PAZARLAMA ARAŞTIRMALARINDA PARADİGMAL DÖNÜŞÜM VE ETNOGRAFİNİN DİJİTALE EVRİMİ: NETNOGRAFİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PAZARLAMA ARAŞTIRMALARINDA PARADİGMAL DÖNÜŞÜM VE ETNOGRAFİNİN DİJİTALE EVRİMİ: NETNOGRAFİ"

Transkript

1 PAZARLAMA ARAŞTIRMALARINDA PARADİGMAL DÖNÜŞÜM VE ETNOGRAFİNİN DİJİTALE EVRİMİ: NETNOGRAFİ Tuğba ÖZBÖLÜK * Yunus DURSUN ** ÖZ Diğer araştırma yaklaşımlarının ulaşamadığı parçalara ulaşarak, insanların ne yaptıklarını söylediklerinden ya da düşündüklerinden çok, gerçekte ne yaptıkları bilgisine erişebilen etnografik araştırmanın tüketici davranışının açıklanmaya çalışılması açısından kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Ancak, çevrimiçi sosyal deneyimler yüz yüze sosyal deneyimlerden önemli ölçüde farklı olduğundan tek başına etnografi günümüz tüketicisinin davranışını açıklamada yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, internet yoluyla giderek daha fazla sosyalleşen günümüz tüketicisini anlayabilmek amacıyla, sanal topluluklardaki tüketici davranışını inceleyen yeni bir araştırma yöntemi geliştirilmiştir. Bu çalışmada, netnografi olarak adlandırılan bu yöntemin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada, pazarlama araştırmasında meydana gelen paradigmal dönüşüm çerçevesinde netnografi yöntemi tanımlanmakta ve yöntemin uygulama süreci detaylı olarak ele alınmaktadır. Ayrıca, netnografinin sanal bir araştırma yöntemi olmasından kaynaklanan avantajları ve dezavantajları ile yönteme getirilen eleştiriler de incelenmektedir. Anahtar Kavramlar: Etnografi, Netnografi, Tüketici Araştırmaları, Sanal Topluluklar PARADIGMATIC TRANSFORMATION IN MARKET RESEARCH AND EVOLUTION OF ETHNOGRAPHY TO DIJITAL: NETNOGRAPHY ABSTRACT Reaching the parts that can t be reached by other research methods, etnographic research which reveals what people really do rather than what they say or what they think is becoming more prevalent in understanding the consumer behavior. However, online social experiences are significantly different from face to face social experiences, thus, ethnography alone is insufficient in explaining the consumer behavior. Therefore, a new research method is developed to understand today s consumer who is gradually socializing via internet. This paper aims to examine this research method called netnography. In this paper, netnography method is described within the frame of a paradigmatic transformation occurred in market research area and the process of netnography is examined in detail. Advantages and disadvantages of netnography resulted from being an online research method and criticisms of the method are also examined in this study. Keywords: Ethnography, Netnography, Consumer Research, Virtual Communities * Arş. Gör., Bozok Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü ** Prof. Dr., Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü Makalenin kabul tarihi: Haziran 2015

2 228 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss GİRİŞ Gerçek olan bir şeyin nesnel bir şekilde algılanabileceği ve sayılabileceğini kabul eden ve sayılmayan bir şeyin var olmadığını ileri süren pozitivist yaklaşım, insan davranışının karmaşıklığını açıklamada sınırlı olduğu gibi, bir tahmin (öngörü) aracı olarak da yetersiz kalmaktadır. İstatistiksel bir modellemenin en iyi olarak yaptığı iş, bir denetim yöntemi olarak hizmet vermektir; derinlemesine bir bakışa sahip olmadığı için insan davranışının anlamlarını ve insanların hislerini tahmin edemez. Bu nedenle, pozitivist yaklaşım, tüketici anlayışı ve iç görüsü (rakamların arkasındaki anlamları) üretmede yetersiz kalmaktadır (Mariampolski, 2006: 13). Gerçekliğin insandan bağımsız olarak var olduğunu savunan pozitivist bilim anlayışının ancak doğa (pozitif) bilimlerinde yararlanılabilecek bir anlayış olduğunu ileri süren ve ona karşıt olarak gelişen yorumsamacı bilim anlayışı ise, toplumsal olguların fiziksel olgulardan farklı olduğunu ve fizik bilimlerinin yöntem ve teknikleri ile kavranamayacağını ileri sürmektedir. Yorumsamacı yaklaşıma göre, sosyal bilimlerin amacı, nedensellik ilişkilerini açıklamaktan ziyade toplumsal olguları anlamak ve yorumlamaktır. Sosyal bilimlerde pozitivist paradigmadan yorumsamacı paradigmaya doğru yaşanan dönüşümle birlikte nitel araştırma desenlerinin kullanımı giderek yaygınlaşmakta ve pazarlama disiplini de bahsi geçen dönüşümden etkilenmektedir. Tüketici araştırmalarında yüzeyden cevap verilemeyecek karmaşık konuları geliştirmek ve anlamak için kullanılan yorumsamacı yaklaşım (Gouilding, 2005: 301) tüketici davranışlarının tahmin edilmesi yerine açıklanmaya çalışılmasının gerektiğini savunmaktadır. Tüketici davranışının açıklanmaya çalışılması açısından kullanımı giderek yaygınlaşan etnografik yöntemler, son yıllarda sanal ortamlarda da kullanılmakta ve sanal toplulukların davranışlarını açıklamada önemli ipuçları sağlamaktadır. Sanal ortamda uygulanan bu etnografik yöntemler siber etnografi ya da netnografi olarak adlandırılmaktadır (Akturan, 2007: 241). Henüz yeni kabul edilebilecek bir süredir kullanılmakla ve her metot gibi çeşitli kısıtlara sahip olmakla beraber netnografi, çok önemli fırsatlar sunması nedeniyle gerek akademik, gerekse profesyonel alanda giderek daha fazla araştırmacının dikkatini çekmektedir (Dahan, Levi, 2012: 35). Bu bağlamda, bu çalışmada, etnografi ve onun sanal ortamdaki uzantısı olarak görülen netnografi yöntemi, pazarlama araştırmasındaki paradigmatik dönüşüm çerçevesinde ele alınmaktadır. Çalışmada mevcut literatür doğrultusunda yöntemin uygulama süreci aşamalar halinde anlatılmakta, ayrıca henüz yeni bir yöntem olması nedeniyle yöntemin uygulama sürecine getirilen eleştiriler de incelenmektedir.

3 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 229 I. POZİTİVİST PARADİGMADAN YORUMSAMACI PARADİGMAYA Pozitivizmin varsayımı, gerçek olan bir şeyin nesnel bir şekilde algılanabileceği ve sayılabileceğidir. Pozitivistler, sayılmayan bir şeyin var olmadığını ileri sürerler. Ancak, pozitivist yaklaşım, derinlemesine bir bakış açısına sahip olmadığı için, insan davranışının karmaşıklığını açıklamada sınırlı kalmaktadır (Mariampolski, 2006:13). İncelediğimiz dünyanın bizden bağımsız olarak var olduğunu, bizim onun hakkında nasıl düşündüğümüzden bağımsız olarak algılanabileceğini, bağımsız bir var oluş olduğunu ileri süren pozitivist paradigmanın aksine, yorumsamacı paradigmaya göre, dışımızdaki dünya sadece simgesel olarak temsil edilmiştir. Gerçeğin kendisi, insanların algıladıkları simgelerdir, gerçekliğin temsilcileri olarak simgelerdir (Kümbetoğlu, 2005: 22). Sosyal bilimciler oluşturulmuş olan bu dünyayı anlama çabalarını basitçe olguları bir araya getirip, onları istatistikî işlemlere tabi tutarak sınırladıklarında, görüngülerin ötesine geçemezler. Toplumsal olguların, süreçlerin özüne inebilmek için bireylerin deneyimlerinden oluşan ve bir anlam sistemi içinde hareket ettikleri asıl bağlantıları anlamak gerekmektedir. Bu nedenle yorumsamacı paradigmada araştırmacının olguları keşfetmek, onları toplamak gibi bir işlevi olduğu reddedilmiş, paylaşılan yapıları olduğu gibi yansıtmaları gerektiği görüşü benimsenmiştir (Gibbs, 2002: 4-6). Sosyal araştırmaya getirilen yorumsamacı yaklaşımlar, sosyal eylemin genellikle sadece eyleme anlam veren kavramlar, kurallar, gelenekler ve inançların kültürel sisteminde ele alınarak yorumlanabileceği fikrine dayanmaktadır (Moisander, Voltanen, 2011: 248). Aşağıdaki tabloda pazarlama araştırmasında araştırma amacı, araştırma tasarımı, analiz birimi, kullanılan yöntemler ve ampirik materyaller açısından geleneksel yaklaşım ve yorumsamacı yaklaşımın bir karşılaştırması görülmektedir. Tüketiciyi rasyonel birim olarak gören pozitivist yaklaşımın aksine yorumsamacı yaklaşım, tüketiciyi içinde bulunduğu sosyal ve kültürel gerçeklik temelinde anlamayı amaçlamaktadır. Pozitivist yaklaşımın tüketici davranışını tahmin etme ve modelleme varsayımlarına karşıt olarak gelişen yorumsamacı (interpretivist) yaklaşım, gerçekliğin sosyal olarak yapılandığını, birçok gerçekliğin olduğunu, tüketici davranışlarında nedenselliğin değil çoklu ve eşanlı ilişkilerin söz konusu olduğunu ve bundan dolayı da tüketici davranışlarının tahmin edilmesi yerine açıklanmaya çalışılmasının doğruluğunu savunmaktadır (Ventura, 2003: 83). Tüketici araştırmalarında yüzeyden cevap verilemeyecek karmaşık konuları geliştirmek ve anlamak için kullanılan yorumsamacı araştırma yöntemleri (Gouilding, 2005: 301), incelenen insanlar için neyin anlamlı ya da önemli olduğunu ya da bireylerin gündelik yaşamı nasıl deneyimlediğini öğrenmek ister. Toplumsal yaşama dair bir anlayış geliştirmek ve insanların doğal

4 230 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss ortamlarında nasıl anlam oluşturduğunu keşfetmeyi amaçlar (Neuman, 2011: 130). Bu bağlamda, pazarlama araştırmacılarının pazarda meydana gelen temel değişimleri daha iyi anlayabilmek için, daha keşfedici ve veri güdümlü yorumsamacı araştırma yöntemlerini kullanmaya ihtiyaçları vardır (Moisander, Voltanen, 2011: 250). Tablo 1: Pazarlama Araştırmasında Geleneksel Yaklaşım ve Yorumsamacı Yaklaşım Araştırma Amacı Araştırma Tasarımı Analiz Birimi; Müşteri Pazarlarının Nasıl Anlaşıldığı Ve Kavramsallaştırıldığı Genel Olarak Karşılaşılan Pazarlama Problemleri Kullanılan Yöntemler Ampirik Materyaller Geleneksel Yaklaşım Karar almak için, genelleştirilebilir bilgi ve gerçeği sağlamak Öncül, teori odaklı Kaynak: Moisander, Voltanen, 2011: 250. Hedef yönelimli birey; birey ihtiyaç duyar ve ister; sosyodemografik değişkenler; kaynaklar Marka bilinirliğini ölçmek; pazarlama performansını izlemek; pazar payını hesaplamak; mevcut geliri analiz etmek; pazarlama stratejilerinin etki ve sonuçlarını izlemek Deneyler, anketler (yüz yüze, mail, telefon, internet) Çoğunlukla kantitatif gerçekler ve sayılar ; tercihlerin, tutumların, algıların, niyetlerin ve davranışların kantitatif sunumları veya ölçümleri Yorumsamacı Yaklaşım Belirli bir tüketici pazarı için derinlemesine anlayış sağlamak Beklenmeden ortaya çıkan, veri odaklı Kültür ve topluluğun üyesi olarak bireyler; Sosyal ve tarihsel olarak yerleşmiş eylemler; anlamlar, mitler ve semboller Marka anlamlarını anlamak; tüketici-pazarlamacı etkileşimiyle ilgili derin anlayış kazanmak; pazar sembolizmini anlamak; pazarlama stratejileri geliştirmek, iyileştirmek ve değerlendirmek Etnografik araştırma, görüşmeler, odak gruplar, gözlem, yansıtma teknikleri Çoğunlukla kalitatif; görüşmeler; tartışmalar; fotoğraflar; videolar; çizimler; web tabanlı materyaller; saha notları ve dergiler; günlükler; hikayeler; birinci şahıs hikayeleri; belgesel materyalleri, kurmaca ve medya metinleri Sosyal bilimciler tarafından kullanılan başlıca yorumsamacı araştırma yöntemleri, fenomenoloji, etnometodoloji ve etnografidir. Araştırılan olgunun, insanlar için yapı ve deneyiminin özünün ne olduğu sorusunu temel alan fenomenolojik araştırmanın temel varsayımı, sadece deneyimlerimizle yaşadıklarımızı bilebileceğimizdir. Tek bir nesnel gerçekliğe karşı çıkan fenomenolojik araştırma, başta tüm anlayışlarımızın olgunun duyusal deneyimlerinden oluştuğunu, fakat bu deneyimin tanımlanması, açıklanması ve yorumlanması gerekti-

5 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 231 ğini ileri sürer. Etnometodoloji ise, insanların yaşamlarını nasıl (hangi yöntemle) anlamlandırdıklarını inceler ve kendi gerçekliklerine düzen ve şekil verme yoluyla ilgilenir. Etnometodolojik yaklaşıma göre gerçeklik, bireylerin kendi kültürlerini yansıtan toplumsal normlar aracılığıyla içselleştirilebilen bir gerçekliktir (Dedeoğlu, 2002: 86-87). Pazarlama araştırmasında kullanımının daha yaygın olması nedeniyle, bu çalışmada, yorumsamacı araştırma yöntemlerinden etnografi üzerinde durulacaktır. II. ETNOGRAFİ VE PAZAR ODAKLI ETNOGRAFİ İnsan davranışı araştırmalarında iki önemli sorun, insanların davranışlarını tam olarak hangi ölçüde ifade ettikleri: sormanın sınırları (the limitations of asking) ve insanların her zaman söylediklerini yapmamaları problemidir (Elliot, Elliot, 2003: 215). Bu sorunların üstesinden gelebilmek ve karmaşık bir yapıya sahip tüketici davranışı dinamiklerini ortaya koyabilmek amacıyla sosyal bilim araştırmalarında etnografi yönteminin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır (Canniford, 2005: 205). İnsanların ne söylediğine değil, gerçekten ne yaptığına odaklanmada, etnografi yöntemi, insanların alışılagelmiş ve kültürel karmaşık davranışları hakkında konuşma ve bunlara bir açıklama getirmedeki yetersizliklerine cevap verebilmektedir (Arnould, Wallendorf, 1994: 484). Eskiden sadece antropologlar tarafından bir kabilenin kültürünü öğrenmek amacıyla kullanılan etnografi, günümüzde uygulama alanını daha da genişletmiş olup, yorumsamacı sosyal bilimin bütün alanlarında kullanılmaktadır (Moisander, Voltanen, 2011: 251). Bugün, etnografi, antropoloji, sosyoloji, eğitim, pazarlama, yönetim ve politika gibi birçok farklı disiplinde kullanılan bir araştırma stratejisidir. Etnografi, çoğu geleneksel araştırma yönteminin sağladığından daha nitelikli, kapsamlı ve derin bilgi sağlaması nedeniyle, daha değerli bir yöntem haline gelmektedir. Bunun bir sonucu olarak da çoğu işletme, araştırma araçlarını insan-odaklı ve gözleme dayalı araştırma yöntemlerini kapsayacak şekilde genişletmişlerdir. Bu yöntemler genelde etnografik yöntemler olarak anılmaktadır (Suri, Howard, 2006: 246). Sosyal bilimlerde oldukça eskiye dayanan bir yöntem olmakla birlikte etnografik araştırma, pazarlama alanında kullanımı yeni olan bir tekniktir (Goulding, 2003: 295). Pazarlama araştırmasında etnografinin en açık şekilde kullanımı, tüketici satın alma davranışını anlamak için bir araç olarak kullanılmasıdır (Agafonoff, 2006: 119). Tüketici davranışlarının çoğu, tüketicilerin aktif olarak düşünmedikleri günlük rutin ve pratikleri içerir. Örneğin, insanların gündelik hayatta teknolojik aletleri kullanma alışkanlıkları öğrenilmek istendiğinde, bu durum tüketiciler için detaylandırmanın, hatta tanımlamanın bile zor olduğu, çok alışılagelmiş ve rutin bir durum olabilmektedir. Bu yüzden, insanların bilinçli olarak hareket ettiği ve kişisel güdülerini yansıttığı varsayımına dayanan

6 232 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss geleneksel anket ve görüşme teknikleri ile bu tarz deneyimler ve bunlarla bağlantılı kullanma amaçlarını açıklamak zordur. (Arnould, Wallendorf, 1994: 484). Etnografi yöntemi ile araştırmacının, tüketicilerin günlük hayatına dâhil olarak bir dizi alan araştırması yöntemini (özellikle katılımcı gözlem ve kişisel, bağlam içi görüşmeler) kullanarak belli bir sosyal ortamda veri topladığı bir araştırma süreci kastedilmektedir (Moisander, Voltanen, 2011: 251). Arnould (1998: 86) etnografi, eylemin salt bilişsel, davranışsal ya da duygusal olmaktan çok kültürel ve/veya sosyal yapısal modellerini açıklamaya çalışır düşüncesine dayanan pazar odaklı etnografi kavramını ilk ortaya atandır (Goulding, 2005: 298). Pazar odaklı etnografi, bir mal ya da hizmetin pazarını oluşturan insanların davranışına odaklanan etnografi anlamında kullanılmaktadır (Arnould, Wallendorf, 1994: 484). Pazar odaklı etnografi, marka ekolojisinin yoğun betimlemelerini (thick descriptions) ve markaların insanların hayatındaki karmaşaya nasıl uyum sağladığını anlamayı sağlar. Tüketim davranışının sembolizm ve anlamlarını anlamaya yardım eder ve markayla ilgili davranışların tüketicinin yaşam dünyasındaki geniş sosyal ve kültürel deneyimi ile nasıl bütünleştiğini keşfeder (Elliot, Elliot, 2003: 222). III. ETNOGRAFİNİN DİJİTALE EVRİMİ: NETNOGRAFİ İnternetin artan kullanımı, sanal ortamda giderek daha fazla yer alan tüketicilerin davranışını anlamlandırabilmek amacıyla etnografik araştırma tekniklerinin sanal ortama adapte edilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu doğrultuda, sanal topluluklardaki tüketici davranışını inceleyen yeni bir araştırma yöntemi geliştirilmiştir. Çevrimiçi kültür ve toplulukların incelenmesine katılımcı bir yaklaşım olan yöntem, siber etnografi, siber antropoloji, dijital etnografi, online etnografi, sanal etnografi gibi isimlerle anılmaktadır. Ancak bu terimler daha çok sosyologlar ve diğer araştırmacılar tarafından kullanılırken, pazarlama araştırmasında yöntem netnografi adını almıştır. Netnografi, etnografi yönteminin günümüz bilgisayara dayalı sosyal dünyasının karmaşıklığına adapte edilmiş halidir. Etnografide yüz yüze ve kültürel etkileşimler yoluyla veri toplanırken, netnografide çevrimiçi iletişim yoluyla veri toplanmaktadır. Sanal topluluklarda giderek daha fazla sosyalleşen günümüz tüketicisini anlamak adına sanal topluluklardaki tüketici davranışını inceleyen bir araştırma yöntemi (Kozinets, 1998: 366) olan netnografi, Sage Sosyal Araştırma Yöntemleri Sözlüğü nde antropolojinin geleneksel ve yüz yüze yürütülen etnografik araştırma tekniklerini, bilgisayar aracılı iletişimler sayesinde oluşan sanal kültür ve toplulukların çalışmalarına uyarlayan kalitatif ve yorumlayıcı araştırma metodolojisi (Jupp, 2006: 193) şeklinde tanımlanmaktadır. Netnografi, tek bir terim altında, bilgisayar-aracılı etnografinin uygulanmasındaki temel esasları ve

7 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 233 daha da önemlisi diğer kültürel araştırma biçimleriyle entegrasyonu önermesiyle diğer kalitatif internet araştırmalarından farklılaşmaktadır (Kozinets, 2010: 17). Kozinets e göre, Rheingold (1993) un sanal topluluk tanımı, netnografiye bazı önemli içgörüler sağlamaktadır (2010: 8): Sosyal Yığınlar: Bu terimin kullanımı, netnografinin kişisel mesajların internete gönderilmesini inceleyen bireyci bir yaklaşım olmadığını netleştirmektedir. Netnografinin odak konusu topluluktur. Netnografi, gruplaşmaları, toplanmaları ya da insan topluluklarını inceler. Böylece, analiz düzeyi sosyologların mezo düzey olarak adlandırdıkları (birey düzeyinde mikro ya da tüm sosyal sistem düzeyinde makro değil, ikisinin arasında daha küçük bir grup düzeyinde) düzeydir. Net ten Ortaya Çıkma: İsminden de anlaşıldığı gibi, netnografi, odak veri kaynağı olarak internet bağlantılarından ya da bilgisayar aracılı iletişim yoluyla ortaya çıkan etkileşimleri inceler. Tartışmalar ya da İletişimler: Netnografi için gerekli bir unsur olan iletişim, anlamlı sembollerin bir mübadelesidir ve insani sembol sistemlerinin bütün biçimleri dijitalleştirilmekte ve bilgi ağları aracılığıyla paylaşılmaktadır. Bunların her biri netnografi için kullanılabilir veri içermektedir. Yeterli Sayıda İnsan: Sanal ortamdaki bir grubun topluluk hissi vermesi için minimum insan sayısına işaret eder. Alt sınır için bu sayı 20 olarak belirlenebilir. İletişimin etkinliği için maksimum sayı da arasında olabilir. Halka Açık Tartışmalar: Erişilebilirlik, sanal topluluk oluşumu ve netnografi uygulaması için önemlidir. Çoğu netnografik tartışma kapalı değil, halka açıktır. Yeterince Uzun Süreli: Zamanın uzunluğuyla kastedilen, netnografinin sanal toplulukları süregelen ilişkiler olarak incelemesidir. Bunlar, tek seferlik toplantılar değil, devamlı ve tekrarlanan interaktif temaslardır. Yeterli insani duygu: Sanal topluluklardaki diğer insanlarla otantik ilişkinin subjektif hissiyle ilgilidir. Dürüstlük, karşılıklı destek, güven, yakınlık ifadeleri ve başkalarıyla sosyalleşme niyeti ifadeleri gibi duygusal konuları içerir. Kişisel İlişki Ağları Geliştirmek: Bu özellik, bireyler arasındaki ilişkilerin toplamından bir grup hissi yaratıldığı kadar, grup üyeleri arasında sosyal bir karmaşıklık da olduğunu ileri sürer.

8 234 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss A. NETNOGRAFİ UYGULAMA SÜRECİ Netnografi yönteminin etnografi yönteminde olduğu gibi, planlama ve kültürel giriş, veri toplama ve analizi, güvenilir yorumlama, etik standartları sağlama ve araştırma sunumu olmak üzere beş aşaması bulunmaktadır. Şekil 3.4. Kozinets tarafından geliştirilen netnografik araştırma sürecine ilişkin bir akış şeması sunmaktadır: Şekil 1: Netnografi Uygulama Süreci Kaynak: Kozinets, 2010: Planlama ve Kültürel Giriş Netnografinin ilk aşaması olan planlama ve kültürel giriş aşaması, araştırmacının araştıracağı şeyin tam olarak ne olduğuna, onu nasıl inceleyeceğine, kendisini topluluğa nasıl tanıtacağına, projeyi etik olarak nasıl ele alacağına karar verdiği, araştıracağı topluluklar ya da kültürleri belirlediği aşamadır. Planlama aşamasında yapılması gerekenlerden ilki, araştırma odağının ve araştırma sorularının belirlenmesidir (Kozinets, 2010: 75). Netnografik araştırmayı planlama aşamasında yapılması gerekenlerden ilki, araştırma odağının ve araştırma

9 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 235 sorularının belirlenmesidir. Araştırma odağı ve araştırma soruları belirlendikten sonra da tanımlanan araştırma konuları hakkında araştırmacıyı bilgilendirecek ve sorulan araştırma sorularını cevaplandırmaya yardım edecek belli sanal ortamların saptanması gerekmektedir (Belz, Baumbach, 2010: 305). Araştırmanın yürütüleceği ortama karar verebilmek için ise bazı hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir (Kozinets, 2002: 66; Kozinets, 2010: 89 ): Topluluğun geçerli, araştırma odağıyla ilgili bir konuya sahip olması, Katılımcılar arasında interaktif bir iletişim akışı sağlaması, Yeterli miktarda ileti içermesi, Zengin, detaylı ve açıklayıcı veri sunması, Çok sayıda heterojen katılımcıyı içeriyor olması, Üyeler arası aktif, yeni ve düzenli etkileşime olanak veriyor olması. Araştırma açısından elverişli sanal ortamın saptanması, kimi zaman aylarca sürebilmekte ve bu süreçte topluluklardaki katılımcı profillerinin ve tartışma konularının derinlemesine incelenmesi gerekmektedir (Kozinets, 2002: 63). Bu nedenle, araştırmacının katılımcılarla iletişime geçmeden önce belirlenen topluluğun diline hâkim olması için pusuya yatması gerekmektedir (Maclaren, Catterall, 2002: 323). Pusuya yatmanın amacı, sadece sanal topluluk hakkında bilgi edinmek değil, aynı zamanda o toplulukta bir yer edinmektir. Araştırmacı pusuya yatarak, o kültüre giriş yapacak bir strateji belirleyebilir (Akturan, 2009: 6). 2. Veri Toplama Planlama ve kültürel giriş aşamasında araştırma yapılacak ortamın seçilmesi ve araştırma odağı ve araştırma sorularının belirlenmesinin ardından veri toplama aşamasına geçilmektedir. Veri analiziyle iç içe ilerleyen veri toplama aşaması, bir kültür ya da topluluğun üyeleriyle iletişime geçilmesi anlamına gelmektedir (Kozinets, 2010: 95). Netnografinin veri toplama aşamasını içerik analizinden ya da sosyal ağ analizinden ayıran en önemli özelliği, araştırmacının bir katılımcı olarak topluluk üyeleriyle iletişime geçebilmesidir. Netnografik bir araştırmada üç tür veri toplanır. Bunlar arşivsel veri, temin edilmiş veri ve saha notu verileridir. Çevrimiçi ortamda hali hazırda bulunan ve araştırmacının herhangi bir katılımı olmaksızın kopyalanarak elde edilen veriler arşivsel veri olarak adlandırılmaktadır. Kozinets, bütün önemli bilgilerin harflerle ve rakamlarla taşınmadığını, görsel ve grafiksel veriyi de ihmal etmemek gerektiğini belirtmektedir. Arka plan renklerine ve fon biçimlerinin yanı sıra, çizimler, his simgeleri (emoticons) ve fotoğraflar gibi daha açık grafiksel su-

10 236 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss numlara da dikkat edilmesi gerekmektedir. Anlık mesajlaşma, yorum ekleme ve e-posta gönderme yoluyla ve araştırmacının aktif katılımıyla elde edilen veriler temin edilmiş veri olarak adlandırılmakta ve ikinci tip veri grubunu tanımlamaktadır. Üçüncü tip veri grubunu ise araştırmacının topluluk, topluluk üyeleri ve üye etkileşimleriyle ilgili gözlemlerini yazarak oluşturduğu saha notu verileri oluşturmaktadır (Kozinets, 2010: 98). Kozinets, veri toplama açısından etnografi metodunda dikkate alınması gerekmeyen fakat netnografide önemli olan iki konu üzerinde durmaktadır. Bunlardan ilki, araştırmacının çevrimiçi sosyal ortamlar ile yüz yüze ortamların farklılığını iyi kavraması gerektiği, ikincisi ise etnografinin yüz yüze ve kültürel etkileşimlerden veri toplarken; netnografinin çevrimiçi etkileşimler yoluyla veri topladığının bilinmesi gerektiğidir (Bowler, 2010: 1272). Netnografın, veri toplama konusunda genel olarak dikkat etmesi gereken bazı noktalar ise şunlardır (Kozinets, 2010: 96): Veri toplama, netnografik katılımla bağlantılıdır. Fakat netnografik katılım mesaj göndermeden sadece gruba gelen mesajları okumak ve gönderilen bağlantılara tıklamaktan ibaret değildir. Katılım için sadece gruba kayıt yaparak üye olmak yeterli değildir. Netnografi, etnografik içgörü olmadan sadece bir kodlama alıştırmasından ibarettir. Etnografinin standartlarına karşı koyan derinlemesine anlayışla ve yoğun betimlemelerle dolu netnografiler yazmak için, sadece izlemek, veri indirmek ve bir kenarda durup analiz yapmak yeterli değildir. Her netnograf, her tür topluluk eylemine dâhil olmak zorunda olmasa da, topluluk eylemlerinin bazı türlerinde yer olmak zorundadır. Netnograf, muhtemelen topluluğu yönlendirmek istemeyecektir, fakat görünmez de olmaması gerekmektedir. Sanal bir topluluktaki etkileşimden doğrudan veri kopyalamanın büyük bir dezavantajı veri miktarıdır: Günlük 100 ü aşkın mesaj olabilir. Bu durumda, araştırmacının iki seçeneği vardır: araştırmanın kapsadığı süreyi sınırlamak ya da sadece belirli diyalogları ya da konuları takip etmektir. Bir başka önemli husus da dil ötesi ipuçlarının yokluğu dolayısıyla araştırmacının araştırma üzerindeki kontrolünün azalmasıdır. Bununla birlikte çevrimiçi iletişim duyguları vurgulayacak his simgeleri, büyük harf ve ünlem işaretleri gibi bazı sözsüz ipuçları da içerir. Araştırmacı veri toplama ve yorumlama aşamalarında bu ipuçlarını dikkate almalıdır (Catterall, Maclaran, 2001: ). Netnografik araştırmada araştırmacılar veri toplarken verilerin işlevsel olup olmadığına karar vermek; konuyla ilgili ve enformasyon amaçlı mesajları, konuyla ilgisiz ve sosyal amaçlı mesajlardan ayırmak zorundadır (Kozinets, 2002:

11 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi ). Ayrıca, diğer araştırmacıların gönderdiği geçmiş araştırma sorularını da tekrarlamamalıdır. Etnografik araştırma yürüttüğü gerçeği hakkında yeterince açık olurken, kendi sorularının olabildiğince diğer üyelerin gönderdiği mesajlar gibi görünmesini sağlamalıdır. Araştırmacı, konuşmaları bir sorgulama gibi değil, bir sohbet olarak görmeli, o kültüre yeni girmiş biri olduğunu ve gruptakilerden yeni şeyler öğrenmek için orada olduğunu unutmamalıdır (Kozinets, 2010: 109). 3. Verilerin Analizi ve Güvenilir Yorumlama Netnografik araştırmalar çoğunlukla, metinsel ifadelerin incelenmesi yoluyla gerçekleşmekte ve metinsel ifadelerden güvenilir bir yorumlama yapmak için oldukça dikkatli olunması gerekmektedir. Örneğin, metinsel iletişimde yüz yüze iletişimden farklı olarak katılımcıların kendilerini daha kontrollü bir biçimde yansıtma ihtimali söz konusu olabilmekte ve araştırmacının bu durumu göz önünde bulundurması gerekmektedir (Dahan, Levi, 2012: 41). Netnografik veri analiz edilirken, genellikle bilgisayar destekli veri analizinden yararlanılır. Bilgisayar destekli veri analizi, netnografik araştırma sürecinde araştırmacıyı destekleyecek yazılım araçlarının dikkatli bir şekilde kullanılmasıdır. Bilgisayar destekli kalitatif veri analizi (CAQDAS) diğer kalitatif analiz biçimleri gibi, tekrarlanan konuları, kavramları, fikirleri, süreçleri, bağlamları ve diğer ilgili yapıları belirleyerek ve kodlayarak verileri yorumlar. Yapılar kodlandığında ve aralarındaki ilişkiler test edildiğinde, açıklamalar ya da teoriler geliştirilebilir ve program tarafından kaydedilebilir (Kozinets, 2010: 127). Çoğu netnografik verinin zaten dijital biçimde olması ve internet madenciliği yaparak belli bilgisayar dosyalarını otomatik olarak oluşturan birçok arama programının olması, bilgisayar destekli kalitatif veri analizi açısından kolaylık sağlamaktadır. Bu programlar, netnografların çoğu zaman çok büyük ve yayılmış olan veri setini bir bütün olarak düşünmelerini sağlar ve netnografa projesini düzenlenmiş tutmasında da yardımcı olur. Veriye oldukça kolay ulaşabildikleri için, analiz boyunca veriye bir yakınlık da sağlayabilirler. Görselleştirme seçenekleri de ilginç yeni yaratıcı düşüncelere öncülük edebilir. Ancak, Kozinets bilgisayar destekli yöntemlerin bu avantajlarının yanında bazı dezavantajlarının da olduğunu belirtmiştir (Kozinets, 2010: 129): Sınırsız dosya depolamayla, araştırmacılar kendilerini her tür veriyi toplamaya zorlamaktadırlar. Araçsal metin aramaları çok kolay uygulanabilir, fakat çok amaçsız sonuçlar içerebilir ve çoğu zaman amaçlanan sonuçlar kaçırılabilir.

12 238 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss Bilgisayar dosyaları kaybolmaya karşı korumasızdır. Sadece bir tuşa basmak bile aylarca özenle toplanan verileri silebilir. Araştırmacılar, verilerden ortaya çıkacak gibi görünen bir teori olmaksızın, giderek artan miktarlarda kodlama ve sınıflandırma uygulayarak kodlama tuzağı na (Richard, 2005: 100) kolayca düşebilirler. Yazılım çok sayıda fikir ve çok sayıda kategori yaratmaya yardım edebildiğinden, analitik araçların yazılım yeterlilikleri değil, netnografın yorumlayıcı planları ve yönergelerinin rehberlik etmesi gerektiği dikkate alınmalıdır. Netnografik araştırmada verileri yorumlarken dikkate alınması gereken iki önemli husus vardır. Birincisi kimliklerin yaratıldığı, geliştirildiği ve terk edildiği sanal dünyanın yapısıyla ilgilidir. Yazılı formda ve halka açık bir biçimde gerçekleşen iletişimde katılımcıların kimliklerini ayırt etmek zorlaşmaktadır (Kozinets, 2002: 64). İnternet ortamında insanlar yaş, cinsiyet, ırk ve konumlarıyla ilgili araştırmacıyı yanıltabilmekte ve araştırmanın güvenilirliğini tehlikeye sokabilmektedirler (Frankel, Siang, 1999: 4). Ayrıca katılımcıların kimlikleri bilinmediğinde aynı katılımcıyla birden fazla kez görüşülmüş olma ihtimali de ortaya çıkmaktadır (Catterall, Maclaran, 2001: 232). İkinci husus, netnografik araştırmanın yapısıyla ilgilidir. Verileri yorumlarken, araştırmacı bu araştırmanın içerik tabanlı olduğunu unutmamalıdır. Analiz edilen veri tüketicilerin belli bir toplulukta gözlemlenen tüm eylemler dizisinden ziyade sanal bir topluluğun iletişimsel eylemlerinin içeriğidir (Kozinets, 2002: 68). Metin tabanlı bir veri kullanıldığı için de, araştırmacı verileri yorumlarken dikkatli olmalıdır. Bahsedilen iki hususa ek olarak, araştırmacının daha kesin bilgi edinebilmesi açısından toplulukta bir güven oluşturması da önemlidir (Akturan, 2009: 7). Ayrıca, verilerin değerlendirilmesi tamamen yoruma dayalı bir işlem olduğundan netnografik araştırma sonuçlarının güvenilirliği araştırmacının analiz sürecine, araştırılan konuya ve incelenen topluluğun kültürüne ne kadar hâkim olduğu ile doğrudan ilişkilidir (Varnalı, 2013: 33). 4. Etik Standartların Sağlanması Netnografik araştırma etiğinde dört önemli konu göze çarpmaktadır. Bunlar: (1) Sanal topluluklara halka açık mı yoksa özel alanlar olarak mı davranılacağı (2) Sanal topluluk üyelerinden nasıl izin alınacağı (3) Sanal topluluk üyelerine zarar vermekten kaçınma gerekliliği (4) Netnografik araştırma katılımcılarıyla ilişkili verilerin nasıl betimleneceğidir. Netnografik bir araştırmada etik konusu, araştırma sonunda bir paragrafla anlatılacak kadar basit bir bölüm değildir. Nihai araştırma raporunun doğasını dönüştürmesinin yanı sıra, öğrenilmek istenen araştırma sorusunu, araştırılacak topluluk türünü, kullanılacak spe-

13 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 239 sifik yaklaşımları ve yöntemleri, toplanacak ya da toplanılmayacak veri türlerini, topluluğa kültürel giriş yapma yolunu, topluluk üyelerine sorulacak soru türlerini, tutulacak saha notlarını ve uygulanacak analiz türünü dahi değiştirir. Araştırmanın başlangıcından sonuna kadar etik bir netnografi uygulayabilmek için bazı prosedürler belirlenmiştir (Kozinets, 2010: ): Öncelikle araştırmacının sanal toplulukta ne yaptığıyla ilgili hiç bir aldatmaca olmaması ve sanal toplulukta araştırma yapıldığı gerçeğinin araştırmacı profilinde görünür bir şekilde olması tavsiye edilmektedir. Kozinets ayrıca, netnograflara araştırmaya adanmış bir web sayfası kullanmalarını da önermektedir. İdeal olarak, web-sayfası resmi bir üniversite sunucusuna ait olmalı ve araştırmacının profiline ve hatta yayınlanmış çalışmalarına link vermelidir. Araştırmacı ayrıca, bütün aldatmacalardan kaçınarak açıkça ve doğru olarak kendisini tanıtmalı, topluluk üyeleriyle etkileşim kurmak için araştırma amacını açıkça ve doğru olarak tanımlamalı ve araştırma odağının ve ilgisinin erişilebilir, geçerli ve doğru tanımını sağlamalıdır. Sanal ortamlarda araştırma yapılmak istendiğinde açıkça izin istenmesi de gerekmektedir. İzin istenecek kişi, küçük internet sitelerinde yer alan forumlarda, sitenin kurucusu ve/veya yöneticisidir. Yahoo grupları gibi daha büyük siteler için, bir grup moderatörü ya da araştırmacının iletişim kurabileceği bir geçit denetçisi (gatekeeper) olabilir. Netnograf genelde, sanal bir toplulukla ya da kültürle etkileşim kurduğunda, diğer üyeler gibi alanda etkileşim kurar, fakat aynı zamanda deneyimleriyle ilgili saha notlarını da alır. Bu etkileşimler için haberli izine ihtiyaç yoktur. Fakat chat ya da oyun alanlarında veya sanal dünyalardaki konuşmalar gibi geçici, eş zamanlı, gerçek zamanlı iletişim araçlarıyla, araştırmacı açıkça izin almadan bu etkileşimleri asla kaydetmemelidir. Netnografide etik konusuyla ilgili hususlardan biri de üye kontrolleridir. Üye kontrolleri, araştırma raporunun bir kısmının veya bütününün bazı katılımcılarla paylaşılması ve onlarla görüş alışverişi yapılması prosedürüdür (Belz, Baumbach, 2010: 306). Araştırmacının verilerin yorumlamasını sanal topluluk üyeleriyle birlikte kontrol etmesini sağlayan (Catterall, Maclaran, 2001: 233) bu prosedürün bazı avantajları vardır (Kozinets, 2002: 66): Katılımcılar çalışmaya dâhil edilerek onlara görüşleriyle ilgili söz hakkı tanınır, Katılımcılar, ilave veriler ve spesifik içgörüler sağlayabilir, Hatalar ve yanlış anlaşılmalar elimine edilebilir, Etik tartışmaların en aza indirgenmesi sağlanır, Sanal topluluk üyeleri ve araştırmacı arasında süregelen bir ilişki yaratılabilir.

14 240 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss Sunum ve Değerlendirme Etnografik bir bakış açısından araştırma sunumu, araştırmacının gözlemlenen olguya ilişkin ne kadar nitelikli bir açıklama geliştirdiğini anlatır (Catterall, Maclaran, 2001: 234). Kozinets gerçekleştirilen netnografik çalışmanın niteliğinin değerlendirilmesinde göz önüne alınacak 10 kriter geliştirmiştir (Kozinets, 2010: ): Tutarlılık (Coherence): Netnografideki her bir yorum dizisinin içsel çelişkiden ne ölçüde bağımsız olduğunu gösteren bir derecedir. Gözlemler ve diğer netnografik veriler içsel çelişkiden bağımsız tek bir tutarlı modelde birleşmelidir. Titizlik (Rigour): Metnin netnografik araştırma standartlarına ne kadar bağlı olduğunun derecesidir. Titizlik, araştırmacının netnografik bir araştırma uygulanırken yerine getirilmesi gerekenleri yapması, başka bir deyişle metodolojik ödevini yerine getirmesi anlamına gelmektedir. Literatür bilgisi (Literacy): Netnografik metnin literatüre ne kadar hâkim olduğunun derecesidir. Araştırma, alanındaki temel meselelerle, sorunlarla ve tartışmalarla doğrudan alakalı olmalıdır. Gerçekçilik (Groundedness): Teorik sunumun veriler tarafından ne kadar desteklendiği ve veriler ve teori arasındaki bağların ne kadar açık ve tatmin edici olduğunun derecesidir. Yenilikçilik (Innovation): Netnografideki kurguların, fikirlerin, çerçevenin ve öyküleyici anlatımın, sistemleri, yapıları, deneyimleri ve eylemleri anlamada ne ölçüde yeni ve yaratıcı yollar sağladığının derecesidir. Aktarma (Resonance): Netnografik metnin, araştırılan çevrimiçi topluluk ya da kültürel olguyla edinilen, kişiselleştirilmiş ve duyarlı hale getirilmiş bağlantıyı ne ölçüde aktardığının derecesidir. Gerçeğe Benzeme (Verisimilitude): Araştırılan topluluk ya da kültürler hakkında ne kadar güvenilir ve gerçeğe yakın bir bağlantı elde edildiğinin derecesidir. Araştırma raporunu okuyanlar, toplulukla, kültürle ya da onun üyeleriyle gerçekten iletişime geçmiş gibi hissetmelidir. Yansıtma (Reflexivity): Netnografik metnin, araştırmacının rolünü ne kadar onayladığının ve alternatif yorumlamalara ne kadar açık olduğunun derecesidir. Birer katılımcı gözlemci olarak netnograflar, çevrimiçi etkileşimler yoluyla araştırma sürecinde rol oynamalıdır.

15 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 241 Praksis (Praxis): Netnografik niteliğin kuramsal ve pratiğe ilişkin bir bütünlüğü ne kadar yansıttığının derecesidir. Karışım (Intermix): Araştırmanın, üyelerin günlük yaşam pratiklerindeki sosyal etkileşimin çeşitli biçimleri (çevrimiçi ve çevrimdışı) arasındaki bağlantıyı ne kadar hesaba kattığının derecesidir. B. YÖNTEMİN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI Netnografi, etnografiden geliştirilmiş bir metot olduğundan, aralarındaki benzerlikler doğal bir sonuç olarak karşılanmaktadır. Ancak, bu benzerliklere rağmen netnografi yöntemi bazı yönleri itibariyle etnografi yönteminden farklılaşmaktadır. Netnografinin farklılığının temelinde ise, araştırma sahasının internet olması yatmaktadır (Dahan, Levi, 2012: 34). Ayrıca, geleneksel etnografi metotlarına oranla netnografi daha hızlı, basit ve az maliyetli bir yöntemdir (Kozinets, 2006: 279; Xun, Reynolds, 2010: 19). Etnografide belirli çabalarla toplanan veri, netnografide herkesin erişimine açık şekilde internette bulunmakta ve böylelikle etnografide sözü yazıya geçirmek için harcanan emek maliyeti netnografide azalmaktadır (Nelson, Otnes, 2005: 90). Sanal topluluklarla ilgili içgörü elde etmek için oldukça uygun bir yöntem olan netnografinin başlıca avantajları şunlardır: Sanal topluluklar kültürel bir kompozisyona sahip oldukları için, netnografik araştırma, davranış, alışkanlıklar, ihtiyaçlar ve istekler hakkında derinlemesine bir anlayış sağlar (Catterall, Maclaran, 2001: 233). Zengin niteliksel içeriği ve bulgularının açık uçluluğu sayesinde çok çeşitli ortamlara adapte edilebilirdir (Kozinets, 2002: 62). Katılımcılar araştırma sürecinde daha aktif rol oynarlar. Araştırmacı ve katılımcılar arasındaki etkileşim katılımcılara ilişkin subjektif bir anlayış elde etme imkânı sağlar (Ward, 1999). Araştırmacı üye kontrolleri aşamasında verilerin yorumlamasını sanal topluluk üyeleriyle birlikte kontrol edebilir ve bu şekilde onlar hakkında spesifik içgörüler kazanır, yanlış anlaşılmaları elimine eder ve süregelen bir ilişki geliştirir (Kozinets, 2002: 66). Diğer araştırma yöntemleriyle karşılaştırıldığında da netnografinin birçok avantajının olduğu görülmektedir. Bu avantajların bir kısmı etnografik yaklaşım içermesinden, bir kısmı da online bir araştırma yöntemi olmasından kaynaklanmaktadır (Akturan, 2009: 12). Netnografik araştırmanın online bir araştırma yöntemi olmasından kaynaklanan bazı spesifik avantajları ise şunlardır (Kozinets, 2002: 62-63):

16 242 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss İnternet ortamında bir araştırma yapmak, araştırmacının farklı kültürleri incelemesine olanak verir. Araştırmacıların kültürler arası (cross-cultural) çalışmalar uygulama imkânları vardır. Araştırmacılar sadece internete bağlanarak kendi kültürlerinden çok farklı kültürlere ve topluluklara ulaşabilirler. Araştırmacılar tarihsel verilere ulaşabilir ve sanal topluluğun geçmişini de değerlendirebilirler. Böylece, sanal sosyal dünya hakkında derinlemesine anlayışlar geliştirebilirler. Netnografi, kişisel görüşmeler, odak gruplar ve geleneksel etnografiden daha az maliyetlidir. Araştırmacılar, sanal ortamda gerekli olan veriyi doğrudan kopyalayabilir ve bu şekilde araştırma sürecinde zaman kazanabilirler. Ayrıca, internete kolay erişilebilirliğin sağladığı avantaj, netnografinin araştırma ortamlarını daha doğal biçimde gözlemlemesine de olanak sağlamaktadır (Langer, Beckman, 2005: 200). Netnografi, doğal olmayan ve araştırmacı tarafından oluşturulan mülakat ve odak grubu çalışmalarının aksine, tüketicilere kendi doğal ortamlarında ulaşmaktadır (Braunsberger, Buckler, 2009: 466). Araştırmacının önceden belirlediği ve sınırlandırdığı cevap seçeneklerinden oluşan anketlerle yürütülen geleneksel araştırma metotlarının aksine, çevrimiçi ortamları temel alan netnografide semboller, anlamlar, etkileşimler ve sosyal yapılar açısından çok daha derin ve zengin veri elde etme imkânı bulunmaktadır (Rokka, 2010: 384). Netnografi yöntemi kapsamlı bir şekilde uygulandığında markalara da bir takım faydalar sağlama becerisine sahiptir (Varnalı, 2013: 37): Tüketicilerin nerede toplandığı, ne paylaştıkları ve kendi aralarında nasıl iletişim kurduklarını ortaya koyar. Topluluk üyelerinin dili, hayat hikâyeleri, tarihi, eğlenceleri, hayal ve korkuları, amaçları, yaşam tarzları, ilgi alanları, uygulamaları ve ritüelleri hakkında bilgi sağlar. Toplulukların sosyal yapıları, yazılı ve yazısız davranış kuralları ve bu tüketici topluluklarında en etkili seslerin kimler olduğunu ortaya koyar. Topluluk üyelerinin nasıl ve neden tükettikleriyle ilgili birçok farklı biçim ve kalıbın keşfedilmesini sağlar. Trendlerin belirlenmesine yardımcı olur. Belirli bir topluluk nezdindeki marka algısının çözümlenmesini sağlar.

17 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 243 Marka konumlandırma ve yeniden konumlandırma fırsatlarının tespit edilmesine olanak sağlar. İhtiyaç tabanlı inovasyona zemin sağlayacak içgörüler üretir. Tüketimin veya sergilenmesi arzu edilen bir davranışın gerçekleşmesini engelleyen psikolojik veya bağlamsal engeller keşfedilebilir. Etnografiyi sanal ortama taşımak, sanal topluluklar incelenirken üstesinden gelinmesi gereken birçok zorluğu da beraberinde getirir. Bu anlamda netnografik araştırmanın avantajlarının yanında bazı dezavantajları da vardır: Görüşmecinin süreç üzerinde kontrol gücünün olduğu geleneksel görüşme sürecinin aksine, netnografik araştırmada araştırmacı ve katılımcılar arasında bir diyalog ortaya çıkar ve böylece araştırmacının kontrolü azalır (Ward, 1999). Online bir bağlantı olduğu için, katılımcı mülakatı istediği zaman sona erdirebilir (Catterall, Maclaran, 2001: 232). Sözsüz göz teması ve vücut dili gibi ipuçları, yüz yüze görüşmelerde yakınlık yaratmak için çok önemli yollarken, online görüşmelerde dil ötesi ipuçları eksik kalmaktadır (Moisander, Voltanen, 2011: 254). Verilerin yorumlanması, araştırmacıların yorumlayıcı becerilerinin olmasını da gerektirir. Çok fazla veri olduğu için, onları sınıflandırmak, araştırmacı duyarlılığı gerektirir. (Kozinets, 2002: 63). Bireylerin cevaplarının dürüst olmaması ihtimali vardır ve katılımcılarının kimliklerini tespit etmek oldukça zordur (Xun, Reynolds, 2010: 19-20). Netnografi yönteminin en önemli dezavantajı ise, sanal toplulukların bilgisayar aracılı, metne dayalı, fiziksel varlığı olmayan ve toplumsal ipuçlarından yoksun bir yapıda olmalarından dolayı tam kurallı bir araştırmaya olanak sağlayamamasıdır (Kozinets, 2002: 62). Bu durum, netnografinin bazı etik soruları tam olarak cevaplayamamasına ve bu nedenle de yetkin olmayan araştırmacıların çalışmalarının yüzeysel kalmasına neden olabilmektedir (Kozinets, 2006: 279). Kozinets, araştırmacının başarılı bir araştırma gerçekleştirmesi ve netnografik araştırmalarda yüzeysel sonuçların engellenmesi için araştırmacının topluluğun aktif bir üyesi haline gelmesi ve uzun dönemli bir inceleme yapması, ayrıca incelediği kültür ve sosyal grup içerisine tam olarak katılması ve sosyal grubun veya kültürün bir üyesi haline gelmesi gerektiğini ileri sürmektedir (Kozinets, 1998; Hogg vd., 2004: 244).

18 244 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss C. YÖNTEME GETİRİLEN ELEŞTİRİLER Netnografiye getirilen eleştiriler, genel olarak yöntemin uygulama sürecinde yer alan aşamalara yöneliktir. İlk eleştiri, sanal topluluk üyeleri arasında yalnızca adanmışlar ve içeridekiler (Kozinets,2002: 64) olarak tanımlanan katılımcılardan sağlanan verilerin araştırmanın merkezine yerleştirilmesine yapılmaktadır. Bazı araştırmacılar, adanmışlar ve içeridekiler dışında kalan üyelerden de anlamlı veri toplanabileceği ve bu üyelerin diğer üyeler kadar tutkulu olmadıkları için genel kanıyı yansıtacak önemli veriler sunabileceği görüşünü savunarak bu durumu eleştirmektedir (Langer, Beckman, 2005: 195). Netnografi yöntemine yönelik ikinci eleştiri ise, Kozinets in netnografide kullanılmasını önerdiği etik kurallara yöneliktir. Netnografik araştırma etiği konusunda sanal toplulukların halka açık olması ve yaygın erişim sağlaması araştırmacıların üyelerin gizliliği meselesini tartışmasına neden olmuştur. Bu konuda bazı araştırmacılar sanal topluluğu halka açık bir iletişim kaynağı olarak görürken, bazıları kişisel iletişim kaynağı olarak kabul etmektedirler (Akturan, 2009: 9). Bazı araştırmacılar da Kozinets in etik prosedürler konusunda gereksiz derecede titiz davrandığını ve etnografi için geçerli olan kurallara yenilerini eklemenin netnografi metodunu kısıtladığını düşünmektedir (Langer, Beckman, 2005: 195). Yöntemin uygulanmasına getirilen üçüncü eleştiri ise, üye kontrolleri aşamasına yöneliktir. Bazı araştırmacılar, internet ortamında halka açık olarak sunulan veriler için topluluk üyeleriyle iletişime geçerek onlardan izin almaya gerek olmadığını düşünmektedir. Ayrıca, üye kontrolleri aşamasında araştırma bulgularının kontrol edilmesi için topluluğa sunulmasının yöntemin doğallığına zarar vereceği (Langer, Beckman, 2005: 197) ve gözlemci olarak kalmanın daha doğal ve sağlıklı veri için anlamlı olacağı düşünülmektedir (Hamilton, Hewer, 2010: 277). SONUÇ Bugün sanal toplulukların, insanların çevrimiçi günlük deneyimlerinin bir parçası olmaya başladığı ve insanların bu topluluklarda gerçekleştirdikleri deneyimlerle kendilerine dijital bir benlik inşa etmeye başladıkları açıktır. Bu nedenle de sosyal bilimciler, internet ve bilgisayar aracılı iletişim olmaksızın sosyal ve kültürel hayatın yeterince anlaşılamayacağı sonucuna ulaşmışlardır. Bu bağlamda, internete dayalı kültürün anlaşılabilmesine olanak sağlayan araştırma yöntemlerinin, sanal toplulukların yaygınlaşmasına bağlı olarak önemi giderek artmaktadır. Bu yöntemlerden biri olan ve çevrimiçi iletişimi sadece içerik olarak değil, sosyal bir etkileşim olarak inceleyen netnografi, tüketici gruplarının ihtiyaçlarını ve karar motivasyonlarını anlamak için, sanal topluluklarda yer alan bilgilerden faydalanarak, araştırmacılara tüketici iç görüsü sağlayan online bir pazar araş-

19 Pazarlama Araştirmalarinda Paradigmal Dönüşüm ve Etnografinin Dijitale Evrimi: Netnografi 245 tırması yöntemidir (Xun, Reynolds, 2010: 18). İnternetin tüketicileri bir araya getirmesiyle, netnografi, pazarlama araştırmasında çok çeşitli bilgiler elde edilmesine olanak tanımaktadır. Sanal topluluklar, sadece tüketiciler için değil, aynı zamanda pazarlama araştırması için de zengin bilgi kaynağı olma özelliği taşırlar. Üye katkıları ve tartışmaları, tüketici ihtiyaçlarını, değerlerini, normlarını tutum ve davranışlarını gün yüzüne çıkarır. Pazar araştırmacıları, tüketicilerin ürünü nasıl kullandığını, ürün hakkında neyi beğenip beğenmediklerini ve hangi tamamlayıcı ürünlerin kullanıldığını öğrenebilirler. Ayrıca, ürünün bir bütün olarak topluluk ve çeşitli tüketici grupları için ne anlama geldiği de öğrenilebilir. Böylece, tüketiciler tarafından hazırlanan çevrimiçi içerik analiz edilerek, satın alma davranışının altında yatan süreçler daha iyi anlaşılabilir (Kozinets, 1999: 261). Netnografi aracılığıyla, çevrimiçi iletişimin ve etkileşimin gerçek zamanlı olarak kavranması, tüketici tercihlerinin belirlenmesi, tüketici dili ve ifadelerinin çözümlenerek marka anlamına yönelik doğal izlenimlerin elde edilmesi, incelenen topluluğun gündelik yaşamındaki tüketim pratiklerinin belirlenmesi, topluluk üyelerinin markaya yüklediği anlamların tespit edilmesi, trendlerin ve markanın geleceğine ilişkin fikir ve önerilerin belirlenmesi sağlanabilir. Bu bağlamda, netnografi, sadece akademik dünya için değil, pazarlama profesyonelleri için de çok önemli fırsatlar içermektedir. Günümüz koşullarında netnografi aracılığıyla tüketicilerle bağlantı kuran ve onlarla aktif olarak ilgilenen işletmeler, pazarda hem rekabetçi avantaj elde edebilecek hem de bunu sürdürebileceklerdir. Bu nedenle, işletmeler, ürün ve marka anlamlarının aktif olarak üretildiği, farklı tüketim eylemleri bağlamında nasıl şekillendiğine ilişkin iç görüler elde edebilmek amacıyla, netnografik araştırma yöntemlerini benimsemelidirler. Özellikle bugün dijital çağda gelinen noktada, varlığını giderek sanal ortama taşıyan postmodern tüketiciyi anlayabilmek için netnografinin kullanılması neredeyse bir zorunluluk halini almıştır. Bu çalışmada, netnografi yöntemi pazarlama araştırmasına yorumsamacı yaklaşım açısından mercek altına alınmıştır. Yöntemin uygulama aşamaları, avantajları ve dezavantajları ve yönteme getirilen eleştiriler derinlemesine incelenmiştir. Sonuç olarak, netnografi yöntemi, sanal toplulukları ya da kültürleri araştırma konusunda akademisyenler ve pazarlama profesyonelleri açısından her ne kadar eşi bulunmaz fırsatlar içerse de, uygulama yapılırken yönteme getirilen eleştirilerin de dikkate alınması ve yöntemin kuramsallaşmasına katkıda bulunmak açısından, pazarlama yazınında netnografik araştırmalara daha fazla yer verilmesi gerektiği düşünülmektedir. Ancak bu araştırmaların belli standartlar çerçevesinde gerçekleştirilmesi, başka bir deyişle netnografinin tanımlanan aşamalarına uygun şekilde yürütülmesi ve Kozinets tarafından belirlenen kriterler doğrultusunda değerlendirilmesi de yöntemin geliştirilmesine katkıda bulunulması açısından önem arz etmektedir.

20 246 Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, Temmuz-Aralık 2015 ss KAYNAKÇA AKTURAN, Ulun; (2007), Tüketici Davranışına Yönelik Araştırmalarda Alternatif Bir Teknik: Etnografik Araştırma, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), ss AKTURAN, Ulun; (2009), A Review of Cyber Ethnographic Research: A Research Technique to Analyze Virtual Consumer Communities, Boğaziçi Journal, (23),1-2, pp DAHAN, Gresi Sanje ve Eser LEVI; (2012), Netnografya: Sosyal Mecralarda Tüketici Araştırmaları Üzerine Yeni Bir Metot Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3, ss DEDEOĞLU, Ayla Özhan; (2002), Tüketici Davranışları Alanında Kalitatif Araştırmaların Önemi ve Multidisipliner Yaklaşımlar, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), ss FELLMAN, Michele Worth; (1999), Breaking Tradition, Marketing Research, 11(3), pp GIBBS, Graham R.; (2002), Qualitative Data Analysis, Second Edition, Buckingham: Open University Press. GOULDING, Christina; (2005), Grounded Theory, Ethnography and Phenomenology Comparative Analysis of Three Qualitative Strategies for Marketing Research, European Journal of Marketing, 39(3/4), pp HAMILTON, Kathy and Paul HEWER; (2009), Salsa Magic: An Exploratory Netnographic Analysis of the Salsa Experience, Advances In Consumer Research - North American Conference Proceedings, 36, pp , Internet Address: v36/naacr_vol36_258.pdf, Date of Access: JUPP, Victor; (2006), The Sage Dictionary of Social Research, First Edition, London: Sage Publications. KOZINETS, Robert V.; (1998), On Netnography: Initial Reflections on Consumer Research Investigations of Cyberculture, Advances in Consumer Research, 25, pp KOZINETS, Robert V.; (1999), E-Tribalized Marketing? The Strategic Implications of Virtual Communities of Consumption, European Management Journal, 17(3), pp KOZINETS, Robert V.; (2001), Utopian Enterprise: Articulating the Meaning of Star Trek s Culture of Consumption, Journal of Consumer Research, 28 (June), pp

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ. Nitel Araştırma Yöntemleri

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ. Nitel Araştırma Yöntemleri BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Nitel Araştırma Yöntemleri Başlıca iki araştırma metodolojisi vardır: niceliksel araştırma (quantitative research) ve niteliksel araştırma (qualitative research) Biyoloji,

Detaylı

Temellendirilmiş teori nedir?

Temellendirilmiş teori nedir? Temellendirilmiş Teori Nedir? Temellendirilmiş teori nedir? Temellendirilmiş teori antropoloji,sosyoloji,sağlık hizmetleri ve birçok diğer alanda araştırmacılar tarafından benimsenmiş popüler bir araştırma

Detaylı

Nitel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik

Nitel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik Nitel Araştırmada Geçerlik ve Bilimsel araştırmanın en önemli ölçütlerinden biri olarak kabul edilen geçerlik ve güvenirlik araştırmalarda en yaygın olarak kullanılan iki en önemli ölçüttür. Araştırmalarda

Detaylı

Çeviriye önsöz... xi Önsöz... xii Teşekkür... xv Kitabı kullanmanın yolları... xvii. Ortamı hazırlamak... 1

Çeviriye önsöz... xi Önsöz... xii Teşekkür... xv Kitabı kullanmanın yolları... xvii. Ortamı hazırlamak... 1 İÇİNDEKİLER Çeviriye önsöz... xi Önsöz... xii Teşekkür... xv Kitabı kullanmanın yolları... xvii K I S I M I... 1 Ortamı hazırlamak... 1 B Ö L Ü M 1... 3 Giriş... 3 Gerçek dünya araştırması nedir?... 3

Detaylı

Hazırlayan. Ramazan ANĞAY. Bilimsel Araştırmanın Sınıflandırılması

Hazırlayan. Ramazan ANĞAY. Bilimsel Araştırmanın Sınıflandırılması Hazırlayan Ramazan ANĞAY Bilimsel Araştırmanın Sınıflandırılması 1.YAKLAŞIM TARZINA GÖRE ARAŞTIRMALAR 1.1. N2tel Araştırmalar Ölçümlerin ve gözlemlerin kolaylık ve kesinlik taşımadığı, konusu insan davranışları

Detaylı

Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Bölüm 14. NİTEL ARAŞTIRMA DESENLERİ VE NİTEL VERİ ANALİZİ Sait Gürbüz - Faruk Şahin

Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Bölüm 14. NİTEL ARAŞTIRMA DESENLERİ VE NİTEL VERİ ANALİZİ Sait Gürbüz - Faruk Şahin Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Bölüm 14 NİTEL ARAŞTIRMA DESENLERİ VE NİTEL VERİ ANALİZİ Sait Gürbüz - Faruk Şahin Öğrenim Kazanımları Bu bölümü okuyup anladığınızda; 1. Nitel araştırmanın ne anlama

Detaylı

Soyolojik Soru Sorma ve Cevaplama

Soyolojik Soru Sorma ve Cevaplama Soyolojik Soru Sorma ve Cevaplama Lütfi Sunar Sosyolojiye Giriş / 3. Ders Bilgi Türleri Thomson ve Hickey e göre beş tür bilgi mevcuttur: 1. Sınama yanılma yoluyla elde edilen deneyim (experience). bilgiyi

Detaylı

Bilimsel Araştırma Yöntemleri

Bilimsel Araştırma Yöntemleri Bilimsel Araştırma Yöntemleri Nitel Araştırma Modelleri 1 Neler Öğreneceğiz? Nitel Araştırma Yöntemleri Durum Çalışması Olgubilim Etnografya 2 1 Nitel Araştırmalar Nicel yaklaşım ve sosyal bilimler? Sınav

Detaylı

GÖRÜŞME GÖRÜŞME GÖRÜŞME. Sanat vs Bilim? Görüşme Yapma Becerileri. Hangi Amaçlar için Kullanılır? (mülakat-interview)

GÖRÜŞME GÖRÜŞME GÖRÜŞME. Sanat vs Bilim? Görüşme Yapma Becerileri. Hangi Amaçlar için Kullanılır? (mülakat-interview) Görüşme Görüşme Türleri Görüşme Süreci (mülakat-interview) Nitel araştırmada en sık kullanılan veri veri toplama aracıdır. Amacı, bir bireyin iç dünyasına girmek ve onun bakış açısını anlamaktır. Odak

Detaylı

DURUM ÇALIŞMASI. Aysun Ö. KAPLAN

DURUM ÇALIŞMASI. Aysun Ö. KAPLAN DURUM ÇALIŞMASI Aysun Ö. KAPLAN Durum Çalışması Case study Örnek olay Vaka araştırması Özel durum çalışması Bir araştırma yöntemi olarak tarihçesi; 1920 lerden sonra Sosyoloji ve Antropoloji gibi alanların

Detaylı

BÖLÜM I ARAŞTIRMANIN DOĞASI

BÖLÜM I ARAŞTIRMANIN DOĞASI İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...... V BÖLÜM I ARAŞTIRMANIN DOĞASI... 1 1.1. GERÇEĞİ ARAMA YOLLARI..... 1 1.1.1.Deneyim..... 2 1.1.2. Mantık... 2 1.1.3. Bilimsel Araştırma... 3 1.1.4. Yansıtma... 4 1.2. BİLGİ EDİNME

Detaylı

MEDYA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ YOĞUNLAŞMA ALANI BİLGİ PAKETİ

MEDYA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ YOĞUNLAŞMA ALANI BİLGİ PAKETİ MEDYA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ YOĞUNLAŞMA ALANI BİLGİ PAKETİ 1. Program Bilgileri Amaçlar: Medya ve İletişim Yönetimi Yüksek Lisans Programına

Detaylı

Stratejik Pazarlama 2. Hafta. Doç. Dr. Hayrettin Zengin

Stratejik Pazarlama 2. Hafta. Doç. Dr. Hayrettin Zengin Stratejik Pazarlama 2. Hafta Doç. Dr. Hayrettin Zengin Bölüm 2 Jenerik Pazarlama Stratejileri ve Rekabet Avantajının Sürdürülebilirliği Strateji Kavramı Strateji kavramı, belirli hedeflere belirli bir

Detaylı

Kariyer ve Profesyonel Ağlar

Kariyer ve Profesyonel Ağlar Kariyer ve Profesyonel Ağlar Kariyer Fransızca carrière kelimesinden gelmektedir. Bir yere çıkan, bir yere gelen anlamına gelmektedir. Bir meslekte çalışma ve zamanla elde edilen aşama, başarı ve uzmanlıktır.

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS. İleri Araştırma Yöntemleri MES

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS. İleri Araştırma Yöntemleri MES DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS İleri Araştırma Yöntemleri MES 661 1 3 + 0 3 10 Ön Koşul Dersleri - Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü İngilizce Doktora Zorunlu Dersin Koordinatörü

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Pazarlama Yönetimi BBA 261 Güz 3+0+0 3 5

DERS BİLGİLERİ. Pazarlama Yönetimi BBA 261 Güz 3+0+0 3 5 DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U+L Saat Kredi AKTS Pazarlama Yönetimi BBA 261 Güz 3+0+0 3 5 Ön Koşul Dersleri BBA 102 Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü İngilizce Lisans Zorunlu Dersin Koordinatörü

Detaylı

STRATEJİK AMAÇLARIN BELİRLENMESİ: STRATEJİK NİYET ANALİZİ

STRATEJİK AMAÇLARIN BELİRLENMESİ: STRATEJİK NİYET ANALİZİ STRATEJİK AMAÇLARIN BELİRLENMESİ: STRATEJİK NİYET ANALİZİ STRATEJİK NİYET HİYERARŞİSİ VİZYON-MİSYON AMAÇLAR-HEDEFLER STRATEJİLER, POLİTİKALAR, TAKTİKLER PLANLAR, PROGRAMLAR, BÜTÇELER VİZYON ve MİSYON VİZYON

Detaylı

Baykuş Ödülleri 2013 -Ödül Alan Projeler

Baykuş Ödülleri 2013 -Ödül Alan Projeler Baykuş Ödülleri 2013 -Ödül Alan Projeler Proje Adı: TÜKETİCİ İÇGÖRÜSÜ VE MARKA KONUMLANDIRMA ARAŞTIRMASI Araştırma Şirketi: ERA RESEARCH & CONSULTANCY Araştırma Veren: İNCİ DERİ MAMULLERİ SAN. VE TİC.

Detaylı

İKTİSAT YÜKSEK LİSANS PROGRAM BİLGİLERİ

İKTİSAT YÜKSEK LİSANS PROGRAM BİLGİLERİ İKTİSAT YÜKSEK LİSANS PROGRAM BİLGİLERİ Genel Bilgiler Programın Amacı Kazanılan Derece Kazanılan Derecenin Seviyesi Kazanılan Derecenin Gerekleri ve Kurallar Kayıt Kabul Koşulları Önceki Öğrenmenin Tanınması

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : UYGULAMALI SAHA ARAŞTIRMALARI Ders No : 0020090028 Teorik : 2 Pratik : 2 Kredi : 4 ECTS : 6 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim

Detaylı

MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ (PZL208U)

MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ (PZL208U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ (PZL208U)

Detaylı

Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA. Beta

Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA. Beta Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA İstanbul - 2014 Beta I Yayın No : 3055 İşletme-Ekonomi Dizisi : 639 1. Baskı - Ocak 2014 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-082 - 0 Copyright Bu kitab n bu bas s

Detaylı

Araştırma Sorununu Tanımlama ve Hipotez Kurma

Araştırma Sorununu Tanımlama ve Hipotez Kurma Araştırma Sorununu Tanımlama ve Hipotez Kurma Yaşar Tonta H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tonta@hacettepe.edu.tr http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html Araştırma Araştırma tasarımında üzerinde

Detaylı

ÜNİTE:1. Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi ÜNİTE:2. Sosyolojinin Tarihsel Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar ÜNİTE:3. Kültür ve Kültürel Değişme ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi ÜNİTE:2. Sosyolojinin Tarihsel Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar ÜNİTE:3. Kültür ve Kültürel Değişme ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi ÜNİTE:2 Sosyolojinin Tarihsel Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar ÜNİTE:3 Kültür ve Kültürel Değişme ÜNİTE:4 Aile ve Toplumsal Gruplar ÜNİTE:5 1 Küreselleşme ve Ekonomi

Detaylı

"Bir adamı anlamak için önce onun çarıklarıyla bir mil yürümen gerekir." (Kızılderili Atasözü)

Bir adamı anlamak için önce onun çarıklarıyla bir mil yürümen gerekir. (Kızılderili Atasözü) Observor hakkında 1 "Bir adamı anlamak için önce onun çarıklarıyla bir mil yürümen gerekir." (Kızılderili Atasözü) 2 Derinlemesine müşteri yolculuğu gözlemi Observor, mevcut ve potansiyel müşterilerinizin

Detaylı

Pazarlama araştırması

Pazarlama araştırması Pazarlama araştırması Etkin bir pazarlama kararı alabilmek için gerekli olan enformasyonun ve bilginin toplanması ve kullanılmasıdır. Bu sayede, pazarla ilgili risk ve belirsizlik azalacak ve başarı artacaktır.

Detaylı

1:1 netbook senaryosu, Nº3

1:1 netbook senaryosu, Nº3 1:1 netbook senaryosu, Nº3 Bir yabancı dil dersinde nanoteknolojinin etik yönlerini tartışma Konular: yabancı dil, bilim, etik Seviye: Ortaöğrenim Süre: +/-120 dakika sınıf çalışması; +/-30 dakika evde

Detaylı

İnsan-Merkezli Hizmet Tasarımı. 21. yüzyılda mükemmel hizmet deneyimleri yaratmak

İnsan-Merkezli Hizmet Tasarımı. 21. yüzyılda mükemmel hizmet deneyimleri yaratmak İnsan-Merkezli Hizmet Tasarımı 21. yüzyılda mükemmel hizmet deneyimleri yaratmak Bana göre insani merkezli olmak, davranış ve anlayışın işbirliği içinde olduğu, insan yapımı her şeyin kullanıcıların kavradığı

Detaylı

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yöntem Dr. Seher Yalçın 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın 1 YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veriler ve Toplanması Verilerin Çözümü ve Yorumu 3.2.2017 Dr. Seher Yalçın

Detaylı

İnsanlar, tarihin her döneminde olduğu gibi bundan sonra da varlıklarını sürdürmek, haberleşmek, paylaşmak, etkilemek, yönlendirmek, mutlu olmak gibi

İnsanlar, tarihin her döneminde olduğu gibi bundan sonra da varlıklarını sürdürmek, haberleşmek, paylaşmak, etkilemek, yönlendirmek, mutlu olmak gibi İLETİŞİMLETİŞİİŞİM İnsanlar, tarihin her döneminde olduğu gibi bundan sonra da varlıklarını sürdürmek, haberleşmek, paylaşmak, etkilemek, yönlendirmek, mutlu olmak gibi amaçlarla iletişim kurmaya devam

Detaylı

DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi

DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Balanced Scorecard DSK nın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Bu yöntemin ortaya çıkışı 1990 yılında Nolan Norton Enstitüsü sponsorluğunda gerçekleştirilen, bir yıl süren ve birçok şirketi kapsayan Measuring performance

Detaylı

VERİ TOPLMA ARAÇLARI

VERİ TOPLMA ARAÇLARI VERİ TOPLMA ARAÇLARI GÖZLEM GÖRÜŞME ANKET ANKET Anket, insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyalidir.

Detaylı

Rekabet üstünlüğü, bıçaklarla yapılan bir kavgada, bir tabancaya sahip olmak gibidir.

Rekabet üstünlüğü, bıçaklarla yapılan bir kavgada, bir tabancaya sahip olmak gibidir. PAZARLAMA İLETİŞİMİ Rekabet üstünlüğü, bıçaklarla yapılan bir kavgada, bir tabancaya sahip olmak gibidir. Hızla artan iletişim olanakları karşısında hedef kitleye en etkin şekilde ve doğru kanaldan ulaşmanın

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : SAHA ARAŞTIRMA METOD VE TEKNİKLERİ Ders No : 0020090021 Teorik : 3 Pratik : 0 Kredi : 3 ECTS : Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ DAVRANIŞIN TANIMI Davranış Kavramı, öncelikle insan veya hayvanın tek tek veya toplu olarak gösterdiği faaliyetler olarak tanımlanabilir. En genel anlamda davranış, insanların

Detaylı

Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi S.B.E. İktisat anabilim Dalı İktisat Programı 7. Düzey (Yüksek Lisans Eğitimi) Yeterlilikleri

Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi S.B.E. İktisat anabilim Dalı İktisat Programı 7. Düzey (Yüksek Lisans Eğitimi) Yeterlilikleri AÇIKLAMALAR: İktisat Ana Bilim Dalı İktisat yüksek lisans programı için belirlenen program yeterlilikleri 20 tane olup tablo 1 de verilmiştir. İktisat Ana Bilim Dalı İktisat yüksek lisans programı için

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 1

Yrd. Doç. Dr. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 1 Yrd. Doç. Dr. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 1 Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 2 Kullanıcıların site içeriğini belirlemede rol oynadığı, Dinamik, Teknik bilgi gerektirmeyen, Çok yönlü etkileşim sağlayan,

Detaylı

İletişim: Bir düşüncenin, bilginin, haberin veya mesajın kişiler, gruplar ve örgütler arasında karşılıklı değiş tokuş sürecidir.

İletişim: Bir düşüncenin, bilginin, haberin veya mesajın kişiler, gruplar ve örgütler arasında karşılıklı değiş tokuş sürecidir. PAZARLAMA İLETİŞİMİ İLETİŞİM NEDİR? İletişim: Bir düşüncenin, bilginin, haberin veya mesajın kişiler, gruplar ve örgütler arasında karşılıklı değiş tokuş sürecidir. -SÖZLÜ -SÖZSÜZ *İletişimden Söz Edebilmek

Detaylı

Sosyal Bilimler Alanında Proje Yazımı

Sosyal Bilimler Alanında Proje Yazımı Sosyal Bilimler Alanında Proje Yazımı YARDıMCı DOÇENT DOKTOR DIRENÇ KANOL SOSYAL BILIMLER ENSTITÜSÜ ETIK KURULU TEMSILCISI YAKıN DOĞU ÜNIVERSITESI DIRENC.KANOL@NEU.EDU.TR Sosyal Bilimler Nedir? Sosyal

Detaylı

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ Girişimcinin Gündemi GİRİŞİMCİLER VE KOBİ LER AÇISINDAN MARKA VE ÖNEMİ Günal ÖNCE Günümüzde markalara, Amerikan Pazarlama Birliği nin tanımladığının yanı sıra sadece sahip oldukları

Detaylı

kişinin örgütte kendini anlamlandırmasına fırsat veren ve onun inanış, düşünüş ve davranış biçimini belirleyen normlar ve değerler

kişinin örgütte kendini anlamlandırmasına fırsat veren ve onun inanış, düşünüş ve davranış biçimini belirleyen normlar ve değerler 1 Örgüt Kültürü Örgüt Kültürü kişinin örgütte kendini anlamlandırmasına fırsat veren ve onun inanış, düşünüş ve davranış biçimini belirleyen normlar ve değerler bütünüdür. 2 Örgüt kültürü, temel grupsal

Detaylı

AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME

AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME 2 AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME Aktif öğrenme, bireyin öğrenme sürecine aktif olarak katılımını sağlama yaklaşımıdır. Bu yöntemle öğrenciler pasif alıcı konumundan çıkıp yaparak yaşayarak

Detaylı

SOSYOLOJİK SORU SORMA VE YANITLAMA

SOSYOLOJİK SORU SORMA VE YANITLAMA SOSYOLOJİK SORU SORMA VE YANITLAMA Bilimin amacı: olguları tanımlamak, olgular arasında nedensellik ilişkileri kurmak, bu ilişkileri genelleyip yasalar biçimine dönüştürmek. Bu amaçları gerçekleştirmek

Detaylı

PROJE ADI: Bu Akşam Müsaitseniz Akşama Paylaşmaya Bekliyoruz

PROJE ADI: Bu Akşam Müsaitseniz Akşama Paylaşmaya Bekliyoruz PROJE ADI: Bu Akşam Müsaitseniz Akşama Paylaşmaya Bekliyoruz Araştırmanın Künyesi Kullanılan yöntem (ler) Kalitatif Kantitatif Diğer (açıklayınız) Evet Araştırmanın evreni/ hedef kitlesi A, B, C1, C2 SES

Detaylı

ÜNİTE:1. Sosyal Psikoloji Nedir? ÜNİTE:2. Sosyal Algı: İzlenim Oluşturma ÜNİTE:3. Sosyal Biliş ÜNİTE:4. Sosyal Etki ve Sosyal Güç ÜNİTE:5

ÜNİTE:1. Sosyal Psikoloji Nedir? ÜNİTE:2. Sosyal Algı: İzlenim Oluşturma ÜNİTE:3. Sosyal Biliş ÜNİTE:4. Sosyal Etki ve Sosyal Güç ÜNİTE:5 ÜNİTE:1 Sosyal Psikoloji Nedir? ÜNİTE:2 Sosyal Algı: İzlenim Oluşturma ÜNİTE:3 Sosyal Biliş ÜNİTE:4 Sosyal Etki ve Sosyal Güç ÜNİTE:5 1 Tutum ve Tutum Değişimi ÜNİTE:6 Kişilerarası Çekicilik ve Yakın İlişkiler

Detaylı

İnternet Destekli Temel Bilgisayar Bilimleri Dersinde Anket Uygulaması

İnternet Destekli Temel Bilgisayar Bilimleri Dersinde Anket Uygulaması İnternet Destekli Temel Bilgisayar Bilimleri Dersinde Anket Uygulaması Yalçın Ezginci Selçuk Üniversitesi Elk.-Elt.Mühendisliği Konya ANKET Anket, insanlardan fikirleri, duyguları, sağlıkları, planları,

Detaylı

X X X X X X X X X X X

X X X X X X X X X X X Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Program Yeterlilikleri TYYÇ Yaşam Bilimleri Temel Alanı Yeterlilikleri 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 BİLGİ (Kurumsal ve Olgusal) 1-Lisans düzeyi yeterliliklerine

Detaylı

SAĞLIKTA İLETİŞİM DR. İLKER TELLİ SAĞLIK-DER GENEL MERKEZ

SAĞLIKTA İLETİŞİM DR. İLKER TELLİ SAĞLIK-DER GENEL MERKEZ SAĞLIKTA İLETİŞİM DR. İLKER TELLİ SAĞLIK-DER GENEL MERKEZ İLETİŞİM NEDİR? Genel anlamda insanlar arasında düşünce ve duygu alışverişi olarak ele alınmaktadır. İletişim iki birim arasında birbirleriyle

Detaylı

Intel Eğitim Çözümleri. En İleri Teknolojilerle, Dijital Eğitimde Yeni Bir Döneme Geçin

Intel Eğitim Çözümleri. En İleri Teknolojilerle, Dijital Eğitimde Yeni Bir Döneme Geçin Intel Eğitim Çözümleri En İleri Teknolojilerle, Dijital Eğitimde Yeni Bir Döneme Geçin Intel Eğitim Çözümleri Gelişmiş Öğrenci ve Öğretmen Sınıf Yönetim Yazılımı GELIŞMIŞ ÖĞRENCI VE ÖĞRETMEN ETKILEŞIMI

Detaylı

FEN EĞİTİMİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

FEN EĞİTİMİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ FBE-YL/2015-2015 Ders Notları 4 FEN EĞİTİMİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Araştırma Modeli ve Türleri Dr. Aysun ÖZTUNA KAPLAN Araştırma Modeli } Araştırma modeli, araştırmanın amacına uygun ve ekonomik olarak

Detaylı

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ EYLEM ARAŞTIRMASI

BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ EYLEM ARAŞTIRMASI BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ EYLEM ARAŞTIRMASI 1 KAZANIMLAR Eylem araştırmalarının ortaya çıkış nedenini ve felsefi temelini açıklayabileceğiz Eylem araştırmalarının araştırma sorularını belirleyebileceğiz

Detaylı

BASIN BÜLTENİ 12 Ocak 2012

BASIN BÜLTENİ 12 Ocak 2012 BASIN BÜLTENİ 12 Ocak 2012 AVM ALGI ARAŞTIRMASI sonuçları açıklandı Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD) ve GfK TÜRKİYE işbirliği ile gerçekleştirilen AVM Algı Araştırması sonuçları 12 Ocak 2011

Detaylı

BÖLÜM PSİKOLOJİK TİP TEORİSİ VE BİLİŞSEL ÖĞRENME STİLLERİ...

BÖLÜM PSİKOLOJİK TİP TEORİSİ VE BİLİŞSEL ÖĞRENME STİLLERİ... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 PSİKOLOJİK TİP TEORİSİ VE BİLİŞSEL ÖĞRENME STİLLERİ... 1 1. Bilişsel Öğrenme-Öğretme Stilleri Nelerdir?... 2 1.1. Dışadönük tipler... 4 1.2. İçedönük tipler... 6 1.3. Duyusal tipler...

Detaylı

Türk-Alman Üniversitesi. Ders Bilgi Formu

Türk-Alman Üniversitesi. Ders Bilgi Formu Türk-Alman Üniversitesi Ders Bilgi Formu Ders Kod Sömestr Tüketici Davranışı BWL 014 7 ECTS Ders Alıştırma Laboratuar (Hafta/Saat) (Hafta/Saat) (Hafta/Saat) 3 2 -- -- Önkoşullar Öğrencilerin aşağıdaki

Detaylı

İçindekiler. 1 Giriş 2. 3 Psikoloji Araştırmalarında Etik Meseleler Bilimsel Yöntem 27. KISIM I Genel Meseleler 1

İçindekiler. 1 Giriş 2. 3 Psikoloji Araştırmalarında Etik Meseleler Bilimsel Yöntem 27. KISIM I Genel Meseleler 1 Ön Söz xiii KISIM I Genel Meseleler 1 1 Giriş 2 PSİKOLOJİ BİLİMİ 3 BİLİMİN BAĞLAMI 6 Tarihsel Bağlam 6 Sosyal ve Kültürel Bağlam 9 Ahlakî Bağlam 13 BİR ARAŞTIRMACI GİBİ DÜŞÜNMEK 14 Medyada Yayımlanan Araştırma

Detaylı

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS BİLGİ PAKETİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS BİLGİ PAKETİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH BÖLÜMÜ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS BİLGİ PAKETİ 1. Program Bilgileri Amaç: Bölümümüzün amacı, öğrencilerimize sadece geçmişle ilgili bilgi ve disiplinleri değil aynı zamanda

Detaylı

Nicel ve Nitel Araştırma Yöntemleri. BBY606 Araştırma Yöntemleri Güleda Doğan

Nicel ve Nitel Araştırma Yöntemleri. BBY606 Araştırma Yöntemleri Güleda Doğan Nicel ve Nitel Araştırma Yöntemleri BBY606 Araştırma Yöntemleri Güleda Doğan Bilimsel bilgi Diğer bilgi türlerinden farklı Belli bir yöntem kullanımı Kullanılan bu yönteme uygun veri toplama teknikleri

Detaylı

VERİ KAYNAKLARI. Bilgi sisteminin öğelerinden biride veri

VERİ KAYNAKLARI. Bilgi sisteminin öğelerinden biride veri VERİ KAYNAKLARI YÖNETİMİ İ İ 5. ÜNİTE GİRİŞ Bilgi sisteminin öğelerinden biride veri yönetimidir. Geleneksel yada çağdaş, birinci yada ikinci elden derlenen veriler amaca uygun veri formlarında tutulur.

Detaylı

Street Smart Marketing

Street Smart Marketing Tek bir hedef için tasarlanmış kamu hizmeti şirket programları. Başarı. Street Smart Marketing Müşterilerinizi cezbeden pazarlama kampanyaları 30 yıllık deneyim Tasarlarız. Yakalarız. İlerleriz. 1.4 milyon

Detaylı

BÖLÜM 1 Nitel Araştırmayı Anlamak Nitel Bir Araştırmacı Gibi Düşünmek Nicel Araştırmaya Dayalı Nitel Bir Araştırma Yürütme...

BÖLÜM 1 Nitel Araştırmayı Anlamak Nitel Bir Araştırmacı Gibi Düşünmek Nicel Araştırmaya Dayalı Nitel Bir Araştırma Yürütme... İÇİNDEKİLER Ön söz... xiii Amaç... xiii Okuyucu Kitle... xiv Kitabı Tanıyalım... xiv Yazım Özellikleri... xv Teşekkür... xvi İnternet Kaynakları... xvi Çevirenin Sunuşu... xvii Yazar Hakkında... xix Çeviren

Detaylı

enstituson:layout 1 5/4/10 11:03 AM Page 1 GÖRENLER İÇİN... Zamandan ve mekandan bağımsız eğitim...

enstituson:layout 1 5/4/10 11:03 AM Page 1 GÖRENLER İÇİN... Zamandan ve mekandan bağımsız eğitim... enstituson:layout 1 5/4/10 11:03 AM Page 1 GELECEĞİ BUGÜNDEN GÖRENLER İÇİN... Zamandan ve mekandan bağımsız eğitim... enstituson:layout 1 5/4/10 11:03 AM Page 2 E-ENSTİTÜ SÖZLÜĞÜ Uzaktan eğitim: Farklı

Detaylı

Bölüm 6 - İşletme Performansı

Bölüm 6 - İşletme Performansı Bölüm 6 - İşletme Performansı Performans Kavramı Performans, genel anlamda amaçlı ve planlanmış bir etkinlik sonucunda elde edileni, nicel ya da nitel olarak belirleyen bir kavramdır. Performans Kavramı

Detaylı

Hazırlayan: Prof.Dr.Çiler Dursun A.Ü.DTCF 2.Atölye

Hazırlayan: Prof.Dr.Çiler Dursun A.Ü.DTCF 2.Atölye Hazırlayan: Prof.Dr.Çiler Dursun 01.09.2014- A.Ü.DTCF 2.Atölye cdursun@ankara.edu.tr 1 Henüz araştırılmamış bir alanda yeni bir bilgi ortaya koymak yada Çalışılmış bir alanında farklı bileşenler, öğeler,

Detaylı

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ MATEMATİK BÖLÜMÜ ÖĞRETİM DEĞERLENDİRME ANKETİ

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ MATEMATİK BÖLÜMÜ ÖĞRETİM DEĞERLENDİRME ANKETİ SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ MATEMATİK BÖLÜMÜ ÖĞRETİM DEĞERLENDİRME ANKETİ Bu anket, bölümümüzdeki öğrencilerin 2015-2016 öğretim bahar yarıyılına ait öğretim sonuçlarının değerlendirilmesi ve sürecin

Detaylı

ARAŞTIRMA ve BİLİMSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ

ARAŞTIRMA ve BİLİMSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ ARAŞTIRMA ve BİLİMSEL ARAŞTIRMA TÜRLERİ Bilimsel Araştırma Problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, analizi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor

Detaylı

Z Kuşağı ve Referans Hizmetlerindeki Değişim: İstanbul Ticaret Üniversitesi Kütüphanesi Canlı Referans Örneği (Online Chat) Arzu KARA

Z Kuşağı ve Referans Hizmetlerindeki Değişim: İstanbul Ticaret Üniversitesi Kütüphanesi Canlı Referans Örneği (Online Chat) Arzu KARA Z Kuşağı ve Referans Hizmetlerindeki Değişim: İstanbul Ticaret Üniversitesi Kütüphanesi Canlı Referans Örneği (Online Chat) Arzu KARA Yeni Kuşak: Z Kuşağı ve Alfalar Z kuşağını en çok etkileyen tek olgu

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ HAYAT BOYU ÖĞRENME İÇİN KİLİT YETKİNLİKLER

AVRUPA BİRLİĞİ HAYAT BOYU ÖĞRENME İÇİN KİLİT YETKİNLİKLER AVRUPA BİRLİĞİ HAYAT BOYU ÖĞRENME İÇİN KİLİT YETKİNLİKLER Özgül ÜNLÜ HBÖ- HAREKETE GEÇME ZAMANI BU KONU NİÇİN ÇOK ACİLDİR? Bilgi tabanlı toplumlar ve ekonomiler bireylerin hızla yeni beceriler edinmelerini

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM - I

İÇİNDEKİLER BÖLÜM - I İÇİNDEKİLER BÖLÜM - I Eleştirel Düşünme Nedir?... 1 Bazı Eleştirel Düşünme Tanımları... 1 Eleştirel Düşünmenin Bazı Göze Çarpan Özellikleri... 3 Eleştirel Düşünme Yansıtıcıdır... 3 Eleştirel Düşünme Standartları

Detaylı

Portfolyo, Portfolyo Değerlendirme Nedir? (öğrenci gelişim dosyaları)

Portfolyo, Portfolyo Değerlendirme Nedir? (öğrenci gelişim dosyaları) Portfolyo, Portfolyo Değerlendirme Nedir? (öğrenci gelişim dosyaları) Öğrencilerin belirli bir zaman diliminde, belirli bir amaç dahilinde becerilerini, yeteneklerini, zayıf ve güçlü yönlerini öğrenme

Detaylı

T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI

T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI T.C. ADANA BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı SORU VE CEVAPLARLA KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI UYUM EYLEM PLANI NİSAN 2018 1 2 İÇİNDEKİLER 1. Neden İç Kontrol?...5 2. İç

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS EKONOMİYE GİRİŞ I ECON 111 1 3 + 0 3 7. Yrd. Doç. Dr. Alper ALTINANAHTAR

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS EKONOMİYE GİRİŞ I ECON 111 1 3 + 0 3 7. Yrd. Doç. Dr. Alper ALTINANAHTAR DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS EKONOMİYE GİRİŞ I ECON 111 1 3 + 0 3 7 Ön Koşul Dersleri - Dersin Dili İngilizce Dersin Seviyesi Lisans Dersin Türü Dersin Koordinatörü Dersi Verenler

Detaylı

Prof.Dr.Çiler DURSUN. A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Tezsiz Uzaktan Eğitim YL Programı /Haberi Anlamak/ Prof.Dr.

Prof.Dr.Çiler DURSUN. A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Tezsiz Uzaktan Eğitim YL Programı /Haberi Anlamak/ Prof.Dr. Prof.Dr.Çiler DURSUN 1 Modüler Senkronize Otomasyona dayalı Hızlı Multimedya Etkileşimli Hipermetinsel Arşivsel 2 Yeni bir teknoloji ve metin biçimini ifade eder. İlk kez terim, 1945 yılında ABD Bilimsel

Detaylı

Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC)

Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC) Stratejik Performans Yönetimi ve Dengeli Sonuç Kartı (Balanced Scorecard-BSC) Kontrol Fonksiyonu Gerçekleştirilmek istenen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını belirlemek, planlanan amaçlar (standartlar), ile

Detaylı

2. SINIFLAR PYP VELİ BÜLTENİ (13 Şubat- 24 Mart 2017)

2. SINIFLAR PYP VELİ BÜLTENİ (13 Şubat- 24 Mart 2017) 2. SINIFLAR PYP VELİ BÜLTENİ (13 Şubat- 24 Mart 2017) Sayın Velimiz, Okulumuzda yürütülen PYP çalışmaları kapsamında; disiplinler üstü temalarımız ile ilgili uygulama bilgileri size tüm yıl boyunca her

Detaylı

Performans değerlendirmenin belli aşamaları vardır. Bu aşamalar:

Performans değerlendirmenin belli aşamaları vardır. Bu aşamalar: Performans değerlendirmenin belli aşamaları vardır. Bu aşamalar: 1)Amacın belirlenmesi: Performans değerlendirmede sürecin mi, sonucun mu? yoksa her ikisinin birlikte mi değerlendirileceğine karar verilmelidir.

Detaylı

MEB kitaplarının yanında kullanılacak bu kitap ve dijital kaynakların öğrencilerimize;

MEB kitaplarının yanında kullanılacak bu kitap ve dijital kaynakların öğrencilerimize; Sayın Veli, Yeni bir eğitim öğretim yılına başlarken, öğrencilerimizin yıl boyunca öğrenme ortamlarını destekleyecek, ders kitaplarını ve kaynak kitapları sizlerle paylaşmak istedik. Bu kaynakları belirlerken

Detaylı

İletişimin Bileşenleri

İletişimin Bileşenleri Düşünce, bilgi ve duyguların; sözcük, yazı ve resim gibi semboller kullanarak anlaşılır hale getirilmesi, paylaşılması ve etkileşim sağlanmasıdır. İletişim Sürecinde; Dönüt (feedback) sağlanamıyorsa iletişim

Detaylı

VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI

VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI İÇİNDEKİLER KISIM I VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI BÖLÜM 1 Vygotsky nin Yaklaşımına Giriş Zihnin Araçları... 4 Zihnin Araçları Niçin Önemlidir... 5 Vygostky Yaklaşımının Tarihçesi...

Detaylı

KRİMİNOLOJİ -I- 25 Aralık 2014 Kriminolojide Araştırma Teknikleri. Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU

KRİMİNOLOJİ -I- 25 Aralık 2014 Kriminolojide Araştırma Teknikleri. Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU KRİMİNOLOJİ -I- Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU tuba.topcuoglu@gmail.com 25 Aralık 2014 Kriminolojide Araştırma Teknikleri İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ KRİMİNOLOJİDE KULLANILAN ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ

Detaylı

İnteraktif Pazarlama Stratejimiz. www.grafiketinteractive.com

İnteraktif Pazarlama Stratejimiz. www.grafiketinteractive.com İnteraktif Pazarlama Stratejimiz amaç Neden İnteraktif Pazarlama? Günümüz Dünyasında internet, hızlı bilgi paylaşımı ve iletişimin yanısıra, pazarlama ve satış alanında çok ciddi avantajlar geliştirmiştir.

Detaylı

YAPIM YÖNETİMİ - EKONOMİSİ 03. İşler veya eylemler olası olan zaman ve mekanının tamamını kullanacaktır.

YAPIM YÖNETİMİ - EKONOMİSİ 03. İşler veya eylemler olası olan zaman ve mekanının tamamını kullanacaktır. İNŞAAT PROJELERİNİN YÖNETİMİNDE FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI İnşaat projelerinin yönetimi ve kurallar Parkinson Kuralı İşler veya eylemler olası olan zaman ve mekanının tamamını kullanacaktır. Peter İlkesi Bireyler

Detaylı

Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Doktora Programı Bologna Bilgi Paketi

Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Doktora Programı Bologna Bilgi Paketi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Doktora Programı Bologna Bilgi Paketi 1. Program Bilgileri 1.1. Amaç: Yeditepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Doktora Programı 2004 yılından

Detaylı

Eğitim Fakülteleri ve İlköğretim Öğretmenleri için Matematik Öğretimi

Eğitim Fakülteleri ve İlköğretim Öğretmenleri için Matematik Öğretimi Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (2012) 269-273 269 KİTAP İNCELEMESİ Eğitim Fakülteleri ve İlköğretim Öğretmenleri için Matematik Öğretimi Prof. Dr. Murat ALTUN Dilek SEZGİN

Detaylı

TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci

TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci TS EN ISO/IEC 9241-151 Kullanılabilir Arayüz Sertifikası Verilmesi Süreci Nihan Ocak 1, Feride Erdal 2, Prof. Dr. Kürşat Çağıltay 3 1 Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilişim Sistemleri Bölümü, Ankara 2

Detaylı

KARANLIĞIN ALIŞILMADIK DENEYİMİ

KARANLIĞIN ALIŞILMADIK DENEYİMİ KARANLIĞIN ALIŞILMADIK DENEYİMİ DÜNYANIN EN BÜYÜK MARKALARI, GÖRMENİN ÖTESİNE GEÇTİLER. Onlara Katılın, Bugün. GÖRMENİN ÖTESİNDE GELİŞMEK Karanlıkta Diyalog Nedir? Karanlıkta Diyalog atölye çalışmaları

Detaylı

TÜKETİCİ DAVRANIŞINA YÖNELİK ARAŞTIRMALARDA ALTERNATİF BİR TEKNİK: ETNOGRAFİK ARAŞTIRMA

TÜKETİCİ DAVRANIŞINA YÖNELİK ARAŞTIRMALARDA ALTERNATİF BİR TEKNİK: ETNOGRAFİK ARAŞTIRMA İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:6 Sayı:11 Bahar 2007/2 s.237-252 TÜKETİCİ DAVRANIŞINA YÖNELİK ARAŞTIRMALARDA ALTERNATİF BİR TEKNİK: ETNOGRAFİK ARAŞTIRMA Ulun AKTURAN* ÖZET Tüketici

Detaylı

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KLİNİK PSİKOLOJİ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS BİLGİ PAKETİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KLİNİK PSİKOLOJİ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS BİLGİ PAKETİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KLİNİK PSİKOLOJİ TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS BİLGİ PAKETİ Amaç: Ülkemizde son yıllarda klinik psikoloji alanında iyi eğitim almış uzmanlara olan ihtiyaç giderek artmıştır.

Detaylı

Sosyal Web te Yeni Eğilimler: Kurumlar İçin Dışa Dönük Sosyal Yazılımlar

Sosyal Web te Yeni Eğilimler: Kurumlar İçin Dışa Dönük Sosyal Yazılımlar Sosyal Web te Yeni Eğilimler: Kurumlar İçin Dışa Dönük Sosyal Yazılımlar Yrd. Doç. Dr. Rıza Cenk Erdur, Prof.Dr. Oğuz Dikenelli Serhat Safyürek, Oğuz Uz, Ahmet Melih Özcan Ege Üniversitesi, Bilgisayar

Detaylı

T.C. UFUK ÜNİVERSİTESİ

T.C. UFUK ÜNİVERSİTESİ T.C. UFUK ÜNİVERSİTESİ FAKÜLTE: BÖLÜM: ANABİLİM DALI: PROGRAM: Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü İngiliz Dili Eğitimi Lisans PROGRAM DERSLERİ VE ÇIKTILARI BAĞLANTI MATRİKSİ PROGRAM DERSLERİ

Detaylı

Program Öğrenme Çıktıları/Yeterlilikleri:

Program Öğrenme Çıktıları/Yeterlilikleri: Program Öğrenme Çıktıları/Yeterlilikleri: İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ Kamu Yönetimi Bölümü DERS TANIM VE ÖĞRENİM YETERLİLİKLERİ 1 2 3 4 5 6 7 Yönetim bilimi, Türk kamu yönetimi

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS Devletler Genel Hukuku I LAW213 3 3 + 0 3 6 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü İngilizce Lisans Zorunlu Dersin Koordinatörü Dersi

Detaylı

Brand Vivo tüketicilerin markayı nasıl deneyimlediğini, markayla nasıl bir bağlantı kurduğunu ve markaya olan bağlılıklarını izler...

Brand Vivo tüketicilerin markayı nasıl deneyimlediğini, markayla nasıl bir bağlantı kurduğunu ve markaya olan bağlılıklarını izler... GfK BRAND VIVO Brand Vivo tüketicilerin markayı nasıl deneyimlediğini, markayla nasıl bir bağlantı kurduğunu ve markaya olan bağlılıklarını izler... 1 GfK Brand Vivo nun yaklaşımı tamamen tüketici odaklıdır.

Detaylı

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI

EĞİTİM ÖĞRETİM YILI SORGULAMA PROGRAMI 3-4 Aile bireyleri birbirlerine yardımcı olurlar. Anahtar kavramlar: şekil, işlev, roller, haklar, Aileyi aile yapan unsurlar Aileler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar Aile üyelerinin farklı rolleri

Detaylı

Walgreens, Müşteri Deneyimlerinin Geleceği İçin Nasıl Hazırlanıyor?

Walgreens, Müşteri Deneyimlerinin Geleceği İçin Nasıl Hazırlanıyor? Walgreens, Müşteri Deneyimlerinin Geleceği İçin Nasıl Hazırlanıyor? Yazar Deepika Pandey Yayınlanma tarihi: Haziran 2017 Konular: Arama, Tüketici Analizleri, Çok Kanallı Tüketicilerin beklentileri büyük

Detaylı

Sosyal Bilimlerde İstatistik ve Araştırma Yöntemleri II (KAM 210) Ders Detayları

Sosyal Bilimlerde İstatistik ve Araştırma Yöntemleri II (KAM 210) Ders Detayları Sosyal Bilimlerde İstatistik ve Araştırma Yöntemleri II (KAM 210) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Uygulama Saati Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Sosyal Bilimlerde İstatistik ve Araştırma

Detaylı

Bilimsel Araştırma Yöntemleri I

Bilimsel Araştırma Yöntemleri I İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Araştırma Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 7 Bilimsel Araştırma Süreci* 1. Gözlem Araştırma alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ

HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2 İnternet -- Günümüz bilgi çağının önemli bir aracı haline gelen internet, diğer iletişim araçlarından farklılık göstermektedir. -- Tanıtmadan, alışveriş

Detaylı

Yüz Okuma Yoluyla Gerçekleri Anlama

Yüz Okuma Yoluyla Gerçekleri Anlama BANU GÖKÇÜL 24-25 Kasım 2012 Cumartesi / Pazar Eğitim Programının Amacı Yüz Okuma Yoluyla Bu eğitim, bugüne değin oluşmuş bazı yanlış zihin haritalarının değiştirilmesi ve zenginleştirilmesini sağlayacak

Detaylı

Dijital pazarlama bir satış yöntemi değil; ulaşılan sonuçları sayesinde satış artışı sağlayan, bir ilişkilendirme ve iletişim sürecidir.

Dijital pazarlama bir satış yöntemi değil; ulaşılan sonuçları sayesinde satış artışı sağlayan, bir ilişkilendirme ve iletişim sürecidir. Dijital pazarlama bir satış yöntemi değil; ulaşılan sonuçları sayesinde satış artışı sağlayan, bir ilişkilendirme ve iletişim sürecidir. Dijital Pazarlama, rekabet avantajı için yeni kaynaklara ulaşımı

Detaylı