Romanya İş Başı Eğitimi Çalışma Raporu

Transkript

1 T.C SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Aralık 2010 Romanya İş Başı Eğitimi Çalışma Raporu Sosyal Güvenlik Kurumu nun Kapasitesinin Artırılması Projesi (IPA)

2 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM...7 SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN KOORDİNASYONU Ġkili SözleĢmeler Uluslar Arası Göç Örgütü - Uluslar Arası AnlaĢmalar Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonu Konusunda AB nin Uluslar Üstü Düzenlemeleri Temel Tüzük Temel Tüzüğün Mali Kapsamı Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonunun Ġlkeleri Sağlık Yardımlarında EĢitlik Tek Bir Mevzuat Sigortalılık Sürelerinin Toplanması Yardımların Ġhraç Edilebilmesi Sosyal Güvenliğin Koordinasyonunda Ġdari ĠĢbirliği Sosyal Güvenliğin Koordinasyonuna ĠliĢkin Topluluk Tüzüklerinin Romanya da Uygulanması Temel Yetkili Makamlar Sosyal Güvenliğin Koordinasyonunun Sağlanmasında Yardımcı Kurumlar Sosyal Güvenliğin Koordinasyonunun Sağlanmasında Temel Kurum BÖLÜM ULUSAL SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİN BİR BİLEŞENİ OLARAK SOSYAL YARDIM SİSTEMİ Yasal Çerçeve Kurumsal Çerçeve Merkezi Düzeyde Yerel Düzeyde Mali Yapı Sosyal Hizmetlerde Kullanılan Bütçe DıĢı Fonlar... 15

3 5. Sosyal Hizmetler Sistemi Sosyal Ödemeler Sistemi Aile Yardımları Çocuk Yardımı Çocuk Bakım Parası ve Tazminat Özürlü Çocuk YetiĢtirenlere Yapılan Ödemeler Sosyal Yardım Ödemeleri Özürlü KiĢilere Yapılan Ödemeler Gelecekteki Amaçlar BÖLÜM ROMANYA ULUSAL İŞ KURUMU Ulusal ĠĢ Kurumunun Temel Görevleri Organizasyon Ulusal ĠĢ Kurumunun ĠĢsizlikle Mücadele Ġçin Aldığı Pasif Tedbirler Ulusal ĠĢ Kurumunun ĠĢsizlikle Mücadele Ġçin Aldığı Aktif Tedbirler BÖLÜM ROMANYA DEVLETİNDE GÖÇ KONUSUNA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER ve MEVCUT DURUM Dönemi Ġçin Ulusal Göç Stratejisi Kontrollü Göç Beyin göçü Yasa DıĢı Statüde Olan Yabancıların Gönüllü Olarak Ülkelerine Geri DönüĢleri ve Sosyal Entegrasyonları Romanya da Göçe ĠliĢkin Yasal Çerçeve Sosyo-Ekonomik GeliĢmelerin ve Diğer Unsurların Göç Politikası Üzerindeki Etkileri Göç Olgusunun Göç Veren Ülkenin Sosyo-Ekonomik GeliĢimine Olan Etkisi ÇalıĢma Ġzni Verilmesine ĠliĢkin Prosedür ÇalıĢma Ruhsatı ÇalıĢma Ruhsatına ĠliĢkin Kayıt Prosedürü Yabancılar Ġçin Çıkartılabilecek ÇalıĢma Ruhsatı Türleri... 33

4 5. BÖLÜM YILI ROMANYA GÖÇ RAPORU Romanya; dıģ ülkelere verilen ve dıģ ülkelerden gelen göç DıĢ Ülkelere Göç Geçici DıĢ Göç Ulusal ĠĢ Kurumu Aracılık Faaliyetleri Tersine Göç DıĢarıdan Gelen Göç Sürekli Kalma Amaçlı DıĢ Göç AB den Gelen Göç Yılı Ġlk Döneminde Yasal Olmayan Göçler Romanya ya ÇalıĢma Amacıyla Gelenler Ekonomik Krizin Göçmenler Üzerindeki Etkisi DıĢ Göçü Etkileyen Olgular Yabancı DüĢmanlığı ve Irkçılıktaki ArtıĢ Ġstihdam Piyasasındaki Sınırlamaların Devam Etmesi ĠĢsizliğin Artması DıĢarıdan Gelen Göçü Etkileyen Olgular... 42

5 TABLOLAR Tablo: 1 Asgari Gelir için Aylık Miktarları... 1 Tablo: 2 Sosyal Yardımlardan Yararlanan KiĢi Sayısı ve Toplam Yardım Miktarları... 2 Tablo: 3 Romanya Sınırları Ġçindeki Mevcut Yabancı Sayıları... 3 Tablo: 4 ÇalıĢma Ġzni Ġçin BaĢvuran KiĢi Sayısı... 4 Tablo: 5 ÇalıĢma Ruhsatı Tanınan Üçüncü Ülke VatandaĢlarının Sayısı... 5 Tablo: 6 Ülkelere Göre Göç Sayıları... 6 Tablo: Yılları Göçmen Sayısı... 6 Tablo: 8 Romanya Göçmen Ofisine Göre Romanya daki Göçmenlerin Sayısı... 6 Tablo: Ġtibariyle Romanya da Kayıtlı AB VatandaĢları... 6 Tablo: Yılında Verilen ÇalıĢma Ġzinleri... 6 Tablo: Yılları Arası Romen Göçmenlerin YaĢadıkları Ülkelerdeki ĠĢsizlik Oranları... 6 GRAFİKLER Grafik: 1 Romanya Sınırları Ġçindeki Mevcut Yabancı Sayıları... 2 Grafik: Tarihi Ġtibariyle Romanya da Yasal Olarak YaĢayanlar... 2 AB Avrupa Birliği KISALTMALAR EFTA EURES ILO Avrupa Serbest Bölge Birliği Avrupa Ġstihdam Servisi Uluslar Arası ÇalıĢma Örgütü

6 1. BÖLÜM SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN KOORDİNASYONU Sosyal güvenlik sistemlerinin her ülkenin ekonomik, politik, sosyal, coğrafik ve geleneksel yapısını yansıtan bölgesel bir boyutu bulunmaktadır. Sosyal güvenliğin sağladığı haklar ve yardımlar, kiģinin doğumundan baģlayarak ölümüne kadar devam ettiği için her bireyin sosyal güvenlik sisteminde hakkı bulunmaktadır. Ulusal sosyal güvenlik sisteminin koordinasyon kuralları, kiģilerin serbest dolaģımı kapsamında değerlendirilmeli ve bu kiģilerin istihdamına katkıda bulunmak ve hayat standartlarını iyileģtirmek konularında katkılar sunmalıdır. Koordinasyon kuralları hem kiģinin AB bünyesinde serbest dolaģımını garanti altına almak, hem de bu kiģilerin bakmakla yükümlü oldukları insanların haklarını elde etmelerini sağlamalıdır. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonun Düzenleme Usulleri Sosyal Güvenlik Ġkili SözleĢmeleri Uluslar Arası/Çok Uluslu AnlaĢmalar Uluslar Üstü Düzenlemeler - Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonuna ĠliĢkin AB Tüzükleri 1. İkili Sözleşmeler Sosyal güvenlik ikili sözleģmeleri, iki ülkenin vatandaģlarının diğer ülkede bulundukları süre içerisinde, haklarının korunması esasına göre imzalanmaktadır. Sosyal güvenlik sistemlerinin koordinasyonlarında ikili sözleģmeler, her iki devletin yasa ve düzenlemelerine bağlı olarak, kiģisel ve finansal varlıklar ile sağlanan çeģitli sosyal güvenlik yardımları ve ülkelerin çıkarları göz önünde bulundurularak düzenlenir. 2. Uluslar Arası Göç Örgütü - Uluslar Arası Anlaşmalar Uluslar Arası Göç Örgütü tarafından imzalanan 121 ülke tarafından onaylanan eģit muamele (kazaların tazmini) ile ilgili 19/1925 nolu AnlaĢma ve 7 ülke (Bahreyn, Hırvatistan, Ġsrail, Ġtalya, Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Slovenya) tarafından onaylanan göçmen iģçilerin emeklilik hakları ile ilgili 48/1935 nolu AnlaĢma koordinasyon kapsamında yapılan uluslar arası anlaģmalardır. 3. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonu Konusunda AB nin Uluslar Üstü Düzenlemeleri Göçmen iģçilerin sosyal güvenliği konusunda 3/1958 ve 4/1958 nolu Tüzükler, Roma AntlaĢmasının 51. maddesine dayanarak 1 Ocak 1959 tarihinde yürürlüğe girmiģtir.

7 ÇalıĢanların, bağımsız çalıģanların ve bu kiģilerin ailelerinin AB içinde hareket halinde olduklarında sosyal güvenlik programının uygulanmasına iliģkin 1408/71 sayılı tüzük ve 1408/71 sayılı tüzüğün uygulama usullerini gösteren 574/72 sayılı uygulama tüzüğü de sosyal güvenlik sistemlerin koordinasyonu konusunda AB nin uluslar üstü düzenlemeleri kapsamındadır. Sosyal güvenlik sistemlerinin koordinasyonuna iliģkin 883/2004 sayılı tüzük, tarihinde kabul edilmiģ olup, tarihinde AB nin Resmi Gazetesinde L 166/2 numara ile yayınlanmıģtır tarihinde 987/2009 nolu uygulama tüzüğünün yürürlüğe girmesiyle 883/2004 sayılı tüzük uygulanmaya baģlanmıģtır. Sosyal güvenlik sistemlerin koordinasyonu kapsamında tarihli 987/2009 nolu tüzük, 883/2004 nolu tüzüğün uygulama usullerini açıklayan uygulama tüzüğüdür. Bu tüzük tarihinde AB nin Resmi Gazetesinde L 282/43 numara ile yayınlanmıģ ve tarihinde yürürlüğe girmiģtir Temel Tüzük Sosyal güvenlik sistemlerin koordinasyonu kapsamında tarihli 987/2009 nolu tüzük Temel Tüzük olarak adlandırılmakta olup, Ģu kiģileri kapsamaktadır; VatandaĢlar, Vatansızlar ve mülteciler, Temel Tüzüğün kapsamında olan kiģilerin aile üyeleri, Temel Tüzüğün kapsamında olan kiģilerin soyları, Sigortalılar, kamu görevlileri, Yasal olarak gelen göçmenler, Üçüncü ülkelerin vatandaģları Temel Tüzüğün Mali Kapsamı Mali kapsam, risklere karģı sigortalamak ve korumak olarak tanımlanabilir. Temel Tüzüğün mali kapsamda ele aldığı riskler, ILO nun 1952 yılında kabul edilen 102 nolu SözleĢmesinde tanımlanan, aynı zamanda Avrupa Konseyi SözleĢmelerinden Avrupa Sosyal Güvenlik Kodunda yer alan ve sosyal güvenliğin asgari normları olarak adlandırılan dokuz riskten biri olabilir. Mali kapsamda; ĠĢ kazaları ve meslek Hastalıkları durumlarında sağlanan yardımlar,

8 Analık durumunda sağlanan yardımlar, Hastalık durumunda hem sağlık açısından hem de maddi açıdan sağlanan yardımlar, Malullük durumunda sağlanan yardımlar, YaĢlılık durumunda sağlanan yardımlar, Ölüm durumunda sağlanan yardımlar, ĠĢsizlik durumunda sağlanan yardımlar, Aile yardımları, Erken emeklilik durumunda sağlanan yardımlar yer almaktadır. 4. Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Koordinasyonunun İlkeleri Sunulan sağlık yardımlarının eģitlenmesi Tek bir mevzuat Sigortalılık sürelerinin toplanması Yardımların ihraç edilebilmesi Ġdari iģbirliğinin sağlanması 4.1. Sağlık Yardımlarında Eşitlik Sağlık yardımlarında eģitlik ilkesi, eģitli ülke mevzuatlarındaki düzenlemelerin iģbirliği altında yapılarak Temel Tüzük kapsamındaki kiģilere uygulanan tedavilerin AB içerisinde aynı kalitede yürütülmesini sağlanması ilkesidir. Göçmen iģçilere de kendi vatandaģlarıyla aynı sosyal güvenlik hak ve yükümlülüklerinin sağlanması konusuna Avrupa Birliği AntlaĢmasının 39 uncu bölümünde değinilmiģtir. Konuyla ilgili düzenleme 1408/71 no lu tüzüğün 3 üncü maddesinde ve 883/2004 no lu tüzüğün 4 üncü maddesinde düzenlenmiģtir. 4.2.Tek Bir Mevzuat Tek bir mevzuatın olması belirli bir zamanda, bir göçmen iģçinin kendi mesleki faaliyetini yaparken tek bir AB üyesi devletin sosyal güvenlik mevzuatına tabi olmasıdır. Ortaya çıkabilecek karıģıklıkları önlemenin yanı sıra iç hukuk hükümlerinin uygulanması açısından da AB içerisinde hareket eden kiģilerin tek bir üye devletin sosyal güvenlik sistemine tabi olmaları gerekmektedir.

9 Üye devletlerde çalıģan tüm kiģilerin, eģit muamelelerde istihdam edilmelerini mümkün olduğunca etkinleģtirmek ve garanti altına almak için bu kiģiler bağımlı ya da bağımsız olarak hangi üye devlete bağlı olarak çalıģıyorlarsa genel olarak o ülkenin mevzuatı uygulanmaktadır. Esas olarak AB içinde hareket eden göçmen iģçi baģka AB üye devletinde ikamet etse bile iģin yapıldığı ülkenin üye mevzuatına tabidir. ĠĢverenin baģka bir ülkede faaliyet göstermesi de bu durumu değiģtirmez. Göçmen iģçi birden fazla üye devlette çalıģıyor ise yukarıda belirtilen genel kural dıģında mevzuatta açıkça tanımlanmıģ kurallara tabidir Sigortalılık Sürelerinin Toplanması Temel Tüzük kapsamındaki kiģilerin pek çok devletin iç mevzuatına göre elde ettikleri haklarının korunması ve ödemelerinin yapılması için kiģilerin sigortalılık süreleri toplanır. Sigortalılık sürelerinin toplanması anlaģmalar, sözleģmeler ve tüzükler yürürlüğe girmeden önce düzenlenmiģtir Yardımların İhraç Edilebilmesi Yardımların ihracı mümkün olup, yardımlar faydalanıcının ikamet ettiği yerde ödenmektedir. Bu durum emeklilere yapılan ödemelerde önem taģımaktadır Sosyal Güvenliğin Koordinasyonunda İdari İşbirliği AB üye ülkeleri arasında sosyal güvenliğin koordinasyonuna iliģkin idari iģbirliği 1408/71 sayılı tüzüğün 84 üncü maddesinde ve 883/2004 sayılı tüzüğün 76 ncı maddesinde düzenlenmektedir. Sosyal güvenliğin koordinasyonuna iliģkin idari iģbirliğinin ilk ayağını Ġdari Komisyon oluģturmaktadır. Bu alanda temel yetkili birimlerden biri olan bu Komisyon, her üye ülkenin bir temsilcisinden oluģmakta ve koordinasyon tüzüklerinin uygulamasına iliģkin olarak ortaya çıkan sorunların ortadan kaldırılması amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. Komisyona iliģkin düzenlemeler, 1408/71 sayılı tüzüğün 80 ve 81 inci maddelerinde ve 883/2004 sayılı tüzüğün 76 ncı maddesinde yer almaktadır. Sosyal güvenliğin koordinasyonu alanında yetkili birimlerden bir diğeri ise Bilgi ĠĢlem Teknik Komisyonu dur. Elektronik bilgi iģlem sürecinin etkin bir Ģekilde yönetilmesi, Bilgi ĠĢlem Teknik Komisyonu tarafından Ġdari Komisyona yapılan öneriler ile sağlanmaktadır. Bilgi ĠĢlem Teknik Komisyonuna iliģkin düzenlemeler 883/2004 sayılı tüzüğün 73 üncü maddesinde yer almaktadır. Bilgi iģlem hizmetleri genel olarak taraflar arasında elektronik veya yazılı olarak gerçekleģtirilen bilgi değiģimlerinin sistemli bir Ģekilde korunması faaliyetlerini içermektedir. Söz konusu bilgi değiģimleri Bilgi ĠĢlem Teknik Komisyon un öngörmüģ

10 olduğu hükümlere uygun olarak kiģisel bilgilere saygı gösterilerek gerçekleģtirilmektedir. Ġdari iģbirliği sürecinde yer alan bir diğer yapı ise Sosyal Güvenliğin Koordinasyonuna iliģkin DanıĢma Komitesi dir. Komite her üye ülkeden bir hükümet temsilcisi ile iģçi ve iģveren sendikaları temsilcilerinin katılımıyla oluģmaktadır. Komiteye iliģkin düzenlemeler 883/2004 sayılı tüzüğün 75 inci maddesinde yer almaktadır Komitenin temel görevi, gerektiğinde koordinasyona iliģkin hükümlerde değiģiklik taleplerinde bulunmak veya herhangi bir değiģiklik talebi olması durumunda görüģ bildirmektir. Ġdari iģbirliğinin dördüncü ayağını ise ikili anlaģmalar oluģturmaktadır. Taraflar arasında mevcut olan sosyal güvenliğe iliģkin ikili anlaģmalar uygulamayı etkileyen en temel unsurlar arasında yer almaktadır. 5.Sosyal Güvenliğin Koordinasyonuna İlişkin Topluluk Tüzüklerinin Romanya da Uygulanması 5.1.Temel Yetkili Makamlar Her üye ülkede, sosyal güvenlik ile ilgili Bakan, Bakanlar veya sorumlu baģka bir makam bu konuda yetkili kılınmaktadır. Romanya da ise ÇalıĢma, Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkili kurumdur. Bu alanda geçerli olan emekli aylıkları, ölüm tazminatları, iģ kazası ve mesleki hastalık yardımları, iģsizlik sigortası ve aile yardımlarına iliģkin yasal düzenlemelerin uygulanması ve takibinden sorumludur. Sağlık Bakanlığı ise hastalık, analık ve babalık ile iliģkili yardımların ayni ve nakdi olarak temininden sorumludur. 5.2.Sosyal Güvenliğin Koordinasyonunun Sağlanmasında Yardımcı Kurumlar Yardımcı kurumlar, kendi faaliyet alanlarına iliģkin mevcut koordinasyon hükümlerinin uygulanmasından sorumlu olan kurumlardır. Romanya da sosyal güvenliğin koordinasyonuna ilişkin yardımcı kurumlar aşağıda yer almaktadır; Ulusal Sağlık Sigortası Kurumu: Hastalık, analık ve babalık konuları ile ilgili yardımların ayni ve nakdi olarak temininden sorumlu birimdir. 883/2004 sayılı tüzüğün 1 inci bölümünde düzenlenmektedir. Emekli Aylığı ve Diğer Sosyal Sigorta Hakları Kurumu: Emekli aylıkları, ölüm tazminatı, iģ kazası ve meslek hastalığı tazminatı gibi konulardan sorumlu olan kurumdur. 883/2004 sayılı tüzüğün 2, 3, 4 ve 5 inci bölümlerinde düzenlemiģtir. Ulusal İstihdam Ajansı: ĠĢsizlik yardımlarından sorumlu olan kurumdur. 883/2004 sayılı tüzüğün 6 ncı bölümünde düzenlenmektedir.

11 Ulusal Sosyal Yardım Ajansı: ĠĢsizlik yardımlarına iliģkin görevleri mevcut olan bir kurumdur ve 883/2004 sayılı tüzüğün 8 inci bölümünde düzenlenmektedir. 5.3.Sosyal Güvenliğin Koordinasyonunun Sağlanmasında Temel Kurum Sosyal güvenliğin koordinasyonuna iliģkin ulusal mevzuatın düzenlemesinden sorumlu olan temel kurum ise Emekli Aylıkları ve Diğer Sosyal Sigorta Hakları Kurumu dur. Yetkili kurumun tespitinde kiģinin ikamet ettiği veya fiilen yaģadığı yer dikkate alınmakta yardımların kiģiye en rahat Ģekilde ulaģtırılabileceği kurum tarafından verilmesi sağlanılmaya çalıģılmaktadır. Romanya da bu sistem kurumların bölge teģkilatları ile sağlanılmaya çalıģılmaktadır. Bu kapsamda Sağlık Sigortası Kurumu Bölge Müdürlüğü, Emekli Aylığı Bölge Müdürlüğü ve Sosyal Yardımlar Bölge müdürlüğü yetkili kurum olabilen birimlerdir.

12 2. BÖLÜM ULUSAL SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİN BİR BİLEŞENİ OLARAK SOSYAL YARDIM SİSTEMİ Romanya merkezi ve yerel kamu kurum ve kuruluģları, belediyeler ve sivil toplum kuruluģları tarafından yürütülen Romanya sosyal yardımlarının öncelikli amacı ailelerin, grupların ve toplumların maruz kaldığı sosyal dıģlanmayı önlemek ve toplumla bu kesimin bütünleģmelerini sağlamaktır. Romanya nın ulusal sosyal yardımlarla ilgili ilk yasal düzenlemesi 2001 yılında 705/2001 sayılı yasa ile gerçekleģtirilmiģtir. YaĢam kalitesini artırmak ve sosyal uyumu güçlendirmek amacıyla aktif ve pasif koruma programlarını uygulayabilmek için gerekli yasal çerçeveyi oluģturan ve sosyal yardım sisteminin finansmanına iliģkin hükümleri içeren ulusal sosyal yardım sistemini düzenleyen 47/2006 sayılı yasa ise 2006 yılında yayımlanmıģtır. Romanya nın sosyal yardım sistemi iki çeģittir; 1. Sosyal hizmetler 2. Sosyal yardımlar 1. Yasal Çerçeve Romanya daki sosyal yardım sistemi Ģu ilkeler üzerine inģa edilmiģtir; Genellik Ġnsan onuruna saygı Sosyal dayanıģma Ortaklık Yerellik Yardımlardan yararlananların katılımı ġeffaflık Ayrımcılık karģıtlığı Sosyal yardım sisteminden yasal düzenlemeler ile Romanya vatandaģları ve ülkede ikamet eden yabancı uyruklu kiģiler de yararlanabilmektedirler.

13 2. Kurumsal Çerçeve 2.1. Merkezi Düzeyde ÇalıĢma, Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, merkezi düzeyde sosyal yardım ve sosyal içermeyle ilgili politikaların ve stratejilerin belirlenmesi, programların yapılması, mevzuatın ve konuyla alakalı raporların hazırlanması, yapılan yasal düzenlemelerin uygulanmasının izlenmesi, değerlendirilmesi ve uygulamaya taraf olanlar arasındaki koordinasyonun sağlanmasından sorumludur. Sosyal hizmetler ve ödemelere iliģkin merkezi düzeyde yapılan iģ ve iģlemlerden sorumlu olan Bakanlık, aynı zamanda sosyal politika ve programların geliģimi için mali ve teknik destek de sağlamaktadır. Örneğin aile içi Ģiddete maruz kalan kiģilerin ve çocukların korunmasına ve özürlülere iliģkin genel düzenlemelerin yapılmasına, stratejilerin belirlenmesine, programların yapılmasına, mevzuatın ve raporların hazırlanmasına yönelik iģlemler Bakanlığın görevidir. Sosyal yardımlardan merkezi düzeyde sorumlu olan bir baģka kurum da Ulusal Sosyal YardımlaĢma Kurumu dur. Bu Kurum tüm sosyal yardımların yönetildiği, Bakanlığa bağlı merkezi bir kurumdur. Sosyal hizmetler ve sosyal ödemeler alanındaki mevzuatın uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek, ayrıca Kurumun sorumlu olduğu diğer faaliyetleri kontrol etmek TeftiĢ Kurulunun görevidir Yerel Düzeyde Romanya da sosyal yardım sistemi, yerel düzeyde Sosyal Ödemeler Kurumları ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumları olarak faaliyet göstermektedir. BükreĢ in de yer aldığı 42 ilde örgütlenmiģ Sosyal Ödeme Kurumları, sosyal içerme için hazırlanan stratejik eylem planındaki önceliklerin, sosyal yardım alanındaki ulusal stratejilerin, programların ve mevzuatın yerel düzeyde uygulanması ve izlenmesinden sorumludur. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumları ise BükreĢ te 6 tane olmak üzere ülke genelinde toplam 47 adettir. Bu Kurumların görevleri; çocukların, ailelerin, yaģlıların, özürlülerin ve diğer dezavantajlı grupların korumasına yönelik merkezi düzeyde hazırlanan ulusal strateji ve planların bölge düzeyinde geliģmesini ve uygulanmasını sağlamaktır. 3. Mali Yapı Romanya sosyal yardım sisteminin mali yapısı merkezi bütçe, il genel meclisinin bütçesi, belediye bütçesi ve bütçe dıģı fonlardan oluģmaktadır. Merkezi Bütçeden sağlanan kaynaklar; Sosyal ödemelerin finansmanının sağlanması,

14 Ulusal çıkar programların geliģiminin desteklenmesi, Sosyal hizmetlerin geliģtirilmesi için sübvansiyon verilmesi, Sosyal hizmetlerin ortak finansmanının sağlanması için kullanılmaktadır. Ġl Genel Meclisinin Bütçesine konulan kalemlerle; Ġl Genel Meclisinin sorumlu olduğu bölge sınırları içerisindeki sosyal hizmetlerin örgütlenmesinin finansmanı veya ortak finansmanı, Ġl genel meclisinin, BükreĢ Konseyinin ya da bölgesel yönetimlerin kararı ile yapılan sosyal ödemelerin finansmanı sağlanmaktadır. Belediye Bütçesinden ise yerel düzeyde örgütlenen sosyal yardım sisteminin kendi baģına ya da ortak finansmanı ve yerel düzeyde yapılan sosyal yardımların ve tazminatların finansmanı kapsamında yararlanılmaktadır. 4. Sosyal Hizmetlerde Kullanılan Bütçe Dışı Fonlar Bu fonlar Ģu kapsamdadır; BağıĢlar, Sponsorlardan sağlanan paralar, Ülkedeki tüzel kiģilerden veya yurtdıģından sağlanan diğer katkılar, Sosyal yardımlardan ve hizmetlerden faydalananların sağladığı katkılar. 5. Sosyal Hizmetler Sistemi Sosyal veya ekonomik muhtaçlıklarla karģılaģan kiģilerin, ailelerin, grup ve toplulukların yaģam kalitelerinin artırılması amacıyla gereken önlemlerin alınması, toplumda sosyal uyumun sağlanması ve faaliyetlerin uygulanması sosyal hizmetler olarak tanımlanabilir. Romanya da sosyal hizmetlerden yararlananlar; risk altındaki çocuklar, özürlü kiģiler, yaģlılar, Romen nüfusu, aile içi Ģiddete uğrayanlar ve hizmete ihtiyaç duyan diğer kiģilerdir. Ülkedeki sosyal hizmetler hem kamu hem de özel kuruluģlar aracılığıyla sürdürülmektedir. Bu kuruluģlar, sosyal hizmet sunma yetki belgesi almak zorundadırlar. Yetkili sosyal hizmet sağlayıcılarının ve yürüttükleri sosyal hizmetlerin ulusal düzeydeki elektronik kayıt defterinde kayıtlı olması da gerekmektedir.

15 Sosyal hizmetler, temel sosyal hizmetler ve belirli bir alanda uzmanlaģmıģ sosyal hizmetler olarak farklı Ģekillerde organize edilmektedir. Ġl düzeyinde, evde bakım hizmetleri çerçevesinde evde, kamu veya özel sektöre ait gündüz bakım evlerinde ve sosyal paylaģım alanlarında sosyal hizmetler sürdürülmektedir. Sosyal hizmetler, kalite standartlarına uygun olarak kanunla düzenlenmiģ ve iki çeģittir; Temel sosyal hizmetler: Bireylerin, ailelerin ve grupların zaman içerisinde karģılaģabilecekleri riskleri tanımlamak ve ortadan kaldırmak için gerekli koruyucu önlemleri alan koruyucu hizmetlerdir. Uzmanlaşmış sosyal hizmetler: Korunmaya muhtaç kiģilerin ve ailelere uzman personel tarafından eğitim, danıģmanlık, bakım, tıbbî ve psiko-sosyal rehabilitasyon alanlarında sunulan daha spesifik hizmetlerdir. Sosyal yardım sistemi esnek ve disiplinler arası bir yapı olarak organize ve koordine edilmiģtir. Sistem; sağlık, eğitim, barınma, istihdam vb konularla bağlantılı ve iģbirliği halinde sürdürülmektedir. 6. Sosyal Ödemeler Sistemi Romanya sosyal ödemeler sistemi, merkezi ve yerel kamu otoriteleri tarafından bu alana iliģkin düzenlenmiģ yasalar çerçevesinde ihtiyaç duyan kiģi ve gruplara yapılan ödemeleri içermektedir. Merkezi bütçeden veya yerel kuruluģların bütçesinden karģılanan bu ödemeler ayni ve nakdi olarak yapılmaktadır. Sistemden yararlananlar herhangi bir katılım payı veya prim ödemezler. Sosyal ödemeler sistemi aģağıdaki gibi sınıflandırılmıģtır; Aile yardımı (ödemeleri): Doğum halinde çocukların yetiģtirilmesi ve eğitimlerine katkı sağlamak için yapılan ödemeler, Sosyal yardım ödemeleri: Yeterli gelire sahip olmayan kiģilerin ve ailelerin asgari ihtiyaçlarını karģılamaya yönelik ödemeler, Tazminatlar ve olanaklar: Sosyal dıģlanmaya maruz kalan kiģi ve grupların toplumsal hayata dâhil edilerek toplumla bütünleģmesini sağlamaya yönelik ödemeler, Doğal afet durumunda yapılan ödemeler: Doğal felaketler durumunda zarara uğrayanların zararlarını tazmin etmeye yönelik ödemeler yılından bu yana Romanya da yaģam kalitesini artırmak için yapılan sosyal yardım programları Ģu Ģekilde sınıflandırılmaktadır; Çocuk parası, Çocuk yetiģtirme parası ve aylık teģviki,

16 Özürlü çocuğu olanlara verilen tazminat, Tek ebeveynli ailelerin yaģamlarını sürdürebilmeleri için verilen tamamlayıcı aile yardımları, Özürlü aylığı, HIV/AIDS virüsü taģıyan yetiģkin ve çocuklara verilen tazminat, Yakıt yardımı, Mali ve acil yardımlar Aile Yardımları Çocuk Yardımı 18 yaģ altındaki tüm çocuklara evrensel ilkelere dayalı olarak ayrım gözetmesizin yapılan ödemelerdir. 18 yaģ üstü okuyan ya da mesleki eğitim gören gençler de eğitimlerinin tamamlayana kadar bu yardımlardan yararlanabilmektedirler. Yapılan yardım miktarları Ģu Ģekildedir; 2 yaģından büyük çocuklar için 42 lei (RON) 3 yaģından büyük özürlü çocuklar için 84 lei (RON) 2 yaģına kadar ve 3 yaģından büyük özürlü çocuklar için 200 lei (RON) Çocuk Bakım Parası ve Tazminat Çocuk bakım parası, çocuğun doğumundan önceki 12 ay boyunca çalıģmıģ olan kiģilere çocuklar için 2 ya da özürlü çocuklar için 3 yaģına gelene kadar yapılan ödemelerdir. Çocuk bakım parası, 600 ila lei (RON) arasında değiģmektedir. Tazminat ise çocuk yetiģtiren ama aynı zamanda çalıģmak isteyen kiģilere yapılan ödemelerdir Özürlü Çocuk Yetiştirenlere Yapılan Ödemeler Çocuk bakım parası: Özürlü çocuğu olan kiģilere çalıģsın ya da çalıģmasın çocuk bakım parası verilmektedir. Aynı zamanda özürlü çocuğa sahip ebeveynler, özürlü çocukları 7 yaģına gelene kadar izin alma hakkına sahiptirler. 3 ila 7 yaģ arasındaki özürlü her bir çocuk için verilen bakım parası 450 lei (RON) tutarındadır. Çocuk bakım tazminatı: Özürlü çocuğu olan kiģilerden çalıģsın ya da çalıģmasın çocuk bakım parası almaya hakkı olmayanlara yapılan ödemelerdir. Bu kiģilere 3 yaģına kadarki her bir çocuk için 300 lei (RON), 3 yaģ ila 7 yaģ arasındaki her bir çocuk için ise150 lei (RON) ödenmektedir.

17 Özürlü ebeveynlere çocuk büyütmeleri karşılığında yapılan ödemeler: 3 yaģına kadarki her bir çocuk için 450 lei (RON), 3 yaģ ila 7 yaģ arasındaki her bir çocuk için 300 lei(ron) ödenmektedir Sosyal Yardım Ödemeleri Sosyal yardım ödemeleri, hiç bir geliri olmayan ya da asgari gelirin altında gelir elde eden ailelere ve kiģilere yapılan yardımlardır. Devlet, bir ailenin yaģamak için sahip olması gereken gelir düzeyini ifade eden asgari gelir düzeyi ile ailenin aylık net geliri arasındaki farkı aileye sosyal yardım parası olarak vermektedir. Ailedeki kiģi sayısına göre belirlenen asgari gelir için aylık miktarları Tablo:1 de gösterilmektedir; Tablo: 1 Asgari Gelir için Aylık Miktarları KiĢi Sayısı Aylık Miktarı Tek kiģilik aile için 125 lei (RON) 2 kiģilik aile için 225 lei (RON) 3 kiģilik aile için 313 lei (RON) 4 kiģilik aile için 390 lei (RON) 5 kiģilik aile için 462 lei (RON) Asgari gelir katkıları, belediye meclisleri tarafından sağlanmakla birlikte devlet bütçesinden karģılanmaktadır. Belediye baģkanları, asgari gelir ödemelerinden yararlanan ailelerdeki çalıģabilir durumda olan kiģileri, yasal çalıģma saatlerini geçmemek kaydıyla iģ sağlığı ve güvenliği ilkeleri çerçevesinde çalıģtırma hakkına sahiptir. KiĢi çalıģmayı reddederse sosyal yardım parası da askıya alınmaktadır Özürlü Kişilere Yapılan Ödemeler Özürlülere yapılan ödemeler kiģinin özürlülük derecesine göre değiģmektedir. Herhangi bir geliri olmayan özürlülerden yüksek özürlü oranına sahiplere ayda 202 lei (RON), düģük özürlü oranına sahip kiģilere ise ayda 166 lei (RON) ödeme yapılmaktadır. ÇalıĢan özürlülere ise 33,5-91 lei (RON) arasında ödeme yapılmaktadır. Özürlü aylıkları genel bütçeden belediyelere yapılan transferlerle ödenmektedir yılında Romanya da sosyal yardımlardan yararlanan kiģi sayısı ve yapılan toplam yardım miktarları Tablo: 2 de gösterilmektedir;

18 Tablo: 2 Sosyal Yardımlardan Yararlanan Kişi Sayısı ve Toplam Yardım Miktarları KiĢi ve Yardım Miktarı Sosyal Yardımlar Çocuk Yardımı Çocuk Bakım parası Aile Yardımı Tek Ebevyne Yapılan Yardımlar Sosyal Ödemeler 2010 yılında yardımlardan faydalanan kiģi sayısı yılında yapılan toplam ödemeler (lei) 2.8 milyar 2.1 milyar 405 milyon 180 milyon 414 milyon 7. Gelecekteki Amaçlar Romanya Hükümeti, toplumunun ve ihtiyacı olan vatandaģlarının gereksinimlerini karģılamaya dayalı sosyal yardım sistemini, geliģtirerek sürdürmeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede; Sosyal dayanıģmayı sağlamak için ihtiyacı olan ailelere yapılan sosyal yardımları güçlendirerek ailenin sosyo-ekonomik durumlarını iyileģtirmek, Yoksul kiģilere sağlanacak asgari gelir düzeyini belirlerken bu kiģilerin çalıģma yaģamına katılma isteklerini artırıcı tutumlar geliģtirmek, Sosyal ödeme sisteminde ve kurumsal yapıda reform yapmak, Öncelikleri arasında yer alan yoksullukla ve sosyal dıģlanma ile mücadele etmek, Dezavantajlı grupların aktif iģgücü piyasasında yer almalarını teģvik ederek sosyal içermeyi sağlamak, Sosyal hizmetler ve bakım hizmetlerinin uzun vadede geliģtirilmesini sağlamak, Bakım hizmetlerini sosyal hizmetler kapsamına alarak uzun vadede geliģimini sağlamak konularında çalıģmalarını devam ettirmektedir.

19 3. BÖLÜM ROMANYA ULUSAL İŞ KURUMU Romanya Ulusal ĠĢ Kurumu, ulusal hizmet amaçlı 1 Ocak 1999 tarihinde kurulmuģ tüzel kiģiliği olan bir kamu kurumudur. Ulusal ĠĢ Kurumu, ÇalıĢma Bakanlığının Ġstihdam ve Sosyal Koruma Genel Müdürlüğüne bağlı Ġstihdam Ofislerinin görevini devralmıģtır. Bu Kurum ÇalıĢma, Aile ve Sosyal Koruma Bakanlığına bağlı olarak çalıģmakta, Ġstihdam ve Mesleki Eğitim alanındaki politikaları ve stratejilerini uygulamaktadır ve ana hedefleri Ģunlardır; ĠĢ piyasalarını araģtırarak istihdamı artırmak ĠĢsizliği önlemek ĠĢsizlik sigorta sisteminden faydalanan kiģileri korumak ĠĢ arayanların mesleki eğitim kurslarına katılımını teģvik etmek Sosyal içermeyi artırmak Ġstihdam piyasasında eģit muamele ilkesini geliģtirmek 1. Ulusal İş Kurumunun Temel Görevleri ĠĢ arayanlara danıģma ve rehberlik hizmeti sağlayarak, iģ arayanlarla iģverenler arasında aracılık vazifesi görmek. ĠĢsizlik sigortasının bütçesini hazırlayarak Bakanlığa sunmak. AB tarafından fonlanan insan kaynaklarının geliģtirilmesi programının uygulanmasını sağlamak. Ġstihdam piyasası istatistiklerini oluģturarak, kamuoyu ile paylaģmak. Serbest dolaģım kapsamında yurtdıģına giden Romanya vatandaģlarının iģlerini kolaylaģtırmak. Ġstihdam, mesleki eğitim ve sosyal koruma alanlarında çalıģmalar hazırlayarak Bakanlığın bilgisine sunmak. 2. Organizasyon Ulusal ĠĢ Kurumu illerde bulunan 42 Ġstihdam Büroları ve il dıģındaki bazı bölgelerde bulunan merkezlerle iģlerini yürütmektedir. Bu bürolarda 2537 kiģi çalıģmaktadır. Aynı Ģekilde 125 personelle 8 Bölgesel YetiĢkin Eğitim Merkezleri ve 15 personelle kendi personel eğitimi için 1 eğitim merkezi bulunmaktadır.

20 Ulusal ĠĢ Kurumu merkez ofisinde 205 kiģi ve toplamda 2882 kiģi çalıģmaktadır. Yönetim Kurulu ve DanıĢma Kurulu; sendikalar, hükümet ve iģveren örgütleri olmak üzere üçlü sistem esas alınarak oluģturulmuģlardır. Yönetim Kurulunun, BaĢkanlık ve Genel Sekreterlikten oluģan bir organizasyon yapısı bulunmaktadır. Genel sekreterlik BaĢkanlığa bağlıdır. Genel Sekretere bağlı birimlerle birlikte doğrudan baģkana bağlı birimlerde bulunmaktadır. Doğrudan Başkana Bağlı Birimler; Ġç Denetim Genel Müdürlüğü Aktif Tedbirler Kontrol Genel Müdürlüğü ĠletiĢim Müdürlüğü ve Yönetim Kurulu Sekreterliği Ġnsan Kaynaklarının GeliĢtirilmesi Operasyonel Programı Aracı Kurulu Genel Sekreterliğe Bağlı Birimler; Ġstihdam Piyasası Analiz ve Ġstihdam Programları Müdürlüğü Mesleki Eğitim Müdürlüğü Ekonomi Müdürlüğü Veri Tabanı Ġdare Müdürlüğü Uluslararası ĠliĢkiler Yasa ve Metodoloji Müdürlüğü ĠĢ Bulma Müdürlüğü EURES Müdürlüğü Ġnsan Kaynakları ve Ücret Müdürlüğü Ġl Ġstihdam Büroları YetiĢkin Eğitim Merkezleri Personel Eğitim Merkezi 3. Ulusal İş Kurumunun İşsizlikle Mücadele İçin Aldığı Pasif Tedbirler Ulusal ĠĢ Kurumu iģsizlikle mücadele için iģsizlik yardımı uygulamaktadır. ĠĢsizlik yardımında belirlenmiģ prim ödeme süreleri ve iģsizlik yardımını alma süreleri; En az bir yıl prim ödemiģ olanlar için 6 ay,

21 En az 5 yıl prim ödemiģ olanlar için 9 ay, 10 yıl ve fazla prim ödemiģ olanlar içinse, 12 ay olarak belirlenmiģtir. Bu süreler Ģu anda iģsiz olanlar için 3 er ay uzatılmıģtır. Verilen miktar ulusal brüt asgari ücretin %75 i olarak belirlenmiģ ve bu orana hizmet yılıyla orantılı olarak aģağıda belirtilen oranlarda artıģ yapılmaktadır; En az 3 yıllık prim ödemesi varsa %3, En az 5 yıllık prim ödemesi varsa %5, En az 10 yıllık prim ödemesi varsa %7, En az 20 yıllık prim ödemesi varsa % Ulusal İş Kurumunun İşsizlikle Mücadele İçin Aldığı Aktif Tedbirler Ulusal ĠĢ Kurumu iģ arayanlar ve iģverenler için ayrı ayrı aktif tedbirler almaktadır. İş Arayanlar İçin Uygulanan Aktif Tedbirler; Mesleklerle ilgili bilgilendirme ve danıģma hizmetleri, ĠĢ bulma, Mesleki eğitim, Bağımsız çalıģmak veya iģ kurmak için baģlangıçta yapılması gereken faaliyetlere ĠliĢkin danıģma ve yardım hizmetleri, ĠĢgücünün hareketliliğini teģvik uygulamaları. İşverenler İçin Uygulanan Aktif Tedbirler ĠĢverenlerin kendi personel eğitiminin finansmanına destek vermek, Yeni istihdam oluģturanlara düģük faizli kredi sağlamak, Dezavantajlı grupları iģe alanlara vergi teģvikleri uygulamak.

22 4. BÖLÜM ROMANYA DEVLETİNDE GÖÇ KONUSUNA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER ve MEVCUT DURUM Dönemi İçin Ulusal Göç Stratejisi Romanya hükümetinin dönemine ait göç stratejisi ve söz konusu stratejinin temel unsurları alınan 1122 sayılı karar ile belirlenmiģtir. Söz konusu karar ile Romanya nın göç olgusuna karģı resmi yaklaģımı ortaya konularak, stratejinin hazırlık aģamasında uluslar arası standart ve yükümlülüklerin dikkate alındığı belirtilmiģtir dönemi için hazırlanan ulusal göç stratejisi ile göç olgusunun toplum üzerindeki olumsuz etkilerinin minimuma indirme, olumlu etkilerinin ise maksimuma çıkarma çalıģması yapılmıģtır. Bu süreçte göç olgusunun; kontrollü göç, yasa dıģı göçü önleme ve yasa dıģı göçle mücadele, sığınma talebi, yabancıların sosyal entegrasyonu ve Romanya dan dıģa göçün yönetimi gibi farklı alanlarına yönelik eylemler planlanmıģtır. Ulusal Göç Stratejisi ile Romanya, göç konusuna iliģkin politika alanlarında, ulusal çıkarlarına göre uygun olan ve ulusal sınırlarında ikamet edebilecek göçmen kategorilerini belirlemekte ve belirleme sürecinde AB düzeyinde mevcut program ve politika belgelerini dikkate alarak göçmenlerin haklarını da mümkün olduğunca korumaya gayret ettiğini belirtmektedir. Belge ile aynı zamanda Romanya sınırları içinde yasal yollardan ikamet etme hakkı kalmayan göçmenlerin uygun koģullarda ülkelerine iade edilmesi sağlanmaya çalıģılmaktadır. Ulusal Göç Stratejisi ile getirilen yeni yaklaşımın temel unsurları şu şekildedir: Yabancıların ülkeye kabulünde Romanya iģgücü piyasasının ihtiyaçları temel alınması, Özel iģ kurmak isteyen yabancı yatırımcıların ülkeye giriģinin teģvik edilmesi, Eğitim amacıyla ülkeye gelecek olan yabancıların seçimine iliģkin açık, anlaģılır ve etkili bir sistemin kurulması ve uygulanması, Romanya ya göç etmek isteyen ancak Romanya devletinin gerekli kıldığı yasal koģullara sahip olmayan yabancıların göç etme isteklerinin kırılması ve Romanya sınırları içinde yasa dıģı ikamet ve çalıģma ile etkin bir Ģekilde mücadele edilerek yasa dıģı göçlerin azaltılması, Yasa dıģı göçün kontrol edilmesinin geliģtirilmesine iliģkin uluslar arası iģbirliğin artırılması,

23 Yasa dıģı göçmenlerin ülkelerine iade edilmesi konusunda diğer AB üyesi ülkelerle birlikte gerçekleģtirilen ortak faaliyetlere katılımın sağlanması, Bölgesel bir yaklaģım dikkate alınarak Doğu Avrupa da sığınma konusuna iliģkin bir kapasite oluģturulması hususunda aktif rol almaya gayret gösterilmesi. Dört yıllık olarak düzenlenen bu Strateji, somut faaliyetler, sorumluluklar ve faaliyetler için gereken mali kaynakları içeren ve gösterilen hedeflere ne derece yaklaģıldığının etkin takibinin yapılabilmesi için, yıllık eylem planları olarak hazırlanması amaçlanmıģtır. Strateji, Bakanlıklar Arası Koordinasyon Grubunun Teknik Sekretaryası tarafından hazırlanmıģ ve Strateji de belirtilen hedeflerin gerçekleģtirilmesi için gerekli adımlar Yıllık Ulusal Eylem Planlarında belirtilmiģtir. Konu ile ilgili kurumların yüksek temsilcileri uygulamadan sorumlu birim olan Koordinasyon Grubunda yer almaktadır dönemi için hazırlanan Ulusal Göç Stratejisi ile Romanya hükümeti taraf olduğu uluslar arası anlaģmalar ile kabul edilen uluslar arası standart ve yükümlülüklere bağlılığını korumaya çalıģmıģtır. Söz konusu Strateji ile Romanya nın bir AB üyesi ülke olmasından kaynaklanan sorumluluklarını yerine getirmesi ve sürdürmesi de hedef olarak belirtilmektedir. Stratejide Romanya nın sığınma konusuna iliģkin olarak bireylerin istismar edilmesini önlemeye yönelik politika ve tedbirlere uyum göstermeye çalıģılacağı, Doğu ve Güney Doğu Avrupa da iģlevsel bir sığınma sisteminin geliģtirilmesi yönünde üstüne düģeni yapacağı ifade edilmektedir Dönemi Ulusal Göç Stratejisi ile göç konusuna iliģkin çok farklı ve geniģ alanda düzenlemeye gidilmiģtir. Strateji ile temel olarak aģağıdaki konularda somut tedbirler getirilmektedir: 1.1. Kontrollü Göç AB vatandaģlarının Birlik içinde serbest dolaģım ve ikamet hakkından faydalanabilmeleri için gerekli olan idari altyapının oluģturulması ve iģlerliğinin sağlanması, Üçüncü ülke vatandaģlarının iģgücü piyasasının ihtiyaçlarına göre çalıģmak amacıyla ülkeye giriģlerinin teģvik edilmesi, Ticari alanlarda yatırım yapma niyetinde olan yabancıların ülkeye giriģlerinin teģvik edilmesi, Romanya sınırları içinde eğitim görmek isteyen yabancıların seçimine iliģkin etkin bir sistem kurulması, Bilgi teknolojilerinin, ulusal sınırlar içinde göçe iliģkin bilgilerin toplanması ve etkin kontrolünü sağlamak amacıyla teģvik edilerek desteklenmesi,

24 Yasa dıģı göçü engelleyici ve yasa dıģı göçle müdahale edici faaliyetlerin yapılması, Potansiyel göçmenlerin Romanya devleti tarafından yasa dıģı göçe iliģkin alınan tedbirler/cezalar ve mevcut yasal göç fırsatlarına iliģkin etkin bir Ģekilde bilgilendirilmesi, Yasa dıģı göç ve insan kaçakçılığı ile mücadele eden kurumlar arasındaki iģbirliğinin geliģtirilmesi, Romanya sınırları içinde yasa dıģı olarak ikamet eden veya yasal yollardan giren ancak ikamet/çalıģma süresi sona eren yabancıların iadesine iliģkin tedbirlerin yoğunlaģtırılması, Bu alanda faaliyet gösteren Romanya kurumları ve AB üyesi devletlerin kurumları arasındaki iģbirliğinin geliģtirilmesi Beyin göçü Eğitim ve öğretim alanında beģeri sermayeye yapılan yatırımın kaybedilmesi, Ülke genelinde vasıflı iģgücünün kaybedilmesi, (Bunun sonucunda rekabet gücü ve gelir seviyesi düģerek uzun vadede ekonomik büyümenin olumsuz etkilenecektir.) Nitelikli iģgücündeki azalma sonucu niteliksiz veya az nitelikli iģgücünde artıģ gerçekleģmesi. (Bu artıģ ülkenin ekonomik geliģimi için gerekli altyapıyı zayıflatacaktır.) Romanya ekonomisini de etkileyen son ekonomik durgunluk nedeniyle iģgücü piyasasının krize karģı cevap verebilmesi uzun bir zaman alacak gibi görünmektedir. Kriz sonrası dönemde ve içinde bulunulan yıl itibarıyla iģsizlik oranlarının giderek artması, yabancı iģgücüne olan talebin gelecek iki yıl içinde azalacağı yönünde sinyal vermektedir. Romanya da yabancı iģgücünün istihdamına iliģkin ulusal mevzuat, yabancıların ülkede çalıģabilmesi için çalıģma nedenlerinin ulusal ekonomik durumlarla ilgili olmasını ve iģgücü piyasasının hazmetme kapasitesinin yeterli olmasını öngörmektedir. 2. Yasa Dışı Statüde Olan Yabancıların Gönüllü Olarak Ülkelerine Geri Dönüşleri ve Sosyal Entegrasyonları Romanya sınırları içinde ikamet eden yabancıların yasal ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetlere aktif olarak katılımlarının desteklenmesi ve kültürel kimliklerine saygı duyulması,

25 Kabul edilen yabancı kategorilerinin Romanya toplumu ile uyum sağlamak için yeterli çabayı gösterdiğinden emin olunması ve Romanya devleti tarafından bu amaçla gerçekleģtirilen programlara katılmalarının teģviki, Göç alanında faaliyet gösteren kiģilerin, (devlet memurları, halk ve yabancılar) entegrasyonun önemi konusunda farkındalık düzeylerinin arttırılması. Söz konusu Strateji ile yukarıda belirtilen alanlarda düzenlemeye gidilmiģ ve göç politikasına iliģkin bir takım yeni unsurlar tespit edilmiģtir. 3. Romanya da Göçe İlişkin Yasal Çerçeve Romanya sınırları içinde çalışma amaçlı göçe ilişkin yasal düzenlemeler temel olarak şu şekildedir: dönemi için Romanya hükümetince kabul edilen 1122 sayılı Ulusal Göç Stratejisi Yabancıların Romanya Sınırları Ġçinde Ġstihdamı ve Görevlendirmesine iliģkin 56/2007 sayılı Hükümet Kararnamesi Yabancılara iliģkin rejimi değiģtiren ve yeniden yayınlanan 194/2002 sayılı Hükümet Kararnamesi 56/2007 sayılı Hükümet Kararnamesi ile Romanya sınırları içinde istihdam edilmek için ikamet eden kiģilere yönelik faaliyetlerin uyumlaģtırılması hedeflenmiģ ve Romanya topraklarında görevlendirilen kiģilere iliģkin düzenlemeler detaylandırılmıģtır. Söz konusu Kararname de Romanya topraklarında ikamet etmek ve çalıģmak isteyen yabancı uyruklu kiģilerin yerine getirmesi gereken koģullar detaylı bir Ģekilde açıklanmaktadır. Kararnamenin oluģturulmasında en önemli unsurlardan birisi daha önce ÇalıĢma Bakanlığı bünyesinde yer alan ĠĢgücü Göçü Ofisi yerine ayrı bir kurum olan Romanya Göç Ofisinin kurulmuģ olmasıdır. Yeni düzenleme ile yabancılar için gerekli olan ilgili yasal belgelerin temini Romanya Göç Ofisi tarafından gerçekleģtirilmektedir. Ayrıca bu Kurum, çalıģma ruhsatı verilmesi konusunda tek yetkili kurum olarak görevlendirilmektedir. 56/2007 kararname ile öngörülen temel unsurlar şu şekildedir: Yabancıların Romanya sınırları içinde çalıģmalarına ve istihdama iliģkin idari prosedürlerin basitleģtirilmesi, Bu alanda mevcut olan uzun ve karmaģık süreçlerin basitleģtirilerek yeni kurulan tek bir kurum altında toplanması ile etkinliğin arttırılması,

26 Romanya da çalıģmak veya görevlendirilmek amacıyla çalıģma izni çıkarmak isteyen yabancılara hem çalıģmak hem de oturmak için tek bir belge çıkarılması, ĠĢverenin, iģçiye aylık ortalama ücret sağlaması zorunluluğunun asgari ücret sigortası ile değiģtirilmesi, Yüksek vasıflara sahip üçüncü ülke vatandaģlarının Romanya ya kabulüne iliģkin özel prosedürlerin geliģtirilmesi, Yetkili kurum içinde etkili ve hızlı bir dosya/iģ akıģının sağlanması. 4. Sosyo-Ekonomik Gelişmelerin ve Diğer Unsurların Göç Politikası Üzerindeki Etkileri Ev sahibi ülke olarak Romanya, kontrollü göçün önemli bir politika alanı olarak ortaya çıkması üzerine yabancılara çalıģma izni verirken daha seçici davranmaya baģlamıģtır. Yakın dönemde ülkeye gelen üçüncü ülke vatandaģlarında artıģ eğiliminin ortaya çıkması da göç konusunun önemini arttırmıģtır. Romanya sınırları içinde mevcut yabancılara iliģkin Romanya Göç Ofisi tarafından açıklanan veriler Tablo: 3 ve Grafik: 1 de gösterilmektedir; 1 Tablo: 3 Romanya Sınırları İçindeki Mevcut Yabancı Sayıları YIL KĠġĠ Grafik: 1 Romanya Sınırları İçindeki Mevcut Yabancı Sayıları Kaynak: Romanya Göç Ofisi verileri AB vatandaģlarını içermekte ancak diğer yıllara ait veriler AB vatandaģlarına iliģkin verileri içermemektedir.

27 Romanya Hükümeti göç konusuna iliģkin alanlarda gerekli düzenlemeleri yapmak amacıyla 1122/2007 nolu kararname ile dönemi için Ulusal Göç Stratejisini yürürlüğe koymuģtur. Söz konusu karar ile Romanya devletinin, iģgücü göçüne iliģkin ve yasa dıģı göçe karģı uygulayacağı politikalar belirtilmekte ve AB üyesi bir ülke olmasından kaynaklanan sorumlulukları dikkate alınmaktadır. Romanya devleti bu amaç doğrultusunda, ulusal ekonomiye uygulanacak bir göç politikası kabul ederek, yabancıların ülkeye kabulünü ve ikametlerini takip etmeyi amaçlamaktadır. Söz konusu Strateji, Romanya iģgücü piyasasının belirli ihtiyaçları ile yabancıların kabulü arasında etkileģim sağlanmasına olanak tanımaktadır. Ġstihdam edilmek üzere ülkeye kabul edilecek uygun üçüncü ülke vatandaģları, Romanya hükümeti tarafından ulusal stratejide belirlenen iģgücü piyasası ihtiyaçları doğrultusunda seçilmektedir. Yabancıların çalıģmak amacıyla ülkeye kabul edilmeleri konusunda kota uygulamasına gidilmesi iç piyasada iģgücü sıkıntısı yaģanan alanların tespiti için yapılan çeģitli faaliyetlere bağlı olarak gerçekleģmektedir. Üçüncü ülke vatandaģları için çıkartılması gereken çalıģma ruhsatları da bu alana özgü yasal düzenleme olan Yabancıların Romanya Sınırları Ġçinde Ġstihdamı ve Görevlendirmesi kararına uygun olarak çıkartılmaktadır. 56/2007 sayılı Yabancıların Romanya Sınırları Ġçinde Ġstihdam ve Görevlendirmesi adlı kararının yürürlüğe girmesi ile AB veya Avrupa Ekonomik Alanı üyesi olmayan ülke vatandaģlarının Romanya sınırları içinde iģ sahibi olmasına iliģkin koģullar düzenlenmiģtir. Düzenleme ile verilmesi öngörülen çalıģma ruhsatı, söz konusu üçüncü ülke vatandaģlarının bir iģveren altında istihdam edilmeleri ve görevlendirilmeleri için gerekli tek resmi belge haline gelmiģtir. Gerçekleştirilen düzenlemeye göre üçüncü ülke vatandaşlarının aşağıdaki hallerde Romanya da istihdam edilebilmesi mümkündür: Söz konusu iģ, Romanya vatandaģları, AB vatandaģları, Avrupa Ekonomik Alanı anlaģmasına taraf olan ülke vatandaģları ve Romanya sınırları içinde sürekli oturma iznine sahip kiģilerce doldurulamaması, Ġstihdam edilmek isteyen yabancı uyruklu kiģinin; iģverenin mesleki eğitim, tecrübe ve sertifikaya iliģkin olarak Ģart koģtuğu gereklilikleri yerine getirebilmesi, Hükümetin yıllık olarak belirlemiģ olduğu yabancılara verilecek çalıģma izni sayısını geçmemesi, Yabancı çalıģtırmak isteyen Ģirketin devlet gelirlerine iliģkin borçlu konumda olmaması. 56/2007 sayılı karar ile iģgücü göçüne iliģkin ulusal politikaları, Romanya iģgücü piyasasının ihtiyaçlarını ve ÇalıĢma Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın ilgili

28 kararlarını dikkate alarak yabancılara verilecek çalıģma izinleri sayısının hükümet tarafından yıllık olarak tespit edilmesi öngörülmektedir. Romanya Göç Ofisi dörder aylık dönemler halinde çıkartılan çalıģma ve ikamet izinleri ve Romanya sınırlarında bağlı faaliyetlerde çalıģan AB vatandaģlarının durumuna iliģkin istatistikî verileri ÇalıĢma, Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı na göndermekte, Bakanlık da bu veriler ıģığında piyasada iģgücü yetersizliği olan alanları tespit etmektedir. 5. Göç Olgusunun Göç Veren Ülkenin Sosyo-Ekonomik Gelişimine Olan Etkisi 1990 ların ortasından bu yana, özellikle son 10 yıldır, Romanya vatandaģları Batı Avrupa ya büyük çaplı göçler gerçekleģtirmeye baģlamıģtır. GerçekleĢtirilen göçlerin büyük kısmı Almanya, Ġtalya ve Ġspanya ya yönelik olmuģ ancak BirleĢik Krallık, Ġrlanda, Fransa ve diğer AB üyesi ülkelere de kısmı göçler gerçekleģmiģtir. Romanya için iģgücü göçünün etkileri; göç dalgasının büyüklüğüne, göçmenlerin türlerine ve ülkenin iģgücü piyasası göstergelerine göre büyük değiģiklikler gösterebilmektedir. Göçün ülke üzerindeki etkileri çok boyutlu olarak gerçekleģmekte ve tüm ekonomiyi ilgilendirmektedir. Bu nedenle etkileri değerlendirirken iģgücü piyasası için gerekli olan vasıfları yüksek vasıf ve düģük vasıf olmak üzere sınıflandırmak faydalı görülmektedir. a) İşgücü Göçünün Olumlu Etkileri: ĠĢgücü göçü iģsizlik oranının azalmasına katkıda bulunurken ilaveten iģgücü piyasası baskılarının hafiflemesini ve genel bütçeden yapılan sosyal harcamaların azalmasını sağlamaktadır. Romanyalı göçmen işçilerin gerçekleştirdiği para transferleri: Romanyalı göçmenlerin bankalar aracılığıyla gerçekleģtirdiği para transferleri Romanyalı tüketicilerin yaģam standartlarının ve alım güçlerinin artmasını sağlayarak tüketicilerin mal ve hizmetlere yönelik taleplerini arttırmaktadır. DıĢarıdan Romanya ya gerçekleģtirilen para transferi, göçmenlerin göç ettikleri bölgeler üzerinde olumlu etki yapmaktadır. Transferler gerek mikro gerekse makro ekonomik düzeyde etki etmekte, iģgücü, gelir, sağlık ve gelir dağılımı gibi makro ekonomik yönetim unsurlarına katkı sağlamaktadır. Ülke dıģında yaģayan Romanya vatandaģları teknoloji geliģtirilmesi veya transfer edilmesi konusunda önemli bir kaynak niteliği taģımaktadır. b) İşgücü Göçünün Olumsuz Etkileri: Romanya da ki nüfus yapısında olumsuz yönde değiģikliğe sebep olması,

29 Nüfusta yer alan yaģ gruplarında değiģikliğe neden olarak geleceğe yönelik potansiyel iģgücünde olumsuz etkilerde bulunması, BaĢta kırsal kesim olmak üzere nüfusun yaģlanması sorununa neden olması, ĠĢgücünün bölgesel ve sektörel dağılımında değiģikliğe neden olması, Romanya iģgücü piyasasında var olan aksaklıklar özellikle imalat, inģaat ve tarım sektörlerinde yer alan Ģirketler için ekonomik kayba neden olması. Ayrıca göçmen iģçiler devlet bütçesine doğrudan katkı yapan kiģilerden oluģtuğu için bu kiģilerin ülkeyi terk etmesi arkalarında bıraktıkları kiģiler için mali yük oluģturmaktadır. Devlete vergiler yoluyla gelir aktarması gerçekleģtirildiğinden vergi mükelleflerinin azalması devletin gerçekleģtirmekte olduğu kamu transferlerinde de azalmaya neden olmaktadır. 6. Çalışma İzni Verilmesine İlişkin Prosedür Daha önce belirtildiği gibi Romanya da yabancıların istihdam edilmeleri veya görevlendirilmeleri 56/2007 sayılı hükümet kararnamesi ile belirlenmiģtir. Söz konusu karara göre: Romanya, AB veya Avrupa Ekonomik Alanı üyesi bir ülke (Ġzlanda, LihtenĢtayn ve Norveç) vatandaģı olmayan kiģileri yabancı olarak tanımlamaktadır. Yapılan bu tanım neticesinde, ülke sınırları içinde AB düzenlemelerine göre istihdam edilen AB vatandaģları artık yabancı olarak kabul edilmemektedir. Böylece Romanya sınırları içinde istihdam edilen AB vatandaģları Romanya vatandaģlarına uygulanan yasalarla aynı yasalara bağlı olmakta ve eģit muamele görmektedirler. Söz konusu yasalar aşağıda yer almaktadır: Topluluk içinde çalıģanların dolaģımına iliģkin 1612/68 sayılı tüzük Birlik vatandaģları ve aile üyelerinin Birlik içinde serbest dolaģımlarını ve ikametlerini düzenleyen 2004/38 sayılı tüzük 7. Çalışma Ruhsatı Yabancı iģgücünün Romanya sınırları içinde istihdam edilmesi ancak çalıģma ruhsatı alınması ile mümkün olmaktadır. ÇalıĢma ruhsatı, ruhsat sahibinin tek bir iģveren altında istihdam edilmesi veya görevlendirilmesine imkân veren temel yasal belgedir. Belge ile çalıģma izni yerine çalıģma ruhsatı kavramı getirilmiģ olması nedeniyle ilgili yasal belgelerde çalıģma izni geçen yerlerin artık çalıģma ruhsatı olarak yorumlanması gerekmektedir. Örneğin Romanya ĠĢ Kanununun 36 ncı maddesinde geçen Yabancı ülke vatandaģları veya vatansız kiģilerin kanunların öngördüğü Ģekilde çalıģma izni alarak bireysel iģ sözleģmeleri ile istihdam edilmeleri mümkündür. ifadesinde yer alan çalıģma izni ifadesi çalıģma ruhsatı olarak algılanmalıdır.

30 Bu kapsamda Romanya yetkilileri tarafından aktarılan verilere göre çalıģma izni için baģvuran kiģi sayıları ve bu kiģilerin vatandaģı oldukları üçüncü ülkelere iliģkin veriler Tablo: 4 de verilmektedir; 2 Tablo: 4 Çalışma İzni İçin Başvuran Kişi Sayısı ÇalıĢma Ruhsatı Türü Sayısı ÇalıĢma Ruhsatı Türü Sayısı Görevlendirme 291 Görevlendirme 1426 Sürekli ÇalıĢanlar 1590 Sürekli ÇalıĢanlar 2562 Eğitim Amaçlı 24 Eğitim Amaçlı 75 Sezonluk ĠĢçiler 25 Sezonluk ĠĢçiler 2 Sporcular 166 Sporcular 131 Sınır Ötesi ÇalıĢanlar 3 Sınır Ötesi ÇalıĢanlar 1 Aile BirleĢimi 3 KoĢullu ÇalıĢma 1 Toplam 2102 Toplam 4198 Romanya Devleti tarafından çıkarılan çalıģma ruhsatlarında 2009 yılına kıyasla 2010 yılı ruhsat miktarında yarı yarıya bir azalma yaģandığı dikkat çekmektedir. Yine Romanya yetkililerince sağlanan verilere göre çalıģma ruhsatı tanınan üçüncü ülke vatandaģları arasında Türk vatandaģları birinci sırada yer almaktadır. Buna iliģkin veriler Tablo: 5 te gösterilmektedir; 3 Tablo: 5 Çalışma Ruhsatı Tanınan Üçüncü Ülke Vatandaşlarının Sayısı Göçmenin VatandaĢlığı Sayısı Göçmenin VatandaĢlığı Sayısı TÜRKĠYE 441 TÜRKĠYE 1196 ÇĠN 337 ÇĠN 1168 MOLDOVA 160 MOLDOVA 379 NEPAL 156 FĠLĠPĠN 159 FĠLĠPĠN 153 GÜNEY KORE Çalışma Ruhsatına İlişkin Kayıt Prosedürü Yürürlükte olan yasalara göre AB ve Avrupa Ekonomik Alanı üyesi ülke vatandaģlarının Romanya da çalıģmak için çalıģma ruhsatı alması gerekmemektedir. ÇalıĢma ruhsatı, yabancının talebi üzerine, Romanya mevzuatında belirtilen istihdam ve görevlendirmeye iliģkin gereklilikleri karģılaması durumunda çıkartılmaktadır. Bu kiģilerin Romanya sınırları içinde istihdam edilebilmesi için yasal ve 2010 yıllarında Romanya tarafından çıkartılan çalıģma ruhsatlarına iliģkin veriler ve 2010 yıllarında çalıģma ruhsatı verilen kiģilerin vatandaģı oldukları ülkeler sıralaması