteren İthalatçı ve İhracatçı Firmaların Yıllara Göre Dağılımı Kaynak: Güneydoğu Anadolu İhracatçılar Birliği 28 yılından 21 yılına gelindiğinde ının toplam ihracat miktarı $ dan yüzde 1 düzeyinde artış göstererek $ a yükselmiştir. Sektörel Bazda İhracat Değerleri Kaynak: Güneydoğu Anadolu İhracatçılar Birliği