Sürdürülebilir Kamu İlaç Finansman Modeli için yol haritası ve süreç yönetimi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Sürdürülebilir Kamu İlaç Finansman Modeli için yol haritası ve süreç yönetimi"

Transkript

1 Sürdürülebilir Kamu İlaç Finansman Modeli için yol haritası ve süreç yönetimi Haziran 2012

2 2

3 İçindekiler Giriş...1 Mevcut Durum Analizi...2 Sürdürülebilirlik...14 Yapısal Reform Alanları...18 Sürdürülebilir Kamu İlaç Finansman Modeli için Yol Haritası ve Süreç Yönetimi Önerisi

4 4

5 Giriş Türkiye de, geride bırakılan son 10 yıllık süreçte, sağlık sistemine dair önemli politika değişiklikleri gerçekleşmiştir. Sektör ve paydaşları, Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Sosyal Güvenlik Reformu bünyesinde yapısal değişiklikler geçirerek; sağlığa erişim ve sosyal sağlık hizmetlerindeki artış kapsamında yeni bir çehreye kavuşmuştur. Bu değişim sürecinde, sağlık hizmetlerine toplumun tüm kesimlerine nüfuz edecek şekilde erişimin sağlanması ve bunun kamu kaynakları açısından karşılanabilir bir maliyet ile gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir. Bu doğrultuda başarılı politikalar izlenmiş ve Türkiye sağlık sistemi birçok ülke açısından örnek alınacak bir boyuta kavuşmuştur yılında küresel ekonomik krizin etkisiyle milli gelire kıyasla hızlı büyüyen sağlık harcamaları ve bunun sonucunda kamu finansmanı üzerinde oluşan mali baskı, dönemi için Global Bütçe uygulaması olarak adlandırılan ilaç harcamalarına odaklı maliyet kontrol mekanizmalarının devreye alınması ile sonuçlanmıştır. Bu doğrultuda, sistemin sürdürülebilirliği adına kamu finansmanı açısından önlemler alınmış olmakla beraber, sektörde yer alan firmalar açısından sürdürülebilirlik konusunun ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Politika belirleyiciler tarafından bir takım tedbirler alınmakta, ancak bu müdahaleler sektör paydaşlarının sürdürülebilirlik sorunlarını beraberinde getirmektedir. Bir sağlık sisteminde sürdürülebilirliğin temel amacı bugünün ihtiyaç ve beklentilerini, geleceğin ihtiyaç ve beklentilerinden ödün vermeksizin karşılamanın yollarını aramaktır. Sürdürülebilirlik yaklaşımı ışığında, Türkiye de son yıllardaki başarılı sağlık reformuna devam edilebilmesi için, kaynakların hem günümüzün sağlık hizmet taleplerinin beraberinde getirdiği maliyetleri hem de gelecek nesillerin gereksinimlerini karşılayabileceği, yeni politikaların belirlenmesi ihtiyacı gündeme gelmektedir. Günümüze kadar uygulanmakta olan birim maliyet kontrol mekanizmalarına dayalı politikalar ilaçların fiyatlandırma, geri ödeme ve katkı payları düzenlemelerine eğilirken, bu sistemin işleyişinin sürdürülebilirliği ancak talep üzerindeki kontrol mekanizmalarının tüm paydaşların önceliklerini gözetecek şekilde desteklenmesi ile mümkün olabilmektedir. Bu doğrultuda, sürdürülebilirlik odağının kaybedilmemesi ve tüm paydaşlarca sürdürülebilirlik sorumluluğunun dengeli olarak üstlenilmesi önem kazanmaktadır. Bu noktadan hareketle, sektörde gerçekleşen yapısal değişikliklerin, yalnız kamu finansmanı bakış açısından ziyade, toplumun bireyleri ve ilaç firmaları, eczacı, depocu ve diğer paydaşlar da dahil sektörün tüm paydaşlarını içerecek bütünsel bir yaklaşımla, sürdürülebilirlik ekseninde ele alınması ve öngörülebilirliklerinin sağlanması gerektiği düşünülmektedir. Sürdürülebilirliğin sağlanması adına sadece kamu finansmanının sağlanması veya ilaç firmalarının sürdürülebilirliğinin sağlanması değil aynı zamanda ödeyici vatandaş ve eczacı gibi diğer sektör paydaşlarına dair sürdürülebilirliğin de dikkatlice ele alınması gerekmektedir. Bu doğrultuda, raporumuz sistemin mevcut durumuna mercek tutarak, ilaç sektöründe sürdürülebilirlik için olası önemli reform alanlarının belirlemek, ve kamu ilaç finansman modeli için bir yol haritası tasarımı geliştirebilmek amacıyla hazırlanmıştır. 1

6 Mevcut Durum Analizi Türkiye de sağlık sistemine dair, 2003 yılından günümüze gerçekleşen önemli değişikliklerden bazıları aşağıda özetlenmektedir: Herkes için eşit ve geniş kapsamlı bir Genel Sağlık Sigortası (GSS) sunulması, Sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında toplanması, Tüm kamu hastanelerinin Sağlık Bakanlığı bünyesinde toplanması, Özel sağlık kurumlarından hizmet alımının yaygınlaştırılması, Acil ve yoğun bakım tedavilerinin kamu ve özel hastanelerde ücretsiz sunulması, Aile Hekimliği sisteminin ülke çapında uygulamaya alınması, Bilgi teknoloji uygulamalarının sağlık sektöründe daha yaygın olarak kullanılması, Sosyal güvenlik adına atılan adımlar sonucunda, sigortalı kişi sayısında önemli artış kaydedilmiş ve 2011 itibariyle nüfusun neredeyse tamamı (%98) sağlık güvencesi kapsamına dahil edilmiştir: Sigortalı oranındaki bu hızlı artış neticesinde Türkiye sağlığa erişim konusunda diğer ülkelere örnek gösterilmeye başlanmıştır. Grafik 1: Sigortalıların Nüfusa Oranı Milyon Kişi % 66,4 71% 67,3 84% 68,2 86% 69,0 90% 69,8 93% 93% 94% 72,6 71,5 70,6 96% 73,7 98% 74,7 100% 95% 90% 85% 80% 75% 70% 65% * 2003* % Nüfus Sigortalı Oranı *Sigortalı oranı hesaplamalarına, 2002 ve 2003 yıllarına dair SGK verilerinde Yeşil Kart verileri dahil edilmemiştir Kaynak: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) 2

7 Reform sürecinin toplum üzerindeki olumlu sonuçlarını şimdiden görebilmek ise mümkündür. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yaşam memnuniyet araştırmasına göre, 2003 yılında %39,5 olan kamu sağlık hizmetlerinden memnuniyet oranı, sağlık politikalarındaki değişikliklerin olumlu yansımaları sonucunda, 2010 yılında %73 e ulaşmıştır dönemine ilişkin diğer bazı kritik sağlık göstergelerindeki iyileşme ise yaşanan olumlu gelişmelere ışık tutmaktadır: Gösterge Doğumda Beklenen Yaşam Süresi (yıl) 71,8 74,3 Bebek Ölüm Hızı (1.000 canlı doğumda) 28,5* 10,1 Aşılama Oranları (%) 78,5 97,2 Hastanede Doğum Oranı (%) 78* 92 * 2003 yılı verileri Kaynak: Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010 Öte yandan, sağlık reformunun yaşandığı geçmiş dönemler boyunca, nüfusunun tamamına eşit ve geniş kapsamlı sağlık güvencesi sunmayı hedefleyen bu köklü değişiklikler sonucunda ortaya çıkacak finansal yükün ise, ağırlıklı olarak sağlık hizmetlerinde sağlanacak verimlilik artışları ile karşılanması görüşü politika belirleyiciler tarafından benimsenmiştir. Bu açıdan son 10 yıllık döneme bakıldığında, hızlı artışını sürdüren milli gelirin yanı sıra, kamu sağlık hizmetlerindeki hızlı artışa karşılık, harcamaların başarılı bir mali yönetim ile Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) ya oranla %3 4 lük sabit bir bandın içerisinde tutulduğu görülmektedir: Grafik 2: Kamu Sağlık Harcamaları * ve GSYİH Milyar TL ,8% 3,0% 3,0% ,7% ,0% 3,2% ,4% ,0% ,6% 3,5% 6% 5% 4% 3% 2% % % GSYİH (2011 Değerleri) Kamu Sağlık Harcamaları * Kamu sağlık harcamaları, SGK ve bütçe tarafından karşılanan sağlık hizmeti bedel ödemelerini ifade etmektedir. Kaynak: SGK Bülteni, Maliye Bakanlığı 3

8 Küresel ekonomik kriz sonucunda milli gelirde 2009 yılında yaşanan daralma, yavaş artışını sürdüren kamu sağlık harcamalarının ani bir ivmeyle GSYH nin %4 üne ulaşmasına neden olmuştur. Bu noktada, kamu sağlık harcamalarının dağılımı incelendiği takdirde dikkat çeken önemli bir unsur, tedavi harcamalarının kamu sağlık harcamalarında görülen bu artışta önemle bir yere sahip olduğudur. Ancak, ilaç harcamaları ise 2003'ten bu yana, 2009 yılında yaşanan dış etkenlere bağımlı artış haricinde, azalma eğilimi göstermiştir: Sağlık harcamalarının önemli kısmını oluşturan tedavi harcamaları incelendiğinde, 2005 ten beri yaşanan harcama artışına karşın hizmet tüketimi adına önemli gelişmelere imza atıldığı gözlemlenmektedir. Bu gelişmeler kritik tedavi erişim göstergelerine de yansımaktadır: Grafik 3: Kamu Sağlık Harcamalarının Kompozisyonu * (GSYH nin % si) 4,5% 4,0% 4,0% 3,5% 3,0% 2,8% 3,0% 3,0% 2,7% 3,0% 3,2% 3,4% 3,6% 3,5% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% 2,2% 1,9% 2,0% 2,0% 1,5% 1,5% 1,4% 1,7% 1,6% 1,3% 1,7% 1,3% 1,4% 1,3% 1,3% 1,4% 1,4% 1,2% 1,2% 1,2% 0,1% 0,2% 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% Toplam Tedavi İlaç Diğer Kaynak: SGK Bülteni * Diğer harcama kalemi altında Tıbbi Cihaz Malzeme, Şahıs, vb. ile Optik harcamaları yer almakta, aile hekimliği ise bu kaleme dahil edilmemektedır. 4

9 Tablo 2: Tedaviye Erişim Göstergeleri Gösterge Birinci Basamak Kuruluşları Kişi Başı Müracaat Sayısı 0,9 2,7 Kişi Başı Hastane Müracaat Sayısı 1,9 4,1 Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde Ortalama Kalma Süresi (gün) 5,7 4,4 Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde Yatak Devir Hızı (bir yatağın 40,6 53,1 yıl içerisinde kullanıldığı vaka sayısı) Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2010 Göstergelerdeki değişimler ışığında, tedavi harcamaları kaleminde artış görünmesine rağmen, birim maliyet odağına öncelik verildiği anlaşılmaktadır. Ancak, tedavide birim maliyet düşüşü kaliteden ödün verme riskini de beraberinde getirebilmektedir. İlaç kalemine bakıldığında ise, birim fiyatı azaltma yaklaşımı, reçete tutarındaki değişimden de gözlenebilmektedir döneminde reçete sayılarında artış yaşanırken, fatura tutarlarındaki daha düşüktür. Bu, reçete başına ödenen tutarda %7,4 lük düşüşün sonucudur. Tablo 3: Kamu Reçete Analizi Reçete Analizi Değişim Oranı Reçete Sayısı (Bin Adet) %10,8 Fatura Tutarı (Bin TL) %2,6 Reçete Başına Düşen Tutar (TL) 48,61 45,02 %-7,4 Kaynak: SGK Öte yandan, kamu sağlık harcamaları mali sürdürülebilirlik açısından incelendiğinde, 2003 yılından 2009 yılına kadar, sosyal güvenlik harcamalarındaki finansman açığını kapatmak adına gerçekleştirilen bütçe transferlerindeki kontrollü dönem dikkat çekmektedir. Ancak 2009 yılında, küresel ekonomik krizin GSYİH ve de SGK nın en önemli gelir kalemi olan primler üzerindeki olumsuz yansımaları sonucunda, genel bütçeden yapılan transferler önemli bir artış göstermiş, ardından geliştirilen politikalarla beraber düşme eğilimine girmiştir. 5

10 Grafik 4: SGK Bütçe Transferleri ve Sağlık Ödemeleri 6% 5% 4% 3% 2% 51% 50% 48% 3,5% 3,4% 2,8% 44% 42% 3,6% 3,0% 45% 46% 3,9% 3,7% 5,5% 53% 5,0% 49% 4,1% 41% 60% 50% 40% 30% 20% 1% 10% 0% % Kaynak: SGK SGK Bütçe Transferlerinin GSYİH'ya Oranı SGK Sağlık Ödemeleri / Prim Gelirleri 2009 yılında sosyal güvenlik bütçesinde yaşanan beklenmedik finansman açığı artışı nedeniyle, kurumun ana gider kalemlerinden sağlık ödemeleri mercek altına alınarak, ilaç harcamaları önemli bir bütçe enstrümanı olarak kısıtlamaya tabi tutulmuş ve fiyatlandırma sistemi ve geri ödeme politikalarında revizyona gidilmiştir. 160% 154% 151% 144% 132% 127% 136% 139% 158% 146% 122% 120% 80% 87% 80% 70% 68% 61% 70% 77% 83% 83% 73% 40% 57% 62% 65% 55% 60% 60% 59% 72% 61% 47% 0% İlaç Harcamaları/GSS Geliri Tedavi Harcamaları/GSS Geliri GSS Harcamaları/GSS Geliri Kaynak: SGK Bülteni 6

11 Tedavi harcamalarına kıyasla kontrol edilmesi daha kolay olan ilaç harcamalarında hem milli gelire kıyasla hem de nominal olarak bir düşüş sağlanmıştır ve 2010 yıllarındaki kamu ilaç harcama ve ünite verilerine bakıldığında, kamunun karşıladığı ilaç miktarında yaşanan artışa rağmen kamu ilaç harcama tutarında gözlemlenen azalma, birim fiyatta yaşanan düşüşe işaret etmektedir. Grafik 6: Kamu İlaç Harcamaları ve İlaç Sayısı Milyon Ünite ,5% 1,5% ,4% 1,3% 1,3% ,7% 1,3% 1,4% 1,4% ,2% ,6% 2,1% 1,6% 1,1% 0,6% 0,1% -0,4% TR ilaç hacim - ünite Kamu ilaç harcama tutarı - GSYİH % Kaynak: Sağlık Bakanlığı, SGK Bülteni, Deloitte Analizi Bu kritik değişim süreci incelendiğinde; kamu ilaç harcamalarının düzeyi konusunda öngörülebilirliği artırmak üzere, ilaç sektörü tarafından bir niyet beyanı olarak sunulan Global Bütçe protokolü ön plana çıkmaktadır. Bu beyan uyarınca, Orta Vadeli Program (OVP) çerçevesinde dönemindeki kamu ilaç harcamalarına ilişkin bütçe tavanı, 2008 yılı değerleri üzerinden hesaplanan sanal bir 2009 kamu ilaç harcaması değeri baz alınarak, GSYH reel büyümesinin yarısı ve deflatör oranı varsayımları kadar artırılarak hesaplanmıştır. Böylece anılan OVP dönemi için kamu ilaç harcama tavanları 2009 yılı varsayımları kullanılarak 3 yıl için belirlenmiştir. Harcamaların belirlenen bütçe tavanlarını aşması durumunda aşan kısmın telafisi amacıyla fiyat ve ıskonto ağırlıklı ek tedbirler alınabileceği öngörülmüştür. 7

12 Grafik 7: Global Bütçe Hesaplamaları (Sabit ve Güncel Değerlerler) Miyar TL ,2 14,6 17,0 15,6 18,5 16,7 1,40% 1,35% 1,30% 1,25% 1,20% 1,15% 1,10% 1,37% 1,32% 1,33% 1,21% 1,30% 1,17% ,05% 'da Hesaplanan Global Bütçe Değerleri 2009'da Hesaplanan Global Bütçe Değerleri (GSYİH %) Güncel Değerlerle Hesaplanan Global Bütçe Değerleri Kaynak: SGK, Deloitte Analizi Güncel Değerlerle Hesaplanan Global Bütçe Değerleri (GSYİH %) Ancak, 2009 yılındaki varsayımlara dayalı olarak hesaplanan global bütçe tavanları OVP dönemince güncellenmemiş ve 2009 yılında hesaplanmış olan mutlak değerlerde sabit tutulmuştur. Bu durum kamu ilaç bütçe tavanlarının sektör ile uzlaşılan GSYİH paylarının daha da altına düşmesi ile sonuçlanmıştır yılındaki GSYİH ve Deflatör varsayımları ile hesaplanan Global Bütçe düzeyi doğrultusunda kamu ilaç harcamalarının 2012 yılında GSYH nin %1,30 una gerilemesi konusunda uzlaşılmışken, yukarıdaki grafikten de görülebileceği üzere, Global Bütçe hesabının gerçekleşen ve yenilenen varsayımlarla güncellenmemiş olması nedeniyle 2012 yılında Global Bütçe değerinin GSYİH içindeki payının %1,17 ye kadar gerileyeceği öngörülmektedir. Öte yandan, 2009 yılında OVP çerçevesinde hesaplanan Global Bütçe değerleri ile güncellenmiş Orta Vadeli Mali Plan doğrultusunda hesaplanan Global Bütçe değerleri arasında 3 yıllık bütçe döneminde toplam 3,85 milyar TL lik bir fark(fazla) oluşmaktadır. Diğer taraftan güncellenmeyen bütçe tavanlarının aşımını telafi etmek üzere 2010 ve 2011 yıllarında getirilen ilave ıskontolar ve fiyat düşüşleri ile SGK verilerine göre toplam 3,24 milyar TL lik bir harcama azalışı hedeflenmiştir. Bu açıdan bakıldığında, başlangıçta üzerinde uzlaşılan ve GSYİH içindeki payı tanımlayan bir formüle dayalı bütçe tavanının anılan dönem için aslında isabetli bir yaklaşım olduğu söylenebilir. 8

13 Tablo 4: İskonto ve Fiyatlandırmalara Dair Düzenleme Değişiklikleri Düzenleme Değişiklikleri 2009 Aralık Öncesi (Global Bütçe Öncesi) İskonto Fiyat İlave İskonto 2009 Aralık 2010 Aralık 2011 Kasım Son Durum Fiyat İndirimi İlave İskonto Fiyat İndirimi İlave İskonto Fiyat İndirimi İskonto Fiyat Pazar Payları (TL) Orijinal (Eşdeğeri Olmayan) %11 %100 +%12 - +%9,5 - +%8,5 - %41 %100 %28 Jenerikli Orijinal %11 %80 - -%14 +%9,5 - +%7,5 -%6 %28 %60 %11 Jenerik %11 %80 - -%14 +%9,5 - +%7,5 -%6 %28 %60 %16 20 Yıllık 10TL üstü 5,23TL - 10TL % Referans Fiyatlandırma +%9,5 - +%7,5 -%20 %28 %80 %19 % %11 - %14 5,23TL altı % %4 - %14 Toplam Etki (%) -8,8* -13,8* Kaynak: SGK, Deloitte Analizi * Toplam etki değerleri farklı gruplardaki fiyat düşüşlerinin o grupların pazar payları ile ağırlıklandırılması ile elde edilmiştir. Ancak, global bütçe tavanının her yıl gerçekleşen ve yenilenen büyüme ve deflatör varsayımları ile güncellenmemesi nedeniyle harcama değerlerinin yıllarındaki aşımları, sektör üzerinde her sene uygulanan yeni fiyat düşüşleri ve kamu ıskontosu artışlarına sebep olmuştur ten itibaren uygulanmaya başlayan referans fiyatlandırma sistemine göre ilaçlar Orijinal, Jenerik ve 20 Yıllık olmak üzere üç farklı kategoride değerlendirilmiştir. Orijinal ilaçların, Sağlık Bakanlığı yönetmeliği doğrultusunda belirlenen AB üyesi 5 ülkedeki (Fransa, İspanya, İtalya, Portekiz ve Yunanistan) geçerli olan en düşük fiyatı alması kuralı getirilmiş, fiyatlar sabit Avro kuruna bağlanmıştır. Kamu ilaç bütçesi için öngörülen rakamların döneminde aşılması nedeniyle referans fiyatlandırma ve kamu ıskontolarına ilaç grupları bazında yansıyan yapısal değişiklikler sonraki sayfadaki tabloda özetlenmektedir. Özetle, 2009 yılında yayımlanan OVP sinin bir parçası olarak gerçekleştirilen ilaç fiyatlandırma ve ıskonto politikalarındaki değişikliklerle, kamu ilaç maliyetleri kontrol altında tutulmaya çalışılmıştır. Özellikle 2009 yılında yaşanan sosyal güvenlik finansmanındaki bütçe açığı, sektörün paydaşlarına sorumluluk yükleyen Global Bütçe uygulaması ile frenlenmiş; sektör paydaşları da bu zorunlu yapısal değişikliklere uyum sağlamak durumunda kalmıştır. 9

14 Bu çerçevede, yukarıdaki tabloda da yer aldığı gibi 2010 Aralık ayında kümülatif etkisi -%8,8 olan ve 2011 kasım ayında kümülatif etkisi -%13,8 olan ilave tedbirler Global Bütçe rakamlarında öngörülen aşımın telafisi maksadıyla hayata geçirilmiştir. Bu durum, yeni bütçe hesaplamalarında dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur. Yapılan tahminler 2012 yılı kamu ilaç harcamalarının 14,9 Milyar TL düzeyinde gerçekleşeceğini ve Global Bütçe döneminde toplam 46,8 Milyar TL olarak belirlenen kamu ilaç harcamasının 700 Milyon TL eksikle 46,1 Milyar TL olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir itibariyle Global Bütçe döneminin son yılına girilmiş bulunulmaktadır. Önümüzdeki dönemin, yeni ve tüm paydaşlar için sürdürülebilir bir kamu ilaç finansman sisteminin tasarlanacağı bir dönem olması beklenmektedir. Bu çerçevede yeni döneme baz teşkil edecek 2013 yılına ilişkin kamu ilaç harcaması öngörüsü ve bu öngörü üzerinden hayata geçirilecek potansiyel reform alanlarının belirlenip olası tasarruf tedbirlerinin tasarlanması önem taşımaktadır yılı için baz kamu ilaç harcamaları öngörüsü hesaplanırken dikkate alınması gereken üç temel dinamik vardır: yılı için beklenen tüketim artışı trendi, Temmuz ayında oluşan, ancak Global Bütçe tavanı aşım ihtimali nedeniyle hayata geçirilmeyen kur artışının TL fiyatlara yansıtılması, ve 2011 yıllarında yaşanan bütçe aşımının telafisi maksadıyla getirilen ilave ıskonto ve fiyat indirimlerinin işlevlerini tamamlamaları (hedeflenen tasarrufu sağlamaları) nedeniyle hesaplamalarda etkisinin ortadan kaldırılması, Bu çerçevede 2013 yılı baz kamu ilaç harcama öngörüsü aşağıdaki şekilde olduğu gibi hesaplanabilir. Yeni dönemde hayata geçirilecek reformların etkisinin bu baz üzerinden değerlendirilmesi gerekir. Grafik 8: Kamu İlaç Harcamaları Tahminleri (TL) ve Kırılımları 25 23, ,9 %8,8 16,2 %15,5 % 9,3* %12,7* Kamu İlaç Harcaması* 2013 Büyüme Trendi 2013 Mevcut Trend Projeksiyonu Kur Farkı 2010 Fiyatlandırma ve Iskonto 2011 Fiyatlandırma ve Iskonto Düzenlemeleri 2013 Gerçek Kamu İlaç Harcaması Düzenlemeleri *Oranlar, bir önceki tabloda yer alan küçülme etkilerine (-8,8 ve -13,8) denk gelmektedir verisi SGK Sağlık İstatistiklerinden oluşturulan yıl sonu tahminidir kamu ilaç harcaması değişiminden toplam fiyat ve iskonto etkileri ayrıştırılarak trend değerleri elde edilmiştir baz büyümesi için 2012 tahmini trend değeri kullanılmıştır Kasım ve 2010 Aralık fiyat iskonto etkilerine karşılık gelen artış değerleri hesaplanmıştır. İlave iskonto etkilerinin ortadan kaldırılması, yüzdesel kamu ilaç harcaması artışı olarak ele alınmıştır. Kaynak: SGK Bülteni, Deloitte Analizi 10

15 Kamu ilaç harcamalarının 2012 yıl sonu itibariyle 14,9 milyar TL olarak gerçekleşmesi tahmin edilmektedir yılları arasında gözlemlenen ortalama büyüme trendi, 2013 yılına ilerletildiğinde, ilaç harcamalarının 16,2 milyar TL lik büyüklüğe ulaşması öngörülmektedir. Ayrıca Avro kuru seviyesi, sabitlenmiş dönemsel Avro değerinin üst sırını geçmiştir. İlaçların satış fiyatını etkileyen bu değerin Temmuz 2011 yılından bu yana güncellenmesi gerekmekte ancak global bütçe aşımının telafi edilmesi için %15,5 lik bu artış gerçekleştirilmemektedir. Kur farkı güncellemesinin etkisi de dikkate alındığında, 2013 kamu ilaç harcama tutarının 18,7 milyar TL ye ulaşacağı hesaplanmıştır. ayrıştırılmıştır. Çünkü, 2010 ve 2011 yıllarında, kamu ilaç harcamaları üzerinde toplam %23,2 lik bir daralma sağlayan fiyatlandırma ve ıskonto düzenlemeleri, dönemsel işlevlerini tamamlamıştır ve kaldırılacağı öngörülmektedir. Yeni dönemde yeni bir önlem alınmadığı takdirde, kamu ilaç harcaması tutarının 23 milyar TL ye ulaşması tahmin edilmektedir. Bu bakımdan kamu finansmanı açısından sürdürülebilirlik bir problem olarak ön plana çıkmaktadır. Kamu ilaç harcamalarına dair bu senaryo hesaplamasında, ilaç harcamalarının büyüme trendi göz önünde bulundurulmuştur. Fiyatlandırma ve ıskonto politikalarının harcama üzerindeki etkisi büyüme trendinden Grafik 9: Yeni Bütçe Dönemi Kamu İlaç Harcama Öngörüleri Miyar TL , ,1 15,3 15,9 16, ,6 15,6 14, Düzenleme ve Kur Farkı Etkilerinden Arındırılmış Kamu İlaç Harcamaları Projeksiyonu Kamu İlaç Harcamaları Global Bütçe Değerleri Kaynak: SGK Bülteni, Deloitte Analizi 11

16 Global Bütçe döneminin sonuna gelinmektedir ve takip eden yılları kapsayacak yeni bütçe hedefi hesaplamalarında, güncel kamu ilaç harcama tahminlerinden yola çıkılmalıdır. Öte yandan, sosyal güvenlik sistemlerinde, bütçe açıklarını kapalı bir ekosistem içerisinde baskılama yaklaşımı yerine, bu olgunun bütüncül bir yaklaşımla ele alınması de kritik öneme sahiptir. Bu bakış açısıyla, Dünyadaki kamu sağlık harcamalarının düzeyi ve trendi incelendiğinde, 2009 küresel kriz dönemindeki artış dışında durağan bir seyir izlediği dikkat çekecektir. Aşağıda yer alan grafikten de görüleceği üzere Brezilya, Çin ve Rusya gibi büyüyen ekonomilerde kamu sağlık harcamaları GSYİH ya oranla %2 ila %4 lük bir bant arasında yönetilmekte, Türkiye de (2009 a kadar) bu trende paralellik göstermektedir. Avrupa nın önde gelen ekonomileri ve ABD ye bakıldığında ise, kamu sağlık harcamalarının GSYİH ya oranla %6 - %9 luk bir bant içerisinde yönetildiği gözlemlenmektedir. Uzun vadede, gelişen ülkelerin ve Türkiye nin, gelişmiş ülkelerin kamu sağlık harcamalarına yakınsama eğilimi göstereceği öngörülmektedir. Grafik 10: Dünyadaki Kamu Sağlık Harcamaları (GSYİH nın % si) 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Avrupa'nın önde gelen ülkeleri ve ABD BRIC Ülkeleri Fransa Almanya ABD İngiltere İrlanda İtalya İspanya Japonya Çek Cumh. Türkiye Polonya Brezilya Rusya Çin Kaynak: Worldbank, SGK Bülteni 12

17 Ekonomik büyümeye paralel olarak kamu sağlık harcamalarında artış trendi söz konusu iken, Türkiye de bu durumun tersine işleyen bir mekanizmanın hedeflenmesi ve sürecin salt fiyat baskılama unsurları ile yönetilmesi sürdürülebilirlik adına kritik bir sorun olarak ön plana çıkmaktadır. Alternatif yöntemlerin geliştirilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu doğrultuda, sağlık sisteminde sürdürülebilirlik hedefine ulaşılması için olası reform alanları belirlenmiştir. Raporun ilerleyen bölümlerinde etki analizleri ile birlikte detayları sunulmaktadır. Sürdürülebilirlik adına belirlenen bu reform/ gelişim alanları aşağıda özetlenmektedir: Ticari rekabetin nihai tüketici ve ödeyici yararına yapılandırılması İlaç fiyatlandırma ve geri ödeme mekanizmalarına dair düzenlemelerin değerlendirilmesi Farklılaştırılmış hasta katkı payı uygulamaları Tamamlayıcı sağlık sigortası Kronik hastalık yönetimi uygulamaları Doktorların reçeteleme davranışlarına yönelik tanı tedavi kılavuzları Toplum bilinç düzeyinin (sağlık okuryazarlığı) yükseltilmesi Sağlık hizmet sunumunda öncü basamakların güçlendirilmesi Sağlık sistemi ve finansmanı ekseninde geliştirilecek olası senaryoların ve atılacak adımların, sektörün paydaşları açısından sürdürülebilirlik kriterleri belirlenerek değerlendirilmesi önem taşımaktadır. 13

18 Sürdürülebilirlik Şekil 1: Sürdürülebilirliğin 3 Teması Sürdürülebilirlik, Birleşmiş Milletler in (BM) Brundtland Komisyonu tarafından 1987 yılında açıklanan ve günümüzde çeşitli kesimlerce en sık başvurulan tanımıyla, mevcut ihtiyaçların; politik, ekonomik ve sosyal önceliklerin dengelenmesi ile gelecek nesillerin kendi gereksinimlerini karşılayabilme kabiliyetini güvence altına alarak, karşılanması anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle sürdürülebilirlik, sabit bir dengeden ziyade; kaynakların kullanımı, yatırımların yönlendirilmesi, teknolojik gelişmeler ve düzenleyici yapı nezdindeki değişikliklerin günümüz kadar geleceği de dikkate alacak şekilde oluşturulduğu, bir değişim sürecini ifade etmektedir. Sürdürülebilirlik, temelde ekonomik olarak kaynakların kısıtlı olması gerçeğine dayanarak son yıllarda birçok alanda gelişmiş ve kullanımı yaygınlaşmış bir terminolojidir. İş dünyasının da önde gelen trendlerinden biri olan sürdürülebilirlik konusuna son yıllarda; reklamlarda, haberlerde ve hatta şirketlerin kurumsal stratejilerinde sürekli vurgu yapılmaktadır. Sürdürülebilirlik Kısıtlı kaynaklar dahilinde farklı sektörlerde mevcut durumun korunmasına yönelik politikaların geliştirilmesi sürdürülebilirliğin kapsamında yer almaktadır. Literatürde ise sürdürülebilirlik; ekonomik, çevresel ve sosyal alanlarda ortaya çıkan ihtiyaçların dengelenmesi çerçevesinde değerlendirilmektedir. Son yıllarda özellikle çevresel konulardaki sürdürülebilirlik birçok sivil toplum örgütü (STK) ve şirket tarafından öncelikli stratejik araştırma konuları arasında yer almaktadır. Politika belirleyiciler tarafından sürdürülebilir kalkınma genellikle temel hedef olarak alınmaktadır. Bu rapor kapsamında sağlık ve alt detayında ilaç sektörü olmak üzere farklı paydaşlar açısından sürdürülebilirliğin tanımı aranmaktadır. Sağlıkta sürdürülebilirlik kavramı; kamu sağlık harcamaları yönetiminin mali açıdan başarısıyla sağlıkta toplumsal ilerlemenin sektörün tüm paydaşlarının lehine başarılı bir şekilde ve bütünsel bir bakış açısıyla dengede tutularak, birbirlerinden ödün vermeden yönetilmesini ifade etmektedir. Bu doğrultuda, sürdürülebilir bir sağlık sisteminde: Sağlık yönetimi ve hizmetlerinde kalite ve performans odağı korunmalı, Hizmetler ve süreçler tarafından kısıtlı kaynakların korunması hedeflenmeli, Kamu finansmanı açısından mali kaynaklarda süreklilik sağlanmalı, Karşılanmamış ihtiyaca, yeni ilaç ve tedavilerin topluma hızlı entegrasyonuna odaklanılmalıdır. Ancak farklı paydaşların devreye girmesi ile birlikte; her bir paydaş için sürdürülebilirlik kavramı farklı olabilmektedir. Sağlık sistemindeki ana paydaşlara baktığımızda aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır: Sosyal Çevresel Ekonomik 14

19 Ödeyici, tüketicinin (toplum) hizmet talebi ile hizmet sağlayıcıların (Sağlık Bakanlığı ve özel hastaneler, ilaç firmaları, medikal cihaz firmaları) hizmet sunumu arasındaki finansman dengesini sağlarken; bu paydaşların en tepesinde yer alan kamu, paydaşlar arasındaki ilişkinin sürdürülebilir bir şekilde sağlanmasından sorumlu olmaktadır. Raporumuzun odağı çerçevesinde, paydaşların sürdürülebilirlik kriterlerini incelerken hizmet sağlayıcılara ilaç sektörü özelinde değinilecektir. Bu kriterlere paydaşlar açısından ayrı ayrı bakıldığında aşağıdaki tablo oluşmaktadır: Politika belirleyiciler (kamu) açısından sürdürülebilirlik birden fazla başlıkta incelenebilmektedir: Şekil 2: Sağlık Sektörünün Paydaşları Kamu Tüketici Ödeyici Hizmet Sağlayıcı Gerek tüketicinin, gerekse de hizmet sağlayıcıların memnuniyetinin sağlanması, Sağlık hizmetine erişimin kaliteli olması, Sunulan sağlık hizmetlerinin kapsamının toplumun sağlık ihtiyaçlarını karşılıyor olması, Kritik sağlık çıktılarında gelişim sağlanması, Hakkaniyetli bir sağlık sisteminin olması, Kamu finansmanı açısından devamlılığın sağlanabilmesi, Ödeyici açısından sürdürülebilirlik ise, temel olarak finansman odağıyla, şu başlıkları içermektedir: Tüketici (toplum) ile sağlık hizmet sağlayıcıları (hastaneler, ilaç firmaları, eczaneler) arasında gerçekleşen hizmet alışverişinin finansman dengesinin korunması, Kamu sağlık harcamalarının GSYİH içerisindeki oranının belirlenen limitler dahilinde olması, Kamu sağlık harcamalarının kamu bütçesi içerisindeki oranının belirlenen limitler dahilinde olması, Kamu sağlık harcamalarının SGK harcamaları içerisindeki oranının belirlenen limitler dahlinde olması, Sektörde yer alan ilaç firmaları açısından sürdürülebilirlik aşağıdaki başlıklarda incelenebilmektedir: Mevcut ürünlerin pazarda sürekliliğinin sağlanması (arz güvenliği) sayesinde toplum ihtiyaçlarının karşılanması, Yeni ürün ve/veya hizmet gelişiminin sağlanması, bir başka değişle yeni ilaç keşifleri adına yatırımların karşılığını sağlayacak araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin yerine getirilmesi, böylelikle henüz karşılanmamış sağlık ihtiyaçlarına yönelik çözüm sunulabilmesi, İlaç geliştirilme sürecinin çok uzun, yüksek riskli ve masraflı doğası gereği yatırımların getirisi, ciro, kar gibi finansal tahminlerinin sektör gelişmeleri dahilinde öngörülebilir olması, 15

20 Toplum açısından ise en önemli sürdürülebilirlik kriterleri; Sağlık hizmetlerinin erişilebilir olması ve sürekliliğinin sağlanması, Sağlık hizmetlerinin finansal açıdan da ulaşılabilir olması, sosyal güvencenin varlığı, İhtiyaç duyduğu takdirde kapsam ve nitelik olarak yenilikçi teknolojileri içeren sağlık hizmetlerine ulaşabilmesi şeklinde sıralanabilmektedir. Paydaşlar açısından sürdürülebilirlik konuları ekonomik ve sosyal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sürdürülebilirlik konularının büyük çoğunluğu ekonomik eksendedir. Buna karşın; kamu tarafından adil bir sistemin işleyişi ve vatandaşlar açısından toplam toplum sağlığının korunuyor oluşu sosyal içeriklidir. Yukarıda sayılmakta olan kriterler göz önüne alındığında, tüm paydaşlar açısından sürdürülebilirliğin aynı ölçüde sağlanmaya çalışılması sırasında taraflar arasında çakışan alanlar oluşturabilmektedir.. Öncelikli olarak mevzuat belirleme gücü ve sorumluluğu olan kamu (politika belirleyiciler) açısından şekillenen sürdürülebilirliğin, bütünsel bir yapıda düşünülmesi diğer paydaşlar açısından da oldukça önemlidir. Bu nedenle, tüm paydaşları dikkate alan bir yaklaşımla ele alınması gerekmektedir. Son yıllarda gerçekleştirilen politikalar neticesinde ödeyici açısından finansal sürdürülebilirliğinin sağlandığı gözlemlenmektedir. TUIK tarafından gerçekleştirilen yaşam memnuniyet araştırmasına göre sağlık hizmetlerinden memnuniyet oranı 2003 yılında %39,5 ten 2010 yılında %73 e çıkmıştır. Bu durum toplum açısından da sürdürülebilirliğin sağlandığı göstermektedir. Ancak ilaç firmaları ve diğer sektör paydaşları açısından bakıldığında; son yıllarda daha fazla miktarda ilaç arz edilirken ciro artışı kısıtlı olmuştur. Bu durum ilaç tedarikçileri açısından ortalama birim fiyatta sürekli bir düşüş yaşandığına işaret etmektedir. Bu düşüş neticesinde sektörde sürdürülebilirlik kritik bir problem olarak ortaya çıkmaktadır. Şekil 3: Sürdürülebilirlik Ayrımı Ekonomik Sürdürülebilirlik Ekseni Sosyal 16

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK FİNANSMANINDA 2023 VİZYONU

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK FİNANSMANINDA 2023 VİZYONU SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK FİNANSMANINDA 2023 VİZYONU Nisan 2018 Dr. Mustafa ÖZDERYOL SUNUM PLANI Ø SÖZLEŞMELİ SAĞLIK HİZMETİ SUNUCUSU SAYILARI Ø SAĞLIK HARCAMALARINA

Detaylı

Op. Dr. Tonguç SUGÜNEŞ SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürü

Op. Dr. Tonguç SUGÜNEŞ SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürü Op. Dr. Tonguç SUGÜNEŞ SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürü Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Sosyal Güvenlik Reformu Reform öncesi Türkiye de sağlıkta geri ödeme, 3 farklı sigorta sistemiyle

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi

Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi Mehmet ATASEVER Mayıs, 2015 Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013

Detaylı

Sağlık Reformunun Mali Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi. A. Tuncay Teksöz Pfizer,Türkiye Sağlık Politikası Koordinatörü

Sağlık Reformunun Mali Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi. A. Tuncay Teksöz Pfizer,Türkiye Sağlık Politikası Koordinatörü Sağlık Reformunun Mali Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi A. Tuncay Teksöz Pfizer,Türkiye Sağlık Politikası Koordinatörü T.Teksöz, K.Helvacıoğlu ve Y.Kaya Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle

Detaylı

Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği AİFD Türkiye 2006 Yılı İlaç Harcamaları Değerlendirmesi. bilgilendirme notu. Sayfa 1

Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği AİFD Türkiye 2006 Yılı İlaç Harcamaları Değerlendirmesi. bilgilendirme notu. Sayfa 1 Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği AİFD Türkiye 2006 Yılı İlaç Harcamaları Değerlendirmesi bilgilendirme notu Sayfa 1 İçindekiler: Konu Sayfa Genel Değerlendirme: Türk ilaç piyasasında neler oldu?... 3

Detaylı

Türkiye`de Sağlıkta Dönüşüm ve Endüstrimizin Mevcut Durumu

Türkiye`de Sağlıkta Dönüşüm ve Endüstrimizin Mevcut Durumu Türkiye`de Sağlıkta Dönüşüm ve Endüstrimizin Mevcut Durumu II. Sağlık Ekonomisi Kongresi, 4-5 Aralık 2014 Ecz. Halil Tunç Köksal Genel Sekreter Yrd. Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Sosyal Güvenlik Reformu

Detaylı

Türkiye Sağlık Sistemi Hakkında OECD/Dünya Bankası İncelemesi, 2008

Türkiye Sağlık Sistemi Hakkında OECD/Dünya Bankası İncelemesi, 2008 Türkiye Sağlık Sistemi Hakkında OECD/Dünya Bankası İncelemesi, 2008 İncelemenin Temel Bulguları Dünya Bankası Başlangıç Çalıştayı, Ankara, 18 Şubat 2009 Genel Bakış Türkiye sağlık sisteminin amaçları Sağlıkta

Detaylı

Türkiye de Sağlık Harcamalarının Finansal Sürdürülebilirliği

Türkiye de Sağlık Harcamalarının Finansal Sürdürülebilirliği Sağlık Nedir? Dünya Sağlık Örgütü sağlığı şöyle tanımlanmıştır: Sağlık insanın; bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam iyilik halidir. Türkiye de Sağlık Hakkı (T.C.Anayasası 56.Madde) Herkes sağlıklı ve dengeli

Detaylı

Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Gelişimi

Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Gelişimi Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Gelişimi Mehmet ATASEVER Kamu İhale Kurumu Kurul Üyesi Ankara, 29.11.2018 Sağlık Nedir? Dünya Sağlık Örgütü sağlığı şöyle tanımlanmıştır:

Detaylı

Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Gelişimi. Sağlık Nedir?

Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Gelişimi. Sağlık Nedir? Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Gelişimi Sağlık Nedir? Dünya Sağlık Örgütü sağlığı şöyle tanımlanmıştır: Mehmet ATASEVER Kamu İhale Kurumu Kurul Üyesi Sağlık insanın;

Detaylı

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi 2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç

Detaylı

Kamu Sağlık Politikaları

Kamu Sağlık Politikaları 7. Sağlık Zirvesi Kamu Sağlık Politikaları Hande HACIMAHMUTOĞLU Strateji ve Bütçe Başkanlığı Sağlık, İstihdam ve Sosyal Koruma Daire Başkanı Ankara, 20 Aralık 2018 İÇİNDEKİLER 1) Strateji ve Bütçe Başkanlığı

Detaylı

Sigorta Sektörünün Sağlık Finansmanı Politikalarındaki Yeri ve Önemi M. Akif EROĞLU Genel Sekreter

Sigorta Sektörünün Sağlık Finansmanı Politikalarındaki Yeri ve Önemi M. Akif EROĞLU Genel Sekreter Sigorta Sektörünün Sağlık Finansmanı Politikalarındaki Yeri ve Önemi M. Akif EROĞLU Genel Sekreter 20.12.2018 Sigorta Sektörü Sektöre İlişkin Genel Bilgiler Sektörümüzdeki aktif şirket sayısı: 62 Hayat-Dışı

Detaylı

Sosyal Güvenlikte Reform Süreci ve Mali Sonuçları. Tuncay Teksöz TBB Ekonomistler Platformu 29 Temmuz 2010

Sosyal Güvenlikte Reform Süreci ve Mali Sonuçları. Tuncay Teksöz TBB Ekonomistler Platformu 29 Temmuz 2010 Sosyal Güvenlikte Reform Süreci ve Mali Sonuçları Tuncay Teksöz TBB Ekonomistler Platformu 29 Temmuz 21 SOSYAL GÜVENLİK REFORMU Nasıl Bir Dönüşüm İçindeyiz? Emeklilik hak ve yükümlülüklerin tüm çalışanlar

Detaylı

Başkan Acar 4. Ulusal Sağlık Kurultayına Katıldı

Başkan Acar 4. Ulusal Sağlık Kurultayına Katıldı Başkan Acar 4. Ulusal Sağlık Kurultayına Katıldı SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANI FATİH ACAR: -BÜTÇEDEN SAĞLIK HARCAMALARINA 2012 YILINDA 47,8 MİLYAR LİRA AYRILDI -TÜRKİYE DE 3 MİLYON 447 BİN 166 KİŞİ DİYABET

Detaylı

Türkiye de Özel Sağlık Sigortası

Türkiye de Özel Sağlık Sigortası Türkiye de Özel Sağlık Sigortası Dünya da ekonomi ve sağlık sektörü açısından gelişmişliğin bir göstergesi olan ve gelişmiş ülkelerde neredeyse nüfusun büyük bölümüne sirayet eden Özel Sağlık Sigortalı

Detaylı

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK FİNANSMANI POLİTİKALARI

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK FİNANSMANI POLİTİKALARI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAĞLIK FİNANSMANI POLİTİKALARI 20 Aralık 2018 Dr. Mustafa ÖZDERYOL GSS GENEL MÜDÜRÜ SUNUM PLANI TARİHÇE KAPSAM STRATEJİK AMAÇ/STRATEJİK HEDEFLER

Detaylı

tepav Ocak2013 N201301 POLİTİKANOTU Fiyat ve Geri Ödeme Politikalarının İlaç Sanayii Üzerine Etkisi Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

tepav Ocak2013 N201301 POLİTİKANOTU Fiyat ve Geri Ödeme Politikalarının İlaç Sanayii Üzerine Etkisi Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı POLİTİKANOTU Ocak2013 N201301 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Selin ARSLANHAN MEMİŞ 1 Analist, TEPAV Yaşam Bilimleri ve Sağlık Politikaları Enstitüsü Fiyat ve Geri Ödeme Politikalarının

Detaylı

SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM

SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM 1 SAĞLIK HARCAMALARINDA SON DURUM Temmuz 2018 Sağlık harcamaları ekonomik kriz sonrası yaşadığı düşüşten sonra artma eğilimi göstermiştir. 2016 yılında sağlık harcamaları, 2017 yılında beklenenden daha

Detaylı

TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ

TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ TÜRK PERAKENDE SEKTÖRÜ VE BEKLENTİLERİMİZ Türkiye de perakende sektörü, 300 milyar dolara ulaşan büyüklüğü, 365 bin mağaza sayısı ve 2009-2013 yılları arasında yıllık bileşik %7 büyüme ile öne çıkan sektörler

Detaylı

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ

IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ IMF KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik Görünümü IMF düzenli olarak hazırladığı Küresel Ekonomi Görünümü

Detaylı

SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017

SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017 SAĞLIK HİZMETİ GERİ ÖDEMELERİ VE YALIN UYGULAMALAR GENEL SAĞLIK SİGORTASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MART 2017 Sağlık Hizmeti Geri Ödemeleri ile Yalın Uygulamaların İlişkisi 2 Sağlık Hizmeti Geri Ödemeleri ile Yalın

Detaylı

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR 2013/101 (Y) Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] BTYK nın 2009/102 no.lu kararı kapsamında hazırlanan ve 25. toplantısında onaylanan Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin koordinasyonunun

Detaylı

YENİ EKONOMİ PROGRAMI YAPISAL DÖNÜŞÜM ADIMLARI 2019

YENİ EKONOMİ PROGRAMI YAPISAL DÖNÜŞÜM ADIMLARI 2019 YENİ EKONOMİ PROGRAMI 2019 Yapısal Reformların Önceliklendirilmesi Serbest Piyasa İlkeleriyle Uyumlu İhracatın ve İstihdamın Artırılması Odaklı Sürdürülebilir Büyüme ve Adaletli Paylaşım YENİ EKONOMİ PROGRAMI

Detaylı

TAMAMLAYICI VE DESTEKLEYİCİ SAĞLIK SİGORTALARI

TAMAMLAYICI VE DESTEKLEYİCİ SAĞLIK SİGORTALARI TAMAMLAYICI VE DESTEKLEYİCİ SAĞLIK SİGORTALARI 1 AB de Özel Sağlık Sigortası Uygulamaları Geçtiğimiz dönemlerde sağlık harcamalarında kaydedilen artış, kamu sağlık sistemlerinin sürdürülmesinde sorun yaşanmasına

Detaylı

2010 ŞUBAT AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ

2010 ŞUBAT AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2010 ŞUBAT AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ Ülkemiz halı ihracatı 2009 yılını % 7,2 oranında düşüşle kapanmış ve 1 milyar 86 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. 2010 yılının ilk iki ayının

Detaylı

KAMU SAĞLIK HARCAMALARININ DERLENMESİ, GELİŞİMİ VE EĞİLİMLER

KAMU SAĞLIK HARCAMALARININ DERLENMESİ, GELİŞİMİ VE EĞİLİMLER KAMU SAĞLIK HARCAMALARININ DERLENMESİ, GELİŞİMİ VE EĞİLİMLER Ahmet Oğuz SARICA Sosyal Güvenlik Finansmanı Dairesi 28 Aralık 2017 1 SAĞLIK HARCAMALARI İZLEME VE DEĞERLENDİRME KOMİSYONU 2009 yılında kurulan

Detaylı

TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ ANALİZİ

TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ ANALİZİ TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ ANALİZİ Yazar Mehmet ATASEVER Y A Y I N L A R I Mayıs 2015, Ankara 1. Baskı Ön Söz "Türkiye İlaç Sektörü Analizi kitabında, Türkiye ilaç sektörünün, sektörü etkileyen gelişmelerin

Detaylı

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies (guldem.okem@ceps.eu) 23 Şubat 2011, Ankara Türkiye nin Avrupa Birliği

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 KASIM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi Aralık 2017 Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017

Detaylı

2010 OCAK MART DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ

2010 OCAK MART DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2010 OCAK MART DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2009 yılında ülkemiz halı ihracatı % 7,2 oranında düşüşle 1 milyar 86 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. 2010 yılının ilk çeyreğinin sonunda

Detaylı

İSPANYA ÜLKE RAPORU AĞUSTOS 2017 ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ

İSPANYA ÜLKE RAPORU AĞUSTOS 2017 ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ İSPANYA ÜLKE RAPORU AĞUSTOS 2017 ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ 1. ÖZET BİLGİLER Resmi Adı : İspanya Krallığı Nüfus : 48.146.136 Dil :İspanyolca (resmi dil), Katalanca, Portekizce. Din :%96 Katolik Yüzölçümü

Detaylı

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi

Sivil Yaşam Derneği. 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi Sivil Yaşam Derneği 4. Ulusal Gençlik Zirvesi Sonuç Bildirgesi GİRİŞ Sivil Yaşam Derneği 21-23 Ekim 2016 tarihleri arasında Konya da 4. Ulusal Gençlik Zirvesi ni düzenlemiştir. Zirve Sürdürülebilir Kalkınma

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

VERİMLİLİK SEMPOZYUMU 1 FİNANSAL ANALİZ VE VERİMLİLİK KARNE İLİŞKİSİ

VERİMLİLİK SEMPOZYUMU 1 FİNANSAL ANALİZ VE VERİMLİLİK KARNE İLİŞKİSİ VERİMLİLİK SEMPOZYUMU 1 FİNANSAL ANALİZ VE VERİMLİLİK KARNE İLİŞKİSİ Mali Hizmetler Kurum Başkan Yardımcılığı Finansal Analiz Daire Başkanlığı, Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumuna bağlı sağlık kuruluşlarının

Detaylı

Sağlıkta Maliyet Kavramı. Doç. Dr. Sedat ALTIN Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Sağlıkta Maliyet Kavramı. Doç. Dr. Sedat ALTIN Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Sağlıkta Maliyet Kavramı Doç. Dr. Sedat ALTIN Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Sağlık Sektörü (Piyasası) Sağlık sektörünü diğer sektörlerden ayıran temel farklılık,

Detaylı

ALMANYA DA SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ SEÇKİN KESGİN

ALMANYA DA SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ SEÇKİN KESGİN ALMANYA DA SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ SEÇKİN KESGİN Almanya; Orta Avrupa da bir ülkedir. Kuzeyinde Kuzey denizi, Danimarka, ve Baltık denizi; doğusunda Polonya ve Çek cumhuriyeti; güneyinde Avusturya ve İsviçre;

Detaylı

T.C. Kalkınma Bakanlığı

T.C. Kalkınma Bakanlığı T.C. Kalkınma Bakanlığı 2023 Vizyonu Çerçevesinde Türkiye Tarım Politikalarının Geleceği- Turkey s Agricultural Policies at a Crossroads with respect to 2023 Vision 2023 Vision, Economic Growth and Agricultural

Detaylı

Genel Sağlık Sigortası nın Mali Sürdürülebilirlik Açısından Analizi: 2009 da ne oldu? Tuncay Teksöz Pfizer Sağlık Politikası Koordinatörü

Genel Sağlık Sigortası nın Mali Sürdürülebilirlik Açısından Analizi: 2009 da ne oldu? Tuncay Teksöz Pfizer Sağlık Politikası Koordinatörü Genel Sağlık Sigortası nın Mali Sürdürülebilirlik Açısından Analizi: 2009 da ne oldu? Tuncay Teksöz Pfizer Sağlık Politikası Koordinatörü Kerem Helvacıoğlu TEPAV Politika Notu Kasım 2009 Genel Sağlık Sigortası

Detaylı

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi SAĞLIK HARCAMALARI 03.07.2012 MEDULA-1 MEDULA NEDİR? MED(ikal) ULA(k) (Tıbbi haberci-haberleşme)

Detaylı

ÜLKELERİN 2015 YILI BÜYÜME ORANLARI (%)

ÜLKELERİN 2015 YILI BÜYÜME ORANLARI (%) 2016/17 Global İhracat-Büyüme Tahminleri Kaynak : EDC Export Credit Agency - ÜLKE ANALİZLERİ BÜYÜME ORANLARI ÜLKELERİN YILI BÜYÜME ORANLARI (%) Avrupa Bölgesi; 1,5 % Japonya; 0,50 % Kanada ; 1,30 % Amerika;

Detaylı

İLAÇTA AR-GE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAKIŞI

İLAÇTA AR-GE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAKIŞI İLAÇTA AR-GE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAKIŞI DR. MUSTAFA KURUCA SGK BAŞKAN YARD. EKİM 2014 1 o o o o AR-GE NEDİR? AR-GE DEN BEKLENENLER NELERDİR? İLAÇ AR-GE SİNDE NEREDEYİZ? -SGKİLAÇ HARCAMALARI -GERİ ÖDEME

Detaylı

5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101]

5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101] 5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101] KARAR ADI NO E 2011/101 Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri ĠLGĠLĠ DĠĞER KARARLA R T...... 2005/201 Ulusal Bilim ve Teknoloji Sisteminin

Detaylı

GRAFİKLERLE FEDERAL ALMANYA EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ

GRAFİKLERLE FEDERAL ALMANYA EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ GRAFİKLERLE FEDERAL ALMANYA EKONOMİSİNİN GÖRÜNÜMÜ Hazırlayan: Fethi SAYGIN Mart 2014 Kaynak :DESTATIS (Alman İstatistik Enstitüsü) GENEL DEĞERLENDİRME Ekonomi piyasalarındaki durgunluk ve sorunlara rağmen,

Detaylı

Sağlık Sektörü -SWOT Analiz-

Sağlık Sektörü -SWOT Analiz- Sağlık Sektörü -SWOT Analiz- Strength Weakness Opportunities Threads TREASURY M. Emre ELMADAĞ Deniz ERSOY M. Uğur TOKSARI Strength İnsan Sağlığı Çocuklardaki aşılama oranlarında gözle görülür iyileşmeler

Detaylı

2017 YILI İLK ÇEYREK GSYH BÜYÜMESİNİN ANALİZİ. Zafer YÜKSELER. (19 Haziran 2017)

2017 YILI İLK ÇEYREK GSYH BÜYÜMESİNİN ANALİZİ. Zafer YÜKSELER. (19 Haziran 2017) 2017 YILI İLK ÇEYREK GSYH BÜYÜMESİNİN ANALİZİ Zafer YÜKSELER (19 Haziran 2017) TÜİK, 2017 yılı ilk çeyreğine ilişkin GSYH büyüme hızını yüzde 5 olarak açıklamıştır. Büyüme hızı, piyasa beklentileri olan

Detaylı

SGK GÜNCEL KONULAR BİLGİ NOTU

SGK GÜNCEL KONULAR BİLGİ NOTU SGK GÜNCEL KONULAR BİLGİ NOTU Şubat 2017 SORUN ÇÖZÜM ÖNERİSİ 1 Döviz Kuru ve SGK İskontoları Bilindiği üzere, referans fiyat sistemimizdeki Avro değeri uygulamasının amacı, Avro cinsinden takip edilen

Detaylı

SAĞLIK HİZMET SUNUM POLİTİKALARI ÖZEL SEKTÖR PERSPEKTİFİ. Dr. Cemal Özkan

SAĞLIK HİZMET SUNUM POLİTİKALARI ÖZEL SEKTÖR PERSPEKTİFİ. Dr. Cemal Özkan SAĞLIK HİZMET SUNUM POLİTİKALARI ÖZEL SEKTÖR PERSPEKTİFİ Dr. Cemal Özkan SAĞLIK HİZMET SUNUM POLİTİKALARI Finansal Politikalar Sağlık Hizmeti Sunumu Politikaları ÖZEL SAĞLIK İŞLETMELERİ Tarihsel perspektif

Detaylı

Türkiye de Sosyal Koruma Harcamaları: 2006-2015

Türkiye de Sosyal Koruma Harcamaları: 2006-2015 Ekim 2015 Türkiye de Sosyal Koruma Harcamaları: 2006-2015 Harcama İzleme Güncelleme Notu Nurhan Yentürk STK Eğitim ve Araştırma Birimi tarafından Kamu Harcamalarını İzleme Dizisi kapsamında gençlik, çocuk,

Detaylı

2010 OCAK AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ

2010 OCAK AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2010 OCAK AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ Ülkemiz halı ihracatı 2009 yılını % 7,2 oranında düşüşle kapanmış ve 1 milyar 86 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. 2010 yılının ilk ayında ise halı

Detaylı

Turkey Data Monitor. 1 Nisan Grafikte Büyüme Rakamları

Turkey Data Monitor. 1 Nisan Grafikte Büyüme Rakamları 10 Grafikte Büyüme Rakamları Türkiye ekonomisi yılın son çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre %5,7, 2015 yılının tamamında ise %4 büyüdü. Şüphesiz %5,7 oldukça güçlü bir rakam, nitekim 2011 üçüncü

Detaylı

Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Orta Vadeli Program. 22 Kasım 2013

Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Orta Vadeli Program. 22 Kasım 2013 Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Orta Vadeli Program 22 Kasım 201 Büyüme Tahminleri (%) 4, 4,1 Küresel Büyüme Tahminleri (%) 4,1,2,0 ABD Büyüme Tahminleri (%) 2,,,,,,1,6,6 2,8 2,6 2,4 2,2

Detaylı

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies(CEPS) 23 Şubat 2011, Ankara Türkiye nin Avrupa Birliği ne Üyelik

Detaylı

Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı

Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı TEPAV Değerlendirme Notu Temmuz 1 19 191 19 193 19 195 19 197 19 199 199 1991 199 1993 199 1995 199 1997

Detaylı

2012 YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ 2012 YIL SONU BÜTÇE TAHMİNLERİ 2013 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE TASARISI MEHMET ŞİMŞEK MALİYE BAKANI

2012 YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ 2012 YIL SONU BÜTÇE TAHMİNLERİ 2013 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE TASARISI MEHMET ŞİMŞEK MALİYE BAKANI 212 YILI OCAK-EYLÜL DÖNEMİ BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ 212 YIL SONU BÜTÇE TAHMİNLERİ 213 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE TASARISI 16 EKİM 212 MEHMET ŞİMŞEK MALİYE BAKANI www.maliye.gov.tr EKONOMİK GÖRÜNÜM Küresel

Detaylı

Kıvanç Duru 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Programı Değerlendirmesi

Kıvanç Duru 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Programı Değerlendirmesi Kıvanç Duru 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Programı Değerlendirmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi 2015 YILI

Detaylı

2010 YILI OCAK-MART DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ

2010 YILI OCAK-MART DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ 2010 YILI DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ 2010 yılı Ocak-Mart döneminde, Türkiye deri ve deri ürünleri ihracatı % 13,7 artışla 247,8 milyon dolara yükselmiştir. Aynı dönemde

Detaylı

Mali İzleme Raporu Eylül 2005 Ön Değerlendirme

Mali İzleme Raporu Eylül 2005 Ön Değerlendirme economicpolicyresearchinstitute ekonomipolitikalarıaraştırmaenstitüsü Mali İzleme Raporu Eylül 2005 Ön Değerlendirme Yönetişim Etütleri Programı uğur mumcu caddesi 80/3 g.o.p ankara türkiye tel: +90 312

Detaylı

EKONOMİK GÖRÜNÜM MEHMET ÖZÇELİK

EKONOMİK GÖRÜNÜM MEHMET ÖZÇELİK Dünya Ekonomisine Küresel Bakış International Monetary Fund (IMF) tarafından Ekim 013 te açıklanan Dünya Ekonomik Görünüm raporuna göre, büyüme rakamları aşağı yönlü revize edilmiştir. 01 yılında dünya

Detaylı

Karlı ve Sürdürülebilir Sağlık Hizmet Sunumu. OHSAD Kurultayı Nisan 2018

Karlı ve Sürdürülebilir Sağlık Hizmet Sunumu. OHSAD Kurultayı Nisan 2018 Karlı ve Sürdürülebilir Sağlık Hizmet Sunumu OHSAD Kurultayı Nisan 018 Sermaye ve Finansmana Erişim Place image here with reference to guidelines EY Kurumsal Finansman Danışmanlık AŞ Sayfa 1 Şirketlerin

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 17 Ağustos 2015, Sayı: 23. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 17 Ağustos 2015, Sayı: 23. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni 17 Ağustos 2015, Sayı: 23 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya İnci Şengül

Detaylı

Sürdürülebilir Gelecek İçin Sürdürülebilir Enerji: Kısa ve Orta Vadeli Öneriler Rapordan Önemli Satır Başları

Sürdürülebilir Gelecek İçin Sürdürülebilir Enerji: Kısa ve Orta Vadeli Öneriler Rapordan Önemli Satır Başları Sürdürülebilir Gelecek İçin Sürdürülebilir Enerji: Kısa ve Orta Vadeli Öneriler Rapordan Önemli Satır Başları Ekonomiye yıllık 36 milyar $ katkı ve 820.000 haneye istihdam Elektrik ve doğal gaz sektörlerinin

Detaylı

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan:

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan: İLETİM GELİRİNİN DÜZENLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı, TEİAŞ

Detaylı

Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların maliyeti artıyor Pahalı teknolojiler ve ilaçlar piyasaya sürülüyor Nüfusun sağlık hizmetinde

Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların maliyeti artıyor Pahalı teknolojiler ve ilaçlar piyasaya sürülüyor Nüfusun sağlık hizmetinde UZM. ECZ. HARUN KIZILAY GENEL SEKRETER TÜRK ECZACILARI BİRLİĞİ 3. Uluslararası İlaç Kullanımını Geliştirme Konferansı,i 14-18 18 Kasım 2011, Antalya Nüfus artıyor Nüfus yaşlanıyor Kronik hastalıkların

Detaylı

Cari işlemler açığında neler oluyor? Bu defa farklı mı, yoksa aynı mı? Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti

Cari işlemler açığında neler oluyor? Bu defa farklı mı, yoksa aynı mı? Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti Cari işlemler açığında neler oluyor? Bu defa farklı mı, yoksa aynı mı? Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti TEPAV Değerlendirme Notu Şubat 2011 Cari işlemler açığında neler oluyor? Ekonomide gözlemlenen

Detaylı

YATIRIMLAR Yatırımların Sektörel Dağılımı a) Mevcut Durum

YATIRIMLAR Yatırımların Sektörel Dağılımı a) Mevcut Durum 1.2.2. YATIRIMLAR 1.2.2.1. Yatırımların Sektörel Dağılımı a) Mevcut Durum Kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarının 2018 yılında reel olarak yüzde 1,4 oranında artması beklenmektedir. Bu dönemde, kamu kesimi

Detaylı

AB Bütçesi ve Ortak Tarım Politikası

AB Bütçesi ve Ortak Tarım Politikası AB Bütçesi ve Ortak Tarım Politikası OTP harcamalarının AB bütçesinin önemli bölümünü kapsaması, bu politikayı bütçe tartışmalarının da odak noktası yaparken, 2014-2020 Mali Çerçeve içinde tarım, kırsal

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

2010 OCAK NİSAN DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ

2010 OCAK NİSAN DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2010 OCAK NİSAN DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2010 yılına iyi başlayan ülkemiz halı ihracatı, yılın ilk dört ayının sonunda bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla % 23,1 oranında artarak

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 22 Mayıs 2017, Sayı: 21. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 22 Mayıs 2017, Sayı: 21. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni, Sayı: 21 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya Deniz Bayram 1 DenizBank

Detaylı

Tarımın Anayasası Çıktı

Tarımın Anayasası Çıktı Tarımın Anayasası Çıktı Günnur BİNİCİ ALTINTAŞ Tarım sektörünün anayasası olan 5488 sayılı Tarım Kanunu iki yıllık yoğun bir çalışmanın ardından 18.04.2006 tarihinde kabul edildi. Resmi Gazete de 25.04.2006

Detaylı

Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Ücretlendirme Politikası

Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Ücretlendirme Politikası Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Ücretlendirme Politikası Bu politika, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. nin (Banka) faaliyetlerinin kapsamı ve yapısı ile stratejileri, uzun vadeli hedefleri ve risk yönetim yapısına

Detaylı

Türkiye Sigorta Sektörüne Bakış & Sağlık Sektörünün Önemi

Türkiye Sigorta Sektörüne Bakış & Sağlık Sektörünün Önemi Türkiye Sigorta Sektörüne Bakış & Sağlık Sektörünün Önemi M. Akif EROĞLU Genel Sekreter 28 Aralık 2017 1 I. Temel Göstergeler 2 Sektöre İlişkin Genel Bilgiler Aktif Toplamı: 138 Milyar TL Prim Üretimi

Detaylı

7. Orta Vadeli Öngörüler

7. Orta Vadeli Öngörüler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 7. Orta Vadeli Öngörüler Bu bölümde tahminlere temel oluşturan varsayımlar özetlenmekte, bu çerçevede üretilen orta vadeli enflasyon ve çıktı açığı tahminleri ile para

Detaylı

UZUN VADELİ HAYAT SİGORTALARI ÜRÜNLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ

UZUN VADELİ HAYAT SİGORTALARI ÜRÜNLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ UZUN VADELİ HAYAT SİGORTALARI ÜRÜNLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ 10. Kalkınma Planının 3. Programı olan Yurtiçi Tasarrufların Arttırılması Ve İsrafın Önlenmesi Programı kapsamında 4. bileşen, Tamamlayıcı Sigortacılığın

Detaylı

Titre du projet 2014 FİLO BAROMETRE. Türkiye

Titre du projet 2014 FİLO BAROMETRE. Türkiye Titre du projet 2014 FİLO BAROMETRE Türkiye 1 Tüm filo profesyonelleri için uzman platformu: CVO nedir? Filo müdürleri, tedarik uzmanları, üreticiler, leasing şirketleri, reklamcılar, sigortacılar, basın,

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi.

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği. Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi. HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 EKİM AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi Kasım 2017 Hazırgiyim ve Konfeksiyon Ar-Ge Şubesi 1 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017

Detaylı

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Nisan 2013, No: 56

EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Nisan 2013, No: 56 EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Nisan 2013, No: 56 i Bu sayıda; 2012 yılı Büyüme rakamları değerlendirilmiştir. i 1 Ekonomide sert fren Türkiye 2012 de % 2,2 büyüdü. % 4 büyüme hedefi ile

Detaylı

G20 BİLGİLENDİRME NOTU

G20 BİLGİLENDİRME NOTU G20 BİLGİLENDİRME NOTU A. Finans Hattı Gündemi a. Büyüme Çerçevesi Güçlü, sürdürülebilir ve dengeli büyüme için küresel politikalarda işbirliğinin sağlamlaştırılması Etkili bir hesap verebilirlik mekanizması

Detaylı

RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU. Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu

RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU. Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu 11 1 13 1 * GSMH (milyar dolar) 1.9..79 1.86 1.3 1.83 1.578 1.61

Detaylı

Yapı Kredi Finansal Kiralama A. O. Ücretlendirme Politikası

Yapı Kredi Finansal Kiralama A. O. Ücretlendirme Politikası Yapı Kredi Finansal Kiralama A. O. Ücretlendirme Politikası Bu politika, Yapı Kredi Finansal Kiralama A.O. nın ( Şirket ) faaliyetlerinin kapsamı ve yapısı ile stratejileri, uzun vadeli hedefleri ve risk

Detaylı

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş PARA PİYASASI LİKİT EMEKLİLİK YATIRIM FONU(KAMU) YILLIK RAPOR

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş PARA PİYASASI LİKİT EMEKLİLİK YATIRIM FONU(KAMU) YILLIK RAPOR ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş PARA PİYASASI LİKİT EMEKLİLİK YATIRIM FONU(KAMU) YILLIK RAPOR Bu rapor ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş Para Piyasası Likit Emeklilik Yatırım Fonu(KAMU) Emeklilik Yatırım Fonu nun

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014 ORTA VADELİ PROGRAM (2015-201) 8 Ekim 2014 DÜNYA EKONOMİSİ 2 2005 2006 200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 T 2015 T Küresel Büyüme (%) Küresel büyüme oranı kriz öncesi seviyelerin altında seyretmektedir.

Detaylı

KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU

KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU TEMMUZ - 2018 SUNUŞ... 4 I-OCAK HAZİRAN 2018 DÖNEMİ BÜTÇE UYGULAMA SONUÇLARI... 5 A. Bütçe... 5 01. Personel... 7 02. Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi...

Detaylı

KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU

KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU KURUMSAL MALİ DURUM VE BEKLENTİLER RAPORU TEMMUZ - 2017 SUNUŞ... 4 I-OCAK HAZİRAN 2017 DÖNEMİ BÜTÇE UYGULAMA SONUÇLARI... 5 A. Bütçe... 5 01. Personel... 7 02. Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi...

Detaylı

MALÎ BÜLTEN-01 M A R M A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ M A LÎ BÜLTENİ REEL RAKAMLAR

MALÎ BÜLTEN-01 M A R M A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ M A LÎ BÜLTENİ REEL RAKAMLAR BÜTÇE DENGESİ M A R M A R A Ü N İ V E R S İ T E S İ İ K T İ S A T F A K Ü L T E S İ M A LÎ BÜLTENİ REEL RAKAMLAR VERGİ HUKUKU KİTAP TANITIMI Bütçe Dengesi Yılın ilk 2 aylık ( 2018) döneminde, Merkezi Yönetim

Detaylı

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu?

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Yrd. Doç. Dr. Elif UÇKAN DAĞDEMĠR Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü Öğretim Üyesi 1. GĠRĠġ Avrupa Birliği (AB)

Detaylı

Ekonomi Bülteni. 15 Haziran 2015, Sayı: 15. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı

Ekonomi Bülteni. 15 Haziran 2015, Sayı: 15. Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomi Bülteni, Sayı: 15 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya Çağlar Kuzlukluoğlu İnci

Detaylı

Asgari Ücret Artırımın Etkileri Nelerdir?

Asgari Ücret Artırımın Etkileri Nelerdir? Asgari Ücret Artırımın Etkileri Nelerdir? Erhan Tarhan, SMMM Deloitte Vergi Müdür Yardımcısı Asgari Ücret Tespit Komisyonu, 2016 yılında geçerli olacak asgari ücreti belirlemek üzere Aralık ayında toplanacak.

Detaylı

BANKACILIK SEKTÖRÜ YÖNETİCİ KESİMİ BEKLENTİ ANKETİ

BANKACILIK SEKTÖRÜ YÖNETİCİ KESİMİ BEKLENTİ ANKETİ BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU BANKACILIK SEKTÖRÜ YÖNETİCİ KESİMİ BEKLENTİ ANKETİ BİLGİ YÖNETİMİ DAİRESİ TEMMUZ 2010 20 Görüş ve Önerileriniz İçin: E-posta: beklentianketi@bddk.org.tr Tel: (312)

Detaylı

Ekonomik Göstergeler Neyi Gösteriyor? 2013 e Bakış ve 2014 Beklentileri

Ekonomik Göstergeler Neyi Gösteriyor? 2013 e Bakış ve 2014 Beklentileri www.pwc.com.tr. 12. Çözüm Ortaklığı Platformu Ekonomik Göstergeler Neyi Gösteriyor? 2013 e Bakış ve 2014 Beklentileri İçerik 1. 2013 Nasıl Geçti? 2. 2014 e İlişkin Beklentiler 3. Makroekonomiyle Vergi

Detaylı

MALİYE BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN MAKROEKONOMİK GELİŞMELER İLE 2010 YILI OCAK- HAZİRAN DÖNEMİ MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİNİ

MALİYE BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN MAKROEKONOMİK GELİŞMELER İLE 2010 YILI OCAK- HAZİRAN DÖNEMİ MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİNİ MALİYE BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN MAKROEKONOMİK GELİŞMELER İLE 2010 YILI OCAK- HAZİRAN DÖNEMİ MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİNİ DEĞERLENDİRMEK ÜZERE DÜZENLEDİĞİ BASIN TOPLANTISI KONUŞMA METNİ

Detaylı

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 MAYIS AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Şubesi

HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 MAYIS AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU. İTKİB Genel Sekreterliği Hazırgiyim ve Konfeksiyon Şubesi HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 2017 MAYIS AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU Hazırgiyim ve Konfeksiyon Şubesi Haziran 2017 2 HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN 2017 MAYIS İHRACAT PERFORMANSI ÜZERİNE KISA DEĞERLENDİRME

Detaylı

EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Aralık 2011, No:16

EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Aralık 2011, No:16 EKONOMİK VE MALİ POLİTİKA GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Aralık 2011, No:16 Bu sayıda; 2011 yılı III. Çeyrek Büyüme Verileri Değerlendirilmiştir. i Hükümetin yılsonu büyüme tahmini şimdiden rafa kalktı 2011

Detaylı

Artık sürdüremeyeceğiz...

Artık sürdüremeyeceğiz... Artık sürdüremeyeceğiz... Uluslararası İlaç ve Eczacılık Kongresinin 3. gününde önemli bir oturum gerçekleşti: İlaç Fiyatlandırma Politikalarının İlaç ve Eczacılık Hizmetlerine Etkileri. İEİS adına katılan

Detaylı

DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER 1.KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM ABD Merkez Bankası FED, 18 Aralık tarihinde tahvil alım programında azaltıma giderek toplam tahvil alım miktarını 85 milyar dolardan 75 milyar

Detaylı

Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler

Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler Dünya Bankası Finansal Yönetim Uygulamalarında Stratejik Yönelimler ve Son Gelişmeler ECA Bölge Perspektifi Marius Koen TÜRKİYE: Uygulama Destek Çalıştayı 6-10 Şubat 2012 Ankara, Türkiye 2 Kapsam ve Amaçlar

Detaylı

Sağlık Sektörünün Bugünü ve Geleceği

Sağlık Sektörünün Bugünü ve Geleceği Sağlık Sektörünün Bugünü ve Geleceği Antalya - 20.04.2018 Uğur GENÇ CEO Memorial Sağlık Grubu Yıkıcı trendler bugün sağlık sektörünü kökten değiştiriyor Bu trendler bakım hizmetinin verilmesi ve finansmanı

Detaylı

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI

SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI 2017-2021 ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ VE İHRACAT STRATEJİK PLANI ssm.gov.tr

Detaylı