TÜRKİYE - ÇİN BULUŞMASI: ENERJİ GÜNDEMİ

Transkript

1 TÜRKİYE - ÇİN BULUŞMASI: ENERJİ GÜNDEMİ

2 % 2, YILINDA DÜNYA ENERJİ TÜKETİMİNİN BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE ARTIŞ ORANI ENERJİDE TÜRKİYE- ÇİN BULUŞMASI Enerji politikaları küresel güç denkleminin belirlenmesinde gün geçtikçe önemini artırıyor. Enerji ise son 10 yılda bölgesel rekabetin ve ortaklıkların oluşmasında belirleyici konulardan biri haline geliyor. Özellikle ekonomileri hızlı büyüyen ülkeler için enerji arzının sorunsuz sağlanması hayati öneme sahip. Gelecekte karşımıza çıkması muhtemel enerji arz güvenliği konusunda olası bir sıkıntıya karşı şimdiden önlem alınması şart. Ekonomisi büyüme rekorları kıran Çin ve Türkiye için de enerji arzı çözülmesi ve güvenlik altına alınması gereken en önemli konular arasında a yer alıyor yılından günümüze kadar olan döneme bakıldığında enerji talebi en çok artan iki ülkenin Türkiye ve Çin olduğunu görmek mümkün. İki ülkenin n enerji talebini mevcut konvansiyonel kaynaklarıyla karşılaması olanaksız gözüküyor. Üretilen enerjinin verimli ve sürdürülebilir şekilde kullanılması iki ülke için stratejik önem taşıyor. Enerji konusunda ortak bir kadere sahip bu iki ülkenin önümüzdeı bekleniyor. Bu işbirliğinin önemli örneklerinden birisi Koç Üniversitesi ve Çin Fudan Üniversitesi işbirliği ile Koç Üniversitesi nde yapılan Türkiye - Çin Buluşması: Enerji Gündemi Konferansı oldu. İki ülkenin kamu yetkilileri, akademisyen ve özel sektör temsilcilerini bir araya getiren konferansta Türkiye ve Çin in sürdürülebilir enerji konusunda yaptığı çalışmalar ele alınırken, yapılan araştırmaların sonuçları da katılımcılarla paylaşıldı. ki dönemde işbirliğini artırması % 9,2 TÜRKİYE NİN ENERJİ TÜKETİM ARTIŞI % 5,3 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDEKİ ENERJİ TÜKETİM ARTIŞI

3 YENİLENEBİLİR ENERJİDE ÖNEMLİ BİR PARTNER: ÇİN Türkiye ekonomisi için en önemli sorunların başında cari açık geliyor rakamlarına göre cari açığın yaklaşık yüzde 70 inin nedeni enerji ithalatı. Dolayısıyla Türkiye de sürdürülebilir büyümenin önündeki en önemli engel enerjideki dışa bağımlılık. Elbette sürdürülebilir enerji arzı için yerli kaynakların kullanım oranını artırmak ve üretilen enerjiyi en verimli şekilde kullanmak şart. Yenilenebilir kaynaklar bakımından Türkiye dünyadaki şanslı ülkelerin başında geliyor. Rüzgar, güneş, hidro ve jeotermal kaynakların potansiyeli ile ülkemiz dünya ortalamasının üzerinde yer alıyor. Ancak ne yazık ki bu potansiyele sahip olmak yenilenebilir kaynaklardan elektrik elde edilmesi için tek başına yeterli olmuyor. Bu alanda enerji üretmek ve üretilen enerjiyi daha ucuza mal etmek için sürekli yeni teknolojilerin geliştirilmesi, geliştirilen teknolojilerin uygulanması gerekiyor. Son yıllarda gerek kamunun düzenlemeleri gerekse özel sektörün yatırımlarıyla yenilenebilir kaynaklardan enerji üretiminde artış görülüyor. Bu artışın daha da büyümesi için yeni teknolojilerin ve yeni yatırımcıların Türkiye ye gelmesi ve bu pazarda etkili olması gerekiyor. İşte bu alanda dünyanın etkili ülkelerinden biri olan Çin, yenilenebilir enerjide Türkiye nin önemli bir partneri olabilir. Zira ülkenin son yıllarda bu sektörde aldığı yol gerçekten göz kamaştırıcı. Fotovoltaik panel üretiminde Çin, Japonya ve Avrupa yı geçti. Ülkedeki şirketler yılda toplam 15 milyar dolar civarında ihracat yapabiliyor. Rüzgar enerjisinde de durum çok farklı değil. Çin de kurulu rüzgar santrali gücü 2011 yılı sonu itibariyle 63 bin Megawatt. Dünyada en büyük 10 rüzgar türbini üreten şirketin dördü bu ülkede yer alıyor. ÜRETMEK KADAR VERİMLİ KULLANMAK DA ÖNEMLİ Türkiye de enerji arz güvenliğinin sağlanmasında son yıllarda önemli adımlar atılan bir konu da enerji verimliliği. Özellikle kamunun önderliğinde son yıllarda hızlı bir bilinç artışı yaşanan enerji verimliliği ile ilgili Koç Üniversitesi tarafından önemli bir araştırma gerçekleştirildi. Koç Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü nden Prof. Dr. Metin Türkay, Uluslararası İlişkiler Bölümü nden Doç. Dr. Şuhnaz Yılmaz ve Yrd. Doç. Dr. Belgin Şan Akça liderliğinde hazırlanan Türkiye nin Enerji Verimliliği Haritası ve Hedefler isimli araştırma Türkiye nin enerji alanında ne gibi kazançlar elde edeceği ile ilgili önemli verileri ortaya koyuyor. Çalışmaya göre doğru politika ve teknolojik yenilikler ile döneminde enerji verimliğinde yüzde 20 artış sağlamak mümkün. Binalarda enerji verimliliği uygulamalarıyla yıllık tüketimde yüzde aralığında bir tasarruf söz konusu iken sanayide yüzde oranında bir verimlilik artışı sağlanabiliyor. Yine elektrik dağıtımında akıllı şebekeler sayesinde yüzde oranında bir iyileşme söz konusu olabiliyor. Ulaşımda elektrikli araçların kullanımı ise yüzde 70 oranında bir maliyet avantajı sağlarken yüzde 65 daha düşük karbondioksit salınımı ile daha çevreci bir uygulama sağlanabiliyor SANAYİ ENERJİ TÜKETİMİ DOĞRU POLİTİKA VE TEKNOLOJİK YENİLİKLER İLE DÖNEMİNDE ENERJİ VERİMLİĞİNDE YÜZDE 20 ARTIŞ SAĞLAMAK MÜMKÜN. TÜRKİYE DE ENERJİ VERİMLİLİĞİ POTANSİYELİ Enerji verimliliği ile ilgili başarılı uygulamalar Türkiye nin enerji için ödediği paranın miktarını düşürecek MTEP TASARRUF POTANSİYELİ KONUTLAR ULAŞIM ÇEVRİM

4 ARTAN ENERJİ TALEBİ VE ENERJİ TEKNOLOJİLERİNDE İNOVASYON Koç Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Umran İnan: Enerji konusunda Çin şu an dünyanın en önemli ülkesidir. Son parametrelere göre, 2025 yılında dünyanın en büyük ekonomisi olmaya hazırlanan Çin e karşı büyük bir ilgi duyuyor; her alanda Çin ile ekonomik ve akademik işbirliklerimizi güçlendirmeyi hedefliyoruz. Türkiye ve Çin in beraber çalışması kaçınılmazdır. İki ülke için de enerji konusu önem taşımaktadır. Bugün, Çin den gelen çok değerli akademisyenlerimiz, enerji sektörünün büyük oyuncularının yöneticileri ve sivil toplum örgütleri ile hep birlikte enerji teknolojileri ve yatırım fırsatlarını çeşitli açılardan ele aldık dedi. Konuşmasında Türkiye nin cari açığının yüzde 70 inin enerji ithalatından kaynaklandığını belirten Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Başkanı Prof. Dr. Yücel Altunbaşak, enerji alanında Ar-Ge faaliyetlerinin önemine dikkat çekti. Altunbaşak TÜBİTAK ın enerji alanında Ar- Ge faaliyetlerine verdiği destekleri de anlattı. Konuşması sırasında Avrupa nın en hızlı büyüyen ekonomisi olan Türkiye ile dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin in enerji üzerine konuşmak için bir araya gelmesinden mutluluk duyduğunu belirten Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Elçi Müsteşarı Xiaoning Wang, Türkiye ile Çin in son yıllarda işbirliği için pek çok platformda birlikte görev almasından memnuniyet duyuyorum dedi yılı itibari ile ülkesinin 2010 yılı gayri safi yurt içi hâsılasının (GSYİH) iki katına ulaşacağına değinen Wang, Çin in daha fazla enerjiye ihtiyaç duyduğunu söyledi. ENERJİDE AKADEMİK YAPILANMALAR Türkiye nin önde gelen üç büyük üniversitesinde kurulan enerji enstitüleri, konferansın ilk oturumunda kuruluşların tanıtımını yaptı. Koç Üniversitesi Tüpraş Enerji Merkezi (KÜTEM) Direktörü Can Erkey, Türkiye nin, Çin in çevre dostu kömür endüstri teknolojisinden yararlanabileceğine değindi. Türkiye de enerji sektörü için yeterli teknolojinin bulunmadığını vurgulayan Erkey, KÜTEM olarak fosil yakıtlar, biyo-yakıt ve güneş-yakıtı üzerine çalışmalar yaptıklarını ve bu projeleri ile birlikte enerji sektöründe olan dışa bağımlılığı en aza indirgemeyi planladıklarını da ekledi. ALTERNATİF ENERJİ ÇÖZÜMLERİ KONFERANSIN ÖNEMLİ GÜNDEM MADDELERİNDEN BİRİYDİ. İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Enerji Enstitüsü Başkanı Altuğ Şişman ise, ısıtma ve soğutma sistemleri üzerine geliştirmeye çalıştıkları, mevcut teknolojiden daha etkili olmasını planladıkları projelerden bahsetti. İnci Akü, Baymak ve Tofaş tarafından desteklenen birçok projeye imza atan İTÜ Enerji Enstitüsü, Nükleer Enerji araştırmaları konusunda kendisini geliştiren bir merkez olmaya da aday durumda. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) kuruluşlarından birisi olan Güneş Enerjisi Araştırma ve Uygulama Merkezi (GÜNAM) Başkanı Raşit Turan ikinci oturumda yer alan isimler arasındaydı. Türkiye de 2011 yılında ithal edilen gazın 54 milyar doları bulduğunu belirten Turan, Türkiye nin dünya enerji arzının yüzde 9 unu oluşturduğunu da sözlerine ekledi. Başkanlığını Yang Zhong un yürütmekte olduğu Çin in önde gelen üniversitelerinden Fudan Üniversitesi Enerji Enstitüsü ise enerji alanında gerçekleştirdiği çalışmalarla tanınıyor. İlk oturumda konuşma yapan isimler arasında bulunan Zhong, enstitünün 2008 yılından bu yana yüksek performanslı enerji materyallerine yatırım

5 yaptığını belirtti. Yang Zhong Fudan Üniversitesi Yeni Enerji Enstitüsü nde yaptığımız araştırmaların sonucunda yüzde 40 lara ve 60 lara varan enerji tasarrufları elde ediyoruz. Bu tür çalışmalar, üniversitelerin hem ekonomi hem de sanayi için bir katma değer yaratmasını sağlıyor dedi. ÖZEL SEKTÖRÜN ENERJİ YATIRIMLARI Bundan 20 yıl öncesine kadar pek de gündemde olmayan ama günümüzde fazlası ile önem kazanan enerji konusu, dünyanın dört bir köşesinde düzenlenen konferanslarla hem politikacıları hem de akademisyenleri bir araya getirmeye devam ediyor. Konferansın ikinci oturumundaki konuklar enerji alanına yapılan yatırımları değerlendirirken bir yandan da yapılması planlanan yatırımlar üzerine konuştular. Yuvarlak masa toplantısı şeklinde gerçekleştirilen ikinci oturuma katılanlar ise Gülsüm Azeri, Hasan Tan, Mehmet Hayati Öztürk ve Xubin Qiao idi. Avusturya Petrol İdaresi (OMV), son zamanlarda açılan ve prestijli şirketler arasında yer alan Romanya daki faaliyetleri ile birlikte, güçlendiğini belirten Gülsüm Azeri, Türkiye de Petrol Ofisi nin, son yıllarda OMV içerisindeki etkinliğinin arttığının altını çizdi. Söz konusu enerji olunca Türkiye nin en büyük enerji şirketi Tüpraş Genel Müdürü Hasan Tan da oturumda yer alan isimlerden biri oldu. Türkiye de İzmir, İzmit, Kırıkkale ve Batman da yer alan rafineri faaliyetlerinden söz eden Tan, bu rafinerilerdeki yeni tesis yatırımlarına değindi. Petkim Genel Müdürü M. Hayati Öztürk ise oturumda yer alan diğer bir isim oldu. Türkiye nin gerçekleştirdiği harcamaların büyük bir bölümünün enerjiye ait olduğunu vurgulayan Öztürk, enerjiye daha fazla yatırım yapılması gerektiğinin altını çizdi. Pek çok şirketin, enerji alanında ülkedeki etkinliği artırdığını da belirten Öztürk, küresel şirketlerin ülkelere daha fazla entegre olmaları ve daha fazla pazara ulaşmaları gerektiğini de sözlerine ekledi yılından beri Güç Sanayi nde yer alan Guangdong Elektrik Tasarım Enstitüsü son yıllarda enerji gelişimi üzerine çalışmalarına yoğunluk verdi diyerek sözlerine başlayan Guangdong Elektrik Tasarım Enstitüsü Başkan Yardımcısı Xubin Qiao, planlanan 12 projeden 6 sının son bulduğunu ve enstitünün enerji konusundaki başarılarını dile getirerek konuşmasına devam etti. Çin de Ar-Ge alanında birinci sırada yer alan enstitü, yenilenebilir enerji üzerine geliştirdikleri projeleri Türkiye ye örnek teşkil edebileceklerini belirtti. KÜRESEL İŞBİRLİĞİ VE REKABET Üçüncü oturumda yer alan konuşmacılar arasında ise Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi Başkanı Süreyya Yücel Özden, Humboldt Berlin Üniversitesi Yönetim Bilimleri Ofisi nde Doktora Öğrencisi Onur Çobanlı ve Wesport Teknolojileri Asya ve Orta Doğu Bölgeleri Direktörü Ali Rod Khadem yer aldı. Türkiye nin jeopolitik konumu sebebiyle avantajlı durumda olduğunu fakat bu avantajı kullanamadığı belirten Özden, Türkiye nin enerji konusunda yüzde 75 oranında yurtdışına bağlı olduğunu sözlerine ekledi. Türkiye nin bulunduğu konumdan avantaj sağlaması gerektiğini vurgulayan Özden, enerji hakkındaki bütün cevapların güneş enerjisinde olduğunu ve güneş enerjisini elektriğe çevirecek bir teknolojiye hâkim olunduğu anda, enerji konusundaki sorunların cevaplarını bulacaklarını belirtti. Düzenlenen son oturumda ise Türkiye nin enerji haritasından yola çıkılarak, son dönemdeki iklim değişiklikleri ile birlikte alternatif enerji çözümlerine yoğunlaşılması gerektiğine değinildi. Konu ile ilgili olarak bir sunum yapan Katalin Zaim sürdürülebilir enerjinin geleceğin anahtarı olduğunu vurgularken, hükümetlerin bundan sonraki çözüm önerilerinde bugüne kadar yapılan analizleri kullanmaları ve sürdürülebilir enerji üzerine düzenlemeler yapmaları gerektiğinin de altını çizdi. KONFERANSTA ENERJİ TEKNOLOJİLERİ VE YATIRIM FIRSATLARI ELE ALINDI.

6 UYGUN FİYATLI YENİLENEBİLİR ENERJİ ŞART Türkiye Çin Buluşması: Enerji Konferansı na katılan önemli isimlerden biri Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Elçi Müsteşarı Xiaoning Wang oldu. Türkiye ve Çin in gelişen projeler doğrultusunda birbirine daha fazla yaklaştığını vurgulayan Wang, Çin de ve Türkiye de yapılan düzenlemeler doğrultusunda yenilenebilir enerji hakkındaki görüşlerini paylaştı. Bildiğimiz gibi Çin, yenilenebilir enerji alanındaki devlet politikalarında yeni düzenlemeler yaptı. Sizce yapılan düzenlemeler yenilenebilir enerji için yeterli mi? Çin de enerji konusunda yeni stratejiler üretmek gerekiyor. Biz Çin Hükümeti olarak rüzgâr enerjisi çiftliklerine, solar enerjiye, hidroelektrik gücüne yoğunlaşmış durumdayız. Bu enerji türlerini ülkemizin geleceği olarak görüyoruz. Solar enerjiye yatırım yapıyoruz ve bu alanda gelişmiş bir endüstrimiz var. Güneş enerjisini tamamen ekonomik ve rekabet yaratacak şekilde ulusal elektrik şebekeleriyle uyumlu bir seviyeye getirdik. Gerek teknoloji bakımından, gerekse pazarlama açısından hala geliştirmemiz gereken noktalar olduğunu düşünüyorum. Yeni düzenlemeler sizce enerji sektöründe değişikliklere yol açacak mı? Sektöre fiyatı uygun yenilenebilir bir enerji lazım. Yenilenebilir enerji alanında biraz daha gelişmeye ihtiyacımız var. Çin artık ileri derecede sanayileşmiş ve kentleşmiş bir ülke. Yeni devletin temiz ve yenilenebilir bir enerjiye ihtiyacı var. Enerji sektörünün mevcut düzende ol- duğu gibi devam etmesi plan dâhilinde değil. Gelecek nesillerimiz için enerji tasarruf etmemiz ve doğayı korumamız lazım. Sürdürülebilir enerji konusunda bir karşılaştırma yapacak olursak, Türkiye nin enerji düzenlemelerine bakışınız nedir? Bence Türkiye de gerek kamu gerekse özel sektördeki şirketler daha çevreci. Mesela Türkiye de küçük bir köye gittim ve orda yaşayan özel bir hayvan türü sebebiyle arazinin kimseye satılmadığını gördüm. Bu Türk insanının çevre konusundaki bakış açısına dair iyi bir fikir veriyor. Bence çevreyi korumak çok önemli. Biz Çin Hükümeti olarak geçmişte doğaya çok dikkat etmedik, fakat bundan sonrası için Çin, doğaya ve çevreye daha çok dikkat etmeli, onu daha fazla korumalı. ENERJİ SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DÜZENDE OLDUĞU GİBİ DEVAM ETMESİ PLAN DÂHİLİNDE DEĞİL. GELECEK NESİLLERİMİZ İÇİN ENERJİ TASARRUFU ETMEMİZ VE DOĞAYI KORUMAMIZ LAZIM. Dünya daki enerji kaynaklarının dağılımı ve kullanımı hakkında ne diyorsunuz? Tabii ki doğal kaynaklar her yerde eşit olmayacaktır. İnsanlar bunu değiştiremez. Kullanımı hakkında yapabileceğimiz tek şey ise, teknolojiye ve inovasyona yatırım yapmak olabilir. Enerjinin ve doğanın birleştiği yerde bunları yapmak ve bu teknolojiyi ilerletmek lazım.

7 TÜRKİYE, ÇİN VE HİNDİSTAN I ÖRNEK ALMALI 2011 yılından bu yana Türkiye de sürdürülebilir enerji üzerine konferanslar düzenleyen Dr. Katalin Zaim Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı nda program koordinatörü olarak çalışmalarına devam ediyor. Koç Üniversitesi nde düzenlenen konferansa konuşmacı olarak katılan Zaim, sürdürülebilir enerji ile ilgili sorularımızı yanıtladı. Sizce sürdürülebilir enerji ülke ekonomilerine ne gibi katkılar ve avantajlar sağlıyor? Rekabet ortamı sağlıyor. Burada insan kaynaklarının nasıl işlediği de önemli. Yalnız enerjiyi düşünmeyin. İstihdam ve kalkınma da çok büyük önem taşır. Bir ülke için enerji olmazsa olmazdır. Daha da önemli olanı ise enerjiyi nasıl kullandığınız. Enerjiyi gerçekten etkili kullanmak çok önemli bir faktördür. Bu faktörlerin yanı sıra kuşkusuz eğitim vazgeçilemeyecek bir unsurdur. İnsanlara yeterli eğitim vermezseniz, kaynakların nasıl kullanılacağı bilinmez ve enerjiden en üst seviyede verim almak zorlaşır. Bu yıl Haziran ayında düzenlenen Rio Zirvesi hakkında ne düşünüyorsunuz? Sürdürülebilir kalkınma için sizce iyi bir adım atıldı mı? Bu zirveye baktığımız zaman enerjiye yönelik fazla yenilikler görmüyoruz. Daha çok su sorunu üzerine öneriler verildi. Sürdürülebilir enerji üzerine ön görülen çözümler ülkelerden çıkmalı. Çözümleri net olarak belirtmezseniz eğer, ülkelerin stratejilerinin ona göre ayarlanması mümkün değil. Öte yandan Rio Zirvesi bence bir başarıydı çünkü 199 ülkenin imza atmış olduğu ve kapıları kapatmadığı bir zirveden bahsediyoruz; bu bence önemli bir nokta. Sizce Türkiye de sürdürülebilir enerji üzerine yapılan düzenlemeler yeterli mi? Türkiye enerji üzerine ciddi adımlar atıyor, özellikle yenilenebilir enerji üzerine, biokütle üzerine ilerlenmesi çok büyük bir şans. Bu biraz bilgi, teknoloji, kapasite geliştirmeye bağlı. Türkiye enerji gelişimine çok açık bir ülke konumunda. Bizim Birleşmiş Milletler Kalkınma Kurulu olarak görevimiz bunu biraz daha ilerletmek, daha fazla destek vermek ve fonları ona göre ayarlamak. Peki, dünya üzerinde sürdürülebilir enerji ve kalkınma için örnek gösterebileceğiniz herhangi bir ülke var mı? Çin in ve Hindistan ın kapasitesi ve kuruluşlarının yapısı bu alanda çok güçlü. Türkiye nin, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin yaptıklarını örnek almasını tavsiye edebilirim. TÜRKİYE ENERJİ KONUSUNDA CİDDİ ADIMLAR ATIYOR, ÖZELLİKLE YENİLENEBİLİR ENERJİ VE BİOKÜTLE ÜZERİNE İLERLENMESİ ÇOK BÜYÜK BİR ŞANS. Dünyadaki karbon yönetimi hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce Türkiye de karbon yönetimi konusunda değişiklik oldu mu? Karbon ticaretinde fiyatlar düşük ve buna bağlı olarak bu ticaretin biraz sönük kaldığını görüyoruz. Ülkeler bu durumu düzeltmeye yönelik yeni çözüm arayışı içindeler. Karbon ticareti üzerine yeni projeler hazırlamak kolay bir şey değil. Ciddi bir şekilde kapasite geliştirmeye ihtiyaç var, görünen o ki Türkiye nin de yeni fırsatlar yaratması gerekiyor. Sizce Türkiye de sürdürülebilir kalkınma ve sürdürülebilir enerjinin devamı, daha iyiye gitmesi için neler yapılması gerekiyor? Öncelikle Kalkınma Bakanlığı nın yeni analiz metotlarına ihtiyacı var. Rio Zirvesi nden önce Dünya Bankası ile beraber genel değerlendirme yapıldı. Yapılan değerlendirmede gerek vergilendirme seçenekleri gerek yardım ödenekleri hepsi makro seviyede analiz edildi. Eğer bu analizler, düzenlemelerin içine yerleştirilmezse, dinamik anlamda ihtiyaçlara cevap veremezler. İkinci olarak istatistiklerin ve bilgilerin daha sistematik, daha ulaşılabilir ve daha şeffaf bir seviyede verilmesi lazım ki akademisyenler bunun üzerinden daha fazla analizler yapabilsin. Özel sektörün de bu çalışmalara destek olması gerekiyor.

8