İnovasyon (Yenileşim) ve Türkiye de İnovasyon Hakkında*

Transkript

1 İnovasyon (Yenileşim) ve Türkiye de İnovasyon Hakkında* *Bu doküman farklı makalelerden derleme olarak oluşturulmuştur. *) Bir şeyin inovasyon sayılabilmesi için orijinal ve ayırt edici olması, tüketici tarafından değerli bulunması, cazip bir çözüm yaratması, pazar ve rekabet üzerinde etkili olması ve yaratıcı bir sürecin sonucu olması gerekmektedir. *)Invention (icat) ve innovation (inovasyon - yenileşim) aynı şey değildir. Yenileşim bir icat ile başlar ancak piyasaya değer üreten bir ürün/hizmet olabilmesi için üzerinde farklı bir şekilde çalışmak ve geliştirmek gerekir. İcatlar ise AR&GE süreçleri sonucunda çıkar. AR&GE nin gelişmesi için de bir ülkenin bilimsel/akademik tabanının gelişmesi gerekir. Süreci aslında şöyle özetleyebiliriz: Bilim/Akademi -> AR&GE -> İcat/Patent -> İnovasyon -> Ekonomik Büyüme / Refah *) İnovasyon ölçütleri ile bir ülkedeki ekonomik gelişme ve refah seviyesi arasında olumlu korelasyon (bağlantı) bulunmaktadır. İnovasyon miktarı yükseldikçe refah seviyesi de yükselmektedir.

2 *) İnovasyon bir ekosistem işidir. İnovasyon alanında lider ülkeler arasında yer alan ülkeleri incelediğimizde kamusal politikaların, işbirliği ortamının, akademinin, girişimci kalitesinin, finansal fonlama kapasitesinin, tolerans ortamının, ulusal pazar derinliğinin ve diğer tüm bileşenlerin inovasyon için en uygun ortamı oluşturduğunu görürüz. *) Global ticarette Mallar 4 temel grupta ele alınabilir. 1) Tarıma ve madenciliğe dayalı birincil ürünler. 2) Düşük teknoloji ürünleri; kumaşlar, kıyafetler, mobilya, ayakkabı, metal eşyalar gibi ürünler bu kategori içerisinde yer alır. 3) Orta teknolojili ürünler içinde otomotiv, proses ürünleri, endüstriyel kazanlar gibi birçok ürün vardır. 4) Yüksek teknoloji ürünleri katma değeri yüksek ürünlerdendir. Elektronik, haberleşme, bilgisayarlar, ofis makineleri, bilimsel enstrümanlar, uçaklar, uzay ekipmanları, ilaçlar yüksek teknoloji ürünleri içerisinde yer almaktadır. *) Yüksek teknoloji imalatı sadece kârlılık ve ciro olarak değil aynı zamanda yüksek ücretli ve yüksek sayıda işgücü istihdam etmektedir. Hali hazırda dünya ticaretinin büyük kısmı düşük ve orta teknolojili ürünler ve tarım ve madencilikten oluşuyor. Mevcut rakamlar gösteriyor ki, üretmek hâlâ çok nemli. İnovasyonun 4 Türü *) Ürün İnovasyonu: Yeni veya özellikleri ya da kullanım amaçları açısından önemli ölçüde geliştirilmiş/iyileştirilmiş bir mal veya hizmetin pazara sunulmasıdır. Bu, teknik özelliklerde, parçalarda ve malzemelerde, yerleşik yazılımda, kullanım kolaylığında veya diğer işlevsel özelliklerde önemli iyileştirmeleri/geliştirmeleri içerir. Örnek: Kadınların kullanımı için geliştirilen aynalı kredi kartı. *) Süreç İnovasyonu: Yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş/iyileştirilmiş üretim ya da dağıtım yönteminin uygulanmasıdır. Bu, tekniklerde, ekipmanda ve/veya yazılımda önemli değişiklikleri içerir. Örnek: Endüstriyel tasarımların bilgisayar destekli yazılımlar kullanılarak yapılması *) Pazarlama İnovasyonu: Ürün tasarımında veya paketinde, ürün yerleştirmede, ürün promosyonunda ya da fiyatlandırmasında önemli değişiklikler içeren yeni bir pazarlama yönteminin uygulanmasıdır. Örnek: Peynirlerin dilimlenmiş olarak satılması *) Örgütsel İnovasyon: Firmanın iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerinde yeni bir örgütsel yöntemin uygulanmasıdır. Örnek: Yeni bir tedarik zinciri yönetimi yapısının kurulması İnovasyonun oluşabilmesi için AR&GE süreçlerinin ve stratejilerinin geliştirilmesi gerekmektedir. AR&GE Stratejileri Ar-Ge yi inovasyona dönüştüren altı temel strateji vardır: 1. Saldırgan İnovasyon Stratejisi: Saldırgan stratejinin temeli piyasaya öncülük etmektir. Bu amaçla yapılan yoğun Ar-Ge yatırımları, genel müşteri isteklerine hızlı çözümler sunmayı sağlarken, yüksek getiri/risk ilişkisini beraberinde getirir.

3 2. Savunmaya Yönelik İnovasyon Stratejisi : Piyasaya öncülük etmek yerine, piyasadaki yenilikleri takip etmeyi tercih eden işlemelerin kullandığı stratejilerdir. Bu stratejiyi uygulayan girişimler, öncü olmaktan doğan risklerden kaçınırken, yüksek getiriden taviz vermek durumundadır. 3. Taklitçi Strateji: Teknolojik sıçrama ve radikal yenilikler yerine piyasayı uzaktan takip etmeyi tercih eden işletmelerin kullandığı stratejidir. Bu stratejide işletmeyi başarıya götüren özellik, düşük maliyetle iş yapma yeteneğidir. 4. Bağımlı Strateji: İnovasyon açısından güçlü işletmelerin uydusu veya alt yüklenicisi olarak çalışan işletmelerde, müşteriden gelen taleplere cevap vermek adına uygulanan stratejidir. 5. Fırsatları İzleme Stratejisi: Rakiplerin yenilikçiliğini bir destek noktası olarak kullanan bu strateji, başarıyı ve getiriyi rakiplerin zayıf yönlerini fırsata dönüştürmeye çalışmakta arar. 6. Elde Etme Stratejisi: Başka işletmelerde üretilen bir yeniliğin, çalışanlar tarafından başka işletmelerde uygulanmasını hedefleyen stratejidir. Diğer işletmelerin yüksek Ar-Ge yatırımları sonucu elde ettikleri yeniliklerin düşük maliyetlerle edinilmesini sağlar. *) Büyümeyi Hızlandıran ve Zorlaştıran Faktörler: AR-GE tek faktör değil! İnsan Kaynağı en büyük zorluk!

4 TÜRKİYE DE İNOVASYON Timur Tiryaki *) Türkiye de Yıllık ARGE harcamalarında son 10 yılda önemli artışlar olsa da hala yüzde (%) oran olarak Amerika, Avrupa ve Uzakdoğu ülkelerinden oldukça geri bir noktadayız.

5 Şekil - Türkiye de Artan AR-GE harcamalarının göstergeleri *) Türkiye de Inovasyon un Gelişmesi için yapılan araştırmalarda üzerinde çalışılması gereken alanlar şunlar olarak belirlenmiştir: 1)Kamunun Rolü ve Gücü - The Role and Power of Government 2)Mevzuat - Laws and Regulations 3)Altyapı - Infrastructure 4)Sosyal ve Kültürel Faktörler Social and Cultural Factors 5)Eğitim Sistemi - Education System 6)Akademi Dünyası Academic World 7)STK lar - NGOs 8)İnsan Kaynağı Human Resources 9)Girişimci Kalitesi Quality of Entrepreneurs 10)Özel Sektör Beklentileri Private Sector Expectations 11)Fonlama ve Finansman - Funding and Financing

6 12)Destek Mekanizmaları ve Süreçler Support Mechanisms and Processes 13)Örgüt Yapıları ve Yönetim Kalitesi Organization Structure and Quality of Management 14)Teknoparklar ve Eko-Sistem Technoparks and Ecosystems 15)Patent ve Entelektüel Koruma Patents and Intellectual Properties 16)Pazar Odaklılık ve Küresel Rekabet Market Orientation and Global Competition *) İhracatımız içerisindeki teknoloji paylarında oldukça gerideyiz. Gelişebilmek için yüksek teknolojiyi ve bilgiyi ihraç etmemiz gerekiyor hala. *) Özel Sektörde AR-GE Yatırım Oranları Yüksek yoğunluklu Ar-Ge gerektiren sektörler (Cironun % 5 inden fazla Ar-Ge harcaması): İlaç, biyoteknoloji, sağlık-bakım, yazılım, bilgisayar-donanım Orta-Yüksek yoğunluklu Ar-Ge gerektiren sektörler (Cironun % 2-5 arasında Ar-Ge harcaması): Elektronik ve elektrikli ekipmanlar, savunma, proses, makine, kimya, yoğun tüketim Orta yoğunluklu Ar-Ge gerektiren sektörler (Cironun % 1-2 arasında Ar-Ge harcaması): Gıda, içeçek, sabit hatlı iletişim, elektrik, petrol ekipmanları Düşük yoğunluklu Ar-Ge gerektiren sektörler (Cironun % 1 inden daha az Ar-Ge harcaması): Petrol ve gaz üretimi, metal, demir-çelik, madencilik, inşaat, tütün, lojistik, perakendecilik Gelişmiş ülkelerin geleneksel sektörlerinde Ar-Ge yatırımları yaparak rekabet güçlerini korumayı amaçladıklarını gözlemlemekteyiz. Örneğin, Marks&Spencer adlı perakende şirketi cirosunun % 0,6 sını, Cadbury şekerleme şirketi cirosunun % 1,2 sini, Adidas spor giyim firması cirosunun % 0,8 ini, Rio Tinto maden şirketi cirosunun % 0,5 ini Ar-Ge ye harcamaktalar. Yaptığı iş ne olursa olsun şirketlerin işlerinin niteliğine göre Ar-Ge yatırımları yapması, artık bir zorunluluk haline gelmiştir. Ancak aşağıdaki tablolar incelendiğinde ve Türkiye ye baktığımızda maalesef Türk şirketlerinin rakiplerine göre Ar-Ge yatırımları oldukça düşük kalmaktadır. Bu durum Türk şirketlerinin geleceğini tehdit eden bir durum olmasına rağmen Türk şirketleri bina, arazi, lüks otomobil yatırımlarını Ar-Ge yatırımlarına yeğlemektedirler.

7

8 *) Kültürel direnç: İnovasyon konusunda en büyük engellerin arasında fikrimce kültürel yaklaşımımız durmaktadır. Kültürün inovasyon üzerinde önemli bir etkisi vardır. Başımıza icat çıkartma! Eski köye yeni adet getirme! gibi sözlerimiz bu konuya gösterdiğimiz kültürel direnci anlatmaktadır. *) Türkiye tedbir alamazsa taklitten çıkıp özgün ürünler geliştiren inovasyon ekonomilerine dönüşen Asya ile bilim ve inovasyonun beşiği sayılan Batılı ekonomiler arasında sıkışacaktır. Ayrıca petrol sonrası döneme hazırlanan Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri, Türkiye nin orta teknolojili ürünlerini üretmeye aday ülkelerdir. Eğitim sistemimizde, özel sektörden, kamuda, bütünsel adımlar atmadığımız sürece inovasyon ekosistemini geliştiremeyiz. Güzel haber ise şu; bu konuda çok önemli ve ciddi altyapı çalışmaları yapılıyor. Önemli adımlar atılıyor. Son yıllarda yaşanan gelişmeler ile önümüzdeki 10 yılda ciddi bir inovasyon ve girişimcilik patlaması olacağını öngörüyorum. Elbette kişisel temennim tüm bunlar yaşanırken insani değerlerimizi kaybettiğimiz, ekonomik değer üretirken, sosyal değer üretmeyi bırakmadığımız bir şekilde tüm bu gelişmelerin yaşanıyor olması. Kaynakça: TÜSİAD, MÜSİAD, KOSGEB, TÜBİTAK İnovasyon, ARGE & Girişimcilik Raporları

9

10 Türkiye den Örnekler: Türkiye nin en büyük şirketleri arasında en inovatif olanlar: Arçelik, Turkcell, Garanti olarak gösterilmektedir. Türkiye nin bankacılık sektörü inovasyon konusunda global örnek teşkil edecek çalışmalar yapmaktadır. İnternet bankacılığı, dokungeç kartlar, PİN kodu uygulamaları, vb uygulamalar ile. Tekstil alanında da üretimde oldukça üst noktalara geldik. Mesela Yeşim Tekstil dünya devlerine üretim yapan bir gurumuz olarak NanoTeknoloji kumaşlar, Doğadostu organik kumaşlar üreterek kendini farklılaştırıyor. ( Ancak tekstil tarafındaki bu ivmeyi maalesef markalaşma (pazarlama inovasyonları) konusunda göstermekte zorlanıyoruz. * ) Farklı Sektörlerde Inovasyon: Inovasyonun temelinde teknoloji elbette var ancak teknoloji dışında da bir çok örnek var: İNŞAAT: İnşaat sektöründe de home-ofis modelinde inşa edilen binalar, otel modelinde tasarlanan rezidanslar gibi inovasyonları görüyoruz. GIDA: Gıdada ballı yağ, çilekli peynir, kayısı ve fındık kreması, sürülebilir bal ve helva gibi çok sayıda birleştirici inovasyon gerçekleşti ve sürekli yenileri gelmeye devam ediyor. *) Son dönemde şirket organizasyonlarında da önemli değişiklikler yaşanıyor. Birçok büyük şirket inovasyon yönetiminin koordinasyonundan sorumlu tepe yöneticilerini belirledi. Eczacıbaşı Holding, tek sorumluluğu inovasyon olan inovasyon koordinatörünü atadı. Yıldız Holding tüm grup şirketlerine hizmet eden ve ana işi sürekli Inovasyon üretmek olan Northstar firmasını kurdu. Firmalar artık genç kuşaktan inovatif fikirler almak için bir çok yarışma düzenliyor. (TEB İcat Çıkar, Turkcell Girişim Yarışması gibi) Önümüzdeki dönemde şirketlerin önündeki en önemli aşama tekil inovasyonlar yapmak değil, inovasyon yönetiminin nasıl yapılabileceğini öğrenmek olacak.

11 Literatür - Sunumlardan Sayfalar

12