Gürsel Dönmez VİYANA YAZILARI

Transkript

1 Gürsel Dönmez DERİN MESELE VİYANA YAZILARI

2 BURASI VİYANA (Yani mevzûya giriş) İtiraf ediyorum. Güzel günler yaşadım bu şehirde. Günler kırmızı tramvaylar gibi akıp gittiler eski yılların biriktiği denizlere. Ben ve Viyana'da tanıdığım dostlarım bu şehre dolu dolu yaşanmış bir cemaat tarihi armağan ettik. Hepimiz okumuş çocuklardık. Çayın ve mevzûnun dibini bulmadıkça içimiz rahat etmezdi. Kültür, sanat, edebiyat, şiir, felsefe, tarih, siyaset, müzik ve başka hangi mevzû varsa illâ söyleyecek birşeylerimiz olurdu. Hepimizin eli kalem tutardı. Her ihtimali düşünerek, gelecek zamanın tarihçileri zorlanmasınlar diye, gazete ve dergi sayfalarında yazılı belgeler ve bazı önemli ipuçları bıraktık. Bu ipuçlarından bir kısmını bendeniz bu kitabın sayfalarına aktarıyorum. Ne olur ne olmaz. En azından kendime haksızlık etmemeliyim. Bendeniz de dahil olmak üzere dostlarımızdan bir kısmı şimdi değişik ülkelere gittiler, ama biz köklü bir Viyana cemaatiyiz. Zira isimlerini burada sayamayacağım kadar kalabalık olan bu güzide topluluğun önemli bir kısmı adeta bir nöbeti devam ettirmek üzere hâlâ oradalar. Herhangi bir vesile ile Viyana ya yolunuz düşerse herkese selamımı söyleyin. Anlayacaksınız! Orada dost çehreler var. Eğer, bir şehirde dostlarınız varsa, orası sizindir. Viyana bizimdir. Çünkü orada henüz hikayesi yazılmamış bir tarih yaşandı ve yaşanıyor. Bu kitabı oluşturan "dağınık yazılar" bu özel tarihin küçük bir kısmını yansıtıyor sadece. Dolayısıyla hâlâ dibi bulunmamış bu yazıların son tahlilde sorumluluğunu tek başıma yükleniyorum. Daha başka ne diyeyim... 2

3 BÜYÜK ÇALKALANMA Peşin alınmış desturlarım var benim. Söylenmemiş bir cümlenin kıyısındayım. Maziden kopup gelen çırpınışlarla Haliç köpürüyor. Varıp geldiğimiz en son menzil olarak Haliç işte orada duruyor. Yapılabilecek en muhteşem sosyolojik - antropolojik bilmem ne vesaire çözümlemeleri nihayetinde Haliç i tasvir etmekten öteye geçmeyecek. Bu Haliç iyice çalkalanmadan temizlenmez. Ki zaten, büyük bir çalkalanmanın tedirgin sularında yol alıyoruz. Ve geldik, yazılmamış cümlelerin sessizliğini kabartan bir yaprak dökümüne virgül attık. Yıl 1988 Sonbahar geldi. Ben geldim. Geldik, geldiler, gelecekler... İyi olacak iyi... 3

4 HAYAT DENİLEN HENGÂME Viyana ya avdet buyurdum. Metro girişindeki şarap tutkunu delikanlı yerli yerinde, mevzisinde alesta, meteliğe danke schön çekiyor. Yapraklar henüz sararmaya başlamamış. Gazeteler, çocuklara tecavüz olaylarının geçen seneye nisbetle arttığını ve homo-lezbiyenlerin yasal statülerinin netleştirilmesini talep ettiklerini yazıyorlar. Tecavüzleri lânetleyip, homo-lezbiyenleri destekleyen yazılar bunlar. Diğer taraftan, geçenlerde bir protestan papaz iki homoseksüelin nikahını kıymış. Büyük papazlar şimdilerde bunun hesabını sormadaymışlar. Adam ne yapsın, elde cemaat kalmayınca bulduğuna kıyıyor tabii nikahı. Kafam karışıyor. Metroda, gelen geçen yolculardan şarap parasını tedarik eden delikanlının aslında kahrından içtiğini düşünüyorum. Hayat denilen hengâmenin ne içinde ne de dışında duran bir delikanlı olmalı bu. Belki de modern hayatların pezoluğunu yapanların tecavüzüne uğramıştır. Sırf kelekliğinden dolayı da içiyor olabilir. İhtimaller çok. Fakat, bu durum mevcût dünya düzenine gazel geçmemi engelleyemez. Yüksek ve keskin bir bilinç hâlindeyim. Yine, yazılmayacak bir cümlenin kıyısında duruyorum. 4

5 EPİSTEMOLOJİK ANALİZ Hakikat ayrıntılardadır diyor bir tanesi. Öbürü, Yok ula diyor, o zaman hakikat bir ayrıntıdan ibaret olurdu. Hakikat, tüm ayrıntıların toplamından fazla bir şeydir. Bir diğeri Hakkatan la, doğru diyon diyor. Politika bilimini biraz mürekkeplemiş bir başkası ise, Hakikat, üniter bir federasyon konfederasyonu gibidir cinsinden bir ifadeyle toparlıyor mevzûyu. Diyen diyene toz duman bir metodolojik tartışmadır gidiyor. Hakikaten iyi oluyor. Mevzû, esaslı bir mevzû. Toparladıkça, dallanıp budaklanıyor. Kafam bir nevi kızıyor. Olmazsa, Hakikatin Hakiki Yansımalarının Algılanma Biçimlerinin Epistemolojik Analizine Giriş Önsözü yazmak durumunda kalacağım diyorum. Sonra vazgeçiyorum. Bir bakıma mahrum kalıyorsunuz. 5

6 MEVSİMSEL ASİMETRİLERİN BİRLİĞİ Viyana nın batısı, yani güneşin battığı yer, Viyana nın doğusuna simetrik duruyor. Fakat mevsimsel hareketlerle, bu simetrinin -yılın birkaç günü hariç- değişken asimetriler halinde tezahür ettiğini müşahede ediyoruz. Tuhaf bir durum bu. Hatta bir ara belediyeyi durumdan haberdar edelim dedik, fakat hadisenin ideolojik boyutları var tabii. Mevzûnun çapı belediyenin yetki sahasını aşıyor. Sonra yakında yerüstüne çıkması muhtemel olan yeni bir yeraltı örgütü (bir metro istasyonunda tesadüfen oluşan bir fraksiyon olarak) Neo-Yeşil Yemyeşil Hareketi nin bu teze sahip çıktığı şayiası yayıldı. Örgüt mensuplarını yargısız itlaf tehlikesine maruz bırakmamak için, durumun vehâmetini belediyeye haber vermedik. Aydın, hatta en-aydın olmanın getirdiği bazı sorumluluklar var şüphesiz. Buluğ çağına ermenin şokunu atlatamamış günahkâr gençliğe solculuk gazı verip, daha sonra sağ çakanlar gibi olamazdık. Bununla beraber, Neo-Yeşil Yemyeşil Hareketi mevsimsel asimetrilerin birliği gibi yasalarıyla gittikçe derinleşen bu mevzuyu vurgun yemeden kavrayabilecek zihinsel kapasiteye ve diyalektik kıvraklığa sahip değildi. Kaldı ki, tarihsel boyutlarıyla kadim doğu-batı sorununun çapraşık bir sorunsala dönüşüyor olması da buna değgin bir ilgi arzediyor. Bu konudaki yüksek kanaatlerimi uzun boylu inceledim. Gördüm ki, aslında doğu veya batı kategorileri en azından kırkbeşer derecelik esnemeler gösteriyorlar. Toplam doksan derecelik bir esneme sözkonusu. Dolayısıyla doğu-batı meselesine asgarisinden doksan derecelik bir açı ile bakmak lazım. Fakat, Heraklit in de dediği gibi: Güneş, durduğu yerde durmuyor. 6

7 DERİN GÖRÜNÜMLÜ SIĞ SESSİZLİKLER Herkeslerin herşeyleri sanki bilirmişcesine kelâm eylediği bir zamanda, kıvırabileceğimi gözüm kesse, derin bir sessizliği dipsiz bir boşluğa nakşetmek isterdim ama, bunun için hakiki bir nakşi dervişi olmak iktizâ ediyor. Nakşi dervişin kalbine gizlediği derin sessizlikleri duyabilseydik, herhalde bir başka zaman ve mekânın insanı olurduk. Entel vaziyetlerimize rağmen, bu meyânda ümidi kesmiş değiliz. Entel vaziyetlerimizin plato-şizofren-manik depresyonlarını mesture kılan derin görünümlü sığ sessizlikler, haddizâtında bizim dolar cinsinden bozdura bozdura bir türlü bitiremediğimiz cep harçlıklarımızdır. Hâlâ bir yerlerde derin bir sessizlik hüküm sürüyor olmalı ki, vazgeçemiyoruz bu tutkumuzdan. Mamafih, keseri başkasına baltayı kendimize dokundurmak ta icâb etmektedir. Yani bir nevi oto-kritik durumu. Maksat okuyucumuzu biraz baymak değil mi?! Mecburen katlanılacağız. Kaldı ki, yorulmuş hayatlara ilave gerekçeler pazarlamak ve hatta varlık sırrına mugâyir hâl ve gidişâtın illegal görüntülerini legalize etmek gibi işlerimiz de var bizim. Serseriliğin sırrına vakıf olmuş ve bu yüzden, kara meşin urbalar giymeksizin, çalışma masasına veya tezgahına ötelere giden kaldırımlar döşeyen ciddi delikanlılar (ve dahi onların yavukluları) olmasaydı, herhalde yazmanın da tadı olmazdı. 7

8 LİBERAL TEOKRASİ İşbirlikçi bulabildikleri topraklara kumpanya larıyla, direnişle karşılaştıkları topraklara ise silahlarıyla geldiler. Herşey kontrol altına alındıktan sonra, karşı konulamaz teorilerini de getirdiler. Daha sonra işgali pekiştirmek için haber ajanslarına devreye soktular. Kitlelerin ırzına geçme işlemi gizli ve açık reklam salvolarıyla devam ederken, sonu gelmez dizilerle nasıl yaşamamız gerektiğini de öğrettiler. Bu zulüm çarkına elini, kolunu, bacağını ve ruhunu kaptıranlar, diplomalarla, bonservislerle, sertifikalarla pazar değerlerini yükseltmeye çalışıyorlar. Ülkelerin itibarları da bu çerçevede yükselip düşüyor. Bu tezgaha boynunu ve ruhunu kaptırmayan bir avuç insan kaldık. Çok Uluslu Şirketler Oligarşisi nin kutsal mabedindeki kapital putu adına insanların ve insanlığın kurban edildiği ve şimdilerde adına pazar ekonomisi denilen liberal teokrasinin lânetlileri olarak bir avuç insan. Bu yeni teolojinin kurucu babalarının Adam Smith, David Ricardo ve Robert Malthus gibi iktisatçılar olduğu rivayet ediliyor. Bunlardan Malthus, liberalizmin meşhur bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler ilkesine bırakınız ölsünler ifadesini ekleyen adamdır. Bırakınız ölsünler ifadesi, zaman zaman bir politika ilkesi olarak da geçerlidir. Ve insanlar ölür. 8

9 SİMSİYAH KELİMELER Geceye ve gecenin barındırdığı sırlara selâm olsun. Geceyi anlatmak için simsiyah kelimeler lazım. Ve gecenin sırrı denilen şey ne ise, onu anlatmak için bembeyaz heceler. Sonra biraz ritim ve biraz melodi. Bütün bunlar kıvamında harmanlanırsa, elde edilen harmoni büyük ihtimalle bir şiirdir. Gecenin kendisi bir şiirdir. Çisil çisil gözyaşları gibi çatıları ıslatıp, nemli kaldırımlardan buharlaşarak, kuru dalların boğumlarına tutunan buğulu bir şiir. Bu şiirin söylenmemiş mısralarını bembeyaz kafiyelerle yazmak isterdim. Fakat yazmak ile yaşamanın birbirine katıştığı ve birbiriyle çatıştığı kuramsal bir dehşet sınırında, florasanın rahatsız edici o donuk ışığı ilham perilerine sarkıntılık ettiği için, söylenebilecek en siyah kelimelerin, sizin sırrınızda mevcut olduğunu söylemekle yetinmek istiyorum. 9

10 ONTOLOJİK MEVZU Aşka dair yazı yazmak beyhûde bir iş olmakla beraber, evrensel entel anayasası uyarınca, bu konuya da değinmeyi kutsal bir ödev addediyorum. Ancak, hemen şunu da belirtmeli. Bu konu asıl itibarıyla şairlerden sorulur. Kuşkusuz konuya başka cephelerden sarkanlar ve dahi sarkıntılık yapanlar da var. Hatta aşka dair diyalektik çözümlemeler ve yorumlar sözkonusu olabiliyor. Sonra, biyolojik, psikolojik, sosyolojik ve daha bir sürü lojik yaklaşımlar. Yetmezse, magazin düzeyde beyaz diziler, mavi diziler, pembe, mor, lacivert vesaire. Platonik, romantik, realist, sürrealist falan da filan. Şiirler ve şarkılar cabası. Velhasıl bitmeyen hikaye. En iyisi yine bu mevzuyu şairlerden sormak. Fakat, işin aslını sadece çaktırmadan hu çeken dervişlerden dinleyebilirsiniz diyenler de var. Ayrıca çaktırmadan hu çekip, Kafkaslarda ve Ortadoğuda çaktıra çaktıra düşman kovalayanlar da bilirlermiş bu işin sırrını. Böylece, bu konuya da temas etmiş oluyorum. 10

11 DİYALEKTİK TANGO Size kelimeler getireceğim, durup dururken infilak eden kelimeler. Canım çekerse, tarz-ı kadim üzre Jazz yapan cümleler dahi kurabilirim. Cemaziyel-evvel de bu türden girişimlerim olmuştu. Lâkin, kuramsal altyapısını ustaca bilimselleştirdiğim (çok harbi paradigmalarım vardı) kurgusal bir kavramsal cambazlığa dayanan bu girişimin, benim elimde olmayan external sebeplerle kesilmesi sonucu, hiç tanıyamadığım sevgili okurlarımı yalnızlıkları içinde yapayalnız bırakıvermenin dayanılmaz hüznü ile ızdırap çekmeyi göze alarak, içimdeki dağlara firar etmiş idim. İşte, şimdi tekrar buradayım. Mamafih, firar edilen dağlar meselesiyle eytişimsel (diyalektik) tangonun yabancılaşma kavramını karıştırmamak iktiza eder. Camüs nün sergüzeştini romanlaştırdığı yabancı nın keyfiyeti, meselenin özüne burada tabiatı icabı teğet geçer. Oysa, öze teğet geçiş özü itibarıyla bir çelişmedir. Binaenaleyh, özün özle çelişmesi burada öze değgin ifadelerin ve dahi kelimelerin infilakını mucibdir. Bunu böylece belirttikten sonra, sadede, yani firar edilen dağlar meselesine gelebiliriz. Ancak, öze özle inilir ve meseleye meseleyle varılır ilkesiyle karşı meselenin ne olabileceği sorusu, bağrında farklı yanıtlar içerebileceği için, bu içsel kargaşanın doğurabileceği sorular cangılında yalnızlık içinde yalnız olma hâli (oldukça sui generis bir durum) bilimselleştirilme operasyonu esnasında güme gidebilir. Fakat, bu da sorun olmamak icab eder. Ki zaten, hayat bir güme gidiş ve getirilişlerin öyküsü değil midir?! 11

12 GÖKYÜZÜ KADAR HÜR Politik atmosfer oldukça bulanık. Bulanık olmadığı zaman yoktu zaten. Bunca hengamenin içinde, oldukça zor olmakla beraber, ben kendi atmosferimde kalmayı tercih ediyorum. Zira, aktüalitenin girdapları arasında kaybolmak işten değil. Bunun için, aktüaliteyi daha üst noktalardan seyredebilmek gerekli. Peki ama nasıl? Bu noktada en kısa cevap, aktüelleş(tiril)en zamanın dışında kalarak biçiminde verilebilir. Oysa, her cevap veriş aynı anda bir sual soruş olduğu için, burada aktüelleşen zamanın ne olduğu meselesine geliriz. Mesele, mesele doğurur ve böylece ortaya çıkan diyalektik bizi varlık olarak zaman ve hatta varlık ötesi zaman gibi felsefi problemlere götürür. Ancak, bu şekilde bir diyalektiğin cazibesine kapılmak, bazen hiç te cazip olmayan klinik vaziyetlere sebep olabilir. Bu bağlamda, meselâ Albert Camus varoluşçu düşünsel çabasının nihayetinde felsefe yapmak ölmesini öğrenmektir ifadesine ulaşmıştır. Aslında o kadar kafa çatlatacağına, varsaydı bir tekkeye, Rabıta-i Mevt yöntemiyle mevzuyu kısa yoldan kavrama imkanına sahip olabilirdi. İnsanın ölmeyi öğrenmesi ve böylece dolaysız olarak yaşamanın anlamını kavraması, gökyüzü kadar hür ve rüzgar kadar serseri kalabilmesi demektir. İşte yukarıda belirttiğim aktüelleşen zamanın dışında kalma tercihi, bu tür bir özgürlük çabasıyla çakışan bir tavrın ifadesi olmaktadır. Tavır koyabilmek bilgi ile alakalıdır ve insan bilgi ile özgürleştiği gibi, bütün mahkûmiyetleri de bilgi yüzündendir. Mahkûm edici bilgi türünün şimdilerdeki moda tabiri enformasyon olup, temel niteliği itibarıyla bu, insanın bilme hürriyetini bilgi parçacıkları ile imha edip, onu istenilen biçimde yönlendirme operasyonudur. Yani, bir nevi bilgi ile bilgisizleştirme anlamında desenformasyon. Aktüel zamanın boyalı yüzü. 12

13 ZURNADA PEŞREV OLMAZ Bilindiği üzere kelimenin bizzat kendisi kendi kendine bir indirgemedir. Fakat, bu ilk cümleden anlaşılacağı (veya hissedileceği) gibi, soyut anlamları kelimelere ve dahi cümlelere indirgemek aynı anda bir aşkınlığın ifadesi de olabilir. İşte burada olabilirliğin ne olduğu gibisinden kontra bir soru parazit yapabilirse de olabilirliğin kendisi zaten bütün gariplikleri içerdiği için, aşkınlığın olabilirliği okuyucudaki şaşkınlığın gerçekliğini dahi aşan bir gerçeklik derecesini tazammun eder. Kemmiyet ve keyfiyet aralığındaki muhteşem gerilim alanında titreşen kelimelerin niceliğe ilişkin görünüşleri onların indirgenmiş hallerini tezahür ettirirken, niteliğe ilişkin görünmeyişleri ise tezahür etmeksizin kişiye (yani yol ehline) özel haller içre belirirler. Bu ifadelerin haddizatında ifade kabul etmeyen içeriği temrin babında bir ifşa şehrayininin peşrev faslı olarak ele alınırsa, burada zurna çalmadığımız aşikâr olacaktır. Binaenaleyh - bildiğiniz gibi- zurnada peşrev olmaz. 13

14 DİRENMEYEN YÜREK GÖKYÜZÜNE AĞAMAZ Sayılar sadece birer işarettir ve ontolojik olarak kesinlik ifade edemezler. Bu yüzden iki kere ikinin eksi beş gibi bir değer taşıması, üstelik böyle bir değeri taşımıyormuşcasına farksızlaşarak farklılaşan bir devinimle bir hiçlik odağında veya sıfır noktasında sonsuzlaşması da mümkündür. Böyle bir mümkünün imkân halinde ispatı indirgemeci ifşa mantığı ile gayr-ı mümkündür. Öyleyse iki kere iki dört eder. (Etmiyorsa, ettiririz, 2*2=4.) Hâlâ aksini iddia edecek olan olursa, böyleleri pozitivizm dininden tard edilip ve dahi mürted oldukları için, Galile gibi zındık muamelesi görebilirler. Pozitivist florasan aydınlanmacı ruhbanlardan zındık muamelesi görür ve zılgıtlanırım korkusuna kapılanların uslu uslu evlerinde oturmaları tavsiye edilmiştir. Mamafih, çorak toprağa yağmur yağmaz ve direnmeyen yürek gökyüzüne ağamaz. Vaziyetin vehâmeti gereği, bu yazıyı 18 yaşından küçüklerin okumaması tavsiye edilmiştir. Gençlik hali, belli mi olur, bakarsınız içlerinden bilgisayarların kutsallığını inkar edecek pervasızlar zuhur edebilir. Bu işler pek şakaya gelmez. 14

15 TARİHİN BOZUK İBRESİ Yüksekçe bir tepeye çıkıp, tarihe baktığımızda kendi aydınmünevverlerini yetiştirememiş halkların genelde ikinci -üçüncü planda kaldıklarını görüyoruz. Tepeden bakınca öyle gözüküyor. Aydın-münevverlerini yetiştirmiş halklara gelince, onlarda durum biraz farklı. Fakat her zaman içaçıcı değil. Aydın-münevverlerin tarih yapmak gibi bir sürü garip tutkuları var. Halklar ise, çoğunlukla, tarihi (veya hayatı) sakin sakin yaşamaktan yanalar. Ancak, son tahlilde tarihin bozuk ibresi hep aydınlardan yana. Peki, aydın takımı kimden yana? Halktan yana oldukları söyleniyor. Haktan yana oldukları iddia ediliyor. Velhasılı hep doğrudan yanalar. Fakat, doğruluğun doğruluğu ne kadar doğru? Dolayısıyla iş karışıyor. Birçokları halkın gerçeği bilmek istediğini falan zannediyorlar. Oysa, halk halkının ekseriyeti sadece kendi gerçeğini yani kendi bildiklerini duymak istiyor. İşin garip tarafı, aynı şeyi o çok özellikli aydın-münevverler sınıfında da görüyoruz. Yüksekçe bir tarih tepesinden, bu mevzuyu da böylece tesbit etmiş bulunuyorum. 15

16 İNSAN BİR UÇURUMDUR Hayata gerekçeler pazarlamak... Bizim işimiz bu. Müşteri velinimetimiz olup, şikayetlerin yazışma adresimize postalanması rica olunur. Haddizâtında salt ontolojik sorunlarla ilgilenmeyi tercih ederdim ama, deontolojik misyonum muvacehesinde, daha çok sosyo-psiko-ontolojik bir yaklaşım deruhte etmem gerektiği için, bazen teorik düzlemden pratik önermeler alanına kaymam iktiza ediyor. Yani oldukça slalom bir vaziyet. İşte bizim işimiz bu sevgili okuyucular. Hayata gerekçeler pazarlamak. Tıkanıklık olursa yedek parça gönderiyoruz ve hatta uygun fiyatlarla eskimiş gerekçelerinizi yenileri ile değiştiriyoruz. Böylece hayatınız anlam kazanıyor. Fena mı?! Bazen, aşkı, umudu ve inançlarını (yani temel gerekçeleri) kaybedenler oyunbozanlık edip intihar falan ediyorlar ama, bu acımasız pazarda bol miktarda intihar öyküleri de pazarlanıyor. (Laf aramızda, müslüman olmayan bedbahtların paçayı kurtarması oldukça zor.) Hayal-gerçeklikten gerçek-hayale kaçmayı, gerçek-hayalden de hayal olmayan gerçekliğe uçmayı deneyenler, bu amansız maceranın sonunda yalnızlık uçurumunun kıyısına geliyorlar. İşte burada itiraf ediyorum... İnsan bir uçurumdur. Allah ın rahmetinin bir nişânesi olarak gafletimiz olmasa, durum vaziyetlerimiz epey zorlu olurmuş. Bunu anlamış bulunuyorum. 16

17 ENTEL DEONTOLOJİ Sıkıntı, insan gerçekliğinin en temel görünüşlerinden biridir. Bilindiği üzere herkesin canının çektiği kadar sıkılma ve sıkıntı çekme hürriyeti vardır. Mamafih, siz yine de canınızı sıkmayın. Bizi izlemeye devam edin. Böylece kendinizi seyretmiş olacaksınız. Fena mı? İnsanlar, çoğu zaman kendileri için bile bir giz olarak kalan en temel gerçekliklerine ait işaret ve görünüşleri yakalayabilmek için, toplumsal birlikteliklere ve süreçlere ihtiyaç duyarlar. Bu bağlam düzleminde, hadiseye yıldız fallarından kendini tanımaya çalışmak gibi gariplikler de karışır bazen. Böyle takıntısı olmayanlar ise, dostlarından kendileriyle ilgili dinledikleri yalancıktan övgülerle falan idare ederler. Ancak, arada bir en temel insani gerçekliği, gerçek ifadelerle dile getirmeye kalkışan pervasızların çıktığı görülebilir. İşte, böyle acı ve açık konuşabilme yürekliliğine sahip pervasızların varlığı bireysel ve toplumsal hayatın sağlıklı temellere oturması bakımından oldukça şiddetli bir gerekliliktir. Böylece, entel varlığımızın reddedilemez muktezası bir kez daha ortaya çıkmış oluyor. 17

18 EN KAHRAMAN SİZSİNİZ Gerçekliğin gerçek bir gerçeklik olarak belirebilmesi, sahici bir gerçeklik zeminini iktiza ettirir. Dolayısıyla, bu zeminin zamansal bağlamıyla mevcût olmadığı vaziyetlerde bütün diyalog çabaları boşa gider. Bu yüzden, hoşgörü ayakları yapanların işgal ettikleri düşünsel koordinatlar, Ingiliz başçavuşunun cetvelle çizdiği Ortadoğu haritalarına benzer. Oysa, yaşadığımız hayat bir aktörler, faktörler ve boyutlar bileşiminden fazla bir şeydir. Cetvelle çizemezsiniz. Meselâ, uzay-zaman dört boyutluluğunu hem özünden, hem de dış yüzünden kuşatan teorik dil boyutu bunlardan birisidir. Yukarıda sözü edilen diyalog biçimi haddizatında bir dış-yüzey boyutu olmakla beraber, özle ilgili diyalog alanlarına yine dış yüzeyden hareketle gidilir. İşte bu noktada, kelimeleriniz kadar varsınız ifadesi kelimelerinizle varolursunuz ifadesine dönüşür. Bu ayrım, ince bir farkı vermek içindir. Çünkü, esasında varlık ve varoluş aynı şeydir. Mamafih, bilinç düzeyindeki algılanışları, yani müşahede menzilleri farklı olabilmektedir. Umarım canınızı yeterince sıkıyorumdur. Böylece, canınızı sıkan cümleler hafızanıza kuvvetli bir şekilde nakşolacağı için, en azından kelimeleriniz kadar varsınız ifadesi ileride bir gün açılımını bulmak üzere sizde kalmış olur Sözkonusu açılım gerçekleşmese dahi, kalıp olarak saklı kalan deyişler, ifadeler ve sloganlar son tahlilde varlığınızı çoğaltıcı bir etkiyi muhtevidir. Maksat, canınız sağolsun. Çünkü, en kahraman sizsiniz. 18

19 BARUT KOKUSU İNSANI YOLDAN ÇIKARIR Şarkılar, dizeler, marşlar ve sloganlar hep varlığınızı çoğaltan şeylerdir. Fakat, bu durumun şuurun bilinç aynasına yansıması ve insanın kendi varlığını bilinçli olarak kavraması, bu çoğalma ile paralellik arzetmeyebilir. Canınız sağolsun. Önemli olan bilinçte derinleşmektir ama, bilgi de çoğalmak ta az bir şey değildir. Bilinçte derinleşme yolculuğunda artık kelimelerin üstüne çıkılıp, kavramlarla kavrama ve düşünme süreçleri başlar. Mamafih bilinçte derinleşmenin ötesinde başka yöntemler de vardır olması iktiza eder. Meselâ, sufilerin belli kelimeleri ve hatta belli ses veya sessizlikleri, belli sayılarda, besbelli ritimlerle zikretmeleri bambaşka bir derinleşme yöntemidir. Ancak, bazı müridânın illa derinleşeceğim gibi bir tutkunun peşinden tesbih savurur vaziyetlere garkolduğu da malûm hadisâttandır. Öyleleri müridlikten kovulup, en iyi ihtimalde entel taifesine intisap ederler denilmektedir. Bu bağlam düzleminde, saf sufi kumaşına sahip kılınmayanların, en temel gerçekliklerinin bir belirişi olarak, ritmik şiire veya doğrudan ritmik müziğe yönelmeleri bir rastlantı değildir. Bir kısım müridânın ise, en delikanlısından makinalı tüfek ritminin peşinden gittiği müşahede edilmektedir. Bu konuda, barut kokusu insanı yoldan çıkarıp, yola getirir, denilmiştir. 19

20 KELİMELERLE SUSMAK Şiir ve mûsikide, bilindiği üzere sesler ve kelimeler dünyasını aşma çabası vardır. Bu insanın kendini aşma çabasıyla örtüşen bir çaba olmakla beraber, asıl aşılması gereken şey, aşma ve aşkınlığın bizzat kendisidir. Bu ise salt sessizlikle mümkündür. Ancak, salt sessizlik mümkün olmadığı için, burada bir mümkünün imkansızlığı sözkonusu olur. İşte bu sınırda kelimeleriniz ve zâtınızla başbaşa kalırsınız. İnsanın narsist bir romantizm tehlikesine kahramanca göğüs gererek kendi zâtıyla başbaşa kalması, entel muhitlerde çok makbul sayılmakla birlikte, tarafımızdan pek tavsiye edilmemektedir. Fakat buna rağmen dener ve zât-ı âlinizle başbaşa kalabilirseniz, artık yapabileceğiniz tek şey susmaktır. Bu tür bir susuş mistik tavır ve hâl olarak adlandırılır. Mistik kelimesi zaten etimolojik kökü itibarıyla susmasını bilmek demektir. Bilgisizlikten dolayı susmak elbette farklı bir şeydir. Önemli olan kelimelerle susmaktır. Buna bilgelerin suskunluğu denir. Bazıları konuşarak susarlar, bazıları ise susarak konuşurlar. Bu meyânda Descartes bir defasında susarak şöyle demek istemiştir: Susuyorum, öyleyse varım. 20

21 ZAMANIN KIYISINDA Kaosun bile doğmadığı bir zamansızlık deminde, önce kelimeler vardı. Zamanın kıyısına varabilirseniz, bunun böyle olduğunu eminim siz de göreceksiniz. Ancak, Akdeniz in kıyıları ile zamanın zamansızlığa dönüştüğü kıyıları birbirine karıştırmamak iktiza eder. Akdeniz kıyılarına herhangi bir otobüse atlayıp varabilirsiniz belki ama, esaslı bir yol-gösterici olmadan zamansızlık sınırlarına varmanız pek mümkün değildir. Dikkat buyurursanız, tek bir zamansızlık sınırından değil, sınırlardan sözediyorum. Dolayısıyla, bu menzile hep beraber zaten varamayız. Zira, her insan kendi seyrinde kendi zamanını yaşar. İnsan aşarsa zamanı, sadece kendi zâtında aşar. Velhasıl, insan sayısınca zaman yörüngesi ve bir o kadar sonsuzluk. Böylece, bir metafiziküstüfizik kapısına varmış bulunuyoruz. Kelimeler infilak edebilir. Ama, neden sözettiğimi bilinç-üstü titreşen altıncı veya altmışaltıncı hissinizle hissettiğinize eminim. Bilinç-üstü yeteneklerinize güvenip devam ediyorum. Zamansızlık demindeki kelimeler zamanlılık kıyısına vurup, zamanı nasıl başlattılar? Bilindiği gibi zaman da kelimelerle başlayıp, kelimelerle devam eden bir zamansızlık gizdüşümü ya da daha kolay bir ifadeyle bir zamansızlık gölgesidir. Bu gölgeyi biz takvimlerle ve saatlerin tik-taklarıyla bildiğimizi sandığımız için, zamanı somutlaştırdığımızı zannederiz. Uçurumlardan ürken gölge varlığımız bunu icap ettiriyor galiba. Oysa, insan muhteşem bir uçurumdur. 21

22 NOKTASAL SONSUZLUK İnsan muhteşem bir uçurumdur ve zamanın sınırına bu uçurumun erişilmez dipsizliğinde varılır. Erişilmezliğe varmak burada bir çelişki gibi görünmekle beraber, bir üstdiyalektik ifadesi olarak algılanırsa, nereye vardığımız aşikâr olacaktır. Bu bağlam koordinatlarında, evrenin sonsuzluğu iddiası da güme gider ama, (çelişik ifadeye dikkat buyurunuz) sonsuzluğun bittiği yerde yine zamanın kıyısına varmış olmayız. Bu noktada, zihnin çeperlerini dokuyan impuls hatları birbirine karışacaktır. Doğaldır. İnsanlık hali... Sonsuzluk kavramı genelde varılmaz bir uzaklık olarak algılanır. Henüz varlığını gözlemleyemediğimiz galaksiler bu tür bir sonsuzluk yolunun kaldırım taşlarını oluştururken, yine varlığını tam anlamıyla gözlemleyemediğimiz atom-altı parçacıklar, yani kuantum fiziğinin ilgilendiği dünya, bize noktasal sonsuzluğun haberini verirler. Noktasal sonsuzluk ile erişilmezliğe varmak ifadeleri en-üstdiyalektik çerçevesinde birbirine içrek kategorilerdir. Noktasal sonsuzluğa dalmakla galaktik sonsuzluk yoluna revân olmak arasında böylece son tahlilde pek fazla bir farklılık olmadığı söylenebilir. Peki ama, sonsuzluk rüyasının sonuna vardığımızda ne olur? Varamayacağımız için hiçbir şey olmaz. Çünkü, sonsuzluk her an kendisini sonsuzlaştıran bir zaman bilmecesidir. Oysa, zamanın kendisi de bir bilmecedir. Kezâ, insan da bir bilmecedir. Görüldüğü gibi en harbisinden metafizik bir denkleme ulaşmış bulunuyoruz. Böylece, ne kadar büyük bir düşünür olabileceğimi bir kez daha anlamış bulunuyorum. 22

23 LOGOS FIRTINASI Zaman henüz başlamadığı için öncesiz olan bir öncesizlik anında, zamansızlık denizinde ansızın (yani an içinde ansızın birdenbire) bir Logos fırtınası koptuğu rivayet edilmektedir. Logos u lodosla karıştırmayalım. Logos, Latince yaratıcı kudret anlamına gelir. Kopan Logos fırtınası ile zamansızlığın kıyısından zaman başlamış olmalı. Böylece, virtüel olanın reel gerçeklik düzlemine çıkmasıyla ve en-üst-diyalektikten sebeplere gidiş yönsüzlüğünde reel olanın gizdüşümü yöntemiyle önce kelimeler vardı ibâresinin Logos fırtınası ile zuhur ettiğini bize bilinç-üstü alansızlığında fısıldayan duyuş gücümüz, zamansızlığın bize ait olmadığını da hisseder. Hissedemiyorsa, hissediyormuş gibi yapması da yeterlidir. Zaman başladıktan sonra, belki çok sonra, bir başka Logos fırtınasıyla olaya insan kılınarak biz de karıştık. Aslında, olurolmaz her olaya karışma tutkumuz biraz buradan da kaynaklanmaktadır. İnsan kelimesi, insandan önceki zaman ve zamansızlığın sınırında, insanda varlıklaşmayı yani zamana dönüşmeyi bekleyen bir kelimeydi. Kelime ile varlık buluşunca insanın zamanı başladı. Bu insani zamanın başladığını ve devam ettiğini biz, kirlettiğimiz ve kirleterek tükettiğimiz kelimelerden anlıyoruz. Kirleterek tükettiğimiz veya arındırarak ürettiğimiz şey ise insan kelimesi ile işaretlenmiş olan varlığımızın bizzat kendisidir. Böylece mevzunun ana fikrine şeddeli vurgu ile işaret etmiş oluyorum. Insan bir işarettir. 23

24 RAKAMLARDAN OLUŞAN İLAHİLER Oldukça cızırtılı bir konuya temas etmenin heyecanı içinde, tüm entel okurlarımı yedi virgül yedi şiddetiyle selamlıyorum. Bilindiği gibi büyük dinler sadece vicdan meseleleriyle değil, cüzdan meseleleriyle de ilgilidirler. Zaten vicdan ve cüzdan meseleleri arasında oldukça korelatif bir ilişki vardır. Mamafih, modern zamanlarda bu ilişki tersine dönmüştür. Artık devir liberal fırıldaklı serbest pazar devridir ve bu pazarda, teorik olarak vicdanların da fiyatı vardır. Demokrasi etiketi taşıyan bu sistemde, fiyatını ödeyebildiğiniz her şeyi satın alabilirsiniz. Bu arada kendi fiyatınızı yüksek tutabilmek için kariyer yapmak, bonservisler ve diplomalar toplamak zorundasınızdır. Demokrasi de dinselleşen boyutuyla, vicdan ve cüzdan meseleleriyle ilgilenir. Ancak, bu dinin liberal havarileri daha çok cüzdan sahipleridir. Bu yeni din adamları sınıfı bazen borsalarda, bazen parlamentolarda, rakamlardan oluşan ilahiler söyleyerek sürekli ayin yaparlar. Yapsınlar. Ayin yapmakla demokrasi mabedleri aşınmaz. Lakin, demokrasi dininin bağlıları nezdinde mürted sayıldığımız şeklindeki söylentiler zât-ı âlimizi hiç ırgalamamaktadır. 24

25 1989 YILINDA BİLGECE ÖNGÖRÜLER [ Ben buradayım. Gürültünün, telaşın, kaypak ihanetlerin halay çektiği bir ateş çukurunun kenarında. Ve cayır cayır dillenen alevlerin arasında güya engin bir deniz görmedeyim. Bir umut denizi bu. İçinde görülmemiş güzellikte inciler ve palamutlar saklı. Belki yarar geçersek alevleri denize varacağız, zafer marşları söyleyerek boğulmak için. Adamlar tanıyorum. Şimdiden ağlarını, oltalarını ve oksijen tüplerini hazırlıyorlar. Palamutların kurtarılması lazım. Sanırım çok acı çekiyorlar salınan mavi suların derinliklerinde. Onlara muhakkak temmuz güneşinin bronzlaştıran yakıcılığını tattırmalıyız. Sonra inciler... Onlar da emin yerlere taşınmalı. Yeniden saraylar-yazlıklar inşa edip, hazine odalarına almalıyız onları. Caiz değildir deyu rivayet ediliyor amma, ileride gelecek o mesut günlerde, bir incili kaftan dahi yaptırabilirim kendime. Cariye tayfası üzerinde etkili olabilmek için bunlar şart. Herhalde o zamana kadar mekruh olmayan deodorantlar da üretilir. Ah şu alevleri bir yarabilsek!.. ] 1989 yılında İsmet Özel e yazdığım uzun bir mektubun girişinde böyle bilgece öngörülerde bulunmuşum. Şimdi yardık alevleri ve galiba kendi alevimizin içine düştük. Ne yapalım. Düşen düşer, kalan sağlar -yüzde bir de olsa- bizimdir. 25

26 RUHU ÜŞÜYENLER Kış gelir, insanlar üşürler ve hızlı adımlarla sıcak evlerine kaçarlar. Peki ruhu üşüyenler nereye sığınsınlar. Belediyeler bu konuda bazı önlemler alamazlar mı? Aslında bu meselenin çözümü belli, ancak idrâki hususunda farklar var. Başka bir nokta. Sokaklar da üşürler bizim gibi. Bunu ders kitapları yazmaz ve gazetelerin hızlı muhabirleri pek bilmezler. Çünkü onların acelesi vardır ve hayat didik didik edilecek enteresan bir vakıadır. Oysa, sabahın yaklaştığı demlerde, mesela Viyana da, donuk ışıklar altında gürültüsüz caddeleri arşınlarken, kaldırımlardaki ıslaklığın sessiz bir türküden arta kalan yalnızlık gözyaşları olduğunu görebilirsiniz. Garip bir şey. Caddeler yalnızlık duygusuyla üşürler mi hiç. Bedeni üşüyenler sıcak uykularındayken, tüm gürültülerden azâde olup, kendisiyle başbaşa kalarak yalnızlığı duyumsayan, çoğu zaman içimizde öksüz bıraktığımız yönümüzdür. Dem sükût demidir. Ayaklarımız ardı sıra bir gölgeyi sürüklerken, sükût uzun süre dayanamadığımız bir şeydir. Bu yüzden bir şiir dökülür dudaklarımızdan ya da bir türkü. Ta ki üşümeyelim. Yani bu konuda belediyeler bazı önlemler alsalar fena mı olur? 26