Türkiyede Toryum Rezervleri ve ETKB Bünyesinde Yapılan Çalışmalar. Canip SEVİNÇ Mak.-End.Yük.Müh. Ekonomist ETKB-EİGM Toryum Strateji Koordinatörü

Transkript

1 Türkiyede Toryum Rezervleri ve ETKB Bünyesinde Yapılan Çalışmalar Canip SEVİNÇ Mak.-End.Yük.Müh. Ekonomist ETKB-EİGM Toryum Strateji Koordinatörü 1

2 MTA DA YAPILAN ÇALIŞMALAR

3 - Dünyanın ikinci büyük toryum rezervlerine sahip olan Türkiye nin en önemli toryum yatağı Eskişehir-Beylikahır bölgesi ve Sivrihisar-Kızılcaören yakınlarındadır. Bunun dışında Malatya-Darende-Kuluncak, Kayseri-Felahiye ile Sivas ve Diyarbakır il sınırları içinde toryum izlerine rastlanmıştır. MTA tarafından yapılan çalışmalarda Koca Devebağırtan ve Küçük Höyüklü yörelerinde görünür rezerv olarak % 2,78 ortalama tenörlü (elementel yoğunluk) toplam ton nadir toprak oksiti (NTO) ile % 0,21 ortalama tenörlü yaklaşık ton toryum oksit (ThO 2 ) olduğu belirlenmiştir. Aslında bu görünür rezerv yurdumuzun kesin potansiyeli değildir.

4 Bölge Tenör (U 3 O 8 ) Rezerv (ton) Köprübaşı %0,04-0, Fakılı %0, Küçükçavdar %0, Demirtepe %0, Sorgun %0, TOPLAM 9129 Türkiye'de Uranyum Rezervleri

5 Ülke Görünür Rezerv (ton) Baz Rezerv (ton) ABD 160, ,000 Avusturalya 300, ,000 Brezilya 16,000 18,000 Kanada 100,000 1,000,000 Hindistan 290, ,000 Malezya 4,500 4,500 Norveç 170, ,000 Güney Afrika 35,000 39,000 Diğer Ülkeler 90, ,000 Türkiye - 380,000 Dünya Toplamı 1,200,000 1,400,000 Dünya Toryum Rezervleri

6 3. Eskişehir Beylikahır Toryum ve Nadir Topraklar Kompleks Cevheri Eskişehir kompleks cevher sahası Eskişehir ili, Sivrihisar ilçesinin 40 km. Kuzey-batısında Kızılcaören, Karkın ve Okçu köyleri arasında olup 15 km 2 'lik bir alanı kapsar. Ankara Eskişehir devlet karayoluna 35 km, demiryoluna ise 12 km. mesafededir. Kızılcaören köyü rakımı 850 m. Cevher sahasının ise m. rakımındadır MTA

7 Sahada Yapılan Çalışmaların Kronolojisi Remeux (1942); sahanın 1/ ölçekli jeoloji haritasını yapmıştır. Mangan boyalamalarına ekonomik olmayan kromit olarak adlandırmıştır.[1] Weingart (1953); yine bölgenin 1/ ölçekli jeoloji haritasını yapmıştır.[1] Erol, O; (1955); Weingart'ı destekleyen jeolojik çalışmalar yapmıştır.[1] Erentöz, C., Tokay M., (1959) yaptıkları Türkiye'nin muhtemel uranyum ve toryum bölgeleri konulu çalışmalarında Türkiye'de Uranyum ve toryum ihtiva etmesi muhtemel olan formasyonlar ve bunların bulundukları bölgeleri incelemişlerdir. MTA Genel Müdürlüğünün muhtelif alanlarda yapmış olduğu tetkikler neticesinde Türkiye jeolojisi ve mineralizasyon durumu gözönüne alınarak mukayeseli bir inceleme yapılmış, uranyum ve toryumun bulunabileceği alanlar hakkında bilgiler verilmiştir. Sündal, Ü; (1968); Beylikahır Okçu köyü fluorit oluşumuyla ilgili çalışmış, cevher filonlarının hidrotermal çatlak dolgusu şeklinde olduğu belirtilmiştir.[1] Uçmak, F; (1968); Toryum etüdleri ile ilgili raporunda cevherin hidrotermal solüsyonlarla geldiğini belirtmiştir.[1] Helke, A; Çağatay, A; (1977) Yatağın karbonatitlere bağlı olduğunu söylemiştir.[1]

8 Kaplan, H; (1977); Eskişehir-Sivrihisar, Kızılcaören köyü yakın güneyi bastnasitebarit-fluorit kompleks cevher yatağı adlı raporunda, hidrotermal mineralizasyonu adı altında inceleyerek ilk hidrotermal gelişler bariti, daha sonra fluoriti ve demirli solüsyonları getirdiğini, son olarak manganlı solüsyonlar gelerek diğerlerini çimentoladığını, toryum ve Nadir Toprak elementlerini içeren bastnasite'in de manganlı solüsyonlarla geldiğini, en son olarak kalsit, kuvars, kalsedon kristallerinin oluştuğunu belirtmiştir.[1] Kulaksız, S; (1981) 1/25000 ölçekli haritalarında jeolojik olarak volkanik aglomera, tüf, breş, ve lavların tersiyer yaşlı olduğunu belirtmiştir.[1] Aygün, A; ve diğerleri; (1981) Fluoritli kompleks cevherin oluşumu ile filoniyen tipinde yantaş içinde dolgular meydana getirdiğini belirtmiştir.[1] Baybörü, R; (1982) : Eskişehir Sivrihisar-Kızılcaören köyü kuvarsitli baritli kompleks cevher oluşumuna ait iki formasyonun bindirme sonucu oluşan çatlaklarda asit volkanizasyonun getirdiği eriyiklerle oluştuğunu belirtilmiştir.[1] Kayabalı, İ; (1983) Eskişehir Sivrihisar Kızılcaören köyü civarındaki kompleks cevher yatağının (Fluorit-Barit-NTE) Küçükhöyüklü tepe sektöründe yapılan çalışmada birbiri üstüne bindiren formasyonlar içinde oluşan çatlaklarda volkanizmanın getirdiği solüsyonların hidrotermal şartlarda disemine yerleşmesi ve daha sonra üstteki tüfler içerisine taşınarak zenginleştiğini belirtmiştir.[1]

9 Gözler, N.Z; ve diğerleri (1984) Bu cevherin karbonatitlere bağlı olarak oluştuğunu belirtmiştir. [1] Kırıkoğlu, S; (1986) : Cevherleşmenin hidrotermal çözeltilerle oluştuğunu karbon ve kükürt izotop analiz sonuçlarına göre oluşumda deniz suyunun rol oynamadığını ortaya koymuştur.[1] Basnasite mineralinin tayini 1974 te Yazgan tarafından yapılmıştır. Gültekin A.H., Örgün Y., yapmış oldukları çalışmada; Kızılcaören cevherleşmesini Batı Anadolu tersiyer rift volkanizmasının bir parçasını oluşturan alkali trakit ve fonolitlerle ilişkili kompleks bir toryum ve nadir toprak elementli fluorit barit mineralizasyonu olduğunu belirtmişlerdir.

10 ARAMA VE TESPİT ÇALIŞMALARI 1959 yılında MTA Genel Müdürlüğüne sunulan rapor gereğince havadan arama çalışmaları başlatılmıştır. Arama ve cevher tespit çalışmaları 1977 yılına kadar aralıklı olarak sürmüştür. Sahada bulunan cevher toryum olduğu için, cevherin adı önce toryum cevheri olarak adlandırılmıştır. Cevherle ilgili en geniş çalışmalar Kaplan tarafından yapılmıştır. Saha MTA tarafından yapılan havadan prospeksiyon sonucu 1959 yılında bulunmuş olup uçak anomalisinin gerçekliği otoprospeksiyonla doğrulanmış ve bazı anomali sahaları tesbit edilmiştir yılının sonuna doğru bir Fransız araştırma ekibi tarafından sahanın detay ve sistematik prospeksiyonuna başlanılmış (Despoit, 1959) ve bu çalışmalara MTA elemanları ile devam edilmiştir yılında bir başka Fransız ekibi tarafından prospeksiyon çalışmalarının yanı sıra toplam metrajı 113 m olan 4 adet sondaj yapılmış ve bu çalışmalar sonucunda sahanın uranyumdan ziyade toryum yönünden ilginç olacağı kanısına varılmıştır. (Contencin, 1960). 1966'da sahanın etüdüne devam edilmiş ve 1967'de yapılan radyoplan ve hafriyat çalışmalarından sonra yıllarında Koca Devebağırtantepe'nin kuzeybatısında toryum için filon tahkiki amacıyla sahanın muhtelif yerlerinde 7 adet ve sahanın breş formasyonlarının tahkiki amacıyla da karelajla 23 adet olamak üzere ortalama derinliği 60 m olan 30 sondaj yapılmış ve bu sondajların yardımı ile burada % 1,8 ThO 2 tenörlü 4506 ton görünür ThO 2 rezervi hesaplanmıştır. (Uçmak, 1969).

11 Sivrihisar Yatağının Cevher dağılımı ( Yüzde olarak) NTE; 3,14 Toryum (ThO2); 0,2 Barit; 31,04 Gang; 28,18 Florit; 37,44 Kaynak: 1 Rapor, Hüseyin Kaplan, MTA, Rapor, İsrafil Kayabalı, MTA, 1986.

12 Bulunan bu toryum cevherinin rantabl bir işletme konusu olabileceği kanaat ve sonucuna varılarak MTA Enstitüsü Plan ve Proje Şubesi tarafından bir işletme projesi raporu hazırlanmıştır (Günalay, 1970) yılında, çalışmalara devam etmek üzere sahanın etüdüne yeniden başlanmış, jeolojik harita alımı, radyoplan ve hafriyat çalışmalarının yanı sıra karelejla ortalama 125 m derinlikli 23 adet sondaj yapılmıştır. Bütün bu çalışmalar sonucu elde edilen verilerin ışığı altında etüdlere devam edilmiştir. Cevher yatağını oluşturan cevherli filon grupları ve cevherli tektonik breş zonlarının yoğun olarak bulunduğu yerler ilgili tepe isimlerine göre Koca Devebağırtan, Küçük Höyüklü, Yaylabaşı ve Kocayayla olarak isimlendirilen 4 ayrı sektörde incelenmiştir. Özellikle toryum rezerv tespitine yönelik etüt çalışmaları yılları arasında tamamlanmıştır. cevherli filon grupları ve cevherli breş zonlarının tahkiki için 237 m uzunlığunda 2 yarma ve toplam metrajı m olan 72 adet sondaj yapılmıştır. Sondajların radyo karotajları ve örneklerin kimyasal analiz sonuçlarından elde edilen verilere göre Koca Devebağırtan ve Küçük Höyüklü sektörlerinde görünür rezerv olarak % 0,21 ortalama tenörlü toplam yaklaşık t ThO 2 hesaplanmıştır (Kaplan, 1977). Sahanın diğer sektörlerinde de yapılabilecek rezerv etüdleri ile Beylikahır yatağı toryum rezervinin çok daha artması kuvvetle muhtemeldir.

13 Cevher Üzerinde Yapılan Teknolojik Çalışmalar MTA METALURJİ BİRİMİ TARAFINDAN YAPILAN ÇALIŞMALAR 1. Beylikahır Bölgesine Ait Toryum Cevherinin Liçing Denemeleri Rapor II (Bağırtantepe ve Kocadeve Bağırtan) (U.Sadık, R.Uludağlı; 1974), 2. Beylikahır Bölgesine Ait Toryum ve Nadir Topraklar Cevherinin Liçing Denemeleri Rapor III (Karma Toryum Numunesi İle Yapılan Çalışmalar) (U.Sadık, R.Uludağlı;1975), 3. Eskişehir-Beylikhisar Toryum-Nadir Elementlerinin Zenginleştirilmesi (L.Özmerih,1975), 4. Nadir Toprak Elementleri ve Toryumun Dünyadaki ve Türkiye deki Durumu (H.Kaplan, R.Uludağlı, O.Arda, G.Caner, N.Erdemir, N.Ay; 1975), 5. Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören Toryum ve Nadir Toprak Metalleri Cevherlerinin Ön Liçing Çalışmaları (S.Güvenç, F. Çimen, R.Uludağlı, G.Sungur; 1976), 6. Eskişehir-Beylikahır Toryum Ve Nadir Toprak Minerallerinin Zenginleştirme Çalışmaları (H.Özcan, L.Özmerih; 1977), 7. Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören Toryum ve Nadir Toprak Metalleri Cevherlerinin Liçing Çalışmaları (S.Güvenç, G.Sungur; 1978), 8. Eskişehir-Beylikahır-Kızılcaören Toryum ve Nadir Toprak Metalleri Cevherlerinin Çözücü ile Özütlenmesi (Solvent Ekstraksiyon-SX Çalışmaları) (S.Güvenç; 1981), 9. Eskişehir-Sivrihisar-Yaylabaşı Toryum Cevherlerinden Toryum Bileşiklerinin Yapılması ile İlgili Ön Araştırma (D.Derman; 1988),

14 MTA VE DİĞER KURUMLARIN YAPTIKLARI CEVHER ZENGİNLEŞTİRME ÇALIŞMALAR 1. İpekoğlu B. (İTÜ-1983), 2. Çiftçi M.S. (MTA ), 3. Çiftçi M.S. (MTA-1985), 4. Yüce, A.E. (İTÜ-1988), 5. Önal G. (İTÜ-1989), 6. Gündüz M. (MTA-1992), 7. Girgin İ. ve diğ. (HACETTEPE-MTA-TBAG-1033/YBAG ), 8. Kopuz B. (İTÜ&ÇNEAM-1992), 9. SNIATECHINT-RIMIN-GEOEXPERT, MTA ve ETİBANK ortaklığı ( ), 10. Özbayoğlu G. ve diğ. (ODTÜ ), 11. Yörükoğlu A., Gülmez A. ve arkadaşları ( )

15 4. ESKİŞEHİR SİVRİHİSAR BEYLİKOVA KOMPLEKS CEVHERİNİN PİLOT ÖLÇEKTE LİÇİ VE NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ VE TORYUMUN (Ce, La, Nd, Th) BİRBİRLERİNDEN AYRILMASI GİRİŞ Dünyada Nadir Toprak Elementleri (NTE), ticari olarak; monazit, bastnazit ve ksenotim minerallerinden elde edilmektedir. NTE leri diğer elementlerden ayıran en önemli özellik tüm elementlerin bir arada bulunmasıdır. Ayrıca bu gruptaki elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri çok benzer olması ve tek bir uygulama ile kazanımları imkansız olması sebebiyle, cevherden başlayarak fiziksel zenginleştirme, çözeltiye alma (liç), solvent ekstraksiyon (SX) v.b. çalışmaların bir arada yürütülmesi gerekebilmektedir. Ülkemizde ise yukarıda bahsedilen minerallerden, MTA Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucu 20 milyonu görünür olmak üzere 30 milyon ton rezerv tespit edilmiştir. Burada bulunan cevher yatağı fluorit, barit, bastnazit ve bunlarla birlikte toryum ihtiva etmektedir.

16 INTRINSICALLY ECONOMIC POTENTIALLY ECONOMIC Increasing Degree of Economic Feasibility ECONOMIC Toryum Kaynakları-Sivrihisar Hesaplamalar, yılları arasında yapılan sondajlarda elde edilen verilere göre hesaplanmıştır. Toryum rezervi, radyometrik ölçümlerle belirlenmiştir. Toryum, bir NTE minerali olan Basnasite minerali içinde bulunmaktadır. Ortalama ThO 2 tenörü yaklaşık 0.2% dir. RESOURCE IDENTIFIED PROVED PROBABLE POSSIBLE PROVED RESERVE (111) PROVED RESOURCE (211) tons ThO 2 PROVED RESOURCE (331) POBABLE RESERVE ( ) PROBABLE RESOURCE ( ) tons ThO 2 PROBABLE RESOURCE (332) POSSIBLE RESOURCE ( ) UNDISCOVERED tons ThO 2 Increasing Degree of Geologic Assurance Kaynak: Hüseyin Kaplan, MTA,

17 AMAÇ Eskişehir-Sivrihisar-Beylikova-Kızılcaören Köyü yakınlarında bulunan kompleks cevher içindeki mineraller, gerek dünya piyasalarında gerekse ülkemizde sanayiinin birçok dalında kullanılmaktadır. Söz konusu cevher üzerinde daha önce MTA KURUMU, diğer kurum ve üniversiteler tarafından da birçok çalışma yapılmış olup, yapılan çalışmalar laboratuvar boyutta ve ihtiva ettiği element ve minerallerin tamamına yönelik olmamıştır. MTA Genel Müdürlüğü, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ve ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü bir araya gelerek böyle bir çalışmanın yapılmasının ülkemiz için yararlı olacağı kanısına varmıştır. Fluorit, barit, NTE ve toryum içeriği nedeniyle kompleks cevher olarak adlandırılan cevher yatağı MTA tarafından oluşturulan akım şeması çerçevesinde yapılacak olan çalışmalarla, öncelikle laboratuvar ölçekte bütün kıymetli minerallerin kazanılması, NTE ve toryumun oksitleri halinde eldesine yöneliktir.

18 YOĞUNLUK (g/cm 3 ) CEV. ALANI HACMİ (m 3 ) Kompleks cevher yatağı (fluorit-barit-nte) rezerv durumu SEKTÖR ADI KOMP. CEVHERİ N REZERVİ (Tüvönan, Ton) FLUORİT (CaF2) ORT. TENÖR (%) REZERV (ton) BARİT (BaSO4) ORT. REZER TENÖR V (ton) (%) NADİR TOPRAK OKSİTLERİ (Ce+La+Nd) ORT. TENÖR (%) REZERV (ton) DEVEBAĞIRTAN TEPE KÜÇÜK HÖYÜKLÜ TEPE KOCADEVE BAĞIRTAN TEPE CANAVAR İNİ SIRTI 3,64 1,799,833 6,554,351 39,23 2,571,352 28,92 1,895,990 3,67 240,464 3,68 3,797,181 13,973,640 41,75 5,835,210 35,27 4,942,598 3,27 457,036 3,16 799,880 2,527,620 28,49 720,228 20,63 521,497 2,35 64,437 3,72 1,325,146 4,929,543 27,75 1,368,243 25,92 1,277,997 2,65 130,619 KÖYYERİ TEPE 4,00 236, ,496 35,97 340,496 30,77 291,282 2,06 19,520 YAYLABAŞI TEPE KOCAYAYLA TEPE 3,47 212, ,937 41,70 307,334 34,28 252,637 4,46 32,895 3,86 178, ,681 32,65 225,212 35,15 242,423 1,25 3,617 TOPLAM 3,64 8,349,716 30,358,268 37,44 11,368,075 31,04 9,424,424 3,14 953,587

19 a) Fluorit ve Barit Kullanım Alanları Fluorit Demir Çelik Sanayii Kimya Sanayii Hidroflorik asit HF Alüminyum fluorür AlF 3 Fluosilisik asit H 2 SiF 6 Sodyum silika fluorür Sodyum fluorür NaF Çimento Sanayii Cam ve Emaye Sanayii Plastik Sanayii Haşerat Öldürücü Gıda Sanayii Suların Florlanması Kullanım Alanları Barit Sondaj Çamuru Kimya Sanayii Baryum sülfür BaS Baryum azit BaN 6 Baryum klorür BaCl 2.H 2 O İlaç Sanayii Lastik Sanayii Kauçuk Sanayii Deri Sanayii Şeker Sanayii Seramik Sanayii Fotoğraf Kağıdı İmali

20 b) Toryum Kullanım Alanları Nükleer Olmayan Alanlarda Kullanımı Nükleer Alanda Kullanım Nükleer Yakıt Hammaddesi Radyasyon Dedektörlerinde X-Işını Şiddeti Ölçümünde Katalizörlerde Yüksek Yansıtmalı Camlarda Yüksek Sıcaklık Seramiklerinde Lüks Lambalarının Gömlek Yapımında

21 c) NTE Elementleri Kullanım Alanları METALURJİ Çelik alaşımı Demir dışı alaşım Mişmetal SERAMİK Sır Kapasitör Pigment Refrakter Oksijen algılayıcı CAM Optik cam X-ray camları Parlatma Sır-kaplama Güneş gözlüğü PETROKİMYA Petrol arıtma Kraking katalizör Oksitleyici katalizör NÜKLEER X ışını kaynağı Radyasyon kalkanı Reaktör kontrolü Katot ışını tüpü ELEKTRİK,ELEKTRONİK Kalıcı mıknatıs Pil Lamba Renkli tv tüpü Bilgisayar çipi ve harddisk Medikal-Lazer

22 DÜNYA NADİR TOPRAK OKSİTLERİ (NTO) PAZARININ DURUMU ( ) Talep (ton) < Fiyat (ABD $/kg) Pazar hacmi (milyar $) 1,5-2 ~ 1 2, Çin Üretim (ton NTO) Tüketim (ton NTO) Japonya Tüketim (ton NTO) Rare Earths: Is supply critical in 2013? Prof.Dudley Kingsnorth, AusIMM Critical Minerals Conference, Perth, Western Australia, 4 and 5th June InvestorIntel.pdf 22

23 Bayan Obo Niobec Kvanefjeld Nechalacho Ngualla Montviel Strange Lake Eldor Mt Weld Mt Pass Eskisehir Zandkopsdrift Bear Lodge Nolans Dubbo Two Tom- Mt Weld Norra Karr Araxa Sarfartoq Kangankunde TRE Kipawa-Zeus Foxtrot Cummins Wigu Hill Hastings Buckton Hoidas Lake Eco Ridge Clay Howells Kutessay II La Paz Canakli I Narraburra Steenkamps Bokan Xiluvo Elaine-Mary TREO Content (Kt) Bazı NTE Yataklarının Rezerv Büyüklüğü st Quartile Typical TREO content Kaynak: Greenfields Research Ltd; (Data: Company websites) 23

24 PROJE AKIM ŞEMASI Küçük Höyüklü Tepe Cevheri Devebağırtan Tepe Cevheri Koca Devebağırtan Tepe Cevheri Döner Fırın HARMANLAMA Oksitleyici Kavurma Çeneli Kırıcı Asit Liçi Konik Kırıcı Filtrasyon Merdaneli Kırıcı -1 mm KOMPOZİT CEVHER Katı Sıvı Flotasyon Okzalat Çöktürmesi FLUORİT BARİT ÇNAEM

25 Saha 7 sektörden oluşmakta; -Deve Bağırtan -Koca Deve Bağırtan -Küçük Höyüklü -Yaylabaşı -Canavarini -Köyyeri -Kocayayla

26 NUMUNE ALIMI HAZIRLIK

27 NUMUNE ALIMI 3 TON NUMUNE

28 NUMUNE HAZIRLAMA Kırıcılar ve öğütücüler yardımıyla homojen hale getirilen numune, bölme yarılama yöntemiyle analiz ve testler için hazırlandı

29 KİMYASAL ANALİZLER Giriş Kimyasal Analizleri Numune Alınan Kimyasal Bileşim (%) Sektörler F Ba Ce La Nd Th SO 3 S Ca Deve Bağırtan 22,10 18,48 2,58 1,91 0,31 0,09 10,0 4,00 23,55 K.Deve Bağırtan 15,10 34,26 1,67 1,41 0,30 0,12 14,3 6,00 20,50 Küçük Höyüklü 19,20 23,14 2,84 1,77 0,70 0,17 12,6 5,05 18,35 Kompozit Kimyasal Analizleri Numune Adı Kimyasal Bileşim ( %) F Ba Ce La Nd Th SO 3 S Ca Kompozit ,50 0,39 0,10 12,10 4,90 20,35 Sahadan getirilen numuneler temsiliyet durumu göz önünde bulundurularak, sektörlerin rezervlerinin toplam rezerve oranlanması sonucunda %46 Küçük Höyüklü Tepe, %22 Deve Bağırtan Tepe ve % 8 Koca Deve Bağırtan Tepe olacak şekilde harmanlanarak kompozit hale getirilmektedir. Mineralojik analiz sonuçları ve daha önceki yıllarda yapılan çalışmaların değerlendirmesi ışığında çalışmaların mm, 0.2 mm, 1 mm ve 3 mm tane boyutlarında yapılması uygun bulunmuştur.

30 Numune kırma-öğütme çalışmaları sırasında oluşan boyut dağılımlarını belirlemek ve tane boyu aralığına bağlı olarak herhangi bir zenginleştirmenin olup olmadığını tespit etmek için elek analizleri yapılmıştır. Elek Açıklığı, mm Ağırlık % Σ Elek Altı % F % BaO % La 2 O 3 % CeO 2 % Nd 2 O 3 0,500 23,35 100,00 21,3 16,0 1,2 1,6 0,3 0,04 0,212 7,85 76,65 23,3 15,1 0,9 1,8 0,2 0,02 0,150 10,08 68,80 24,0 15,2 0,8 1,4 0,2 0,03 0,106 13,45 58,72 20,3 21,5 0,8 1,1 0,2 0,02 0,075 4,05 45,27 12,8 32,4 0,9 1,0 0,3 0,04 0,053 4,34 41,22 9,8 37,1 1,0 1,1 0,3 0,02 0,045 9,14 36,88 7,9 38,9 1,5 1,4 0,4 0,04 0,038 27,73 27,73 16,7 16,3 4,8 5,2 1,1 0,09 TOPLAM 100,00 % ThO 2 %

31 Metalurjik Çalışmalar Döner fırın kavurma 8 er kg lık özütleme 35 kg lık özütleme

32 H 2 SO 4 Asit Özütleme Çalışmaları

33 H 2 SO 4 Asit Özütleme Çalışmaları Optimum Değerler Tane Boyutu -1 mm Molarite 3 M Katı/Sıvı Oranı 1/3 %78,84 Th Liç Sıcaklığı Kavurma Sıcaklığı Liç Süresi 25 0 C C 6 saat %85,31 Ce %81,18 La %79,08 Nd ort = %83,02 Kavurma Süresi 1 saat

34 HCl Asit Özütleme Çalışmaları

35 HCl Asit Özütleme Çalışmaları Optimum Değerler Tane Boyutu -1 mm Molarite 3 M Katı/Sıvı Oranı 1/5 %79,35 Th Liç Sıcaklığı Kavurma Sıcaklığı Liç Süresi 70 0 C C 2 saat %95,29 Ce %89,21 La %89,90 Nd ort = %92,09 Kavurma Süresi 6 saat

36 HCl Asit Özütleme Çalışmaları Liç Sıvısı Çöktürme Çalışmaları MTA

37 Yapılan liç çalışmalarından sonra elde edilen sıvı, elementel ayırım çalışmaları için Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi ne verilmek üzere okzalik asit kullanılarak çöktürme işlemine tabi tutulmuştur. Çöktürme işleminden sonra elde edilen Nadir Toprak Okzalatlı numunenin kimyasal analizi verilmektedir. Çöktürülen NTO lu numuneler ÇNAEM e teslim edilmiş ve elementel ayırım çalışmaları yapılmıştır. Element % Oksit % Y 0,160 Y 2 O 3 0,203 La 11,800 La 2 O 3 13,841 Ce 18,040 CeO 2 22,171 Pr 1,380 Pr 6 O 11 1,667 Nd 4,160 Nd 2 O 3 4,855 Sm 0,310 Sm 2 O 3 0,360 Eu 0,060 Eu 2 O 3 0,069 Gd 0,200 Gd 2 O 3 0,231 Tb 0,013 Tb 2 O 3 0,015 Dy 0,044 Dy 2 O 3 0,051 Ho 0,007 Ho 2 O 3 0,008 Er 0,018 Er 2 O 3 0,021 Tm 0,002 Tm 2 O 3 0,002 Yb 0,011 Yb 2 O 3 0,013 Lu 0,0014 Lu 2 O 3 0,002 Toplam NTO 43,508 Th 0,930 1,058 Toplam NTO+ThOks 44,566 **MTA da elde edilen okzalatlı çökelti fırında yakılarak oksitleri uzaklaştırıldığında %88-89 içerikli Nadir Toprak Elementli kopleks bir MİCH METAL eldesi sağlanmıştır.

38 Cevher Zenginleştirme Çalışmaları Metalurjik çalışmalar sonunda elde edilen optimum değerler ile fluorit ve barit minerallerinin zenginleştirme çalışmalarında kullanılması amacıyla yaklaşık 40 kg kadar numune üzerinde yarı pilot sayılabilecek liç çalışmaları yapılmıştır. NTE ve Toryum elementlerinden maksimum ölçüde arındırılmış yaklaşık 38 kg liç katısı, yıkanıp kurutularak katı yüzeyinde kalan HCl uzaklaştırılmıştır. Numune Adı Kimyasal Bileşim ( %) F BaO CeO 2 La 2 O 3 Nd 2 O 3 ThO 2 SO 3 Fe 2 O 3 Ca Liç Katısı Gönderilen mineralojik-petrografik ve XRD sonuçları incelendiğinde, giriş numunesi ile kavrulmuş numune analiz ve piklerinde fluorit, barit ve bastnasit görülmekte iken, liç işleminden sonra elde edilen katının analizlerinde sadece fluorit, barit ve illit mineralleri tespit edilmiştir.

39 FLUORİT&BARİT AYIRIMI

40 Barit Flotasyonu

41 ÜRÜNLER Ağırlık (%) Tenör Verim(%) CaF 2 BaSO 4 CaF 2 BaSO 4 Konsantre 40,71 4,72 92,69 4,20 93,10 Artık 59,29 74,13 4,72 95,80 6,90 Besleme 100,00 45,88 40,53 100,00 100,00 Barit Flotasyonu

42 CaF 2 Reaktif Miktarı g/ton Na-Oleat % R-845 % (Na-Oleat)+(R-845) % Tenör Verim Tenör Verim Tenör Verim ,95 73,06 81,15 89,51 79,92 80, ,05 95,51 84,87 94,14 60,71 92, ,54 86,24 74,75 90,58 72,07 92,66 Fluorit Flotasyonu

43 Reaktif Miktarı, g/ton Tenör, % CaF 2 Verim, % ,74 89, ,05 95, ,97 91, ,53 89, ,17 89,35 Fluorit Flotasyonu

44 ETİMADEN İŞLETMELERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR

45 Dünya Toryum Kaynakları ( Ton Th-Metal ) ÜLKE RAR EAR Avustralya Brezilya Kanada Grönland Mısır Hindistan Norveç Güney Afrika Türkiye ABD RAR: Görünür Rezerv EAR: Muhtemel rezervler Kaynak: IAEA, Mayıs

46 ESKİŞEHİR-BEYLİKOVA KOMPLEKS CEVHERİNDEN NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ, TORYUM VE DEĞERLİ MİNERALLERİN BİRBİRLERİNDEN AYRILMASI KONULU ÇALIŞMANIN YÜRÜTÜLMESİ İÇİN ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU (TAEK), MADEN TETKİK ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (MTA) ARASINDA 18 MART 2004 TARİHİNDE PROTOKOL İMZALANMIŞTIR. 46

47 Eskişehir ili Sivrihisar ilçesi sınırları içerisinde Teşekkülümüze ait, 1.758,46 hektar alana sahip İR-3360 sayılı Toryum sahası 2840 sayılı Kanun gereğince 1990 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından ETİMADEN İŞLETMELERİNE bedelsiz olarak devredilmiştir. Saha üzerinde MTA Genel Müdürlüğünün buluculuk hakkı bulunmaktadır. İR-3360 nolu sahanın ruhsat süresi tarihinde sona ermiştir. Temdit projeleri verilmek suretiyle ruhsat süreleri uzatılmıştır. Maden Kanunundaki yeni düzenlemeye göre Toryum için VI.Grup, Florit, Barit ve NTE için IV.Grup olarak MİGEM tarafından ruhsatlandırılmıştır. VI.Grup için ruhsat numarası İR olup 10 yıl süreli, IV.Grup ruhsat numarası İR-3360 olup 5 yıl sürelidir. Temdit ruhsat tarihinden itibaren ( ) 3 yıl içerisinde Maden Kanununun 7.maddesine göre işletme izinlerinin alınarak işletmeye geçilmesi gerekmektedir.

48 yılları arasında MTA tarafından yapılan arama çalışmaları sonucunda %37,44 CaF 2, %31,04 BaSO 4, %3,14 NTE ve %0,2 ThO 2 tenörlü kompleks cevher tespit edilmiştir. Yatağın kompleks cevher yatağı olması nedeniyle Toryum, Florit, Barit ve NTE açısından birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmalar neticesinde; ton tüvenan kompleks cevher rezervi (görünür + muhtemel) tespit edilmiştir. Yatağın cevher içeriği ise; ton Fluorit, ton Barit, ton NTE (CeO 2 +La 2 O 3 +Nd 2 O 3 ), ton ThO ton gang minerallerine, tekabül etmektedir. * 2011 yılından itibaren yapılan ve devam edilen sondajlar neticesinde rezerv miktarının artması muhtemeldir.

49 İR-3360 sayılı sahada tespit edilen; toryum, barit, florit ve Nadir Toprak Elementlerinin değerlendirilmesi amacıyla özel sektörle işbirliği yapmak için 9-13 Aralık 2010 tarihlerinde Resmi Gazeteye ilan verilmiştir. Saha ile ilgili olarak daha önceki yıllarda yapılmış olan çalışmalar, ilgi duyan firmalara (39 adet firmaya) Gizlilik Sözleşmesi imzalanarak verilmiştir.

50 Yapılan çalışmalar ve sonucundaki değerlendirmeler neticesinde, tüvenan cevher üretiminin ETİMADEN İŞLETMELERİ tarafından yapılması/yaptırılması kaydı ile; ETİMADEN NİN takip etmek zorunda olduğu yatırım prosedürünün uzun süreleri kapsaması, Bu konuda BU KURUMDA yeterli bilgi birikiminin olmaması, İlk yatırım harcaması gerekmemesi ve tesisin kurulmasını müteakip istenen kapasite ve kalitenin sağlandıktan sonra sadece ürünün maliyeti kadar harcama yapılacağı, Yedek parça, bakım onarım ve işçilik v.b. gibi unsurla uğraşılmayacağı, Dünyada Nadir Toprak Elementlerinin üretiminin hidrometalurjik ve kimyasal yöntemlerle yapılmakta olduğu ve oldukça karmaşık ve de yüksek teknoloji gerektiren bir yatırım olması nedeniyle teknoloji transferi gerekmesi ve dünya pazarındaki yerimizin bir an önce alınabilmesi, hususları göz önüne alınarak 10 yıl süreyle yılda ton (Toplam ton) Nadir Toprak Oksitleri üretim kapasiteli bir tesisin kurulması, işletilmesi ve satılık ürünlerin Teşekkülümüze teslim edilmesi şeklinde bir Hizmet Alımı modelinin uygulanması Yönetim Kurulumuzun tarih, 407/6 sayılı kararında tasvip edilmiştir.

51 tarih, 2012/T-6 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararı ile Hizmet Alımı yoluyla ihale izni verilmiştir.

52 2012/67526 ihale kayıt numarası ile Nadir Toprak Oksitleri Üretimi hizmet alımının 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 21 inci maddesinin e bendine göre pazarlık usulü ile ihale edileceği Kamu İhale Kurumu (ekap.kik.gov.tr) sitesinden ve etimaden.gov.tr adreslerinden duyurulmuştur. İlk belirlenen İhale tarihi olup ihale dokümanının İngilizceye çevrilmesi için zeyilname ile ihale tarihi tarihine ertelenmiştir tarihli yeterlilik değerlendirme sonucunda yeterlilik alan firmalara (Güriş İnşaat, Öztaş İnşaat, Taşyapı+Şam Yapı, Ece Tur A.Ş.) ihale dokümanına uygun olarak hazırlayacakları fiyat içermeyen teknik tekliflerini en geç tarihine kadar vermeleri için süre verilmiştir.

53 2011 yılında metre, 2012 yılında metre sondaj yapılmıştır. Ayrıca, hektar alanın topoğrafik harita alımı gerçekleştirilmiştir. Yatırım programında 2013.B proje numarası ile yer alan Kompleks Cevher (NTE, Toryum, Barit, Fluorit) Master Arama Projesi çerçevesinde 2013 yılında 24 lokasyonda m. sondaj (± %20 toleranslı) ile bu sondajların karotlarından adet kimyasal analiz ve 200 adet mineral tayini (XRD) amaçlı numune alımını kapsayan Sondajlı Maden Etüdü işi tarihinde ihalesi yapılarak en uygun teklifi veren Kurt Sondaj Tic.Ltd.Şti. ile tarihinde sözleşme imzalanmış ve tarihinde yer teslimi yapılmış olup fiilen sondaj faaliyetleri devam etmektedir.

54 Nadir Toprak Elementleri fiyatları; 2001 ($/Kg) 2011 ($/Kg) ($/Kg) Lantanyumoksit Seryumoksit Neodmiyumoksit Praseodimyumoksit

55 ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NADİR TOPRAK OKSİTLERİ ÜRETİMİ HİZMET ALIMI İHALESİ TEKNİK ŞARTNAMESİNDE ÜRETİM İLE İLGİLİ ÖNE ÇIKAN MADDELER 23 Ağustos 2013

56 1 - İŞİN KONUSU ve KAPSAMI 1.1. İdarenin Eskişehir İli Sivrihisar ve Beylikova İlçelerinde bulunan İR 3360 İşletme Ruhsatlı maden sahasından; yıllık ton Nadir Toprak Oksitleri (NTO) ile buna bağlı olarak Toryum, Florit ve Barit in 10 yıl süreyle, şartnamelerde belirtilen esaslara uygun olarak üretilmesi, ambalajlanması, stoklanması, toryum ve atıkların ilgili yasal mevzuatlarda belirlenen esaslara göre depolanması ve işin mevcut mevzuat dâhilinde hizmet alımı suretiyle yapılmasıdır. (Teknik Şart.Sayfa 3)

57 9-TESİS TASARIMI ve PROSES TANIMI 9.2. Proses; barit ve florit konsantresi, toryum, Nadir Toprak Oksitlerini (NTO) şartnamede belirtilen safiyette ayrı ayrı üretecek şekilde Yüklenici tarafından seçilecektir. Cevher içerisinde bulunan ve ayrı ayrı alınamayan Nadir Toprak Oksitleri ise karışım (miks) olarak elde edilecektir. (Teknik Şart.Sayfa 6) 9.3. İstekliler tarafından teklif edilecek proseslere bağlı olarak ayrı ayrı veya grup halinde elde edilecek Nadir Toprak oksitleri ile bunların yanı sıra üretilecek toryum, barit ve florit ürünlerinin özellikleri teknik teklif değerlendirme aşamasında İsteklilerle yapılacak görüşmeler sonucunda düzenlenecektir.(teknik Şart.Sayfa 7)

58 10- NİHAİ ÜRÜNLERİN ÖZELLİKLERİ Toryum dışındaki nihai ürünler içerisindeki radyoaktif madde miktarı ürünlerin değerini düşürmeyecek ve satışını engellemeyecektir. Aksi halde ürün kabul edilmeyecektir. (Teknik Şart.Sayfa 8)

59 16. TAAHHÜT EDİLEN ve GERÇEKLEŞEN VERİM DEĞERLERİ HESAPLAMA YÖNTEMİ Yüklenici üreteceği her bir ürün için teklifinde taahhüt ettiği verim değerlerini ayrı ayrı sağlamak zorundadır. Bu değerler, İstekli tarafından Ek1 deki tabloda doldurulacak olup, fiyat teklifi ile birlikte sunulacaktır. (Teknik Şart.Sayfa 12)

60 18. DEĞERLENDİRMEYE ESAS FİYAT TEKLİFİNİN HESAPLANMASI Barit, florit, toryum ve NTO lerden La, Ce, Nd, Pr, oksitlerin üretilmesi esas olup üretilmesi zorunlu ürünler teknik görüşmelerde belirlenecektir. İstekli tarafından üretilemeyecek NTO lar için değerlendirmede verim ve üretim miktarı sıfır olarak alınacaktır. Üretilen NTO ların (Miks hariç) saflığı minimum % 99 olacaktır. (Teknik Şart.Sayfa 19)

61 BİLEŞİK Hammadde Teklif Verim Toplam Verime Teklif Verime % Göre Üretim Göre Üretim Fark Üretim Birim Teklif Fiyatı Teklif Fiyatı Değ. Katsayısı ilave Tutar Analiz % ton ton ton $/ton ($) $ C i (cevher) V i (taahhüt) M i(cevher-kul.) M i(ürün/taahhüt) FÜ i BTF i TF i DK i IT 1 Barit 35,000 75% , , , Florit 37,000 75% , , , ThO 2 0,149 80% 7.272, , , La 2 O 3 1,039 80% , , , CeO 2 1,140 80% , , , Pr 6 O 11 0,084 0% 4.100,0 0, , Nd 2 O 3 0,205 0% ,9 0, , Sm 2 O 3 0,022 0% 1.073,8 0, , Eu 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Gd 2 O 3 0,024 0% 1.171,4 0, , Tb 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Dy 2 O 3 0,010 0% 488,1 0,0 488, Ho 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Er 2 O 3 0,030 0% 1.464,3 0, , Tm 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Yb 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Lu 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Y 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Miks NTO (M miksnto ) 0,000 0, , , Gang 25, ,1 Toplam NTO (C top (NTO) ) 2, , ,0 TV NTO(taahhüt) 80% Top. Ham mad.(mcevher) 100, ,9 Top.Teklif Fiyatı (TTF) ($) İlave değer ($) D.E.T.F ($) Not :İstekliler tarafından yalnızca Teklif Verim (%) ve Birim Teklif Fiyatı ($/ton) kolonları (yeşıl bölgeler) ekli CD de verilen Excel sayfasında doldurulacaktır. İsteklinin toplam teklif fiyatı (TFi ve değerlendirmeye esas teklif fiyatı (D.E.T.F) formüller yardımıyla otomatik olarak hesaplanacaktır. İstekliler bu tabloyu doldurup onayladıktan sonra fiyat teklifi ile birlikte vereceklerdir.

62 BİLEŞİK Hammadde Teklif Verim Toplam Verime Teklif Verime % Göre Üretim Göre Üretim Fark Üretim Birim Teklif Fiyatı Teklif Fiyatı Değ. Katsayısı ilave Tutar Analiz % ton ton ton $/ton ($) $ C i (cevher) V i (taahhüt) M i(cevher-kul.) M i(ürün/taahhüt) FÜ i BTF i TF i DK i IT 1 Barit 35,000 75% , , , Florit 37,000 75% , , , ThO 2 0,149 80% 7.272, , , La 2 O 3 1,039 80% , , , CeO 2 1,140 80% , , , Pr 6 O 11 0,084 0% 4.100,0 0, , Nd 2 O 3 0,205 0% ,9 0, , Sm 2 O 3 0,022 0% 1.073,8 0, , Eu 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Gd 2 O 3 0,024 0% 1.171,4 0, , Tb 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Dy 2 O 3 0,010 0% 488,1 0,0 488, Ho 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Er 2 O 3 0,030 0% 1.464,3 0, , Tm 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Yb 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Lu 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Y 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Miks NTO (M miksnto ) 0,000 0, , , Gang 25, ,1 Toplam NTO (C top (NTO) ) 2, , ,0 TV NTO(taahhüt) 80% Top. Ham mad.(mcevher) 100, ,9 Top.Teklif Fiyatı (TTF) ($) İlave değer ($) D.E.T.F ($) Not :İstekliler tarafından yalnızca Teklif Verim (%) ve Birim Teklif Fiyatı ($/ton) kolonları (yeşıl bölgeler) ekli CD de verilen Excel sayfasında doldurulacaktır. İsteklinin toplam teklif fiyatı (TFi ve değerlendirmeye esas teklif fiyatı (D.E.T.F) formüller yardımıyla otomatik olarak hesaplanacaktır. İstekliler bu tabloyu doldurup onayladıktan sonra fiyat teklifi ile birlikte vereceklerdir.

63 BİLEŞİK Hammadde Teklif Verim Toplam Verime Teklif Verime % Göre Üretim Göre Üretim Fark Üretim Birim Teklif Fiyatı Teklif Fiyatı Değ. Katsayısı ilave Tutar Analiz % ton ton ton $/ton ($) $ C i (cevher) V i (taahhüt) M i(cevher-kul.) M i(ürün/taahhüt) FÜ i BTF i TF i DK i IT 1 Barit 35,000 75% , , , Florit 37,000 75% , , , ThO 2 0,149 0% 7.272,5 0, , La 2 O 3 1,039 0% ,6 0, , CeO 2 1,140 0% ,3 0, , Pr 6 O 11 0,084 0% 4.100,0 0, , Nd 2 O 3 0,205 0% ,9 0, , Sm 2 O 3 0,022 0% 1.073,8 0, , Eu 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Gd 2 O 3 0,024 0% 1.171,4 0, , Tb 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Dy 2 O 3 0,010 0% 488,1 0,0 488, Ho 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Er 2 O 3 0,030 0% 1.464,3 0, , Tm 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Yb 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Lu 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Y 2 O 3 0,001 0% 48,8 0,0 48, Miks NTO (M miksnto ) 0,000 0, , , Gang 25, ,1 Toplam NTO (C top (NTO) ) 2, , ,0 TV NTO(taahhüt) 80% Top. Ham mad.(mcevher) 100, ,9 Top.Teklif Fiyatı (TTF) ($) İlave değer ($) D.E.T.F ($) Not :İstekliler tarafından yalnızca Teklif Verim (%) ve Birim Teklif Fiyatı ($/ton) kolonları (yeşıl bölgeler) ekli CD de verilen Excel sayfasında doldurulacaktır. İsteklinin toplam teklif fiyatı (TFi ve değerlendirmeye esas teklif fiyatı (D.E.T.F) formüller yardımıyla otomatik olarak hesaplanacaktır. İstekliler bu tabloyu doldurup onayladıktan sonra fiyat teklifi ile birlikte vereceklerdir.

64 Sivrihisar Sahasında Rezerv Geliştirme Çalışmaları Sahada ilk çalışmalar 200 m derinlikte açılan sondaj verilerine dayanmaktadır yılında 2 adet 500 m derinliğinde sondaj kuyusu açılmıştır. Analizler derinlerde de kaynak olma ihtimalini göstermiştir. Eti Maden sahada rezerv geliştirme amacıyla bir master program başlatmıştır. 64

65 Eti Maden Tarafından Yürütülen Çalışmalar 2012 yılı sonuna kadar sahada 38 lokasyonda m sondaj yapılmıştır. Bu sondaj karotlarından 4958 adet numune, analizi yapılmak üzere derlenmiş 2460 numunenin analizi raporlanmıştır. Master Arama Projesi kapsamında yılları arasında 289 lokasyonda metre sondaj, 1/1000 ölçekli 500 hektar jeolojik harita, adet jeokimyasal analiz için numune alımı, adet mineral tayini (XRD) amaçlı numune alımı planlanmıştır. 65

66 Maden İşletme Planı Ürünler Açık Ocak Tüvenan cevher (Kompleks Cevher) Teknoloji firmasından (Tekliflerden sonra) Zenginleştirme Florit (CaF2) Barit (BaSO4) NTE (Ce+La+Nd) Pazar Atom Enerjisi Kurumu koordinasyonuyla Toryum (ThO 2 ) Stok 66

67 TAEK TE YAPILAN ÇALIŞMALAR

68 TAEK BİR KAMU ORGANİZASYONU OLARAK NÜKLEER ENERJİ İLE İLGİLİ TÜM ÇALIŞMALARIN ODAĞINDA YER ALMAKTADIR. TAEK BÜNYESİNDE NÜKLEER TEKNOLOJİ ŞUBESİNDE DENEME AMAÇLI TORYUM NÜKLEER ÇUBUK VE PELETLER İLİK YOKTUR. ÜRETİLMESİ DAHİL ÇOK CİDDİ VE ÖNEMLİ ÇALIŞMALAR YAPILMAKTADIR. ANCAK ŞİMDİLİK TORYUM ELEMENTİ DIŞARIDAN GETİRTİLMİŞTİR. TAEK BÜNYESİNDE PROTON HIZLANDIRICI KURULMASI DAHİL DÜNYA NÜKLEER ENERJİ GELİŞİMİNE BAĞLI BİR ÇOK UYULAMA YER ALMAKTADIR. ANCAK TAEK TE DOĞRUDAN URANYUMA YÖNELİK YAPILMIŞ CİDDİ BAŞKA BİR ÇALIŞMADA ŞİMDİLİK YOKTUR.

69 TEŞEKKÜRLER