SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ÇEŞİTLİ FAKTÖRLERE GÖRE İŞ DOYUM DÜZEYLERİ (MUĞLA İLİ ÖRNEĞİ)

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 30, Sayfa , 2010 SINIF ÖĞRETMENLERİNİN ÇEŞİTLİ FAKTÖRLERE GÖRE İŞ DOYUM DÜZEYLERİ (MUĞLA İLİ ÖRNEĞİ) Süleyman Can 1, Şendil Can 2, Osman Dalaman 3 1 Muğla Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, scan1967@mynet.com 2 Muğla Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, sendilcan@mynet.com 3 Selçuk Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, odalaman@selcuk.edu.tr ÖZET Bu çalışma, eğitim-öğretim yılında Muğla il merkezinde görev yapmakta olan Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile aylık gelir durumları, maaş ve araç-gereç yeterliliği arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Bu bağlamda, bütün mesleklerde ve işlerde olduğu gibi Sınıf Öğretmenliğinde de başarıya ve verimliliğe etki eden en önemli faktörlerden birisi öğretmenin yaptığı işten aldığı doyum ve mutluluktur. Sınıf Öğretmenleri öğrencilerine, çevrelerine karşı daha faydalı ve daha üretken olabilmeleri için tatminkâr bir gelir düzeyine ve yeterli araç-gerece sahip olmalıdırlar. Bunlar sağlandığı takdirde Sınıf Öğretmeni işinden daha çok zevk alacak, daha çok mutlu olacak, işini daha çok benimseyecek ve sevecektir. Bu araştırmada betimsel araştırma yöntemi kullanılmış olup, Minnesota İş Doyum Ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi ise yüzde, frekans ve χ 2 testi ile yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda ise, Muğla İl merkezinde görev yapan Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile aylık gelir durumları, maaş ve araç-gereç yeterliliği arasında anlamlı bir ilişki bulunmamış, okuldaki araç-gereç yeterliliği arasında ise anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Ancak Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri normal ve yüksek iş doyumu arasında değişiklik göstermekte olup, düşük iş doyumunda hiçbir Sınıf Öğretmeni bulunmamaktadır. Ayrıca Sınıf Öğretmenlerinin %80,6 sı maaşlarını yetersiz, %15,4 ü kısmen yeterli, %4 ü yeterli bulmaktadır. Anahtar Kelimeler: İş Doyumu, Sınıf Öğretmeni, Aylık Gelir, Maaş, Araç- Gereç

2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 30, Sayfa , 2010 JOB SATISFACTION LEVELS OF CLASSROOM TEACHERS WITH REGAR TO VARIOUS FACTORS (SAMPLE OF MUĞLA) Süleyman Can 1, Şendil Can 1, Osman Dalaman 2 1 Muğla University, Education Faculty, scan1967@mynet.com 2 Muğla University, Education Faculty, sendilcan@mynet.com 3 Selçuk University, Education Faculty, odalaman@selcuk.edu.tr ABSTRACT This research was conducted in order to determine whether there is a meaningful correlation between the job satisfaction levels and monthly income, salary and equipment sufficiency of the classroom teachers who were employed in Muğla province in educational term. In this rexpect, one of the most important factors that affect success and productivity of classroom teachers as well as all other proficiencies is the satisfaction and happiness that they obtain from job. The classroom teachers should a satisfactory level of income and enough equipment in order to be more useful and more productive for their students and their surroundings.when these are provided, the classroom teacher will find more pleasure and become happier in job and will be more appropriate for the job and like it more. In this research, description research method was used, and Minnesota job satisfaction scale was applied. The data obtained was evaluated by using percentage, frequency and χ² tests. As a result of this study, there was no significant correlation between the job satisfaction levels and monthly of income and sufficiency of salaries of the classroom teachers who are employed in Muğla province; on the other hand, there was a significant relationship between job satisfaction and sufficiency of equipment in the school. In addition, job satisfaction levels of the classroom teachers ranged from high to medium, but no low job satisfaction was found. Besides, 80,6% of the classroom teachers have found their salaries inadequate, 15,4% partly adequate, 4,0% adequate. Keywords: Job Satisfaction, Classroom Teacher, Salary of Income, Salary, Equipment

3 Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri 301 GİRİŞ İlköğretim birinci kademeye üniversitelerin Eğitim Fakültelerine bağlı Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalları Sınıf Öğretmen yetiştirmektedir. Sınıf Öğretmenliği, ilköğretimdeki eğitim-öğretim ve yönetim görevlerini yerine getirmekle yükümlü özel bir ihtisas branşı olmakla birlikte, vicdan, hoşgörü ve sabır gerektiren kutsal bir meslektir. Sınıf öğretmelerinin ana görevleri öğrenim verdikleri sınıf ve derslerin programlardaki planlara göre eğitim-öğretimi yürütmek, öğrencilerini geleceğe hazırlamak, onları Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda yetiştirmektedir. Burada öngörülen eğitim-öğretimdeki bilgilerin kalıcı ve sağlıklı olması için araç-gereç kullanımına ayrı bir özen ve ilgi göstermelidir. İlköğretim, eğitim sisteminin temel taşıdır. Bu eğitim kademesinde bireylere toplum içinde uyumlu yaşamaları ve yaşamlarını daha iyi bir biçimde sürdürmeleri için gerekli olan temel bilgi ve beceriler kazandırılır. İlköğretimde kazandırılan bilgi ve becerilerin bir yandan bireyin hayata atıldığı zaman kendisi ve toplum için daha üretken ve verimli olmasını sağlarken, diğer yandan daha ileri eğitim kademelerindeki öğrenmelerin temelini oluşturur (Fidan ve Erden, 1998). Milli Eğitim Temel Kanunu na göre ilköğretim kurumlarının amaç ve görevleri şu şekilde ifade edilmiştir (Resmi Gazete, 1973); 1. Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıklar kazandırmak, onu Milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek. 2. Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyet yönünde yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamaktır. İnsan yaşamında olgunlaşma ve öğrenme ilgilerle bağlantılıdır. Çocuk büyüyüp geliştiğinde ilişkileri de genişler ve değişir. Çocuk ilgilerini yaşantılarıyla geliştirmektedir. Bu da çocuğun çevre ile etkileşimi sonucu oluşmaktadır (Varış, 1994). Buna bağlı olarak Sınıf Öğretmeni çocuk için her yönden bir model olmaktadır. Ayrıca öğretmenlik toplumların geleceğine şekil veren bir meslek olarak düşünülebilir. Bir toplum için önemli sayılabilecek mesleklerden birinin de öğretmenlik mesleği olduğu bilinmektedir. Her toplum varlığını sürdürmek, geleceğini sağlamak amacıyla bireylerini eğitim yoluyla hazırlar, yetiştirir. Eğitim; bireyin kendisini, toplumu ve doğayı değiştirebilmesi, geliştirebilmesi için ona yapılan planlı programlı etkinliklerin tümünü içine alan bir süreçtir (Özgür, 1994). Öğretmenin bu süreç içinde üstlendiği rol oldukça önemlidir.

4 302 S. Can, Ş. Can, O. Dalaman Öğretmenlik mesleğinin Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarından itibaren önem kazandığı görülmektedir yılında çıkarılan 439 sayılı kanunla öğretmenlik, öğretim ve eğitim görevini üzerine alan, bağımsız sınıf ve derecelerle ayrılan bir meslek olarak kabul edilmiştir. Bununla beraber 739 sayılı yasa ile de Milli Eğitim Bakanlığının asıl görevinin öğretmenlik olduğu hükmüne yer verilmiştir (Sunay ve Gürbüz, 2003). Bu bağlamda öğretmenlik mesleği yalnız bilgi verme rolünü gerektirmemekte, öğrenciler öğretmenin bu yönünden çok tutum ve davranışlarından, duygusal tepkilerinden ve alışkanlıklarından etkilenmektedirler (Varış, 1973). Yani öğretmenlik mesleği için bireylerde biçimsel eğitimin yanında, mesleğe ve öğrencilere karşı olumlu tutumlara sahip olma gibi bazı özel nitelikler de aranmaktadır (Pehlivan, 1998). Dolayısıyla Sınıf Öğretmenleri öğrencilerine, çevrelerine karşı daha faydalı ve daha üretken olabilmeleri için yeterli bir gelir düzeyine sahip olmakla birlikte, okulların da eğitim-öğretim için gerekli araç-gerece sahip olmalıdırlar. Bunlar sağlandığı takdirde öğretmen işinden daha çok zevk alacak, daha çok mutlu olacak ve işini daha çok benimseyecektir. Bu da ancak yapılan işteki iş doyumu ile mümkündür. İş doyumu denince, işten elde edilen maddi çıkarlar ile işçinin beraberce çalışmaktan zevk aldığı iş arkadaşları ve eser meydana getirmenin sağladığı bir mutluluk akla gelir (Eren 1998). İş doyumu, iş görenlerin işlerinden duydukları hoşnutluk ya da hoşnutsuzluktur. İş doyumu, işin özellikleri ile iş görenlerin istekleri birbirine uyduğu zaman gerçekleşir (Davis, 1982). İşe karşı duyulan hoşnutluk, iş doyumunu, işe karşı duyulan hoşnutsuzluk ise iş doyumsuzluğunu gösterir. Locke (1976) iş doyumunu, Bir bireyin işini ya da işle ilgili yaşantısını, memnuniyet verici ya da olumlu bir duygu ile sonuçlanan bir durum olarak takdir etmesi şeklinde tanımlamıştır. İş doyumu, iş görenlerin önemli olarak gördükleri şeyleri, işlerinden ne kadar elde ettiklerine ilişkin algılarının bir sonucudur (Luthans, 1995). Gelecek nesillerimizin Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda yetiştirilebilmesi için Sınıf Öğretmenlerinin işlerini sevmesi, benimsemesi, fedakârlık göstermesi ve yeterli iş doyumuna sahip olmaları gerekir. Buna bağlı olarak da iş doyumunun düzeyini belirleyen faktörlerde çeşitlilik göstermektedir. Bunlar ise, iş ile ilgili etmenler (İş ve işin niteliği, Yönetim ve değerlendirme, Ücret ve yan ödemeler, Yükselme ve gelişme imkânları, Çalışma şartları, Kişiler arası ilişkiler, Örgütsel ortam ve sosyal konum), Bireysel etkenler (Yaş, Cinsiyet, Zekâ, Kıdem, Eğitim düzeyi, Kişilik) olmak üzere ikiye ayrılır.

5 Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri 303 Bu bağlamda yapılan bu çalışmada, iş doyumunu etkileyen ana faktörlerden Bireysel etkenlerden olan ücret ve yan ödemeler ile çalışma şartlarını içeren kısmı değerlendirmeye alınmıştır. Bu da Minnesota İş Doyum Ölçeği ndeki 20 temel soruya verilen cevaplardan alınan sonuçlardan elde edilen veriler sonucunda gerçekleştirilmiştir. Buna bağlı olarak ücret ve yan ödemeler ile çalışma şartlarını araştırmamıza açıklık getirmesi ve Sınıf öğretmenlerinin gelir durumları, maaş, araç-gereç yeterliliğini açıklaması için kısaca ele alacak olursak, araştırmamızın öneminin anlaşılmasında daha yararlı olacaktır. a. Ücret ve yan ödemeler: Örgütte iş görenin emeği ve işte gösterdiği başarı karşılığında sağlanan ödeme (Para, ekonomik yararlar, sosyal haklar vb.) iş doyumunun sağlanmasında önemli bir etkendir (Başaran, 1982). Birey yaptığı işin karşılığını kendini tatmin edecek biçimde maddi olarak mutlak bekler ve bu onun en doğal hakkıdır. Dolayısıyla Sınıf Öğretmenleri zor şartlarda çalıştıkları ve eğitim-öğretim yaptıkları için kendilerini tatmin edecek ücret beklemektedirler. Bu durum Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinde etkili olmaktadır. b. Çalışma şartları: Günümüzde iş görenler, çalışma ortamlarının fiziksel şartlar yönünden iyi ve tatmin edici olmasını istemektedirler. Ayrıca iş görenlerin çoğu iş yerlerinin evlerine yakın, çalıştıkları binanın yeri, temizliği, işleri için gerekli araç-gereçlerin uygun ve kullanılır olmasını istemektedir (Başaran, 1998). Dolayısıyla öğretmenler de eğitim-öğretimde kullanılan araç-gerecin yeterli olmasını ve bunu gerektirdiği gibi kullanma serbestliğinin kendilerine verilmesini beklemektedirler. İlköğretim okullarında çalışma şartlarının iyi olması, dersler için gerekli olan araç-gereçlerin yeterli, sağlam ve kullanıma açık olması bireyin iş doyumunu mutlak yükseltecektir. Yeterli iş doyumuna sahip olan Sınıf Öğretmeni okula daha istekli gidecek, işlerine daha çok yoğunlaşacak ve işini daha çok benimseyecektir. Eğer bunun aksi olursa Sınıf Öğretmeni işine isteksiz gidecek, okuldan biran önce ayrılmak isteyecek, o ortamdan hemen uzaklaşmanın yollarını arayacaktır. Buradan hareketle bu çalışmanın amacı, eğitim-öğretimdeki yeri ve önemi nedeniyle gelecek nesillerimizi ATATÜRK ilke ve inkılâpları doğrultusunda yetiştirip, çağdaş devletlerle yarışacak düzeye getirecek olan Sınıf Öğretmenlerinin iş doyumu ile aylık gelir durumları, maaş ve araç-gereç yeterliliklerinin arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığını belirlemektir. Problem Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile aylık gelir durumları, maaş ve araçgereç yeterlilikleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır?

6 304 S. Can, Ş. Can, O. Dalaman Alt Problemler a) Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile aylık gelir durumları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? b) Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile maaş yeterlilikleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? c) Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile araç-gereç yeterlilikleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? YÖNTEM Bu araştırmada, Betimsel Araştırma Yöntemi uygulanmıştır. Dolayısıyla bu araştırma yönteminde; deneklerin var olan özelliklerine ilişkin herhangi bir değişme yapmaksızın veri toplanmış, var olan durumun ne olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini, Muğla ilinde görev yapan Sınıf Öğretmenleri, örneklemini ise öğretim yılında Muğla il merkezinde görev yapmakta olan Sınıf Öğretmenleri oluşturmaktadır. Muğla il merkezinde görev yapmakta olan 162 Sınıf Öğretmenine anket uygulanmış, 13 anket eksik ve hatalı doldurulduğu için değerlendirmeye alınmamış, 149 anket değerlendirmeye alınmıştır. Veri Toplama Teknikleri Araştırmanın kuramsal çerçevesi, yerli ve yabancı literatür taramasıyla toplanan bilgilerden oluşturulmuştur. Araştırmanın kuramsal temeli oluşturulduktan sonra, araştırma verileri anket yoluyla elde edilmiştir. Araştırmada temel veri toplama aracı olarak; Türkiye de ve Dünya da en çok kullanılan Minnesota İş Doyum Ölçeği ile araştırmacılar tarafından oluşturulan Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Minnesota İş Doyum Ölçeği; yirmi maddeyi, Kişisel Bilgi Formu ise; kişisel ve bazı mesleki bilgileri içermektedir. İş doyumu ile ilgili bu araştırmada dünyada en çok kullanılmış olan Minnesota İş Doyum Ölçeğinin kısa formu kullanılmıştır. Minnesota İş Doyum Ölçeğini İngilizce formundan Türkçeye Hacettepe Üniversitesinden Deniz ve Güliz GÖKÇORA çevirmiştir. Bu çeviri başka dil bilimciler tarafından da kontrol edilerek uygulaması uygun görülmüştür (Özdayı, 1990). İstanbul Üniversitesi nden Nurhayat ÖZDAYI 1990 da Prof. Dr. Erol EREN in kontrolünde Minnesota İş Doyum Ölçeğini Resmi ve Özel Liselerde Çalışan

7 Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri 305 Öğretmenlerin İş Tatmini ve İş Streslerinin Karşılaştırmalı Analizi konulu Doktora Tezinde kullanmıştır. Kullandığımız bu ölçekteki maddelerin karşılığı: HİÇ MEMNUN DEĞİL (HMD) : 1 PUAN MEMNUN DEĞİL (MD) : 2 PUAN KARARSIZ (K) : 3 PUAN MEMNUN (M) : 4 PUAN ÇOK MEMNUM (ÇM) : 5 PUAN olarak değerlendirilmiştir. Puanların yüzdelik değerleri ise şu şekildedir; 75 ve üzeri yüksek iş doyumu, 26 ile 74 arası ise normal iş doyumunu, 25 ve altı düşük iş doyumunu ifade etmektedir. Anketler Muğla il merkezinde görev yapan Sınıf Öğretmenlerine, araştırmacılar tarafından görev yaptıkları okullarda birebir görüşerek uygulanmıştır. Ayrıca anket formlarını Sınıf Öğretmenleri gönüllü olarak cevaplamıştır. Bütün Sınıf Öğretmenleri bu konuda her türlü yardım ve özveriyi göstermişlerdir. Verilerin Analizi Toplanan anket formları tek tek kontrol edilerek verilerin analizine geçilmiştir. Sınıf Öğretmenlerinin anketlerde verdiği cevaplar incelendikten sonra, görüşlerinin dağılımları SPSS 14.0 paket programında yer alan istatiksel tekniklerden frekans, yüzde ve Kay-Kare (χ²) bağımsızlık testiyle değerlendirilmiştir. Ayrıca değerlendirme sonuçlarından elde edilen veriler, tablo haline getirilmiş ve gerekli işlemler yapılarak yorumlanmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Bu bölümde, araştırmadaki alt problemlere ilişkin bulguların istatistiksel çözümleri ile birlikte gerekli yorumları yapılmıştır. Tablo 1. Sınıf Öğretmenlerinin Aylık Gelir Durumlarına Göre Dağılımı AYLIK GELİR f % 1300 TL ve Altı 34 22, TL 37 24, TL 44 29, TL ve Üzeri 34 22,8 Toplam

8 306 S. Can, Ş. Can, O. Dalaman Tablo 1 de görüldüğü gibi araştırmaya katılan 149 Sınıf Öğretmeninden 34 ü (%22,8) 1300 TL ve altı aylık gelire; 37 si (%24,8) TL aylık gelire, 44 ü (%29,5) TL aylık gelire, 34 ü (%22,8) 1701 TL ve üzeri aylık gelire sahiptirler. Sınıf Öğretmenlerinin aylık gelirleri çeşitlilik göstermekte olup, herhangi bir aylık gelir durumunda yığılma yoktur. Ancak Sınıf Öğretmenlerinin en çok aylık gelir durumu %29,5 ile TL de olduğu görülmektedir. İŞ DOYUM DÜZEYLERİ 25 ve altı düşük iş doyumu arası normal iş doyumu 75 ve üzeri yüksek iş doyumu Toplam Tablo 2. Sınıf Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeyleri İle Aylık Gelir Durumlarına İlişkin Görüşlerin χ² Testi Sonuçları f - % 1300 TL ve Altı TL TL 1701 TL ve Üzeri Toplam f % f % 20,0 23,3 38,3 18,3 100 f % 24,7 25,8 23,6 25,8 100 f % 22,8 24,8 29,5 22,8 100 χ² = s.d = 3 p =.266 Tablo 2 ye göre araştırmaya katılan 149 Sınıf Öğretmeninin iş doyum düzeyini karşılaştırdığımızda; 1300 TL ve altında aylık gelire sahip olan toplam 34 (%22,8) Sınıf Öğretmeninin 12 sinin (%20,0) normal iş doyumuna, 22 sinin (%24,7) yüksek iş doyumuna sahip olduğu görülmektedir TL geliri olan toplam 37 (%24,8) Sınıf Öğretmeninin 14 ünün (%23,3) normal iş doyumu, 23 ünün (%35,8) yüksek iş doyumu sağladığı görülmektedir TL geliri olan toplam 44 (%29,5) Sınıf Öğretmeninin 23 ünün (%38,3) normal iş doyumunu, 21 inin (%23,6) yüksek iş doyumunu sağladığını görüyoruz TL ve üzeri geliri olan toplam 34 (%22,8) Sınıf Öğretmeninin 11 inin (%18,3) normal iş doyumuna 23 ünün (%25,8) yüksek iş doyumuna sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca çalışmaya katılan Sınıf Öğretmenlerinin, iş doyumlarının aylık gelir durumlarına bağlı olarak yapılan χ² testi sonucunda 0.05 önem düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (χ² (3) = 3.962, p>.05). Dolayısıyla Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinde aylık gelir durumlarına bağlı olarak bir değişmenin olmadığını söylemek mümkündür. Ayrıca Sınıf Öğretmenlerinin aylık gelir durumlarına bağlı olarak iş doyum düzeylerinde normal ve yüksek iş doyum görülmekle birlikte, düşük iş doyumu yoktur. Koçak (2002) Erzurum İlinde Görev Yapmakta Olan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeylerinin İncelenmesi adlı araştırmasında, düşük iş doyumunda hiçbir Beden Eğitimi Öğretmeninin bulunmadığını, bütün Beden Eğitimi Öğretmenlerinin normal ve yüksek iş doyumunda olduğunu belirtmiştir. Ayrıca bu çalışmada aylık gelir durumu ve iş doyumu arasında anlamlı bir ilişki

9 Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri 307 olmadığını tespit etmiştir. Elde edilen bu bulgu ile bu çalışmanın bulguları tamamen benzerlik göstermektedir. Tablo 3. Sınıf Öğretmenlerinin Yaptıkları İşin Karşılığı Olarak Maaşlarını Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı YETERLİLİK DERECESİ f % Evet Yeterli 6 4,0 Hayır Yetersiz ,6 Kısmen Yeterli 23 15,4 Toplam Tablo 3 de görüldüğü gibi araştırmaya katılan 149 Sınıf Öğretmeninden 6 sı (%4,0) Evet maaşım yeterli, 120 si (%80,6) Hayır maaşım yetersiz, 23 ü (%15,4) Kısmen maaşım yeterlidir görüşünü belirtmişlerdir. Bu duruma göre Sınıf Öğretmenlerinin Yaptıkları işin karşılığı olarak maaşlarını yeterli bulmadıklarını söyleyebiliriz. Tablo 4. Sınıf Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeyleri İle Yaptıkları İşin Karşılığı Olarak Maaşlarını Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerin χ² Testi Sonuçları İŞ DOYUM DÜZEYLERİ f - % Evet Hayır Kısmen Toplam 25 ve altı düşük iş doyumu arası normal iş doyumu 75 ve üzeri yüksek iş doyumu Toplam f % f % 3,3 86,7 10,0 100 f % 4,5 76,4 19,1 100 f % 4,0 80,6 15,4 100 χ² = s.d = 2 p =.285 Tablo 4 e göre araştırmaya katılan Sınıf Öğretmenlerinin maaşlarının yeterlilik derecesine bakarak iş doyumlarını incelediğimizde; Evet, maaşım yeterli diye görüş belirten 6 (%4,0) Sınıf Öğretmeninin 2 si (%3,3) normal iş doyumunu, diğer 4 ü de (%4,5) yüksek iş doyumunu sağlamaktadır. Hayır, maaşım yetersiz görüşünü belirten 120 (%80,6) Sınıf Öğretmeninin 52 si (%86,7) normal iş doyumunu 68 i (%76,4) yüksek iş doyumunu, maaşım kısmen yeterli diye görüş belirten 23 (%15,4) Sınıf Öğretmeninin 6 sı (%10,0) normal iş doyumunu, 17 sinin (%19,1) yüksek iş doyumu sağladıkları görülmektedir. Sınıf Öğretmenlerinin maaşlarının yeterli olmamasına rağmen, iş doyum düzeylerinde normal ve yüksek iş doyumu görülmekle birlikte düşük iş doyumu yoktur. Çalışmaya katılan Sınıf Öğretmenlerinin, iş doyumlarının maaş yeterliliklerine bağlı olarak yapılan χ² testi sonucunda 0.05 önem düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (χ² (2) = 2.512, p> 0.05). Dolayısıyla Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinde maaş yeterliliklerine bağlı olarak bir değişmenin olmadığını söylemek mümkündür.

10 308 S. Can, Ş. Can, O. Dalaman Araştırmada Sınıf Öğretmenlerine Yaptığınız işinizden memnun musunuz? diye bir soru yönetilmiştir. Burada cevaplayıcıların 96 sı (%64,4) memnunum, 34 ü (%22,8) memnun değilim, 19 u (%12,8) kararsızım cevabını vermişlerdir. Yığılma %64,4 ile memnuniyette olmuştur. Buradan hareketle Sınıf öğretmenlerinin mesleklerini sevdiklerini ve benimsediklerini söyleyebiliriz. Bunun yanında Sınıf Öğretmenleri işlerinin karşılığı olarak verilen ücreti yeterli bulmamaktadırlar. Bu bağlamda Sınıf Öğretmenlerinin 120 si (%80,6) maaşlarını yetersiz, 23 ü (%15,4) kısmen yeterli bulmalarına rağmen normal ve yüksek iş doyumu göstermekte olup hiç düşük iş doyumunda olan yoktur. Dolayısıyla Sınıf Öğretmenleri için aldıkları maaşın yetersiz olduğunu belirtmekle birlikte, bu durumun bile onların hiçbir zaman meslek sevgilerinin önüne geçmediğini söylemek olasıdır. Tablo 5. Sınıf Öğretmenlerinin Okullarındaki Araç-Gereci Yeterli Bulup Bulmadıklarına İlişkin Görüşlerinin Dağılımı YETERLİLİK DERECESİ f % Yeterli 10 6,7 Kısmen Yeterli ,2 Hiç Yeterli Değil 24 16,1 Toplam Tablo 5 de görüldüğü gibi araştırmaya katılan 149 Sınıf Öğretmeninden 10 u (%6,7) okullarındaki araç-gereci yeterli bulduklarını, 115 i (%77,2) kısmen yeterli bulduklarını, 24 ü (%16,1) hiç yeterli bulmadıklarını belirtmişlerdir. Buna göre Sınıf Öğretmenlerinin okullarındaki araç-gereci yeterli bulmadıklarını söyleyebiliriz. Tablo 6. Sınıf Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeyleri İle Okullarındaki Araç-Gereç Yeterliliğine İlişkin Görüşlerin χ² Testi Sonuçları İŞ DOYUM DÜZEYLERİ f - % Yeterli Kısmen Yeterli Hiç Yeterli Değil Toplam 25 ve altı düşük iş f doyumu % arası normal iş f doyumu % 1,8 75,0 23, ve üzeri yüksek iş f doyumu % 9,7 78,5 11,8 100 Toplam f % 6,7 77,2 16,1 100 χ² = s.d = 2 p =.047 Tablo 6 ya göre araştırmaya katılan Sınıf Öğretmenlerinin okullarındaki araçgereç yeterliliğine bakarak iş doyumlarını incelediğimizde araç-gereç yeterlidir görüşünü belirten 10 (%6,7) Sınıf Öğretmeninin 1 i (%1,8) normal iş doyumunu, diğer 9 u da (%9,7) yüksek iş doyumunu sağlıyor. Araç-gereç kısmen yeterlidir görüşünü belirten 115 (%77,2) Sınıf Öğretmeninin 42 si (%75,0) normal iş doyumunu 73 ü (%78,5) yüksek iş doyumunu göstermektedir. Araç-gereç hiç

11 Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri 309 yeterli değildir görüşünü belirten 24 (%16,1) Sınıf Öğretmeninin 13 ünün (%23,2) normal iş doyumu, 11 inin (%11,8) yüksek iş doyumu sağladığı görülmektedir. Sınıf Öğretmenlerinin okullarındaki araç-gereç yeterliliğine bağlı olarak iş doyum düzeylerinde normal ve yüksek iş doyumu görülmekle birlikte, düşük iş doyumu yoktur. Çalışmaya katılan Sınıf Öğretmenlerinin, iş doyumlarının okullarındaki araç-gereç yeterliliğine bağlı olarak yapılan χ² testi sonucunda ve 0.05 önem düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. (χ² (2) = 6.112, p<0.05). Buradan da anlaşılacağı üzere Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri, görev yaptıkları okuldaki araç-gereç yeterliliğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Yani yeterli araç-gerece sahip olan okulda görev yapan Sınıf Öğretmenleri ile araç-gereç bakımından yetersiz olan bir okulda görev yapan Sınıf Öğretmenlerinin iş doyumları arasında mutlaka gözle görülür bir fark olacaktır. Bu fark ise, çalışma ortamındaki araç-gereç yeterliliği ve yetersizliğinden doğan bir farktır. Sınıf Öğretmenleri için en önemli şart da araçgereçtir. Yeterli araç-gerece sahip olanların memnun, olmayanlarının ise memnun olmadıklarını söylemekle birlikte iş doyum düzeyleri ile araç-gereç ilişkisini de ortaya koyabiliriz. Ayrıca Mirzeoğlu ve arkadaşlarının (1996), Ankara İli Çankaya İlçesindeki Özel ve Devlet Okullarında Çalışan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeylerinin Karşılaştırılması adlı araştırmalarının sonucunda; Devlet okullarındaki Beden Eğitimi Öğretmenlerinin görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli araç-gereç ve çalışma olanaklarına özel okullardaki kadar sahip olmadıklarını saptamıştır. Bu durumdan dolayı da onların iş doyum düzeylerinde değişiklik olduğunu belirtmişlerdir. Elde edilen bu bulgu ile çalışma bulgusu benzerlik göstermektir. Koçak ın (2002) Erzurum İlinde Görev Yapmakta Olan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeylerinin İncelenmesi adlı çalışması sonucunda, 79 Beden Eğitimi Öğretmeninin okullarındaki araç-gereç yeterlilik görüşü farklılık göstermekte olup araç-gereç yeterliliği ile iş doyumu arasında anlamlı bir ilişkinin olduğunu tespit etmiştir. Bu bulgunun ise, çalışmamızdaki bulgularımızı destekler nitelikte olduğunu söylemek mümkündür. SONUÇLAR Tüm bu bulgularımız ışığında; Sınıf Öğretmenlerinin görüşlerine göre iş doyum düzeylerini değerlendirdiğimizde aylık gelir durumlarına ve maaş yeterliliğine göre Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinde anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri bu parametrelere göre değişiklik göstermektedir. Ancak Sınıf Öğretmenlerinin aylık gelir durumları aldıkları ek ders ücretlerinden dolayı farklılık göstermekle birlikte en çok yığılma %29,5 ile TL arasında olmuştur. Ayrıca Sınıf Öğretmenlerinin %80,6 sı maaşlarını yetersiz, % 15,4 ü kısmen yeterli, yalnızca %4,0 ü yeterli bulmaktadır. Sınıf Öğretmenleri maaşlarını yeterli bulmamaktadır. Sınıf Öğretmenlerinin buna rağmen düşük iş doyumunu

12 310 S. Can, Ş. Can, O. Dalaman göstermemekle birlikte mesleklerini çok sevdiklerini, benimsediklerini ve fedakârlık yaparak, normal ve yüksek iş doyumunu sağladıklarını söyleyebiliriz. Bunun yanında yeterli araç-gerecin olmaması Sınıf Öğretmenlerinin iş doyumu düzeylerini direkt olarak etkilemektedir. Çünkü Sınıf Öğretmenleri yetersiz araçgereç ile dersini tam, düzenli ve sağlıklı bir şekilde işleyememekte, bununla ilgili çalışmalarını gerçekleştirememektedir. Yani, görev yaptığı yerde ve okulunda yetersiz araç-gereç olduğu için varılmak istenilen hedeflere ulaşılamamaktadır. Bu nedenle Sınıf Öğretmenleri de yaptığı işten fazla doyum sağlayamamaktadır. Çalışmada, araç-gereç değişkeni ile Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu bağlamda Sınıf Öğretmenlerinin iş doyumları görev yaptıkları okulda araç-gerecin yeterli ve yetersizliğine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Araç-gereç bakımından yeterli olan okulda çalışan Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinin yüksek, araç-gereç bakımından yetersiz olan okulda çalışan Sınıf Öğretmenlerinin iş doyum düzeylerinin ise düşük olduğunu söylemek mümkündür. ÖNERİLER 1. Yöneticiler, Sınıf Öğretmenliğinin yetenek, sevgi, fedakarlık, hoşgörü ve özgüven gerektiren bir branş olduğunu göz önünde bulundurmalıdırlar. 2. Sınıf Öğretmenlerinin ve diğer öğretmenlerin yaptıkları işin karşılığında aldıkları ücretten memnun olmaları sağlanmalıdır. 3. Sınıf Öğretmenlerinin başarılı bir eğitim-öğretim yapabilmeleri için gerekli araç-gerecin yeterli seviyeye getirilmesi sağlanmalıdır. KAYNAKLAR Başaran, İ. E. Yönetimde İnsan İlişkileri, Ankara, Başaran, İ. E. Örgütsel Davranış, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Yayın No:10, Davis, K. İşletmelerde İnsan Davranışı, (Çev. Erdoğan Energin), İstanbul, Eren, E. Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, Fidan, N., Erden, M., Eğitime Giriş, Alkım Yayıncılık, İstanbul, Koçak, E., Erzurum İlinde Görev Yapmakta Olan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyum Düzeylerinin İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2002.

13 Sınıf Öğretmenlerinin Çeşitli Faktörlere Göre İş Doyum Düzeyleri 311 Luthans, F. Organizational Behavior. 7th. Ed. Literatür Yayıncılık, İstanbul, Mirzeoğlu, N., Mirzeoğlu, D., Paknadel, A.C., Erdoğan, Ş., Devlet ve Özel Okullarda Çalışan Beden Eğitimi Öğretmenlerinin İş Doyumu Düzeyleri, Hacettepe Üniversitesi, Spor Bilimleri Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, Ankara, Ocak Özgür, N. F., Öğretmenlik Mesleğine Karşı Tutum, (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Pehlivan, İ., İşgören Seçiminde Görüşme Yöntemi ve Öğretmen Seçiminde Kullanılabilecek Görüşme Soruları, Eğitim ve Bilim, , Ankara, Resmi Gazete, Milli Eğitim Temel Kanunu, kanun No:1739, Tarih: , No: 14574, Sunay, H., Gürbüz, P., Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni Adaylarının Öğrenim Gördükleri Alana İlişkin Tutumları (Ankara İli Örneği), Gazi Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi, Ankara, Ekim Varış, F. Eğitim Bilimine Giriş, Atlas Kitapevi, Ankara, Varış, F. Öğretmen Yetiştirme Üzerine, 50. Yıla Armağan, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara, 1973.

14 312 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 30, 2010