LYS ÝNKILÂP TARÝHÝ - 58

Transkript

1 BÝREY DERSHANELERÝ SINIF ÝÇÝ DERS UYGULAMA FÖYÜ (TS) LYS ÝNKILÂP TARÝHÝ - 58 D E R S H A N E L E R Ý I. D Ü N YA S AVA Þ I - I Ders anlatým föyleri öðrenci tarafýndan dersten sonra tekrar çalýþýlmalýdýr. Adý Soyadý :... Bu kitapçýðýn her hakký saklýdýr. Tüm haklarý bry Birey Eðitim Yayýncýlýk Pazarlama Ltd. Þti. e aittir. Kýsmen de olsa alýntý yapýlamaz. Metin ve sorular, kitapçýðý yayýmlayan þirketin önceden izni olmaksýzýn elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayýt sistemiyle çoðaltýlamaz yayýmlanamaz. I. DÜNYA SAVAÞI - I SAVAÞ ÖNCESÝ GELÝÞMELER a) SÖMÜRGECÝLÝK XV. ve XVI. yüzyýllar nasýl Osmanlý çaðlarý ise, XVII. yüzyýl Avusturya nýn çaðý, XVIII. yüzyýl Rusya nýn ve nihayet XIX. yüzyýl da Ýngiltere nin çaðý olmuþtur. Burada çaðdan kastedilen dünya siyasetine yön verebilme, caydýrýcý güç olma ve uluslararasý dengelerde öncü devlet özelliðine sahip olmaktýr. Ýngiltere, dünya siyasetinin lider devleti olma özelliðini II. Dünya Savaþý'nýn sonuna kadar sürdürecektir. XIX. yüzyýlda Ýngiltere, dünyanýn sömürgecilikte de lider devletiydi. Dünya haritasýnda her boylam aralýðýnda elde ettiði sömürgelerin yüzölçümü büyüklüðü ada Ýngiltere'sinin yüz dört katýna ulaþmýþtý. Bu nedenle Ýngiltere ye üzerine güneþ batmayan ülke denmiþtir. Geliþmiþ bir endüstriye, bilim ve teknoloji gücüne ve askeri üstünlüðe sahip olan Ýngiltere'nin en yakýn rakibi Fransa'ydý. Bu nedenle Fransa ile olabildiðince dost kalarak ortak çýkarlarý korumaya yönelik bir birliktelik içinde olmuþtur. Bu politikasýyla da XIX. yüzyýl boyunca Rusya'nýn Akdeniz'e inmesini engellemiþtir. XX. Yüzyýl Baþlarýnda Londra Ancak 1870 ve 1871'de Almanya ve Ýtalya'nýn siyasi birliklerini kurarak dünya siyasetinde etkin olmaya baþlamalarý ve bu iki devletin sömürgeci emellerle hareket ederek Ýngiltere, Fransa ve Rusya'nýn çýkarlarýný tehlikeye sokmalarý I. Dünya Savaþý'nýn ilk alt yapýsýný oluþturmuþtur. XX. Yüzyýl Baþlarýnda Paris HAMMADDE VE PAZAR Hammadde ve Pazar sömürgeci bir devletin en çok ihtiyaç duyduðu iki temel unsurdur. Ancak; bilim ve teknolojisi geliþmemiþ, makinalaþmayý baþlatamamýþ ve Endüstri Ýnkýlâbý'ný gerçekleþtirememiþ devletler sömürgeci olamamýþtýr. Sömürgeci olmayan bir devletin de hammadde ve pazarla ilgisi olmamýþtýr. Bu denklemi (sömürgecilik, bilim ve teknoloji, endüstri, hammadde ve pazar) kendisinde bulunduran devletlerin ilk yaþadýðý olay, ayný özelliklere sahip diðer bir devletle rekabete baþlamasýdýr. Bu rekabet I. Dünya Savaþý'ný baþlatan düþmanlýðýn temeli olmuþtur. Hammadde: Sanayisi geliþmiþ olan bir devletin fabrikalarýnda iþlenmesi gereken, iþlendikten sonra da mamül (ürün) haline getirilmesi gereken hayvansal, tarýmsal veya madeni deðerlerdir. (Örnek: Pamuðun fabrikaya giriþi, dokunmasý, kumaþ veya giysi haline getirilmesi) Sonuç: Sömürgenin gerekliliði buradan kaynaklanmýþtýr. Pazar: Mamülün satýlmasý için gerekli olan alýcýyý bulmaktýr. Eðer pazar bulunamazsa veya mevcut pazar bir baþkasýna kaptýrýlýrsa devletin bütün ekonomik çarklarý teker teker durur. Bu da sömürgeci bir devlet için korkunç bir son olur. 1 XX. Yüzyýl Baþlarýnda Ýstanbul

2 Yorum 1: Almanya ve Ýtalya'nýn varlýklarý ve etkinliklerinin, diðer devletleri tedirgin etmesinin nedeni budur. Yorum 2: Sömürgeciliðin dünya gündeminde etkin hale gelmesinden sonra Osmanlý Devleti, sömürgeci devletler için hem bir hammadde kaynaðý hem de potansiyel bir pazar durumuna gelmiþtir. Onun için sömürgeci devletler I. Dünya Savaþý'nda, savaþýn en büyük ganimeti olarak Osmanlý topraklarýný görmüþlerdir. (I. Dünya Savaþý'nýn asýl amacý sadece Osmanlý topraklarýnýn paylaþýlmasý ve sömürgeleþtirilmesi denilse bu çok da yanlýþ bir yargý sayýlmaz.) MÝLLÝYETÇÝLÝK (ULUSÇULUK) 1789 Fransýz Ýhtilâli ile baþlayan milliyetçilik akýmlarýnýn Avrupa'da etkilemediði devlet kalmamýþtýr. Her devlet kendi bünyesinde var olan farklý uluslarýn baðýmsýz devlet kurma çalýþmalarýný engellemeye çalýþmýþtýr. Bu sorunu özellikle Osmanlý Devleti çok büyük bedeller ödeyerek yaþamýþtýr. Ayrýca her devlet sýnýrlarýný daha da geniþletmek için yine milliyetçiliði kullanmýþtýr. Örneðin Rusya bütün Slavlarý, Almanya bütün Germen topluluklarýný birleþtirmek istemiþtir. Kýsaca hem devletler milliyetçilikle yayýlmak istemiþlerdir hem de o devletlerin içinde yaþayan farklý uluslar milliyetçilikle kendi devletlerini kurmak istemiþlerdir. Asýl problem ise milliyetçiliði kullanan her devletin veya ulusun yayýlmak istediði alanda diðerinin de gözünün olmasýydý. Ýþte bu çatýþma kaynaðý I. Dünya Savaþý'nýn diðer alt yapýsýný oluþturmuþtur. SONUÇ 1: Bu geliþmeler sonucunda 1879 yýlýnda Almanya'nýn etkinliði ile Almanya ve Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu arasýnda ilk ittifak yapýldý yýlýnda da Ýtalya bu ittifaka katýldý. Böylece Üçlü Ýttifak Devletleri denen grup oluþtu. SONUÇ 2: Almanya siyasi birliðini kurarken Fransa'yý çok aðýr bir yenilgiye uðratmýþ ve kömür madenlerinin bulunduðu Alsas- Loren bölgesini Fransa'dan almýþtý. Almanya'ya karþý büyük bir nefret duyan Fransa Üçlü Ýttifak Devletleri'nin kurulmasý üzerine o da Rusya ile bir ittifak antlaþmasý imzaladý. (1894) Daha sonra Fransa, Ýngiltere ile de bir ittifak antlaþmasý imzaladý. (1904) Bundan kýsa bir süre sonra Ýngiltere'nin Rusya ile aralarýndaki anlaþmazlýklarý bitince bu sefer bu üç devlet (Ýngiltere, Fransa ve Rusya) kendi aralarýnda bir ittifak imzaladýlar. Böylece Üçlü Ýttifak Devletleri'nin karþýsýnda Üçlü Ýtilaf Devletleri kurulmuþ oldu. (1907) Yorum: I. Dünya Savaþý'ný hazýrlayan Bloklaþmalar bu þekilde kurulmuþtur. I. Dünya Savaþý öncesinde her bir devlet, ulusal çýkarlarýný geniþletmek, korumak ve bunda sürekliliði saðlamak için askeri önlemler alma çabalarýný artýrmýþtýr. Bu nedenle her bir devlet çok büyük bir silahlanma yarýþýna girmiþ, mevcut bilim ve teknoloji olanaklarýný silah endüstrisini geliþtirmekte kullanmýþtýr. Yorum 1: Bundan sonra da I. Dünya Savaþý'nýn baþlamasý için sadece bir kývýlcýma gerek kalmýþtýr. Yorum 2: Büyük devletlerin tamamý XIX. yüzyýlýn sonlarýndan itibaren, yakýnda bir savaþýn çýkacaðýný ve bu savaþýn bütün dünyayý korkunç bir þekilde etkileyip kendi içine alacaðýný öngörmüþlerdir. Bu nedenle her devlet savaþ baþlamadan önce hazýrlýðýný tamamlamýþtýr. Bu konuda en hazýrlýksýz devlet ise Osmanlý Devleti'ydi. I. DÜNYA SAVAÞININ GENEL NEDENLERÝ I. DÜNYA SAVAÞININ ÖZEL NEDENLERÝ BLOKLAR ÝTTÝFAK DEVLETLERÝ (BAÐLAÞMA) Almanya Avusturya Macaristan Ýmparatorluðu Ýtalya Osmanlý Devleti Bulgaristan ÝTÝLAF DEVLETLERÝ (ANLAÞMA)... 2

3 Saðda I. Dünya Savaþý'nýn baþlamasýna neden olan 19 yaþýndaki Sýrp milliyetçisi, suikastçi Gavrillo Princip. Solda Princip'in öldürdüðü Avusturya Macaristan Ýmparatorluðu Velihtý Arþidük Franz Ferdinand. Saray Bosna Suikasti, Arþidük Ferdinand ve eþi Sophie nýn öldürülmesi (28 Haziran 1914) Not: Ýngiltere, Ýtalya ya savaþa kendi yanýnda katýlýrsa kendisine yeni topraklar ve sömürgeler vermeyi vaat etmiþtir. (Gizli Antlaþmalar olayýyla kendisine söz verilen yerler; Batý Anadolu, Ýç Anadolu nun büyük bir kýsmý ve Akdeniz Bölgesinden bazý yerler olacaktýr.) Bunun üzerine Ýtalya Ýttifak Devletleri grubundan ayrýlarak Ýtilaf Devletleri arasýna katýlmýþtýr. Yorum: Bu durum siyasi ve ekonomik çýkarlarýn ülkelerin politika deðiþikliklerinde etkili olduðunu gösterir. Savaþýn Baþlamasý: Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu veliahtý Arþidük Ferdinand ile karýsýnýn Saraybosna'yý ziyaretleri sýrasýnda Sýrplý bir genç tarafýndan öldürülmeleri. (28 Haziran 1914) Yorum 1: Bu bir milliyetçilik olayýdýr. Yorum 2: Saraybosna'da çok sayýda Sýrp yaþamaktaydý. Gerek burada yaþayan Sýrplar gerekse Sýrbistan Devleti, Saraybosna'yý Sýrbistan'a baðlamak amacýndaydýlar. Rusya da Panslavizm politikasýnýn bir gereði olarak bu amacý desteklemekteydi. Avusturya ise bölgenin hakimiyetini kimseye kaptýrmak niyetinde deðildi. Arþidük Ferdinand'ýn bölgeye ziyaretinin amacý da Avusturya'nýn bölgedeki bu hakimiyetini baþta Rusya olmak üzere, Sýrbistan'a ve Saraybosna'da yaþayan Sýrplara göstermekti. Kýsaca bu gezi bir gövde gösterisiydi. SONUÇ: Avusturya cinayetin sorumlusu olarak gördüðü Sýrbistan'a çok sert bir nota verdi. Sýrbistan, Rusya'dan aldýðý destekle Avusturya'ya meydan okudu. Bunun üzerine Avusturya-Macaristan Ýmparatorluðu Sýrbistan'a savaþ ilan etti. Sýrbistan'ý koruyan Rusya da Avusturya'ya savaþ ilan etti. Bundan sonra da Almanya, Fransa ve Ýngiltere kendi gruplarý içindeki ittifak antlaþmalarýnýn hükümleri gereðince diðer tarafa savaþ açtý. Böylece I. Dünya Savaþý denen büyük yýkým baþladý ve bir alev topu gibi her devleti teker teker kendi içine almaya baþladý. Savaþ Baþladýðý Zaman Osmanlý Devleti'nin Tutumu Osmanlý Devleti, savaþ baþladýðý zaman bu savaþýn kendisini de etkileyeceði ihtimalinden yola çýkarak temkinli bir politika izledi. Çünkü Devlet, hem siyasal müttefik desteðine sahip olmayan yalnýz bir devlet durumundaydý hem de henüz Trablusgarp ve Balkan Savaþlarýnýn açtýðý yaralarý saramamýþtý. Böyle bir durumda Osmanlý Devleti'nin savaþa girmesi yarardan çok zarar getirirdi. Buna karþýlýk Osmanlý Devleti, Ýngiltere'den kendisini de Ýtilaf Devletleri bloðuna dahil etmesi beklentisi içinde olmuþ, hatta Ýngiltere'den bunu talep etmiþtir. Ancak Ýngiltere, müttefiki olan Rusya'nýn þiddetle muhalefet edeceði bu birlikteliðe "hayýr" cevabýný vermiþtir. Ayrýca, zaten Ýngiltere'nin Osmanlý topraklarý üzerinde açýk sömürgeci emelleri vardý. Bu nedenle Osmanlý Devleti, Ýtilaf Devletleri tarafýndan Almanya'nýn kucaðýna itilmiþtir. I. Dünya Savaþý na gönderilecek olan Osmanlý askerlerine halk desteðiyle moral kazandýrýlýrken 3

4 BÝREY DERSHANELERÝ SINIF ÝÇÝ DERS UYGULAMA FÖYÜ (TS) Bunun üzerine Osmanlý Devleti, kendisini hararetle isteyen Almanya ile 2 Aðustos 1914 yýlýnda gizli bir ittifak antlaþmasý imzaladý. Ayný gün Osmanlý Devleti genel seferberlik ilan etti ve Mebuslar Meclisi ni daðýttý. Bu karardan iki gün sonra da tarafsýzlýðýný ilan etti. Tarafsýzlýðýnýn bir gereði olarak boðazlarý kapattý ve kapitülasyonlarý tek taraflý olarak kaldýrdýðýný ilan etti. Yorum 1: Osmanlý Devleti, tarafsýzlýðýný ilan etmekle öncelikle savaþ dýþý kalmýþ, genel seferberlik ilanýyla da savaþa karþý bir hazýrlýk yapmýþtýr. Yorum 2: Ýtilaf Devletleri, Osmanlý Devleti'nin tarafsýzlýðýný ilan etmesinden büyük memnuniyet duymuþlardýr. Çünkü Osmanlý'nýn savaþ dýþý kalmasý Ýtilaf Devletleri'nin çýkarlarýna hizmet edecekti. Ýngilizlerin Çanakkale ye asker çýkarmalarý Yorum 3: Osmanlý Devleti kapitülasyonlarý kaldýrdýðýný ilan ettiði zaman doðal olarak kapitülasyonlardan yararlanan devletler baþta Ýngiltere ve Fransa olmak üzere Osmanlý'nýn bu kararýna tepki göstereceklerdi. Ancak beklenen ilk tepkiyi Ýngiltere ve Fransa deðil, Almanya göstermiþtir. Bu durum Almanya'nýn Osmanlý Devleti'ne karþý izlediði politikanýn gerçek amaçlarýný ortaya dökmüþtür. Almanya dost görünümlü sömürgeci bir devlettir. Osmanlý Devleti nin Almanya Yanýnda Savaþa Girme Nedenleri Osmanlý Devleti nin Savaþa Girme Amaçlarý Osmanlý Devleti nin son dönemlerde kaybettiði topraklarý geri almak istemesi. Alman desteði ile ülkenin kalkýnabileceði inancý. (Almanya ile 2 Aðustos 1914 te gizli bir anlaþma yapýlmasýnýn nedenlerinden biri de budur.) Kapitülasyonlar ve Düyun-u Umumiye den dolayý Ýngiltere ve Fransa nýn ekonomik baskýsý altýnda bulunmasý ve devletin bu baskýdan kurtarýlmak istenmesi. Osmanlý Devleti nin siyasi yalnýzlýktan kurtulmak istemesi Osmanlý Devleti nin jeopolitik önemi ve bu avantajlý durumun deðerlendirilerek savaþtan kazanç saðlanmak istenmesi. 4 I. Dünya Savaþý'nda harabeye dönen kasabalar, þehirler ve mabetler

5 Almanya nýn Osmanlý Devleti ni Savaþa Sokma Nedenleri Osmanlý Devletinin Savaþa Girmesi Almanya, savaþýn baþlamasýndan bir süre sonra kendi grubundan ayrýlarak Ýtilaf Devletleri bloðuna geçen Ýtalya yý tekrar kendi yanýna çekmek için iki savaþ gemisini (Goben ve Breslav) Akdenize gönderdi. Ýtalya'nýn bu olayý Ýngiltere'ye haber vermesi üzerine bir Ýngiliz filosu Cebeli Tarýk boðazýndan geçerek Akdeniz'e girdi. Bunun üzerine Goben ve Breslav, bu Ýngiliz filosundan kaçarak Osmanlý Devleti ne sýðýndý. (11 Aðustos 1914) Ýngiltere, Osmanlý Devleti'nden bu gemilerin derhal kendisine teslim edilmesini istedi. Osmanlý Devleti ise bu iki gemiyi satýn aldýðýný Ýngiltere'ye bildirdi. Adlarýný da Yavuz ve Midilli olarak deðiþtirdi. Yorum: Osmanlý Devleti, savaþ baþlamadan kýsa bir süre önce parasýný peþin ödeyerek Ýngiltere'ye iki savaþ gemisi sipariþ etmiþti. Ýngiltere, yapýmý tamamlanan bu iki gemiyi Osmanlý Devleti'ne teslim etmedi. Bu gemilerin parasý halktan para toplanarak verilmiþti. Ýngiltere'nin bu tavrý Osmanlý Devleti'nde hem devlet hem de kamuoyunun büyük tepkisine neden oldu. Bu bakýmdan Goben ve Breslav'ýn satýn alýndýðý söylemi Ýngiltere'yi çok rahatsýz etse de Osmanlý kamuoyunda büyük memnuniyet meydana getirmiþtir. Enver Paþa nýn Çanakkale denetlemesi Bu olaylarýn yaþandýðý sýralarda Almanya, büyük bir iþtahla Osmanlý Devleti'nin bir an önce savaþa girmesi için baský yapmaktaydý. Osmanlý Devleti ise ne tür kazanç ve kârlar elde edeceðini Almanya'dan kesin bir dille öðrenmeden savaþa girme niyetinde deðildi. Almanya ise böyle bir vaatte bulunmaktan ýsrarla kaçýnan ve sadece kendi alacaðýnýn peþinde olan bir devlet görüntüsü vermekteydi. NOT: Osmanlý Devleti savaþ sýrasýnda Almanya'dan teknik, askeri ve silah yardýmýný alabilmiþtir. Almanya kendi çýkarlarýnýn geleceði için bu yardýmý yapmayý zorunlu görmüþtür. Ancak Osmanlý Devleti'nde bir Enver Paþa (Harbiye Nazýrý) faktörü vardý ve Enver Paþa tereddütsüz hemen savaþa girilmesi konusunda Almanlarla ayný fikirdeydi. I. Dünya Savaþý nda yoðun bombardýman altýnda taarruz eden piyadeler SONUÇ: Sadece Enver Paþa'nýn bildiði bir operasyonla Amiral Suþon komutasýndaki Yavuz ve Midilli Karadeniz'e açýldý ve bu iki gemiyle Rus limanlarý bombalandý. (29 Ekim 1914) Böylece Osmanlý Devleti fiilen I. Dünya Savaþý'na girmiþ oldu. 2 Kasým 1914'te Ýtilaf Devletleri Osmanlý Devleti'ne karþý savaþ ilan ettiler. 11 Kasým 1914'te de Osmanlý Devleti, Ýtilaf Devletleri'ne karþý savaþ ilan etti. Sarýkamýþ ta donarak þehit olan Türk askerleri 5

6 Osmanlý Devleti'nin I. Dünya Savaþý'na Girmesinin Sonuçlarý Yeni cepheler açýldý. Savaþ daha geniþ alana yayýldý ve savaþýn süresi uzadý. Ýttifak devletleri rahatlama imkaný buldular. Ýngiltere, Kýbrýs ý topraklarýna kattýðýný ilan etti. Ýtilaf Devletleri'nin Osmanlý Devleti'ne Karþý Tutumu Ýtilaf Devletleri, Osmanlý Devleti henüz savaþa girmeden önce Osmanlý Devleti'yle görüþerek Osmanlý Devleti'nin savaþ dýþý kalmasý konusunda ýsrarcý bir tutum sergilemiþlerdir. Çünkü Ýtilaf Devletleri savaþýn geniþ alanlara yayýlmasýndan ve öngörülenden daha uzun sürmesinden endiþe etmiþlerdir. Buna karþýlýk Osmanlý Devleti'ne kapitülasyonlarý kaldýracaklarý ve bazý kolaylýklar tanýyacaklarýna dair söz vermiþlerdir. Yorum 1: Osmanlý Devleti'nin savaþa girmesi Ýtilaf Devletleri'nin vaadlerine inanmadýðýný ve onlara güvenmediðini gösterir. Sicilya Drava nehri ADRÝYATÝK DENÝZÝ VARÞOVA Galiçya Viyana Sava nehri Budapeþte Makedonya Tuna nehri Bükreþ Girit A K D E N Ý Z Taarruz Cepheleri Savunma Cepheleri Müttefiklere Yardým Edilen Cepheler EGE DENÝZÝ Romanya Çanakkale KARADENÝZ Ýstanbul Ankara Süveyþ Kanalý Kanal M I S I R Nil nehri Kýbrýs Gazze Kýzýlýrmak Filistin Azak denizi Erzincan Þam Kudüs H i c a z c e p h e s i Van gölü Bitlis Musul Kerkük Baðdat A R A B Ý S T A N MEDÝNE I. Dünya Savaþý nda Osmanlý Devleti nin savaþtýðý cepheler Suriye Halep Cidde Mekke Dicle Nehri Fýrat Nehri Ýtil (Volga) Nehri Ural Nehri Kafkas Irak Kutü l Amare HAZAR DENÝZÝ Basra BASRA KÖRFEZÝ Yorum 2: Ýtilaf Devletleri, Osmanlý Devleti'nden savaþ dýþý kalmak yerine kendi yanlarýnda savaþa girmesini teklif etselerdi Osmanlý Devleti buna zaten hazýrdý. Ancak Ýtilaf Devletleri'nin amacý önce Almanya'yý etkisiz hale getirmek ve daha sonra da Osmanlý Devleti'ni rahat bir þekilde paylaþmaktý. Bu nedenle Ýtilaf Devletleri, Osmanlý'nýn savaþta tarafsýz kalmasýný istemiþlerdir. SONUÇ: Osmanlý Devleti'nin savaþa girmesi Ýtilaf Devletleri'ni çok kýzdýrmýþtýr. Bu nedenle bir an önce Osmanlý Devleti'ni savaþ dýþý býrakmak ve Osmanlý Devleti'ne son vermek için bütün donanýmlarýyla Çanakkale'ye saldýracaklardýr. Osmanlý Devleti'nin Savaþtaki Görevleri Ýngiltere'nin Süveyþ Kanalý'ndan yararlanmasýný engellemek. Böylece Ýngiltere'nin sömürgelerinden (özellikle Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda) yardým almasý önlenebilecekti. Yorum: Almanya, Ýngiltere'nin yenilmesini bütün Ýtilaf Devletleri'nin yenilmesi olarak görmüþtür. Bunun için de Ýngiltere'nin sömürgeleriyle baðlantýsýnýn kesilmesini savaþýn kaderi olarak görmüþtür. Bu amaçla da Osmanlý'nýn jeopolitik konumundan yararlanmak istemiþtir. Ýngiltere ve Fransa'nýn müttefiki olan Rusya ile baðlantý kurmasýný engellemek Yorum: Bu nedenle Osmanlý Devleti dünya tarihine etki edecek Çanakkale Savaþý ný vermiþtir. Rusya'yý oyalamak Yorum 1: Bu nedenle Osmanlý Devleti Enver Paþa komutasýnda Kafkas 'ni açacaktýr. Böylece Almanya üzerinde biriken Rus ordusu ikiye bölünecek ve Almanya'nýn savaþ yükü hafifleyecekti. Ayrýca Almanya Bakü petrollerinden yararlanma amacýndaydý. Yorum 2: Osmanlý Devleti ise Enver Paþa komutasýnda önce Moskova yý fethetmek, sonra Orta Asya Türkleriyle birleþip Turan hayalini gerçekleþtirmek ve daha sonra da Hindistan ý zorlayarak Ýngiltere ye darbe vurmak amacýndadýr. Müttefiklerine yardým etmek Yorum: Bu nedenle Osmanlý Devleti müttefiki olan Avusturya ve Bulgaristan'a yardým gönderecek ve ordularý Fransa ve Romanya ya karþý Galiçya, Romanya ve Makedonya cephelerinde savaþacaktýr. 6

7 I. Dünya Savaþý - I KONU TESTÝ 1. Birinci Dünya Savaþý nda Osmanlý padiþahýnýn halife unvanýyla yayýmladýðý cihat fermanýna raðmen bazý Araplar Türk askerine ateþ açmýþtýr. Yalnýz bu bilgiyle, I. Milliyetçilik Araplar üzerinde etkili olmuþtur. II. Osmanlý padiþahýnýn Araplar üzerindeki nüfuzu azalmýþtýr. III. Almanya Orta Doðu ya egemen olmak istemiþtir. yargýlarýndan hangilerine ulaþýlabilir? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III (LYS/2010) 2. XIX. yüzyýlýn son çeyreðinden itibaren, Almanya ile Osmanlý Devleti arasýnda yakýnlaþma baþlamýþ; Birinci Dünya Savaþý nda Osmanlý Devleti Almanya nýn yanýnda yer almýþtýr. Aþaðýdakilerden hangisinin bu yakýnlaþmada etkili olduðu savunulabilir? A) Mýsýr Valisi Mehmet Ali Paþa nýn isyan etmesi B) Osmanlý Devleti nin bir Avrupa devleti sayýlmasý C) Osmanlý Devleti nin Tanzimat Fermaný ný ilan etmesi D) Osmanlý Devleti nin parçalanma tehlikesi altýnda olmasý E) Avusturya Macaristan Ýmparatorluðu nun parçalanmasý (2008/ÖSS SOS-2) 3. Ýtalya ve Almanya nýn siyasal birliklerini tamamlayýp güçlü birer devlet haline gelmeleri ve üstünlüklerini saðlamak amacýyla destek aramalarý Avrupa da, I. sömürgecilik hareketlerinin önemini yitirmesi, II. güç dengesinin bozulmasý, III. yeni ittifaklarýn oluþmasý geliþmelerinden hangilerine ortam hazýrlamýþtýr? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve II D) I ve III E) II ve III (2005/ÖSS) Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri 7 4. XIX. ve XX. yüzyllarda gerçekleþen aþaðýdaki olaylardan hangisinin milliyetçilik i yansýtmadýðý savunulabilir? A) Birinci Dünya Savaþý nda Araplarýn Osmanlý Devleti ne karþý Ýngilizlerle iþbirliði yapmasý B) Yunanistan ýn Osmanlý Devleti nden ayrýlarak baðýmsýzlýðýný ilan etmesi C) Osmanlý Devleti nin Avrupa devleti sayýlmasý D) Avusturya-Macaristan veliahtýnýn bir Sýrp öðenci tarafýndan öldürülmesi E) Bosna-Hersek ve Sýrbistan da baðýmsýzlýk hareketlerinin baþlamasý (2000/ÖSS) 5. Bazý büyük devletlerin, Osmanlý Devleti ni Birinci Dünya Savaþý na sokmaya çalýþmalarýnda Osmanlý Devleti nin hangi özelliði önemli bir etken olmuþtur? A) Askeri gücü B) Jeopolitik konumu C) Savaþ tecrübesi D) Ekonomik gücü E) Siyasal yapýsý (1983/ÖSS) 6. Aþaðýdakilerden hangisi, Osmanlý Devleti nin Birinci Dünya Savaþý nda Üçlü Baðlaþma (Ýttifak) Devletleri yanýnda savaþa girmesinde etkili olmamýþtýr? A) Almanya nýn savaþý kazanacaðýna duyulan inanç B) Almanya ya duyulan yakýnlýk C) Uzlaþma Devletleri nin Osmanlý topraklarýna saldýrmasý D) Goben ve Breslav harp gemilerinin Rus limanlarýna saldýrmasý E) Osmanlý Ýmparatorluðu nun coðrafi durumu (1974/ÜSS)

8 I. Dünya Savaþý - I KONU TESTÝ 7. Osmanlý Devleti nin I. Dünya Savaþý na girmesindeki amaçlardan bazýlarý þunlardýr: I. Kaybetmiþ olduðu topraklardan bir kýsmýný geri almak II. Uluslararasý yalnýzlýktan kurtulmak III. Ekonomik alanda baðýmsýzlýðýný saðlamak Osmanlý Devleti nin I. Dünya Savaþý na girdiðinde Boðazlarý kapattýðýný ve kapitülasyonlarý kaldýrdýðýný ilan etmesi, yukarýdaki amaçlardan hangilerini gerçekleþtirmek istediðinin göstergesidir? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III D) I ve II E) II ve III 8. Osmanlý Devleti nin I. Dünya Savaþý na girmesinin sonucunda savaþýn daha geniþ bir alana yayýlmasýnýn aþaðýdakilerden hangisine neden olduðu söylenemez? A) Savaþa katýlan asker sayýsýnýn artmasý B) Savaþtan etkilenen sivillerin sayýsýnýn artmasý C) Yeni cephelerin açýlmasý D) Savaþýn Ýttifak Devletleri nin aleyhine dönmesi E) Ýngiltere nin sömürgelerine giden yollarýn tehdit altýna girmesi Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri 11. I. Dünya Savaþý nýn çýkmasýnda etkili olan bazý nedenler þunlardýr: I. Milli devletler kurulmasý düþüncesinin yaygýnlaþmasý II. Hammadde ihtiyacýnýn artmasý III. Rusya nýn, Avusturya nýn parçalanmasýna yönelik politikalar izlemesi Bunlardan hangileri sömürgecilik faaliyetlerinin artmasýnda etkili olmuþtur? A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz III D) I ve II E) I ve III 12. I. Dünya Savaþý nýn baþlamasýnda aþaðýdakilerden hangisi etkili olmuþtur? A) Devletler arasýnda siyasi ve ekonomik sorunlar yaþanmasý B) Anayasal yönetim anlayýþýnýn yaygýnlaþtýrýlmak istenmesi C) Demokrasi düþüncesinin güçlenmesi D) Wilson Ýlkeleri nin gerçekleþtirilmek istenmesi 9. Osmanlý Devleti nin I. Dünya Savaþý na girmesinin nedenleri arasýnda aþaðýdakilerden hangisi yoktur? A) Yönetimdeki Ýttihat ve Terakki üyelerinin Almanya yanlýsý politikalar izlemesi B) Kars, Ardahan ve Batum un geri alýnmak istenmesi C) Yeniden güçlü devletlerden biri olunmak istenmesi D) Milli sýnýrlara ulaþýlmak istenmesi E) Almanya nýn Osmanlý Devleti ni savaþa sokmak istemesi 10. Osmanlý Devleti I. Dünya Savaþý na girince halife bütün Ýslam dünyasýný kapsayan bir ferman yayýnlayarak cihat ilan etmiþtir. Böylece, Ýtilaf Devletleri nin sömürgelerinde yaþayan Müslümanlarýn isyan etmeleri amaçlanmýþtýr. Buna göre, halifenin cihat ilan etmesinin Ýtilaf Devletleri ne karþý aþaðýdaki topraklardan hangisinde isyan çýkma ihtimalini gündeme getirdiði söylenemez? A) Arap Yarýmadasý B) Trablusgarp C) Mýsýr D) Hindistan E) Cezayir 8 E) Dinin toplum üzerindeki baskýsýnýn azaltýlmak istenmesi 13. Birinci Dünya Savaþý nda Ýngiltere nin savaþa girmesi üzerine Pasifik Okyanusu ndaki donanmasýný Atlas Okyanusu na yönlendiren Almanya nýn Pasifik Okyanusu ndaki sömürgeleri korumasýz kalmýþtý. Bu durumu deðerlendiren Japonya, Almanya ya savaþ açarak Pasifik Okyanusu ndaki Alman sömürgelerini iþgal etmiþ ve ayný yýl savaþtan çekilerek Birinci Dünya Savaþý nýn bitmesini beklemiþtir. Japonya Ýtilaf (Anlaþma) Devletleri yanýnda yer almasýna raðmen, Avrupa daki savaþlara aktif olarak katýlmamýþtýr. Buna göre, Japonya ile ilgili olarak, aþaðýdakilerden hangisi söylenebilir? A) Sömürge amacý gütmemiþtir. B) Ulus devlet anlayýþýný desteklemiþtir. C) Wilson Ýlkelerine uygun hareket etmiþtir. D) Devletlerin içiþlerine saygýlý olmuþtur. E) Bölgesel amaçlar gütmüþtür. 1-C 2-D 3-E 4-C 5-B 6-C 7-C 8-D 9-D 10-A 11-B 12-A 13-E Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri Birey Dershaneleri