Kamuda Risk Yönetimi Konferansı

Transkript

1 Kamuda Risk Yönetimi Konferansı Sezer Bozkuş Kahyaoğlu İşletme Risk Yönetimi Bölüm Başkanı, Ortak CIA, CFE, CFSA, CRMA, SMMM

2 İçerik 2 Kurumsal Risk Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar Türk Kamu Sektöründe Kurumsal Risk Yönetiminin Gelişimi GTHB Kurumsal Risk Yönetimi İyi Uygulama Önerileri Genel Değerlendirme ve Sonuç Soru & Cevap

3 Bakanlığımızı Yakından Tanıyoruz 3 Kaynak: x

4 Modern Tarım Yaklaşımı 4 Tarım, tek başına varlığıyla değer ifadesi olmayı aşmış, işlenerek katma değeri yükseltilen ve uluslararası ticarette stratejik değeri olan bir unsur haline gelmiştir. Tüketim alışkanlıklarını geliştiren bir gıda yapılanması ile mevsimlere bağımlı gıda tüketim biçimi değişmiş, ürün ayrımı gözetmeksizin yılın on iki ayına yayılan gıda tüketimi anlayışına geçilmiştir. Şehirleşmenin ve değişen şehir hayatının zorladığı tüketim alışkanlıkları, gıdanın bilinçsiz üretim ve sunumundan kaynaklanan olumsuzluklar sağlık sorunlarına sebep olabilmektedir. Bu durum gıda güvenilirliği kavramını doğurmuştur. Gıdanın sistematik biçimde güvenilirliğinin sağlanması ve üretimden tüketime kadar sürekli izleme ve kontrollerle sürdürülmesi gerekmektedir. Kaynak: x

5 Türk Tarım Sektörünün Görünümü 5 Günlük politikaların değil gerçekçi planlamanın önemsendiği, İstikrar ve verimliliğin öne çıkarıldığı, Entegre yaklaşım, insan odaklı anlayış ve çok yönlü kalkınmanın esas alındığı, Yüzyıllık temel sorunların çözüme kavuşturulduğu, Cumhuriyet tarihinde birçok ilk in gerçekleştirildiği, Üretim ve ihracat rekorlarının kırıldığı, Avrupa da liderliğe, Dünya da ilk sıralara çıkılan bir dönem olmuştur. Kaynak: x

6 Tarım da Değişimin Göstergeleri 6 Tarım Kanunu nun da içinde olduğu sektörle ilgili 14 Kanun çıkarılmış, Stratejik yaklaşım ve planlama boyutu öne çıkarılarak; tarım master planları, bölgesel master planlar, kırsal kalkınma stratejisi, tarım stratejisi, kırsal kalkınma planı, IPARD Programı hazırlanmış, Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli oluşturulmuş, Hayvancılık öncelikli sektör olarak ele alınmış, Kırsal kalkınma hamlesi başlatılmış, Tarım arazilerinin korunmasına yönelik düzenlemeler hayata geçirilmiş, Arazi toplulaştırma çalışmalarına hız kazandırılmış, Gıda denetim ve kontrollerinin etkinliği arttırılmış, Gıda güvenilirliğinde AB standartları yakalanmış, Tarımsal destekler 4 katına ulaştırılmış, Tarımın birçok faaliyetinde kredi faizleri sıfıra indirilip, birçok konuda faizsiz finansman sağlanmıştır. Kaynak: x

7 Stratejik Öncelikler Tarımsal Üretim ve Arz Güvenliği Gıda Güvenilirliği Bitki Sağlığı Hayvan Sağlığı ve Refahı Tarımsal Altyapı ve Kırsal Kalkınma Kurumsal Kapasite Kaynak: x

8 Son krizin anatomisi 8 Son küresel kriz, temelinde finansal piyasaların işlevini kaybetmesine bağlı olarak ortaya çıkan bir krizdir. Bu krizi diğer son 30 yıl içinde yaşanan krizlerden ayıran en önemli fark ise, bir gelişmiş ülke krizi olmasıdır. İkincisi de finansal piyasalarda yanlış fiyatlamaların ortaya çıkardığı güven kaybı ile finansal sisteme yönelik uygulamaların iktisat politikaların etkisini sınırlamasıdır. Gelişmiş ülke Yanlış fiyatlama Son krizin anatomisi Sentetik türev ürünler Önümüzdeki dönem finansal risklere bağlı olarak ortaya çıkan sistemik riskler ile kurumsal riskleri yönetmek için daha çok zaman ve bütçe ayrılması gerekmektedir.

9 Riskin tanımı 9 Belirsizlik olarak risk Değişimden kaynaklanan risklerdir. Tehlike olarak risk Beklenmeyen olaylardan doğan risklerdir. Fırsat olarak risk Tehlikelerden doğan riskleri lehe kullanabilmek fırsattır. Planlanan amaçlardan sapmayı ortaya çıkaran her türlü durum bir risktir. Risk, gelecekte oluşabilecek potansiyel problemlere, tehdit ve tehlikelere işaret eder. Risk, tehlike ve belirsizliği kapsamaktadır; ancak tehlike ve belirsizlikler arayışları ortaya çıkardığından dolayı, fırsatları da barındıran çok önemli bir faktördür. Beklenmeyen olaylardan kaynaklanan risk tehlikeyi, değişimlerden kaynaklanan risk belirsizliği, çeşitli tehlikeleri lehe kullanabilme yeteneği de fırsatları beraberinde getirmektedir.

10 10 Kurumsal risk yönetimi kavramsal çerçevesi Risk Yönetimi Sistemi Vekaletname& Yükümlülük Sistem Tasarımı Sistem Uygulaması Sistemin Gözlemlenmesi Sistemin Geliştirilmesi Risk Yönetimi Politikası Risk Politikası Risk Yönetimi Süreci Kontrol Ortamını Tanıma Riskin Tanımlanması Risk Analizi Risk Değerlemesi Riske Karşı Tedbir Alınması İzleme ve Gözlem Risk İletişimi ve Danışmanlık 10

11 Kurumsal risk yönetiminde yeni trendler 11 geleneksel organizasyon ile yürütülen risk değerlendirmeleri.... tek bir risk değerlendirmesi oluşturmak üzere birleştiriliyor... İç Denetim Yasal Risk Değerlendirme İçeriği & Süreci Kurumsal girdi Mevzuat Uyum Finansal Sigorta Yönetimi Teknoloji Risk Yönetim Stratejileri Kurumsal Risk Yönetimi Yönetim girdisi Bağımsız Denetim Risk Toleransı Risk iştahı Kaynakların etkin kullanılması için kaynak tahsisinin doğru yapılması gerekmektedir. Stratejik hedefler bu kaynak tahsisinin doğru yapılabilmesi için önemli araçlardır.

12 Riski ölçmeye neden ihtiyaç vardır? 12 Makul güvence Performans artışı Azalan maliyetler Risk analizi Erken Uyarı Mekanizması Artan verimlilik Sürprizlere yer yok! Stratejik hedeflere ulaşmamıza yardımcı olur

13 Piyasa Riski Operasyonel risk Finansal risk İK riski IT riski Yasal risk İtibar riski Kurumsal risk yönetimi 13 Değer Yaratma ve Koruma Kurumsal Risk Yönetiminde Odaklanılan Riskler İç denetim

14 Riskin kaynağı dinamiktir 14 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın değişim alanları nelerdir? Faaliyet ortamındaki değişiklikler Hızlı büyüme Yeni çalışanlar Ekonomik koşullardaki değişiklikler Yeni veya geliştirilmiş sistemler Yeni teknoloji Yeni faaliyet konuları Yeniden yapılandırma faaliyetleri

15 Anahtar Risk Göstergelerinin (KRI) Anahtar Performans Göstergelerine (KPI) 15 Başlatan Olay (root cause) Anahtar Risk Göstergesi Risk olayı Riskin ortaya çıkması Sonuç Anahtar Performans Göstergesi Anahtar Risk Göstergesi Ara olay Anahtar Risk Göstergesi Risk Anahtar Performans Göstergesi Nihai etki Strateji Oluşturma Strateji Güncelleme Strateji Güncelleme Acil Eylem Planı / Aksiyon Planı İzleme Risklerin Erken Teşhisi Risklerin Etkilerini Azaltma

16 Risk yönetimi ve iç kontrol 16 Risk faktörleri Risk Sonuçlar Başlatan olay Ara olay Risk vakası Sonuç Nihai etki Başlatan olay Ara olay Risk vakası Risk Sonuç Nihai etki Koşul Ara olay Risk vakası Sonuç Nihai etki Önleyici Kontrol Olasılığı düşüren kontroller O L A S I L I K Düzeltici Kontrol Etkiyi azaltan kontroller ETKİ

17 17 17 Ne Değildir? tek bir olay veya durum tek başına bir sonuç Kurumsal risk yönetimi nedir ne değildir? operasyonel faaliyetlerden ayrı tüm kurumlara uyan tek bir çözüm sadece mevzuata uyum iş performansını artırmanın sadece ve tek yolu Nedir? operasyonlar ile uyumlu sürekli bir faaliyettir iş performansını artırmasının uzun dönemli yoludur diğer operasyonlarının ayrılmaz bir parçasıdır operasyonları kısıtlamak yerine değer katar stratejik hedeflerinizi anlamanıza yardımcı olur ve bu hedeflerinize ulaşmak için riskleri yönetmenize yardımcı olur temel olarak iki konuda işinize yarar: süreç oluşturma ve kapsamı belirleme Kaynak:

18 Hedefler Hedefler Stratejik bakış açışı 18 Durağan Planlama Süreci Stratejik Planlama Süreci Gelecek sene nerede olabiliriz? Önümüzdeki 5 yılda nereye ulaşabiliriz vizyonu Şu anda neredeyiz? Zaman Duruma göre tepkisel aksiyon alma Durağan Kurum [kurumların gerilemesinde temel faktör] vs Şu anda neredeyiz? Zaman Strateji esaslı aksiyon planı Dinamik Kurum [kurumların büyümesinde temel faktör]

19 Stratejik risk yönetimi yaklaşımı 19 Küresel iş dünyasında limitsiz- hatta sonsuz sayılabilecek bir risk evreni söz konusudur. Risk evreninin kurum stratejilerine uygun olarak netleştirilmesi etkin bir risk yönetimine başlarken gereklidir. Kuruma özel risk evreni ile risklerin sistematik gösterimi yapılandırılmış ve yönetilebilir Genel Risk Evreni riskleri ayrıştırmak zordur

20 20 Kurumsal Strateji ve riskin sistematik hale getirilmesi Anahtar Risk Göstergelerine dayalı bir risk evreni hazırlanması: Kurumsal stratejilerle uyumlu bir yapı oluşturulması sağlanmalıdır. Stratejik Başarı Faktörü Risk türü Risk kategorisi Kategorisi Kurumsal Strateji Inovasyon oranı Marka değeri Inovasyon riski Marka-itibar risk AR_GE Bayi ağı yönetimi Finans Finansal risk Kur riski Mevzuat Uyum Sektör düzenlemeleri Yasal risk Ürün kalite standartları 5018 Yasal risk Piyasa trendi IFRS Yasal risk Yöneticilerin yasal uyum durumu

21 COSO Yaklaşımı dönemi- Üç boyut + Sosyal Medya Moni Control toring Activities Information - communication Risk Control Assessment Environment 2000 dönemi -Üç boyutlu COSO 1990 dönemi-iki boyutlu COSO Kaynak:

22 Kurumsallaşma ve Risk Yönetimi 22 Kurum Düzeyi Birim Düzeyi Süreç Düzeyi Kurumsal Risk Yönetimi Strateji Risk Stratejiyi anlamak Stratejik riskleri anlamak Riskleri tanımlamak ve ölçmek Riskleri izlemek ve yönetmek Yetki devri İç Kontrol Operasyonel verimlilik Maliyetler

23 Strateji, Risk ve Performans Ölçümü Stratejik Yaklaşım ve Stratejik Sonuçlar 23 Misyon Varlık nedeni Değerler Bizim için önemli olan Vizyon Ne olmak istiyoruz Strateji İş planımız Strateji Haritası Stratejinin tercümesi KPI Ölçme ve önceliklendirme KRI Odaklanmamız gereken alanlar Kişisel Hedefler Benim yapmam gerekenler Stratejik Sonuçlar Paydaş güveni Vatandaş memnuniyeti Etkin süreçler Motive işgücü 23

24 Doğal Risk Düzeyi Risk iştahı/tolerans yaklaşımı 24 Risk İştahı/Tolerans Düzeyi 5 4 Risk 1 Risk Minimum Kontrol Düzeyi 1 Minimum Gerekliliklerin Belirlenmesi

25 Risk organizasyonu 25 RS: Risk Sorumlusu CRO: Risk Yönetim Yöneticisi Bakan Müsteşar Bağımsız ve tarafsız Bölüm A Bölüm B Bölüm C CRO IT RS İç Denetim RS RS RS HR RS MIS RS Operasyonel Bölümler Destek Bölümler tüm kamu kurumları ve iş birimleri için geçerlidir.

26 Risk raporlaması 26 Kurumsal Düzey Kurum Bölüm Düzeyi Bölüm 1 Bölüm 2 Genel Süreç Düzeyi Süreç 1 Süreç 2 Süreç 3 Süreç 4 Muhasebe Bilgi İşlem İK Risklerin Dağılımı Örnek 10 adet IT Riski 26

27 Tarımsal Üretim ve Arz Güvenliği 27 Tarımsal üretim kaynaklarını koruyarak kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği ve gıda güvenliğini sağlamak. Tarımsal kaynakları korumak, iyileştirmek ve devamlılığını sağlamak. Anahtar Risk Göstergeleri (KRI) Kayıt altına alınan genetik materyal sayısı (Adet) Üretimde verim ve kaliteyi artırmaya yönelik yöntem ve teknolojiler geliştirmek ve yaygınlaştırmak. Tescil edilen çeşit/tür/ırk/hat sayısı (Adet) Tarım ürünlerine erişilebilirliği ve gıda güvenliğini sağlamak Tarım sigortası poliçe sayısı (Adet) Kaynak: x

28 Gıda Güvenilirliği 28 Üretimden tüketime kadar, uluslararası standartlara uygun gıda güvenilirliğini sağlamak Gıda ve yem kontrol hizmetlerinin etkinliğini artırmak. Gıda ve yem işletmelerinin altyapılarını güçlendirmek ve standartlara uyumunu sağlamak. Güvenilir gıda konusunda toplumda duyarlılığı artırmak. Anahtar Risk Göstergeleri (KRI) Gıda işletmelerinde yapılan kontrol sayısı (Adet) STK işbirliğiyle gerçekleştirilen eğitim sayısı (Adet) 174 Alo Gıda Hattına yapılan başvuru sayısı (Adet) Kaynak: x

29 Bitki Sağlığı Hayvan Sağlığı ve Refahı 29 Çevreye duyarlı ve etkin bitki sağlığı tedbirleri ile kaliteyi koruyarak bitkisel üretimi artırmak Anahtar Risk Göstergeleri (KRI) Bitki sağlığı hizmetlerinde entegre ve biyolojik mücadele çalışmalarını geliştirmek ve yaygınlaştırmak. Sertifikalı tohum üretim miktarı (Ton) Bitki koruma ürünleri ile uygulama ekipmanlarının kontrol ve denetim hizmetlerini geliştirmek. Bitkisel üretimde iç ve dış karantina hizmetlerini geliştirmek. Hayvan hastalık ve zararlılarını kontrol ve eradike etmek, hayvan refahını sağlamak. Denetlenen zirai mücadele alet ve ekipmanları bayi sayısının toplam bayi sayısına oranı (%) İhracatta karantina sorunlarından dolayı alınan bildirim sayısının ihracatı yapılan parti sayısına oranı (%) Hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele hizmetlerini geliştirmek. Programlı hayvan sağlık taraması gerçekleşme oranı (%) Hayvan refahının sağlanması için gerekli standart ve sistemleri oluşturmak. Ruhsatlandırılan deney hayvanı üretim tesisi sayısı (Adet) Kaynak: x

30 Tarımsal Altyapı ve Kırsal Kalkınma 30 Tarımsal ve sosyal altyapı hizmetlerini geliştirmek, kırsal kalkınma ve refahı sağlayarak kırsal alanların cazibesini artırmak. Tarımsal altyapı hizmetlerini geliştirmek. Anahtar Risk Göstergeleri (KRI) Modern sulama sistemi kurulan alan (Hektar) Tarım ürünlerinin yerinde değerlendirilmesini ve katma değerinin artırılmasını sağlamak. Kırsal alanda yaşam standartlarını yükseltmek ve kırsal kalkınmayı sağlamak. Rehabilite edilen ve kurulan kooperatif işletme sayısı (Adet) Ekonomik yatırımlar kapsamında desteklenen tarıma dayalı sanayi işletmesi sayısı (Adet) Kaynak: x

31 Kurumsal Kapasite 31 Hızlı, etkin ve kaliteli hizmet sunmak için kurumsal mükemmeliyeti sağlamak. Kurumsal yönetim sistemini ve insan kaynakları yönetimini etkin hale getirmek. Teknolojik ve fiziksel altyapıyı geliştirmek, sosyal imkanları iyileştirmek. Kurum imajını güçlendirmek, etkinliği ve görünürlüğü artırmak Anahtar Risk Göstergeleri (KRI) Çalışan başına düşen ortalama eğitim süresi (Gün) Entegre edilen veri tabanı sayısı (Adet) Düzenlenen konferans /panel /sempozyum vb. etkinlik sayısı (Adet) Kaynak: x

32 32 Soru & katkılarınız

33 33 Teşekkürler Sezer Bozkuş Kahyaoğlu PhDc, CIA, CFE, CFSA, CRMA, SMMM İşletme Risk Yönetimi Bölümü, Ortak 33

34 Sezer Bozkuş Kahyaoğlu Özgeçmişi: 1993 yılında Boğaziçi Üniversitesi İşletme Bölümünden mezun olan Sezer Bozkuş Kahyaoğlu, yılları arasında İngiltere de Sheffield University'de yüksek öğrenim görmüştür. Ekonometri dalında doktora çalışmalarında tez aşamasındadır. İş yaşamına bankacılık alanında MT olarak başlamış olup, daha sonra Teftiş Kurulu nda görev yapmıştır. İzmir de Kurulan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası nın Kurucu Teftiş Kurulu Başkanlığını yapmıştır yılları arasında uluslararası bağımsız denetim, vergi ve danışmanlık firmasının Risk Yönetimi Danışmanlık Hizmetleri Bölümünde Kıdemli Müdür olarak çok çeşitli sektörlerde iç denetim, iç kontrol, risk yönetimi ve kurumsal yönetim projelerinin sorumlu yöneticiliğini üstlenmiştir. Eğitim, Lisans & Sertifikaları İşletme, Boğaziçi Üniversitesi, 1993 Para, Banka ve Finans Yüksek Lisansı, Sheffield Üniversitesi, İngiltere, 1997 Perakende Bankacılık Sertifikası, Manchester Üniversitesi, 2000 Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM), 2004 Sertifikalı İç Denetçi (CIA), 2005 Sertifikalı Hile Denetçisi (CFE), 2006 Sertifikalı Finansal Hizmetler Denetçisi (CFSA), 2007 SPK Bağımsız Denetim Sertifikası, 2011 Sertifikalı Risk Yönetimi Güvence Denetçisi(CRMA), 2012 Ekonometri Doktora programı, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2005 Halen İzmir Ekonomi Üniversitesi ve İstanbul Bilgi Üniversitesi nde yarı zamanlı öğretim görevlisidir. Birisi uluslararası akademik yayınevi olan Lambert Academic Publications Para politikası üzerine; diğeri ise, Efil Yayınevinden çıkan Türev Piyasalarda Teminatlandırma Yöntemleri üzerine olan iki kitabı bulunmaktadır. Hakemli dergilerde yayınlanan, ulusal ve uluslararası konferanslarda sunulan çok sayıda makale ve bildirileri bulunmaktadır. Grant Thornton Türkiye nin İşletme Risk Yönetimi Danışmanlık Hizmetlerinden Sorumlu Ortağı olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Üye Olduğu Mesleki Kuruluşlar İç Denetim Enstitüsü (IIA) üyesi İç Denetim Enstitüsü (IIA) Araştırma ve Eğitim Danışmanlığı Kurulu üyesi Uluslararası Suiistimal İnceleme Uzmanları Derneği üyesi (ACFE) Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) üyesi Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Akademik İlişkiler Kurulu üyesi Türkiye Uluslararası Suiistimal İnceleme Uzmanları Derneği Kurucu üyesi (USİUD) Ege Genç İşadamları Derneği (EGİAD) üyesi Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) Ekonomik İlişkiler Komitesi İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Vakfı- Denetim Kurulu Üyesi

35 OFİSLERİMİZ 35 Abide-i Hürriyet Caddesi Bolkan Center, No:211, C Blok, Kat 3 Şişli, İstanbul T: F: Eskişehir Yolu No:6, Armada İş Merkezi, A Blok, Kat:11, No: Söğütözü, Ankara T: F: Y.Yalova Yolu, Buttim Plaza, Kat 5, No:1607 Bursa T: F: Grant Thornton Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu yayında Grant Thornton, biz ve bizim şeklindeki referanslar, ya küresel bir üye firmalar kuruluşu olan Grant Thornton International Ltd. ya da onun her biri ayrı bir yasal kuruluş olan ve birbirlerinin faaliyetlerinden sorumlu olmayan bireysel üye firmalarından bir veya daha fazlası ile ilgilidir. Grant Thornton International Ltd, sınırlı sorumlu bir İngiliz şirketi olup, müşterilerine hizmet sunmaz. Hizmetler, bağımsız olarak üye firmalar tarafından verilir. Grant Thornton International Ltd ve üye firmalar dünya çapında bir ortaklık değildir.