BÖLÜM I I. GR I.1. YAKIT EKONOMSNN GEREKLL

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BÖLÜM I I. GR I.1. YAKIT EKONOMSNN GEREKLL"

Transkript

1 BÖLÜM I I. GR I.1. YAKIT EKONOMSNN GEREKLL nsanl n var oluundan buyana enerji insanlar için bir gereksinim olmutur. lk balarda enerjinin ekli önemli olmasa da daha sonralar insanlar enerjiyi amaçlarna yönlendirmeye balamlardr. nsan nüfusunun da büyük bir hzla artmas baz enerji kaynaklarnn daha hzl tükenmesine yol açmtr. Bu enerji gereksiniminin karlanmasnda petrol ve türevleri ilk srada gelmektedir. Özellikle ulam ve tamaclkta kullanm, petrol kökenli yaktlarn önemini daha da çok artrmaktadr. Dünya üzerinde bulunan birçok tat, petrol kökenli yaktlar kullanmaktadr ylnda dünya genelindeki içten yanmal motorlar ile tahrik edilen tatlarn says yaklak 770 milyon civarndadr ve bu tatlarn üçte ikisinden fazlas OECD ülkelerinde bulunmaktadr. OECD ülkelerinde 2010 ylna kadar tat saysnda yllk %1.7 civarnda bir art beklenmektedir (0ekil I.2.a). Tat saysndaki asl büyük art ise Pasifik, Latin Amerika, Ortado u ve Güney Asya da yer alan gelimekte olan ülkelerde beklenmektedir. Sözü geçen ülkelerde toplam karayolu tat saysnn 2010 ylnda 450 milyona ulamas söz konusu olabilir. Ancak burada vurgulanmas gereken husus bu ülkelerde yaygn olarak kullanlmakta olan iki ve üç tekerlekli tatlarn 1995 ylnda 75 milyon olan toplam saysnn 2010 ylnda 160 milyona ulama olasl dr ylnda karayolu tamacl nda tüketilen yakt miktar yaklak 1300 milyon ton ve tüm tamaclk sektöründe tüketilen yakt ise 1700 milyon ton olmutur. Tüm tamaclkta tüketilen yakt miktar dünya petrol üretiminin yaklak % 50 sini oluturmaktadr ve 2010 yllar arsnda tat saysndaki arta paralel olarak gelimekte olan ülkelerde tamaclkta kullanlan yakt miktar % 80, OECD ülkelerinde ise %20 30 arasnda artacaktr de ABD de bir binek tatnn 100 km mesafede tüketti i yakt miktar 20 litre civarnda iken, petrol krizi sonras meydana gelen gelimeler ile 20 yl sonra (1990) 10lt/100 km ye ulamtr. 1

2 Benzer ekilde Avrupa ülkelerindeki binek tat bana ortalama tüketim ayn dönemde 12 litreden 8lt/100 km ye dümütür. ekil I.1. Almanya da üretilen tatlarn 90 km/saat, 120 km/saat sabit hzlarda ve Avrupa ehir içi çevriminin ortalamas (ECE 1/3 Mix) olarak, yllar arasndaki ortalama yakt tüketim de iimi ve gelece e yönelik tahmini beklenti. [1] 1992 ylnda Birlemi Milletlerin çevre sorunlar ile ilgili Rio de Janerio da düzenledi i konferansta Federal Alman hükümeti Almanya daki insan kaynakl CO 2 emisyonunu 2005 ylnda 1995 ylnda eriilen miktardan %25 daha az gerçeklemesi için taahhütte bulundu. Hükümetin bu taahhüdünü yerine getirebilmesi için Alman otomotiv sanayi, tat ve yakt tüketiminin bu süre içinde %25 düürülmesi yönünde ortak bildirge yaynlad (0ekil I.1) ylnda Avrupa genelinde atmosfere salnan toplam kirletici gaz emisyonlar içinde karayolu tamacl nn pay CO %66,3, NOx %51,3, HC % 34, Partikül % 41, CO 2 %19,1 (binek tatlardan kaynaklanan % 12) olmutur. Almanya da karayolu tamacl ile atmosfere salnan CO 2 emisyonunun 2005 ylnda 1990 ylndakine göre % 25 daha az gerçeklemesi için, tat üreticilerinin çok büyük ilerlemeler kaydetmesi gerekmektedir. Öte yandan baz aratrmalarda, insan kaynakl küresel CO 2 emisyonunun sadece %10 unun karayolu tamacl ndan kaynakland ve tat trafi inin toplam atmosfer snmasna katksnn abartlmakta oldu u belirtilmektedir. 2

3 1997 ylnda Leipzig de düzenlenen Automobil International fuarnda açklanan ve Pragnos Enstitüsü tarafndan yaplan bir çalmaya göre, Alman hükümetinin hedefledi i, 1990 ylndan 2010 ylna kadar CO 2 emisyonunu % 25 düürmenin gerçekçi olmayaca dr. Enstitünün yaynlad rapora göre 2020 ylna kadar karayolu tamacl ndan kaynaklanan CO 2 emisyonunda düü olmayaca söylemektedir. Bunun nedeni olarak da ticari tamaclktaki artn motor teknolojisindeki gelimelerle sa lanacak özgül yakt tüketimindeki düüü tamamen karlamas gösterilmektedir. Karayolu tamacl ndan kaynaklanan CO 2 emisyonunun, ancak 2020 ylndan sonra hafif bir düü gösterece i umulmaktadr. Bu andan sonra toplam primer enerji tüketiminin içindeki karayolu tamacl nn pay % 30 a düece i tahmin edilmektedir. Ayn Enstitü 2020 ylnda karayolu tamacl nda enerji kayna olarak %99 orannda petrol kökenli yaktlarn yer almaya devam edece ini hesaplamaktadr.[1] I.2. ÇTEN YANMALI MOTORLARIN KISA TARHÇES Dtan yanmal bir makine olan buhar makinesinden sonra, s makineleri alanndaki geliim içten yanmal motorlarn buluu ile devam etmitir ylnda Fransz Etienne Lenoir tarafndan bulunan çift etkili içten yanmal motor, bu alanda ticari de eri olan ilk makinedir. Lenoir tarafndan gelitirilen motorda emilen yakt hava karm sktrlmadan atelenmektedir (atmosferik motor). Bu motor en yüksek % 5 civarnda efektif verimle çalmaktayd. Fransz Beau de Rochas ile Lenoir tarafndan gelitirilen motorda yanma öncesi yakt hava karmnn sktrlmasnn makinenin gücünü ve verimini artraca n sezmi ve 1862 ylnda dört zamanl motorun prensibi için patent almtr. Bu bulutan habersiz olan Alman Nicolaus A. Otto ve Eugen Langen, 1867 de Lenoir in atmosferik motorunu bir adm daha ileri götürerek, serbest pistonlu bir makine yapmlardr. Otto ve Langen in gelitirdi i motor en yüksek %11 efektif verime ulamtr. Beau de Rochas n dört zaman prensibinin pratik uygulamas ise yine Nicolaus A. Otto tarafndan 1878 ylnda gerçekletirilerek patenti alnm ve Paris fuarnda sergilenmitir. Bu motorun en yüksek efektif verimi ise % 14 e ulamtr. 3

4 Daha önce Beau de Rochas tarafndan alnan patent, Ottonun rakipleri tarafndan yaplan bir itiraz sonucu 1884 ylnda ortaya çknca, Alman mparatorluk mahkemesi Nicolaus A. Otto nun patentini iptal etmitir. Ancak günümüzde dört zamanl atelemeli motorlar Otto motoru olarak tanmlanmaktadr. lerleyen yllarda içten yanmal motorlar gelitirilmeye devam etmi ve 1881 ylnda ngiliz Dugal Clerk iki zamanl motorun, 1892 de Rudolf Diesel sktrlm hava içine yakt püskürterek tututurma ilkesine dayanan Diesel motorunun patentlerini almlardr. 20. yüzylda ise içten yanmal motor alannda yaplan en önemli bulu Wankel motoru olmutur.[1] 4

5 BÖLÜM II II. OTTO ÇEVRML MOTORLARIN ÇALIMA PRENSBNE GÖRE VERM SINIRLAYAN DEKENLER II.1. ÇTEN YANMALI MOTORLARDA TERMODNAMK ÇEVRMLER II.1.1. deal Hava Çevrimi Bak ölçe i ne olursa olsun en basit bir fiziksel olayn dahi matematik modelinin tam olarak kurulmas mümkün de ildir. Belirli bir yaklam sa layacak teorik bir model kurulurken çeitli kabuller yaplmaktadr. Bu kabuller deneylere, yani gerçek olaydan elde edilen kuvvetli izlenimlere dayanmakta ve olayn sitinize edilmesini sa lamaktadr. Modelin geçerlilik snrlar ve yaklam derecesi için mihenk ta, gene gerçek olayn kendisidir. lk aamada hesaplar ideal hava çevrimleri ile modellenir. Bilindi i gibi Otto motoru termodinamik olarak sabit hacimde s girili bir çevrim ile modellenebilmektedir.[1] Temel modeli olu(turabilmek için 1) Çevrim boyunca silindir içinde sadece hava vardr. 2) Silindir içerisindeki hava ideal gaz olarak davranmaktadr. 3) Çevrim boyunca özgül slar sabit kalmaktadr (c v = sabit, c p =sabit). 4) zantropik bir olayda k = c p / c v =1.4 sabit olup ayrca, p.v k = sabit, p.t k/(1-k) = sbt, V.T 1/(k-1) = sabit tir. II Sabit Hacimde Is/ Giri(li deal Çevrim( Otto Çevrimi) Bu çevrim, gerek 4-zamanl gerekse 2-zamanl benzin, gaz ya ve gaz yaktl motorlarda uygulanmaktadr. Is, çevrime sabit hacimde girer ve iin elde edilmesinden 5

6 sonra kalan s çevrimden gene sabit hacimde atlr. Sktrma ve genileme, yukarda yaplan kabullere uygun olarak adyabatik hal de iimi ile olmaktadr. Bu çevrime ait basn-hacim (P- V) ve scaklk-antropi (T-S) diyagramlar ekil II.1. de gösterilmitir.[3] deal Otto-hava çevrimi 4 aamadan olumaktadr. 1 2: Tersinir adyabatik (izantropik) sktrma. 2 3: Sabit hacimde s girii. 3 4: tersinir adyabatik (izantropik) genileme. 4 1: sabit hacimde s atl. ekil II.1. deal Otto hava çevriminin P-V ve T-S diyagramlar ile gösterimi.[2] Bu çevrimin indike verimi, elde edilen indike iin çevrime sokulan sya orandr. Wi i = Q giren Bu ise sabit hacimli ideal hava çevriminde sadece sktrma oranna ba ldr. i =1-1 1 k 6

7 ekil II.2. deal Otto-hava çevriminde indike verimin sktrma oranna () göre de iimi.[1] Bir çevrim boyunca elde edilen indike iin çevrimin olutu u hacme (strok hacmi) oran, di er bir deyile birim hacimden elde edilen i, ortalama indike basnç olarak adlandrlr(p mi ) ve grafik olarak P-V diyagramnda çevrimin basnç ortalamas eklinde gösterilir. P mi = W i / V s II.1.2. deal Yak/t-Hava Çevrimi deal hava çevrimi motorun birim hacimden elde edilebilecek i (motorun dönme says verildi imde birim hacimden elde edilen güç) ve indike verimin sktrma oranna ba l olarak ulaabilece i snr göstermektedir. Ancak ideal hava çevrimini gerçekletirmek mümkün de ildir. Daha gerçekçi bir yaklam sa lamak için, ideal hava çevrimi için yaplan baz kabulleri, do ada söz konusu olabilecek fiziksel de iimleri daha iyi modelleyebilecek ekilde de itirmek gerekir. Buna göre 1) Çevrim içinde sadece hava olmayp, hava, yakt, su buhar ve bir önceki çevrimden kalan artk gazlar vardr. 2) Çevrimde yer alan gaz karmnn özgül slar scakl a ba l olarak de iim gösterirler (tek atomlu gazlar hariç scaklk artkça özgül slar da artar.) 7

8 () P1 = 1.0 atm T1 = 388 K Xr = 0.05 ndike verim Sktrma oran () ekil.ii.3. deal yakt-hava çevriminde indike verimin sktrma oranna () ve hava fazlalk katsaysna () göre de iimi.[1] 0ekil II.3 den görüldü ü gibi ideal yakt-hava çevriminin indike verimi ideal hava çevriminden farkl olarak sadece sktrma oranna ba l olmayp ayn zamanda hava fazlalk katsaysna (karm oran) ba ldr ve her koulda ideal hava çevriminden daha düük indike verim elde edilmektedir. Bu farkn balca üç nedeni vardr - Birincisi özgül slarn sabit olmamas ve artan scaklk ile beraber artmasdr. - kinci neden ise yüksek scaklkta yanma srasnda kimyasal parçalanmann (Disosiyasyon) meydana gelmesidir. Disosiyasyon özellikle stokiyometrik ve stokiyometrike yakn zengin karm bölgesinde, yanma scakl nn yüksek olmasndan dolay daha yüksek oranlarda meydana gelir. Disosiyasyon sonucu yanma sonunda ideal hava çevriminde ulalan yüksek scaklk ve buna ba l olarak yüksek basnçlara ulalamaz. (0ekil II.4) - ndike verimdeki azalmann üçüncü nedeni ise zengin ve fakir karm bölgesinde eksik yanmann meydana gelmesidir. Burada indike verim ile birlikte ortalama indike basncn da, yani birim hacimden elde edilen iin de azaltld belirtilmelidir. 8

9 ekil II.4. Karm oranna ba l olarak, disosiyasyon (kimyasal parçalanma ) olan ve olmayan yanmada scakl n de iimi.[1] II.1.3. Gerçek Çevrim Yukarda açklanan ideal hava çevrimi, ideal yakt-hava çevrimi ile motor üzerinden yanma odas basnc ölçülerek elde edilen gerçek çevrimin P-V diyagramlar üst üste getirilerek karlatrld nda önemli farklar görülecektir. Daha öncede denildi i gibi ideal hava çevrimine ulamak pratik olarak mümkün de ildir. deal yakt-hava çevrimi motor verimini arttrma çalmalarnda daha gerçekçi bir snr koul olarak ele alnmaldr. Gerçek motordan elde edilen çevrim ile ideal yakt-hava çevrimi arasnda görülen farklarn nedenleri ise öyledir (0ekil II.5).[1] - Erken ateleme kayb (sktrma kayb). - Yanma sürecindeki alan kayb (yanma kayb). - Yanm gazlarn boaltmndaki alan kayplar. - Is kayplar. - Dolgu kaçaklar. - Eksik yanma. - Dolgu de iimindeki pompalama kayplar. 9

10 ekil II.5. E strok hacimli ve sktrma oranl ideal hava, ideal yakt hava ve gerçek Otto çevrimlerinin P-V diyagramlar. [1] II.2. MOTOR ÇEVRMNN KARAKTERSTKLER II.2.1. Efektif Karakteristikler II Ortalama Efektif Bas/nç (p me ) bar (Kg/cm 2 ) Silindir içinde elde edilen indike iin, krank milinden çkncaya kadar bir ksm, mekanik hareketlerden dolay kaybolur. Dolaysyla ortalama efektif basnç, (p me ) ile ortalama indike basnç arasndaki ba nt, p me = p mi T p mr (II.1) 0eklinde olur. Burada, p mr : Çeitli mekanik hareketlerden (kayplardan) dolay ortalama kayp basnçtr. Ortalama efektif basnç ayn zamanda mekanik verim ile de tanmlanabilir. Buna göre, p me = p mi m (II.2) eklinde olur. Burada, m : Mekanik verim 10

11 dir. Ortalama efektif basnç, motorun gücü için önemli bir büyüklük olup özellikle motor yapm hesaplarnda kullanlr. Motorun sürtünme kayplar (kayp basnç) yataklarda, pistonlarda, segmanlarda ve yan tertibatlarda (supap çalmas gibi) meydana gelmektedir. Ayrca motorun çalmas için gerekli yardmc devrelere sarf edilen iler (püskürtme pompas, hava so utucusu, ateleme devresi vs. ) sürtünme kaybna eklenir ve hepsi birden ortalama kayp basnc denir (p mr ). Bu kayplar birçok etkenlere ba l oldu u için her birinin saysal olarak saptanmas çok zordur. Ancak belirli bir motor yaps için ve ya lama cinsine ba l olarak motorun her bir parçasnn sürtünmesi yaklak olarak saptanabilir. Bu hesaplarda, belirli üç etken daima göz önüne alnr. a) Dönme saysnn etkisi. Ortalama kayp basnc p mr ile tanmlanan mekanik kayplar dönme saysnn karesiyle, yani ortalama piston hznn karesiyle artar. Bunun nedeni, sürtünme kuvveti, basma kuvveti ve sürtünme katsaysdr. Ancak pistonun yataklarna, zamana ba l olarak ileri geri giden parçalarn ivmelenmelerinde etkisi vardr. Buna göre, ortalama kayp basncnn (p mr ) piston hzna ba l olarak de iimi ekil II.6. de görülmektedir. ekil.ii.6. Ortalama kayp basncn (p mr ), ortalama piston hzna göre de iimi. Yüksek dönme sayl motorlarda ortalama piston hz m/s arasnda bulunur. Bunun sonucu olarak, gaz kuvvetleri sktrma sonunda ve genileme balangcnda büyük olur. Fakat ayn zamanda, piston kütlesinin atalet kuvveti ona kar etki eder. Böylece kuvvetlerin toplam küçük olur. Benzin motorlarnda düük yüklerde ortalama kayp basnc (p mr ), genellikle büyük olur. b) Ya n cinsi. Ortalama kayp basnc (p mr ), yataklarda ve silindir çeperlerinde kullanlan ya n viskozitesiyle büyür. Düük scaklklarda sürtünme kayb küçük olur. Ya n 11

12 viskozitesi scaklkla de iti i göz önüne alnarak yaplan ölçmelere, motor scakl nn ayn olmasna dikkat edilmelidir. Bu üç ana etkenin yan sra de iik etkenlerde vardr. Genellikle dört zamanl motorlarn ortalama kayp basnc (p mr ) iki zamanl motorlardan daha büyüktür. Çünkü iki zamanl motorlarda hareketli elemanlar daha azdr. Sonuç olarak, halen kullanlmakta olan motorlarda; Dizel motorlar: pmr = c m bar (kg/cm 2 ) Benzin motorlar: pmr = c m bar (kg/cm 2 ) Formüllerine göre ortalama basnç kayb (p mr ) hesaplanabilir. Burada c m ortalama piston hzdr.[4] II Efektif Güç (P e ) Krank mili çkndan alnan motor gücüne efektif veya fren gücü denir ve P e ile gösterilir. Efektif güç mekanik kayplardan dolay indike güçten daima biraz küçüktür. Buna göre efektif güç, P e = p me. V h. n. z/30j (kw) (II.3) dr. Dört zamanl motorlarda ( j = 4 ) oldu una göre; P e4z = p me. V h. n. z/120 (kw) (II.4) ki zamanl motorlarda ( j = 2 ) oldu una göre, P e2z = p me. V h. n. z/60 (kw) (II.5) bulunur. Burada, p me : ortalama indike basnç (bar (kg/cm 2 )) V h : silindir strok hacmi (cm 3 ) n: dönme says (d/d) z: silindir saysdr. II Efektif Verim Ve Efektif Özgül Yak/t Sarfiyat/. a) Efektif Verim. Bir kilogram yaktn verece i efektif i, W e = W i T W mek dr. Bunu W i ye bölersek, W e / W i = 1 T W mek / W i (II.6) (II.7) 12

13 olur. Ayn zamanda mekanik verim, m = W e / W i eklinde yazld ndan, We = W i m olur. Her iki taraf H u ya bölersek, W e / H u = m. W i /H u bulunur. Ayn ekilde, efektif verim, m = W e / H u indike verimde, i = W i / H u oldu una göre, e = i m bulunur. (II.8) b) Efektif Özgül Yak/t Sarfiyat/. ndike özgül yakt sarfiyatnda oldu u gibi, burada da efektif özgül yakt sarfiyatn, efektif verim cinsinden yazabiliriz. e = 632.3/be H u buradan efektif özgül yakt sarfiyat, b ef = 1/H u e (g / kw h) veya (Kg / j) (II.9) dr. Efektif özgül yakt sarfiyat yüke ve dönme saysna ba ldr. De iim ekil II.7. de görülmektedir. Benzin motoru Diesel motoru Tam yük Tam yük d/d ekil II.7. Çeitli yüklerde, efektif özgül yakt sarfiyatnn dönme saysna ba l olarak de iimi.[4] 13

14 Benzin motorlarnda yük azalrken efektif özgül yakt sarfiyat artar. Dizel motorlarnda ise efektif özgül yakt sarfiyat daha az de iir.[4] II.2.2. Mekanik Verim Pistonlara iletilen indike güç krankn ucundan alnncaya kadar daha bir takm kayplara u rar. Bunlar piston ve yatak sürtünmeleri, supap, so utma, ya lama ve arj sistemlerinde harcanan güçlerdir. Bu kayplar çktktan sonra geriye kalan ve kranktan alnan güce faydal güç veya efektif güç (Pe) denir. Faydal gücün indike güce oranna mekanik verim ( m ) denir. Rölantide çalan bir motorun üretti i güç ancak kendi iç sürtünmesini yenecek kadar oldu undan efektif gücü ve dolays ile mekanik verimi sfrdr. Mekanik verim ancak belli bir devir ve yükte maksimum olur. Mekanik verimin genel de eri % 0-85 dolayndadr.[11] m = W e = e Wi Pi P = i e (II.10) II.2.3. Volümetrik Verim Buna hacimsel verim (Volumetric efficiency- Volumetrische Wirkungsgrad) veyahut karm sevk oran (Delivery ratio-luftaufwand) ad da verilmektedir. Kelime olarak hacimsel anlamna gelmekle beraber volümetrik verimin tarifi kütleseldir. v = m d / m h = m d / V h d (II.11) m d = m ds + m dk (II.12) Burada çevrim bana m d m ds taze dolgunun kütlesini, m dk m h d : Silindire geçen gerçek taze dolgu kütlesi, : Emme supab veya süpürme penceresinden geçen ve silindirde kalan gerçek : Egzoza kaçan taze dolgu kütlesi, : V h strok hacminde d yo unlu undaki teorik gaz karm kütlesini, : Gaz karmnn tariflenen giri artlarndaki yo unlu unu göstermektedir. Ar doldurmasz motorlarda hava filtresi ve emme borusundaki basnç ve scaklk fark çok önemli de ildir. Bu yüzden giri artlar olarak filtreye 1m mesafedeki atmosferik artlar seçmek uygundur, d = a 14

15 Dizel veya direkt benzin püskürtmeli motorlarda silindire giren karmn havadan ibaret oldu u, yani ve m d = m Hr = V Hr. Hr d = Hr göz önüne alnrsa V v = V d h (II.13) olarak bulunur. Ar doldurmal motorlarda dahi yukardaki yaklam kullanlabilir. Ancak ar doldurucunun volümetrik verime etkisi büyük olunca doldurucudan sonraki artlar giri artlar olarak almak uygundur.[4] Emme Bas/nc/ Emme basnc volümetrik verimi büyük ölçüde etkilemektedir. Emme basnc, p e emme kanal ve supap konstrüksiyonuna ba l olarak dönme saysnn karesi ile azalr. Çünkü ayn supap açk kalma alan için gaz hz dönme saysyla, basnç kayb da hzn karesi ile orantl olarak artmaktadr. Buna göre volümetrik verimin v = f(n) eklindeki de iimi ekil II.8 de, emme havas veya emilen yakt-hava karmnn hzna ba l olarak v = f(v o ) de iimi de ekil II.9 da gösterilmitir. 0ekil II.8 den görüldü ü gibi volümetrik verim, düük dönme saylarnda da, emme gazlarnn dinamik basncndan yararlanlamad için dümektedir. n (d/dak) ekil II.8. Volümetrik verimin dönme says ile de iimi.[3] 15

16 V (m /s) ekil II.9. Volümetrik verimin hava giri hz ile de iimi.[3] Volümetrik verimi etkileyen parametre olan dönme says yerine ortalama piston hz da kullanlabilir. Ortalama piston hzna ba l olarak volümetrik verimin de iimi ekil II.10 da gösterilmitir. ekil II.10. Volümetrik verimin ortalama piston hz ile de iimi.[3] Emme havas/ s/cakl/e/ Emme gazlarna olan s iletiminin artmas sonucu emme havas scakl, T e arttkça volümetrik verim azalmaktadr.(0ekil II.11) 16

17 ekil II.11. Volümetrik verimin giri scakl ile de iimi.[3] Motor yükünün artmas, so utma suyu scakl nn artmas gibi motor scaklklarn dolays ile emme havas scakl n artrc her etken volümetrik verimde azalmaya neden olur. Benzin motorlarnda gaz kelebe i kslarak volümetrik verim ve dolays ile güç düürülmektedir. Art/k gazlar/n bas/nc/ Artk gazlarn basnc, p r arttkça volümetrik verim azalr. Egzoz donanmndaki aerodinamik kayplar ve sürtünme direnci, gazlarn çk hznn karesine ve bu nedenle dönme saysnn karesine ba ldr. Aerodinamik kayplar arttkça silindirde kalan artk gazlarn miktar ve basnc, p r artar. Böylece, silindire daha az taze hava veya yakt-hava karm girer ve dolaysyla volümetrik verim düer. Ancak egzoz sisteminin kesit alannn emme sisteminin 0,6 0,7 si büyüklükte olmas yeterlidir. Daha büyük egzoz sistemi kesit alanlar volümetrik verimde belirgin bir iyileme sa lamaz. Art/k gazlar/n s/cakl/e/ Artk gazlarn scakl arttkça volümetrik verim büyümektedir. Çünkü scaklk arttkça silindirde kalan gazlarn kütlesi azalmakta ve dolays ile silindir içerisine girebilecek olan gazlarn miktar artmaktadr. S/k/(t/rma oran/ Volümetrik verim ifadesindeki di er parametreler sabit kalmak üzere sktrma oran arttkça, bu ifadeye göre, volümetrik verim azalmaktadr. Ancak deneysel çalmalarda sktrma orannn artmas ile volümetrik verimin azald gibi art da görülmütür. Çünkü sktrma orannn artmas bir yandan scaklk seviyelerini artrd için volümetrik verime olumsuz yönde etki ederken, di er taraftan artk gazlarn miktarn azaltt için volümetrik verimi artrc yönde etki etmektedir. 17

18 II.2.4. Doldurma Verimi ( d ) Silindirde net olarak kalan taze dolgunun teorik dolgu kütlesine oranna doldurma verimi (charging efficiency-liefergrad) denilmektedir. Daha ziyade supap bindirme periyodu (supap süper pozisyonu) büyük olan dört zamanl ve egzoz penceresinden kaçaklar olan 2 zamanl motorlar için kullanlmaktadr. Burada m ds : Silindir içinde sktrma bandaki net taze gaz dolgu kütlesi, m h : V h strok hacminde d yo unlu undaki teorik gaz dolgusu kütlesini göstermektedir. Tarife göre doldurma verimi d = m m ds h mds = V h d (II.14) Egzozuna az dolgu kaçran 4 zamanl motorlarda d v dr. Burada m ds = m Hk + m r + m B = m Hr + m B olup daha önce görülen hesap yöntemi takip edilebilir. Giren gaz karmnn yo unlu u d yerine - Normal emmeli motorlarda atmosferik artlar d = a ; - Gaz motorunda emme borusu, d ; - Ar doldurmal motorlarda kompresör ile silindir aras d seçilmelidir. Doldurma verimi motorlarda u de erlerdedir.[2] Otto 0,70 0,85 Yava Dizel 0,90 0,95 Hzl Dizel 0,80 0,92 II Süpürme Oran/ (Scavenging Ratio Spülungsverhaeltnis) G so 4 zamanl motorlarda supap bindirmesi annda, 2 zamanl motorlarda egzoz penceresinden çok miktarda taze dolgu kaybedilebilir. Bu motorlarda bir miktar so utmay da amaçlayan bu süpürme ileminden dolay volümetrik verim yerine süpürme oran tabiri kullanlr. m ds = silindirdeki taze dolgu m dk = Egzoza kaçan taze dolgu 18

19 m h = Vh. d = silindire teorik olarak alnabilecek dolgu olmak üzere so = (m ds + m dk ) / m h II.2.5. Dolgu Tutma Verimi (Trapping efficiency) G dt Motorlarda emme supabnn açlp kapanma zamanlar sabit oldu undan maksimum tork devrinin altndaki hzlarda bir ksm dolgu emme supabndan geri kaçar. Maksimum tork devrinin üstündeki hzlarda ise bir ksm dolgunun girmesine müsade edilmez. Maksimum dolgu tutma verimi maksimum tork devrinde sa lanr. Dolgu tutma verimi, emme ve egzozuna taze dolgu kaçran motorlarda kullanlr.[2] dt = m ds / (m ds + m dk ) = d / so (II.15) II.2.6. S/k/(t/rma Olay/ Sktrma olay, gerçek çevrimde ideal çevrimdekinden farkldr. deal çevrimde sktrma olaynn tersinir adyabatik (izantropik) oldu u kabul edilmitir. Oysa gerçek motorda, skan taze hava veya yakt-hava karm ile çeperler arasnda scaklk fark bulundu undan, daima bir s al verii vardr. Dolaysyla gerçek motorun sktrma olay politropik durum de iimine göre olmaktadr.bundan baka sktrma balangcnda, silindirde standart hava yerine artk gazlar ile taze hava veya yakt-hava karm vardr. Toplam karmn scakl ise, atmosfer scakl ndan büyüktür. Çünkü çeperlerden s alnmtr. Ayrca ideal gazn sabit basnçta ve sabit hacimdeki özgül slar, sktrma olay süresince sabittir. Oysa motorda özgül slar taze havann veya yakt-hava karmnn bileimine ve scakl na ba l olarak de imektedir.[3] II S/k/(t/rman/n Olu(mas/ deal çevrimde sktrma olay, silindirde, pistonun AÖN dan ÜÖN ya hareketi ile balar. Gerçek çevrimde ise, emme supabnn veya penceresinin kapanmasndan sonra piston taze havay veya yakt-hava karmn sktrmaya balar. Sktrma srasnda taze havann veya yakt-hava karmnn scakl ve basnc yükselmektedir. Sktrma sonu basnç ve scakl nn de eri genellikle sktrma oranna ve s iletimine ba ldr. 19

20 Benzin motorlarnda, sktrma balangcnda silindirde yakt buhar, hava, buharlamam yakt ve artk gazlar bulunmaktadr. Yaktn buharlamas ve hava ile karmas sktrma srasnda da devam eder. Sktrma sonundaki scakl n ve basncn de eri, vuruntu nedeniyle snrlandrlmtr. Gerçek motordaki sktrma ideal sktrmadan daha karmak bir olaydr. Supaplar kapand nda taze hava veya yakt-hava karmnn basnc p 1 ve scakl T 1, sktrma sonundaki basnç p 2 ve scaklk T 2 dir. Silindirin çeper scakl nn ortalama de eri ise T ç ort dr Sktrmann oluumu T V diyagramnda, 0ekil II.12 de gösterilmitir. Sktrma balangcnda, taze hava veya yakt-hava karm çeperlerden s almaktadr. Bu ksmda, çeperlerle taze hava veya dolgu arasndaki scaklk fark (T ç ort T 1 ) olup, politropik sktrma olaynn e risi, adyabatik sktrma e risine göre daha diktir. Burada sktrma e risinin politropik üssü (n 1 ), adyabatik üsten büyük olur (n 1 >k). Sktrmann artmasyla taze hava veya yakt-hava karmnn scakl da artar ve ortalama çeper scakl de erine eriir (T = T ç ort ). Bu do ru üzerindeki r kesime noktasnda ortalama çeper scakl ile taze hava veya yakt-hava karmnn scakl eittir. Kesime noktasnda bir an için sktrma olay adyabatiktir (n 1 = k). Bundan sonra sktrma devam ettikçe, silindirde bulunan taze hava veya yakt-hava karmnn scakl ortalama çeper scakl nn üstüne çkar. Böylece taze hava veya yakt-hava karmndan çepere s geçii balar. Sktrma olaynn e risi, adyabatik sktrma e risine göre daha yatk olur. Bu durumda sktrma e risinin politropik üssü adyabatik üsten daha küçüktür (n 1 < k). Silindir scakl* (T) [K] Silindir hacmi (V) ekil II.12. Sktrma srasnda basncn ve politropik üssün de iimi.[3] 20

21 Piston ÜÖN ya yaklatkça, sktrma e risi diklemektedir. Ancak sktrma sonu noktas (2) adyabatik sktrmaya göre bulunacak sktrma sonu noktasndan (2k) daha aa dadr. Sonuç olarak gerçek çevrimin politropik sktrma e risi sonunda ulalan scaklk ve basnç de erleri adyabatik sktrmaya göre daha düük olacaktr. Yakt-hava karmnn veya havann devaml snmasndan dolay sktrma olaynn politropik üssü, sktrma e risi boyunca de imektedir. Politropik üs sabit alnarak (n 1 =1,3) bulunan sktrma sonu basnç ve scaklk de erleri, yaklak olarak, de iken politropik üslü e rininkilerle hemen hemen ayndr. II S/k/(t/rma Olay/n/n Büyüklükleri S/k/(t/rma sonu bas/nc/ (p 2 ) Sktrma sonu basncnn hesabnda politropik üssün her an de iti i göz önüne alnmaldr. Ancak hesap kolayl açsndan sktrma sonucu basncnn de eri, politropik üssün sktrma süresince sabit kald varsaylarak hesaplanr. Buna göre 0ekil II.12 de görüldü ü gibi 1 2 e risi için, p 1 V 1 n1 = p 2 V 2 n1 (II.16) yazlabilir ve buradan, p 2 = p 1 n1 (II.17) elde edilir. Sktrma sonu basnc, balangç basncnn, sktrma orannn ve politropik üssün artmas ile yükselmektedir. S/k/(t/rma sonu s/cakl/e/ (T 2 ) Sktrma sonu scakl 1 2 noktalar arasndaki durum denkleminden hesaplanabilir. Buna göre, p 1 V 1 = m 1 R 1 T 1 ve p 2 V 2 = m 2 R 2 T 2 yazlp burada m 1 = m 2 ve R 1 = R 2 oldu u kabul edilir ve (II.17) ifadesi kullanlrsa, T2 = T1 ] n1-1 (II.18) 21

22 bulunur. Sktrma sonu scakl, balangç scakl na, sktrma oran ve politropik üsse ba ldr. Sktrma sonu basnc, p 2 ve scakl, T 2 de erleri (II.17) ve (II.18) denklemlerinden hesaplanabilir. Bu denklemlerde p 1 = 0,09 Mpa ve T 1 = 323 K alnarak yaplan hesaplar sonucu basncn ve scakl n sktrma oranna ba l olarak de iimi 0ekil II.13 da gösterilmitir. Basnç (P2) [MPa] Scaklk (T2) [K] Sktrma oran () ekil II.13. Çeitli politropik üs de erleri için, sktrma oranna ba l olarak scakl n ve basncn de iimi.[3] S/k/(t/rma oran/ () deal motorda, sktrma balangcndaki silindir hacminin (V 1 ) sktrma sonu hacmine (V c ) oran eklinde tanmlanan sktrma oran, = V1 V 2 = Vh + V V c c V = 1+ V h c dir. Buradan, V h = V c ( 1) (II.19) elde edilmektedir. 22

23 Gerçek motorda ise sktrma AÖN da de il, emme supab kapandktan sonra balamaktadr. Bu nedenle gerçek motorun sktrma oran, ideal motorun sktrma oranndan biraz farkldr. Gerçek motorun sktrma oran, ] g ( V V ) + V V ( 1 ) h s h c h s g = = + Vc Vc 1 (II.20) yazlabilir. ^s V h, AÖN dan sonra supaplarn veya pencerelerin kapanmasna kadar pistonun tarad hacimdir. Denklem (II.19) ve denklem (II.20) den hareket edilerek, ideal motorun sktrma oran ile gerçek motorun sktrma oran arasndaki ba nt, g = (1 - ^s) + ^s olarak bulunur.[3] II S/k/(t/rma Büyüklüklerini Etkileyen Etkenler Is/ iletim miktar/n/ etkileyen etkenler Sktrma olaynda toplam s de iim miktarn; çeperlerle taze hava veya yakt hava karm arasndaki scaklk fark, çeper alan, çeper alannn silindir hacmine oran, silindirdeki karm miktar, s alverii için geçen zaman, taze hava veya yakt hava karm ile çeper arasndaki s iletim katsays ve ayrca benzin motorunda sktrma srasnda buharlaan benzin, dizel motorunda ise püskürtme baladktan sonra buharlaan yakt miktar etkilemektedir. S/k/(t/rma sonu bas/nc/ ve s/cakl/e/n/ etkileyen etkenler Sktrma sonu basncn, p 2 ve scakl n, T 2, sktrma oran, balangç scakl, T 1 ve basnc, p 1, yanma odasndan kartere taze hava veya yakt hava karmnn kaçak miktar etkiler. Motor so ukken silindir ile piston arasndaki boluklar fazla, ilk harekette ise dönme says düük oldu undan kaçak fazladr. Ayrca silindir ve segmanlarn anmasndan do an szdrmazlk da kaçak miktarn arttrr. Bu durumda sktrma sonu scaklk ve basnç de erleri düük olur. Politropik üssü etkileyen etkenler Politropik üssü, so utma sisteminin tipi, malzemenin özelli i, motorun yükü ve dönme says etkiler. Hava so utmal motorlarda gazlardan snn tanaca yüzeyin scakl yüksektir. Dolaysyla s iletimi az, politropik üs (n) büyüktür. Su so utmal motorlarda s tanm yüzeyinin scakl düük dolaysyla, politropik üs küçüktür. Politropik üssü 23

24 malzemenin özelli i de etkilemektedir. Piston silindir kafasnn alüminyum olmas halinde s geçii artaca ndan politropik üssün de eri düer. Politropik üssü motorun yükü de etkiler. Benzin motorlarnda, yükün artmas halinde yanma odas scakl ve s iletimi artmakta, ancak birim güç bana s kayb azald ndan politropik üs büyümektedir. II.2.7. Motorlarda Tutu(ma Yanma olaynn balamas çeitli ekillerde olabilir. Burada olay bir ksmda dardan ateleme olarak ele alnacak. II.2.8. D/(ar/dan Ate(leme Yanc karm moleküllerinin enerjileri herhangi bir ekilde artrlrsa, bu moleküller aktif ö elere (H,O,OH, CH 3 CHO gibi ) ayrlrlar. Aktif ö eler ise kararl moleküllere sveren egzotermik reaksiyonlar do ururlar. Böylece oluan s birikimi o bölgede reaksiyonlar hzlandrmakta ve bir süre sonra gözle görülür malar ortaya çkmaktadr. Benzin motorlar, Wankel motorlar, gaz türbinleri, jet, ram jet, ocaklar, bekler ve baz roket motorlarnda yanma bu ekilde balatlmaktadr. En çok kullanlan ateleme vastalar buji, fitil, pilot alevi ve elektrikli dirençtir (kzgn buji). Bilinen en klasik örnek olan buji ile atelemede, iki elektrot arasnda teekkül eden kvlcm yüksek hzl (büyük kinetik enerjili) elektron huzmesinden ibarettir. te karm moleküllerine çarparak enerjilerini yükselten bu elektronlardr.[5] Karmn yeterli enerjiye ulaarak tutumas sonucu oluan parlak maya alev, alevin tutumam karmla temas snrna da alev cephesi denir. Alevin rengi balangç karmnn terkibi ve yanma verimiyle ilgilidir. Karm, henüz alev cephesi olumadan çalma artlarna gelir ve yanarsa bu olaya kendi kendine tutuma (autoignition) denir. E er kendi kendine tutuma veya dardan (buji, kzgn yüzey v.s) ateleme sonucu tutuma olaynda basnç yükselmesi çok ani oluyor ve alev cephesi ses üstü hzla hareket ediyorsa buna vuruntu denir. II Benzin Motorlar/nda Yanma Benzin motorlarnda normal yanma, bir noktadan (bujiden ) balayp çevreye do ru gelimektedir. Ancak motorlarda yanma olay baz koullar nedeniyle istenmeyen farkl 24

İçten yanmalı motorlarda temel kavramlarının açıklanması Benzinli ve dizel motorların çalışma prensiplerinin anlatılması

İçten yanmalı motorlarda temel kavramlarının açıklanması Benzinli ve dizel motorların çalışma prensiplerinin anlatılması Sakarya 2010 İçten yanmalı motorlarda temel kavramlarının açıklanması Benzinli ve dizel motorların çalışma prensiplerinin anlatılması Temel Kavramlar Basınç; Birim yüzeye etki eden kuvvettir. Birimi :bar,atm,kg/cm2

Detaylı

MOTORLAR-5 HAFTA GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ

MOTORLAR-5 HAFTA GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ MOTORLAR-5 HAFTA GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ Yrd.Doç.Dr. Alp Tekin ERGENÇ GERÇEK MOTOR ÇEVRİMİ Gerçek motor çevrimi standart hava (teorik) çevriminden farklı olarak emme, sıkıştırma,tutuşma ve yanma, genişleme

Detaylı

Bölüm 3 Motor Çalışma Koşullarının Emisyonlara Etkisi

Bölüm 3 Motor Çalışma Koşullarının Emisyonlara Etkisi Egzoz Gazları Emisyonu Prof.Dr. Cem Soruşbay Bölüm 3 Motor Çalışma Koşullarının Emisyonlara Etkisi İstanbul Teknik Üniversitesi Otomotiv Laboratuvarı İşletme Koşullarının Etkisi 1 Hava Fazlalık Katsayısı

Detaylı

İÇTEN YANMALI MOTORLAR 2. BÖLÜM EK DERS NOTLARI

İÇTEN YANMALI MOTORLAR 2. BÖLÜM EK DERS NOTLARI İÇTEN YANMALI MOTORLAR 2. BÖLÜM EK DERS NOTLARI 1.Kısmi Gaz Konumunda Çalışan Benzin (OTTO) Motoru Şekil 1. Kısmi gaz konumunda çalışan bir benzin motorunun ideal Otto çevrimi (6-6a-1-2-3-4-5-6) Dört zamanlı

Detaylı

Đçten Yanmalı Motor Tasarımı

Đçten Yanmalı Motor Tasarımı 1-Tasarımda kıyas yapılacak motor seçimi 2- Sayfa 86 dan 99 a kadar ısıl analiz yapılacak Uygulama-1 Motor hacmi 1298 cc 1000 rpm Sıkıstırma oranı (ε) 10 2000 rpm Ne 64 kw/6000 rpm Uygulanacak Motor 3000

Detaylı

MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 4.HAFTA

MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 4.HAFTA MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 4.HAFTA Hazırlayan: Öğr. Gör. Tuğberk ÖNAL MALATYA 2016 1.TEORİK OTTO ÇEVRİMİ Gerçek motor çalışmasında yanma işlemi motor silindirinde gerçekleşir. Yanma sonu açığa çıkan

Detaylı

Otto ve Dizel Çevrimlerinin Termodinamik Analizi. Bölüm 9: Gaz Akışkanlı Güç Çevrimleri

Otto ve Dizel Çevrimlerinin Termodinamik Analizi. Bölüm 9: Gaz Akışkanlı Güç Çevrimleri Otto ve Dizel Çevrimlerinin Termodinamik Analizi 1 GÜÇ ÇEVRİMLERİNİN ÇÖZÜMLEMESİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR Güç üreten makinelerin büyük çoğunluğu bir termodinamik çevrime göre çalışır. Ideal Çevrim: Gerçek

Detaylı

8. Silindirlerin Düzenleniş Şekline Göre

8. Silindirlerin Düzenleniş Şekline Göre 8. Silindirlerin Düzenleniş Şekline Göre 1/40 Sıra Motor 2/40 V- Motor 3/40 Ferrari V12 65 o motoru 375 kw (7000 devir/dakikada) D/H 86/75 mm 5474 cc 4/40 Boksör Motor 5/40 Yıldız Tip Motor 6/40 Karşı

Detaylı

MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 9.HAFTA

MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 9.HAFTA MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 9.HAFTA Hazırlayan: Öğr. Gör. Tuğberk ÖNAL MALATYA 2016 SUPAP SİSTEMLERİ 1. KÜLBÜTOR MEKANİZMASI Eksantrik milinden aldığı hareketle silindirlerde emme ve egzoz zamanlarının

Detaylı

Dört stroklu diesel motor

Dört stroklu diesel motor Dört stroklu diesel motor İki stroklu diesel motor 4-s benzinli motor İndikatör diyagramı 4-s diesel motor İndikatör diyagramı Çift etkili bir diesel motor Karşıt pistonlu bir diesel motor - 1 Karşıt pistonlu

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 5. Soğutma Şekline Göre Hava soğutmalı motortar: Bu motorlarda, silindir yüzeylerindeki ince metal kanatçıklar vasıtasıyla ısı transferi yüzey alanı artırılır. Motor krank milinden hareket alan bir fan

Detaylı

Soru 5) Pistonun, silindir içersinde iki ölü nokta arasında yaptığı tek bir harekete ne denir? a) Çevrim b) Vakum c) Basma d) Zaman

Soru 5) Pistonun, silindir içersinde iki ölü nokta arasında yaptığı tek bir harekete ne denir? a) Çevrim b) Vakum c) Basma d) Zaman Soru 1) Pistonun silindir içersinde yön değiştirmek üzere bir an durakladığı yere ne ad verilir? a) Silindir başı b) Silindir eteği c) Ölü nokta d) Piston durağı Soru 4) Silindir hacmi aşağıdakilerden

Detaylı

3 1 x 2 ( ) 2 = E) f( x) ... Bir sigorta portföyünde, t poliçe yln göstermek üzere, sigortal saysnn

3 1 x 2 ( ) 2 = E) f( x) ... Bir sigorta portföyünde, t poliçe yln göstermek üzere, sigortal saysnn SORU : Aada tanm verilen f fonksiyonlarndan hangisi denklemini her R için salar? f + = f t dt integral e A) f = e B) f = e C) f D) f = E) f = e ( ) = e ( ) SORU : Bir sigorta portföyünde, t poliçe yln

Detaylı

Temel Motor Teknolojisi

Temel Motor Teknolojisi Temel Motor Teknolojisi İçerik Otomotiv Tarihçesi Otto Motorlarda 4 Zaman Krank Mili Kam Mili Lambda Vuruntu Motor Yerleşim Tipleri Güç ve Tork 2 Otomotiv Tarihçesi İlk Buharlı otomobil 1769.(Fransız Joseph

Detaylı

Motor kullanıcısı açısından seçimi etkileyen faktörler:

Motor kullanıcısı açısından seçimi etkileyen faktörler: Motor kullanıcısı açısından seçimi etkileyen aktörler: motor perormansı yakıt tüketimi ve kullanılan yakıtın iyatı motor gürültüsü ve hava kirliliği yaratan emisyonları motor maliyeti ve donanım masraları

Detaylı

Bölüm 2 Kirletici Maddelerin Oluşumu

Bölüm 2 Kirletici Maddelerin Oluşumu Egzoz Gazları Emisyonu Prof.Dr. Cem Soruşbay Bölüm 2 Kirletici Maddelerin Oluşumu İstanbul Teknik Üniversitesi Otomotiv Laboratuvarı İçerik Motorlu taşıtlarda kirletici maddelerin oluşumu Egzoz gazları

Detaylı

2 400 TL tutarndaki 1 yllk kredi, aylk taksitler halinde aadaki iki opsiyondan biri ile geri ödenebilmektedir:

2 400 TL tutarndaki 1 yllk kredi, aylk taksitler halinde aadaki iki opsiyondan biri ile geri ödenebilmektedir: SORU 1: 400 TL tutarndaki 1 yllk kredi, aylk taksitler halinde aadaki iki opsiyondan biri ile geri ödenebilmektedir: (i) Ayla dönütürülebilir yllk nominal %7,8 faiz oran ile her ay eit taksitler halinde

Detaylı

P I. R dir. Bu de er stator sarg lar n direnci. : Stator bir faz sarg n a.c. omik direncini ( ) göstermektedir.

P I. R dir. Bu de er stator sarg lar n direnci. : Stator bir faz sarg n a.c. omik direncini ( ) göstermektedir. Asenkron Motorun Bota Çalmas Bota çallan asenkron motorlar ebekeden bir güç çekerler. Bu çekilen güç, stator demir kayplar ile sürtünme ve vantilasyon kayplarn toplam verir. Bota çalan motorun devir say

Detaylı

Halit YAŞAR. Doç. Dr. Makina Mühendisliği Bölümü Otomotiv Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Halit YAŞAR. Doç. Dr. Makina Mühendisliği Bölümü Otomotiv Anabilim Dalı Öğretim Üyesi PROJECT MOTORLAR TITLE Doç. Dr. Halit YAŞAR Makina Mühendisliği Bölümü Otomotiv Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 1/44 MOTORLAR DERS NOTLARINI FOTOKOPİDEN TEMİN EDEBİLİRSİNİZ 2/44 KAYNAKLAR 1) HEYWOOD, J.H.,

Detaylı

Karbonmonoksit (CO) Oluşumu

Karbonmonoksit (CO) Oluşumu Yanma Kaynaklı Emisyonların Oluşum Mekanizmaları Karbonmonoksit (CO) Oluşumu Karbonmonoksit emisyonlarının ana kaynağı benzinli taşıt motorlarıdır. H/Y oranının CO emisyonu üzerine etkisi çok fazladır.

Detaylı

II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI

II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI II. Bölüm HİDROLİK SİSTEMLERİN TANITIMI 1 Güç Kaynağı AC Motor DC Motor Diesel Motor Otto Motor GÜÇ AKIŞI M i, ω i Güç transmisyon sistemi M 0, ω 0 F 0, v 0 Makina (doğrusal veya dairesel hareket) Mekanik

Detaylı

Gerçek ve ideal çevrimler, Carnot çevrimi, hava standardı kabulleri, pistonlu motolar

Gerçek ve ideal çevrimler, Carnot çevrimi, hava standardı kabulleri, pistonlu motolar Gerçek ve ideal çevrimler, Carnot çevrimi, hava standardı kabulleri, pistonlu motolar 9-16. Kapalı bir sistemde gerçekleşen ideal hava çevirimi aşağıda belirtilen dört hal değişiminden oluşmaktadır. Oda

Detaylı

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE LABORATUVAR DERSİ. Yakıt Püskürtme Sistemleri Deneyi

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE LABORATUVAR DERSİ. Yakıt Püskürtme Sistemleri Deneyi BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE LABORATUVAR DERSİ Yakıt Püskürtme Sistemleri Deneyi Laboratuvar Tarihi: Laboratuvarı Yöneten: Laboratuvar Yeri: Laboratuvar Adı: Öğrencinin Adı-Soyadı

Detaylı

DEN 322. Diesel Motor Karakteristikleri

DEN 322. Diesel Motor Karakteristikleri DEN 322 Diesel Motor Karakteristikleri Diesel motorlar Motor kullanıcısı açısından seçimi etkileyen aktörler: motor perormansı yakıt tüketimi ve kullanılan yakıtın iyatı motor gürültüsü ve hava kirliliği

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

Gemi Makinaları. Şekilde gösterilen P-V diyagramında:

Gemi Makinaları. Şekilde gösterilen P-V diyagramında: Şekilde gösterilen P-V diyagramında: 1 e ve f noktaları arasında hangi hadise olur. a Egzost supapı kapanır b Emme portları kapanır c Silindir basıncı azalır d Silindir hacmi azalır 2 yakıt enjeksiyonu

Detaylı

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON 4 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları & Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Kaynak: Tarım Alet ve Makinaları, Ünite 3, Traktörler,

Detaylı

ARA SINAV II. (1) (x k ) k N, R n içinde yaknsak ve limiti x olan bir dizi olsun. {x} = oldu unu gösteriniz.

ARA SINAV II. (1) (x k ) k N, R n içinde yaknsak ve limiti x olan bir dizi olsun. {x} = oldu unu gösteriniz. MC 411/ANAL Z IV ARA SINAV II ÇÖZÜMLER 1 x k k N, R n içinde yaknsak iti x olan bir dizi olsun. {x} = {x m m k} k=1 Çözüm. Her k N için A k := {x m m k} olsun. x k k N dizisinin iti x oldu undan, A k =

Detaylı

İçten Yanmalı Motorların Doğalgazla Çalışır Hale Getirilmeleri ve Dönüştürülmüş Motorların Performans Parametrelerinin Analizi

İçten Yanmalı Motorların Doğalgazla Çalışır Hale Getirilmeleri ve Dönüştürülmüş Motorların Performans Parametrelerinin Analizi İçten Yanmalı Motorların Doğalgazla Çalışır Hale Getirilmeleri ve Dönüştürülmüş Motorların Performans Parametrelerinin Analizi (Conversion of Internal Combustion Engines to Usage of Natural Gas and Performance

Detaylı

5. Kesiflen iki ayna. α = 180 2α 3α = 180 α = 60 o olur. ESEN YAYINLARI G 1. ve G 2

5. Kesiflen iki ayna. α = 180 2α 3α = 180 α = 60 o olur. ESEN YAYINLARI G 1. ve G 2 DÜZE AAA TEST -. flnnn aynasndan kendi üzerinden geri dönebilmesi için flnn aynasna dik gelmesi B gerekir. 40 40 ABC üçgeninden, + 40 + 90 = 80 + 30 = 80 = 50 o bulunur. A C CEVA E 5. esiflen iki ayna

Detaylı

BENZİN MOTORLARINDA TÜRBÜLANSLI YANMANIN TERMODİNAMİK MODELLENMESİ

BENZİN MOTORLARINDA TÜRBÜLANSLI YANMANIN TERMODİNAMİK MODELLENMESİ I EGE ENERJİ SEMPOZYUMU VE SERGİSİ Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Denizli, Mayıs 2003 BENZİN MOTORLARINDA TÜRBÜLANSLI YANMANIN TERMODİNAMİK MODELLENMESİ Rafig MEHDİYEV, Cem SORUŞBAY ve Feridun

Detaylı

İÇTEN YANMALI MOTORLARDA MOMENT, GÜÇ ve YAKIT SARFİYATI KARAKTERİSTİKLERİNİN BELİRLENMESİ

İÇTEN YANMALI MOTORLARDA MOMENT, GÜÇ ve YAKIT SARFİYATI KARAKTERİSTİKLERİNİN BELİRLENMESİ İÇTEN YANMALI MOTORLARDA MOMENT, GÜÇ ve YAKIT SARFİYATI KARAKTERİSTİKLERİNİN BELİRLENMESİ 1. Deneyin Amacı İçten yanmalı motorlarda moment, güç ve yakıt sarfiyatı karakteristiklerinin belirlenmesi deneyi,

Detaylı

MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA

MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA Yrd.Doç.Dr. Alp Tekin ERGENÇ İçten Yanmalı Motor Hareketli Elemanları 1- Piston 2- Perno 3- Segman 4- Krank mili 5- Biyel 6- Kam mili 7- Supaplar Piston A-Görevi: Yanma odası

Detaylı

SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MOTORLAR LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI MOTORLAR DENEYĠ

SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MOTORLAR LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI MOTORLAR DENEYĠ SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MOTORLAR LABORATUARI DENEY FÖYÜ DENEY ADI MOTORLAR DENEYĠ DERSĠN ÖĞRETĠM ÜYESĠ PROF. DR. ĠSMAĠL HAKKI AKÇAY DENEY GRUBU: DENEY

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3 Enerji Kaynakları MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 3 Enerji kaynakları Yakıtlar Doğa kuvvetleri Özel doğa kuvvetleri Yrd. Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Katı Sıvı Gaz Odun Petrol Doğal Gaz Hidrolik Güneş Rüzgar

Detaylı

BÖLÜM 2 D YOTLU DO RULTUCULAR

BÖLÜM 2 D YOTLU DO RULTUCULAR BÖLÜ 2 DYOTLU DORULTUCULAR A. DENEYN AACI: Tek faz ve 3 faz diyotlu dorultucularn çalmasn ve davranlarn incelemek. Bu deneyde tek faz ve 3 faz olmak üzere tüm yarm ve tam dalga dorultucular, omik ve indüktif

Detaylı

Vakum Teknolojisi * Prof. Dr. Ergun GÜLTEKİN. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi

Vakum Teknolojisi * Prof. Dr. Ergun GÜLTEKİN. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Vakum Teknolojisi * Prof. Dr. Ergun GÜLTEKİN İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Giriş Bilimsel amaçla veya teknolojide gerekli alanlarda kullanılmak üzere, kapalı bir hacim içindeki gaz moleküllerinin

Detaylı

Reynolds Sayısı ve Akış Rejimleri

Reynolds Sayısı ve Akış Rejimleri 1. Genel Bilgi Bazı akışlar oldukça çalkantılıyken bazıları düzgün ve düzenlidir. Düzgün akım çizgileriyle belirtilen çok düzenli akış hareketine laminer akış denir. Düşük hızlarda yağ gibi yüksek viskoziteli

Detaylı

Buji ile ateşlemeli motorlar için teorik çevrimin (Hava Standart OTTO çevrimi) Sıkıştırma ile ateşlemeli motorlar için teorik çevrimin (Dizel Teorik

Buji ile ateşlemeli motorlar için teorik çevrimin (Hava Standart OTTO çevrimi) Sıkıştırma ile ateşlemeli motorlar için teorik çevrimin (Dizel Teorik SAKARYA 2010 Buji ile ateşlemeli motorlar için teorik çevrimin (Hava Standart OTTO çevrimi) Sıkıştırma ile ateşlemeli motorlar için teorik çevrimin (Dizel Teorik çevrimi) açıklanması Çevrim Prosesin başladığı

Detaylı

Proje Döngüsünde Bilgi ve. Turkey - EuropeAid/126747/D/SV/TR_ Alina Maric, Hifab 1

Proje Döngüsünde Bilgi ve. Turkey - EuropeAid/126747/D/SV/TR_ Alina Maric, Hifab 1 Proje Döngüsünde Bilgi ve letiim Turkey - EuropeAid/126747/D/SV/TR_ Alina Maric, Hifab 1 Proje Döngüsünde Bilgi ve letiim B: Ana proje yönetimi bilgi alan B: Tüm paydalara ulamak ve iletiim kurmak için

Detaylı

VE SÜRDÜRÜLEB L R YEK UYGULAMALARI

VE SÜRDÜRÜLEB L R YEK UYGULAMALARI YENLENEBLR ENERJ KAYNAKLARI MALYET ANALZ VE SÜRDÜRÜLEBLR YEK UYGULAMALARI Ömer Faruk ERTURUL omerfarukertugrul@gmail.com TEA 16. letim Tesis ve letme Grup Müdürlüü, Batraman Yolu Üzeri 2. km. 72070, Batman

Detaylı

Keynesyen makro ekonomik modelin geçerli oldu(u bir ekonomide aa(daki ifadelerden hangisi yanltr?

Keynesyen makro ekonomik modelin geçerli oldu(u bir ekonomide aa(daki ifadelerden hangisi yanltr? SORU 31: 3 / 4 Bir ekonomide kii ba üretim fonksiyonu y = 2k biçiminde verilmektedir. Nüfus art hz %2, teknik ilerleme hz %2 ve amortisman oran %6 iken tasarruf oran da %30 ise bu ekonomideki kii ba sermaye

Detaylı

Prof. Dr. Selim ÇETİNKAYA

Prof. Dr. Selim ÇETİNKAYA Prof. Dr. Selim ÇETİNKAYA Performans nedir? Performans nedir?... Performans: İcraat, başarı 1. Birinin veya bir şeyin görev veya çalışma biçimi; Klimaların soğutma performansları karşılaştırıldı."; Jetin

Detaylı

ÖZEL LABORATUAR DENEY FÖYÜ

ÖZEL LABORATUAR DENEY FÖYÜ Deneyin Adı:Evaporatif Soğutma Deneyi ÖZEL LABORATUAR DENEY FÖYÜ Deneyin Amacı:Evaporatif Soğutucunun Soğutma Kapasitesinin ve Verimin Hesaplanması 1.Genel Bilgiler Günümüzün iklimlendirme sistemleri soğutma

Detaylı

MOTOR PERFORMANSI. Prof Dr. Selim Çetinkaya

MOTOR PERFORMANSI. Prof Dr. Selim Çetinkaya MOTOR PERFORMANSI Prof Dr. Selim Çetinkaya 1 Geometrik özellikler ÜÖN daki silindir hacmi V c Herhangi bir krank açısında pistonun üstündeki hacim: 2 D Vs Vc s 4 2 2 s = r (1 - Cos q) + L (1 - ) l r/l

Detaylı

Bileşen Formüller ve tarifi Devre simgesi Hidro silindir tek etkili. d: A: F s: p B: v: Q zu: s: t: basitleştirilmiş:

Bileşen Formüller ve tarifi Devre simgesi Hidro silindir tek etkili. d: A: F s: p B: v: Q zu: s: t: basitleştirilmiş: Fomüller ve birimler Fomüller ve birimler Hidrolik tesislerin planlaması ve boyutlandırılması çeşitli açılardan yapılmak zorundadır ve hidrolik elemanlar istenen işlevsel akışlara göre seçilmelidir. Bunun

Detaylı

SUALTI ve SUÜSTÜ GEM LER N N AKUST K Z ÇIKARTIMI

SUALTI ve SUÜSTÜ GEM LER N N AKUST K Z ÇIKARTIMI SUALTI ve SUÜSTÜ GEMLERNN AKUSTK Z ÇIKARTIMI Erkul BAARAN (a), Ramazan ÇOBAN (b), Serkan AKSOY (a) (a) Yrd. Doç. Dr., Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Elektronik Müh. Böl., 41400, Gebze, Kocaeli erkul@gyte.edu.tr

Detaylı

Kare tabanl bir kutunun yükseklii 10 cm dir.taban uzunluunu gösteren X ise (2, 8) arasnda uniform (tekdüze) dalmaktadr.

Kare tabanl bir kutunun yükseklii 10 cm dir.taban uzunluunu gösteren X ise (2, 8) arasnda uniform (tekdüze) dalmaktadr. SORU : Kare tabanl bir kutunun yükseklii 0 cm dir.taban uzunluunu gösteren X ise (, 8) arasnda uniform (tekdüze) dalmaktadr. Kutunun hacminin olaslk younluk fonksiyonu g(v) a%adakilerden hangisidir? v

Detaylı

OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ

OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ Prof. Dr. Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Erzurum Arıza Tespit Sistemleri, Parçalar Üç temel parçadan oluşur; Sensörler Motorun durumu hakkında

Detaylı

(i) (0,2], (ii) (0,1], (iii) [1,2), (iv) (1,2]

(i) (0,2], (ii) (0,1], (iii) [1,2), (iv) (1,2] Bölüm 5 KOM ULUKLAR 5.1 KOM ULUKLAR Tanm 5.1.1. (X, T ) bir topolojik uzay ve A ile N kümeleri X uzaynn iki alt-kümesi olsun. E er A T N olacak ³ekilde her hangi bir T T varsa, N kümesine A nn bir kom³ulu

Detaylı

İÇTEN YANMALI MOTORLARIN ÇALIŞMA PRENSİPLERİ DİZEL MOTORLARI

İÇTEN YANMALI MOTORLARIN ÇALIŞMA PRENSİPLERİ DİZEL MOTORLARI İÇTEN YANMALI MOTORLARIN ÇALIŞMA PRENSİPLERİ DİZEL MOTORLARI DİZEL MOTORLARI (Tarihçesi) İLK DİZEL MOTORU DİZEL MOTORLARI DÖRT ZAMANLI ÇEVRİM Çalışma prensibi Dizel motor, benzinli motorlardan farklı olarak

Detaylı

Hidrostatik Güç İletimi. Vedat Temiz

Hidrostatik Güç İletimi. Vedat Temiz Hidrostatik Güç İletimi Vedat Temiz Tanım Hidrolik pompa ve motor kullanarak bir sıvı yardımıyla gücün aktarılmasıdır. Hidrolik Pompa: Pompa milinin her turunda (dönmesinde) sabit bir miktar sıvı hareketi

Detaylı

Bölüm 8 Ön Ürün ve Hzl Uygulama Gelitirme. 8lk Kullanc Tepkileri. Dört Çeit Ön Ürün. Ana Konular. Yamal Ön Ürün. Ön Ürün Gelitirme

Bölüm 8 Ön Ürün ve Hzl Uygulama Gelitirme. 8lk Kullanc Tepkileri. Dört Çeit Ön Ürün. Ana Konular. Yamal Ön Ürün. Ön Ürün Gelitirme Bölüm 8 Ön Ürün ve Hzl Uygulama Gelitirme Sistem Analiz ve Tasarm Sedat Telçeken 8lk Kullanc Tepkileri Kullanclardan tepkiler toplanmaldr Üç tip vardr Kullanc önerileri De0iiklik tavsiyeleri Revizyon planlar

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 4

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 4 Akışkanlar ile ilgili temel kavramlar MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 4 Yrd. Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Su,, gaz, buhar gibi kolayca şekillerini değiştirebilen ve dış etkilerin etkisi altında kolayca hareket

Detaylı

İÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç

İÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç SAKARYA 2011 İÇERİK Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç Yanma prosesinin incelenmesi ve temel yanma ürünleri Sıkıştırmalı

Detaylı

BÖLÜM 1. stanbul Kültür Üniversitesi. Fonksiyonlar - Özellikleri ve Limit Kavram. ³eklinde tanmlanan fonksiyona Dirichlet fonksiyonu ad verilir.

BÖLÜM 1. stanbul Kültür Üniversitesi. Fonksiyonlar - Özellikleri ve Limit Kavram. ³eklinde tanmlanan fonksiyona Dirichlet fonksiyonu ad verilir. BÖLÜM 1 0, Q 1. f() = 1, R/Q, Fonksiyonlar - Özellikleri ve Limit Kavram ³eklinde tanmlanan fonksiyona Dirichlet fonksiyonu ad verilir. Buna göre a³a da verilen tanm bölgeleri altnda görüntü cümlelerini

Detaylı

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SAKARYA MESLEK YÜKSEKOKULU

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SAKARYA MESLEK YÜKSEKOKULU TERMODİNAMİK Öğr. Gör. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SAKARYA MESLEK YÜKSEKOKULU ISI Maddenin kütlesine, cinsine ve sıcaklık farkına bağımlı olarak sıcaklığını birim oranda değiştirmek için gerekli olan veri miktarına

Detaylı

MER A YLETRME ve EROZYON ÖNLEME ENTEGRE PROJES (YENMEHMETL- POLATLI)

MER A YLETRME ve EROZYON ÖNLEME ENTEGRE PROJES (YENMEHMETL- POLATLI) MER A YLETRME ve EROZYON ÖNLEME ENTEGRE PROJES (YENMEHMETL- POLATLI) I- SORUN Toprak ve su kaynaklarnn canllarn yaamalar yönünden tad önem bilinmektedir. Bu önemlerine karlk hem toprak hem de su kaynaklar

Detaylı

OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ

OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ Prof. Dr. Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Erzurum Bu hafta Buji Ateşlemeli -- Dizel (Sıkıştırma Ateşlemeli) Motorlar - Temel Motor parçaları

Detaylı

O )molekül ağırlığı 18 g/mol ve 1g suyun kapladığı hacimde

O )molekül ağırlığı 18 g/mol ve 1g suyun kapladığı hacimde 1) Suyun ( H 2 O )molekül ağırlığı 18 g/mol ve 1g suyun kapladığı hacimde 10 6 m 3 olduğuna göre, birbirine komşu su moleküllerinin arasındaki uzaklığı Avagadro sayısını kullanarak hesap ediniz. Moleküllerin

Detaylı

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: 1- (24 Puan) Şekildeki 5.08 cm çaplı 38.1 m uzunluğunda, 15.24 cm çaplı 22.86 m uzunluğunda ve 7.62 cm çaplı

Detaylı

T.C. TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

T.C. TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ T.C. TURGUT ÖZAL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEY FÖYÜ (TEK EKSENLİ EĞİLME DENEYİ) ÖĞRETİM ÜYESİ YRD.DOÇ.DR. AHMET TEMÜGAN DERS ASİSTANI ARŞ.GÖR. FATİH KAYA

Detaylı

MOTOR LAB. Deney Föyleri

MOTOR LAB. Deney Föyleri T.C. ZONGULDAK KARAELMAS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MOTOR LAB. Deney Föyleri Hazırlayan: Motor I ve Motor II Deneyleri Hakkında; Deneylere Föyü olmadan gelenler alınmayacaktır!

Detaylı

HİDROLİK-PNÖMATİK. Prof. Dr. İrfan AY. Makina. Prof.Dr.İrfan AY. Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU. Balıkesir - 2008

HİDROLİK-PNÖMATİK. Prof. Dr. İrfan AY. Makina. Prof.Dr.İrfan AY. Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU. Balıkesir - 2008 Makina * Prof. Dr. İrfan AY Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU * Balıkesir - 008 1 HİDROLİK VE PNÖMATİK 1.BÖLÜM HİDROLİK VE PNÖMATİĞE GİRİŞ TARİHÇESİ: Modern hidroliğin temelleri 1650 yılında Pascal ın kendi

Detaylı

Bileşen Formüller ve tarifi Devre simgesi Hidro silindir tek etkili. d: A: F s: p B: v: Q zu: s: t: basitleştirilmiş: basitleştirilmiş:

Bileşen Formüller ve tarifi Devre simgesi Hidro silindir tek etkili. d: A: F s: p B: v: Q zu: s: t: basitleştirilmiş: basitleştirilmiş: Hidrolik tesislerin planlaması ve boyutlandırılması çeşitli açılardan yapılmak zorundadır ve hidrolik elemanlar istenen işlevsel akışlara göre seçilmelidir. Bunun için en önemli önkoşul, ilgili tüketim

Detaylı

HAREKETL BASINÇ YÜKLEMES ALTINDAK HDROLK SLNDRN DNAMK ANALZ

HAREKETL BASINÇ YÜKLEMES ALTINDAK HDROLK SLNDRN DNAMK ANALZ 12. ULUSAL MAKNA TEORS SEMPOZYUMU Erciyes Üniversitesi, Kayseri 09-11 Haziran 2005 HAREKETL BASINÇ YÜKLEMES ALTINDAK HDROLK SLNDRN DNAMK ANALZ Kutlay AKSÖZ, Hira KARAGÜLLE ve Zeki KIRAL Dokuz Eylül Üniversitesi,

Detaylı

AKTÜERLK SINAVLARI FNANSAL MATEMATK SINAVI ÖRNEK SORULARI

AKTÜERLK SINAVLARI FNANSAL MATEMATK SINAVI ÖRNEK SORULARI AKTÜERLK SINAVLARI FNANSAL MATEMATK SINAVI ÖRNEK SORULARI SORU 1: 6 yl vade ile yllk %14 basit faiz oran üzerinden bir borç alnmtr. 3. yldaki faiz oranna e$de%er olan efektif iskonto oran a$a%dakilerden

Detaylı

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 :

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : K MYA K MYASAL TEPK MELER VE ESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : ÖRNEK : X ile Y tepkimeye girdi inde yaln z X Y oluflturmaktad r. Tepkimenin bafllang c nda 0, mol X ve 0, mol Y al nm flt r. Bu tepkimede X ve Y ten

Detaylı

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi DÜNYADA VE TÜRK YEDE ENERJ VE KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, PROJEKS YONLAR VE EM SYONLAR Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi Dünya Dünya Kömür Rezervi Bölge Görünür Ç kar labilir Rezervler (Milyon

Detaylı

OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ

OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ OTOMOTİV TEKNOLOJİLERİ Prof. Dr. Atatürk Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makina Mühendisliği Bölümü, Erzurum Bu hafta Motor Çevresi Soğutma Sistemi Yağlama Sistemi Hava Filtreleri Turbuşarj ve Süperşarj

Detaylı

18.702 Cebir II 2008 Bahar

18.702 Cebir II 2008 Bahar MIT Açk Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 18.702 Cebir II 2008 Bahar Bu materyallerden alnt yapmak veya Kullanm artlar hakknda bilgi almak için http://ocw.mit.edu/terms ve http://tuba.acikders.org.tr

Detaylı

HR. Ü. Müh. Fak. Makina Mühendisliği Bölümü Termodinamik I Bütünleme Sınavı (02/02/2012) Adı ve Soyadı: No: İmza:

HR. Ü. Müh. Fak. Makina Mühendisliği Bölümü Termodinamik I Bütünleme Sınavı (02/02/2012) Adı ve Soyadı: No: İmza: HR. Ü. Müh. Fak. Makina Mühendisliği Bölümü 050304-0506304-Termodinamik I Bütünleme Sınavı (0/0/0) Adı ve Soyadı: No: İmza: Alınan uanlar:..3.4.5.6.. Sınav sonucu. Süre: 90 dak. Not: erilmediği düşünülen

Detaylı

ELEKTRİK MOTORLARINDA VE UYGULAMALARINDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ. Fatih BODUR

ELEKTRİK MOTORLARINDA VE UYGULAMALARINDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ. Fatih BODUR ELEKTRİK MOTORLARINDA VE UYGULAMALARINDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ Fatih BODUR Elektrik Motorları : Dönme kuvveti üreten makineler Elektrik motorunun amacı: Motor şaftına Dönme Momenti (T) ve Devir (n) sağlaması,iş

Detaylı

BASINÇLI HAVANIN ENERJİSİNDEN FAYDALANILARAK GÜÇ İLETEN VE BU GÜCÜ KONTROL EDEN SİSTEMDİR.

BASINÇLI HAVANIN ENERJİSİNDEN FAYDALANILARAK GÜÇ İLETEN VE BU GÜCÜ KONTROL EDEN SİSTEMDİR. Pnömatik Nedir? BASINÇLI HAVANIN ENERJİSİNDEN FAYDALANILARAK GÜÇ İLETEN VE BU GÜCÜ KONTROL EDEN SİSTEMDİR. Tüm Endüstriyel tesisler herhangi bir tip akışkan ihtiva eden bir güç sistemi kullanır. Bu sistemde

Detaylı

L SANS YERLE T RME SINAVI 1

L SANS YERLE T RME SINAVI 1 LSANS YERLETRME SINAVI MATEMATK TEST SORU KTAPÇII 9 HAZRAN 00. ( )( + ) + ( )( ) = 0 eitliini salayan gerçel saylarnn toplam kaçtr?. ( )( ) < 0 eitsizliinin gerçel saylardaki çözüm kümesi aadaki açk aralklarn

Detaylı

AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ

AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ 1 Bir otomobil lastiğinin basıncı, lastik içerisindeki havanın sıcaklığına bağlıdır Hava sıcaklığı 25 C iken etkin basınç 210 kpa dır Eğer lastiğin hacmi 0025

Detaylı

Simülasyon Modellemesi

Simülasyon Modellemesi Simülasyon Modellemesi Doç. Dr. Mustafa Yüzükrmz myuzukirmizi@meliksah.edu.tr Ders -2: Metod ve Veri Analizi Contents 1 Metod Analizi 1 1.1 Giri³.................................. 1 1.2 Metod Müh.'de Sistematik

Detaylı

7. Krank Mili 8. Biyel Kolu 9. Pistonlar 10. Segmanlar 11. Kam Mili 12. Subaplar

7. Krank Mili 8. Biyel Kolu 9. Pistonlar 10. Segmanlar 11. Kam Mili 12. Subaplar Deney-1 1/6 DENEY 1 TEK SĐLĐNDĐRLĐ DĐZEL MOTORUNUN PERFORMANS PARAMETRELERĐNĐN BELĐRLENMESĐ Amaç :Motor parçaları ve motor yapısının incelenmesi. Tek Silindirli bir dizel motorunun performans parametrelerinin

Detaylı

METAL DÖKÜM ALAIMLARI. Dr.-Ing. Rahmi Ünal

METAL DÖKÜM ALAIMLARI. Dr.-Ing. Rahmi Ünal METAL DÖKÜM ALAIMLARI Dr.-Ing. Rahmi Ünal 1 Katlama METALLERDE KATILAMA Döküm yoluyla üretimde metal malzemelerin kullanm özellikleri, katlama aamasnda oluan iç yap ile belirlenir. Dolaysyla malzeme özelliklerinin

Detaylı

Hidrojen Depolama Yöntemleri

Hidrojen Depolama Yöntemleri Gazi Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü Maltepe-Ankara Hidrojen Depolama Yöntemleri Y.Doç.Dr.Muhittin BİLGİLİ İçerik Enerji taşıyıcısı olarak H 2 ve uygulamaları, Hidrojen depolama metodları, Sıkıştırılmış

Detaylı

GİRİŞ Termik Motorların Gelişmesi Ve Çalışma İlkeleri

GİRİŞ Termik Motorların Gelişmesi Ve Çalışma İlkeleri GİRİŞ Termik Motorların Gelişmesi Ve Çalışma İlkeleri Prof. Dr. Ayten ONURBAŞ AVCIOĞLU e-mail: onurbas@agri.ankara.edu.tr Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği

Detaylı

MİKRO İKTİSAT ÇALIŞMA SORULARI-10 TAM REKABET PİYASASI

MİKRO İKTİSAT ÇALIŞMA SORULARI-10 TAM REKABET PİYASASI MİKRO İKTİSAT ÇALIŞMA SORULARI-10 TAM REKABET PİYASASI 1. Firma karını maksimize eden üretim düzeyini seçmiştir. Bu üretim düzeyinde ürünün fiyatı 20YTL ve ortalama toplam maliyet 25YTL dir. Firma: A)

Detaylı

B A. A = B [(A B) (B A)] (2)

B A. A = B [(A B) (B A)] (2) Bölüm 5 KÜMELER CEB R Do a olaylarnn ya da sosyal olaylarn açklanmas için, bazan, matematiksel modelleme yaplr. Bunu yapmak demek, incelenecek olaya etki eden etmenleri içine alan matematiksel formülleri

Detaylı

Rekabet Teorisi ve Politikalar

Rekabet Teorisi ve Politikalar Rekabet Teorisi ve Politikalar Berk KÜSBEC Bozok Üniversitesi berk.kusbeci@bozok.edu.tr 10 Aralk 2015 Berk KÜSBEC (Bozok) KT405 10 Aralk 2015 1 / 24 Overview Berk KÜSBEC (Bozok) KT405 10 Aralk 2015 2 /

Detaylı

H20 PANEL S STEM Her tür projeye uygun, güvenilir, sa lam ekonomik kolon ve perde kal b

H20 PANEL S STEM Her tür projeye uygun, güvenilir, sa lam ekonomik kolon ve perde kal b H20 PANEL SSTEM Her tür projeye uygun, güvenilir, salam ekonomik kolon ve perde kalb 1 2 çindekiler H20 Panel Sistem 4 Kalp sistemleri içinde H20 Panel 6 Tamamlanm örnek projeler 8 Sistem Elemanlar 3 H20

Detaylı

Hava so utmal SADECE SO UTMA

Hava so utmal SADECE SO UTMA Hava so utmal nvertör so utucu R-410A so utkanla kullanlmak üzere optimize edilmi tir Daikin savrulma kompresörü Entegre hidrolik sistem Tampon tank gerektirmez Geli mi kontrol olanaklar Hassas scaklk

Detaylı

Bölüm 7 ENTROPİ. Bölüm 7: Entropi

Bölüm 7 ENTROPİ. Bölüm 7: Entropi Bölüm 7 ENTROPİ 1 Amaçlar Termodinamiğin ikinci kanununu hal değişimlerine uygulamak. İkinci yasa verimini ölçmek için entropi olarak adlandırılan özelliği tanımlamak. Entropinin artış ilkesinin ne olduğunu

Detaylı

SOĞUTMA ÇEVRİMLERİ 1

SOĞUTMA ÇEVRİMLERİ 1 SOĞUTMA ÇEVRİMLERİ 1 SOĞUTMA MAKİNALARI VE ISI POMPALARI Soğutma makinesinin amacı soğutulan ortamdan ısı çekmektir (Q L ); Isı pompasının amacı ılık ortama ısı vermektir (Q H ) Düşük sıcaklıktaki ortamdan

Detaylı

YÜKSEK BYPASSLI TURBOFAN MOTORLARININ

YÜKSEK BYPASSLI TURBOFAN MOTORLARININ Yüksek Bypassl Turbofan Motorlarn Tasarm Noktas Analizleri HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJLER DERG OCAK 8 CLT 3 SAYI 3 (1-8) YÜKSEK BYPASSLI TURBOFAN MOTORLARININ TASARIM NOKTASI ANALZLER Önder TURAN Anadolu

Detaylı

DİESEL MOTORLARIN TARİHÇESİ

DİESEL MOTORLARIN TARİHÇESİ DİESEL MOTORLARIN TARİHÇESİ Diesel makineleri bir çeşit içten yanmalı makineler olup, yaktın kimyasal enerjisi makine silindirleri içinde direkt olarak mekanik enerjiye çevrilir. Birkaç beygir gücünden

Detaylı

MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 9.HAFTA

MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 9.HAFTA MAKİNE VE MOTOR DERS NOTLARI 9.HAFTA Hazırlayan: Öğr. Gör. Tuğberk ÖNAL MALATYA 2016 DİZEL MOTORLAR Günümüzde endüstriyel gelişmelerin asıl hedefi, yapılan işlerin kısa zamanda daha ucuza ve emniyetli

Detaylı

KOMPANZASYON ve HARMONİK FİLTRE SİSTEMLERİ

KOMPANZASYON ve HARMONİK FİLTRE SİSTEMLERİ KOMPANZASYON ve HARMONİK FİLTRE SİSTEMLERİ Bahadır Yalçın ECT Mühendislik Ltd. Şti. Sabit Bey Sokak No : 1/9 Koşuyolu Kadıköy İSTANBUL 0 216 327 14 80 0 216 428 50 40 ectmuh @superonline.com ÖZET Bu bildiride,enerji

Detaylı

Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu

Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu Fizik I (Fizik ve Ölçme) - Ders sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Hilmi Ku çu Bu bölümde; Fizik ve Fizi in Yöntemleri, Fiziksel Nicelikler, Standartlar ve Birimler, Uluslararas Birim Sistemi (SI), Uzunluk, Kütle ve

Detaylı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI 1. BASINÇ, AKIŞ ve SEVİYE KONTROL DENEYLERİ

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI 1. BASINÇ, AKIŞ ve SEVİYE KONTROL DENEYLERİ T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI 1 BASINÇ, AKIŞ ve SEVİYE KONTROL DENEYLERİ DENEY SORUMLUSU Arş.Gör. Şaban ULUS Haziran 2012 KAYSERİ

Detaylı

Sinterleme. İstenilen mikroyapı özelliklerine sahip ürün eldesi için yaş ürünler fırında bir ısıl işleme tabi tutulurlar bu prosese sinterleme denir.

Sinterleme. İstenilen mikroyapı özelliklerine sahip ürün eldesi için yaş ürünler fırında bir ısıl işleme tabi tutulurlar bu prosese sinterleme denir. Sinterleme? İstenilen mikroyapı özelliklerine sahip ürün eldesi için yaş ürünler fırında bir ısıl işleme tabi tutulurlar bu prosese sinterleme denir. Sinterleme Mikroyapı Gelişimi Özellikler! Sinterlemenin

Detaylı

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü-Fizik Bölümü

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü-Fizik Bölümü Massachusetts Teknoloji Enstitüsü-Fizik Bölümü Fizik 8.01 Ödev # 10 Güz, 1999 ÇÖZÜMLER Dru Renner dru@mit.edu 8 Aralık 1999 Saat: 09.54 Problem 10.1 (a) Bir F kuvveti ile çekiyoruz (her iki ip ile). O

Detaylı

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK TÜRBİN ANALİZ VE DİZAYN ESASLARI Hidrolik türbinler, su kaynaklarının yerçekimi potansiyelinden, akan suyun kinetik enerjisinden ya da her ikisinin

Detaylı

kili ve Çoklu Kar³la³trmalar

kili ve Çoklu Kar³la³trmalar kili ve Çoklu Kar³la³trmalar Birdal eno lu ükrü Acta³ çindekiler 1 Giri³ 2 3 4 5 6 7 Bu bölümde, (2.1) modelinde, H 0 : µ 1 = µ 2 = = µ a = µ (1) ³eklinde ifade edilen sfr hipotezinin reddedilmesi durumunda,

Detaylı

SIKIŞTIRMA ORANININ BİR DİZEL MOTORUN PERFORMANS VE EMİSYONLARINA ETKİLERİ

SIKIŞTIRMA ORANININ BİR DİZEL MOTORUN PERFORMANS VE EMİSYONLARINA ETKİLERİ SIKIŞTIRMA ORANININ BİR DİZEL MOTORUN PERFORMANS VE EMİSYONLARINA ETKİLERİ İsmet SEZER 1 1 Gümüşhane Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Makine Mühendisliği Bölümü, isezer@gumushane.edu.tr,

Detaylı