T.C. HATAY VALĠLĠĞĠ ĠL GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ KÜTLÜ PAMUK DESTEKLEMESĠ DURUM ANALĠZ RAPORU

Transkript

1 T.C. HATAY VALĠLĠĞĠ ĠL GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ KÜTLÜ PAMUK DESTEKLEMESĠ DURUM ANALĠZ RAPORU 2011

2 1- GĠRĠġ :3 2- PAMUK ÜRETĠM, VERĠM VE TÜKETĠMĠ :3 2.1-DÜNYA PAMUK EKĠM ALANLARI :3 2.2-DÜNYA PAMUK VERĠMLERĠ :4 2.3-DÜNYA PAMUK ÜRETĠMĠ :4 2.4-DÜNYA PAMUK TÜKETĠMĠ :5 2.5-TÜRKĠYE PAMUK ÜRETĠMĠ VE TÜKETĠMĠ :5 2.6-HATAY ĠLĠ PAMUK ÜRETĠMĠ, EKĠM ALANI VE VERĠMĠ :7 3- PAMUK TĠCARETĠ :7 3.1-DÜNYA PAMUK ĠTHALATI : DÜNYA PAMUK ĠHRACATI :8 3.3-TÜRKĠYE NĠN PAMUK ĠTHALATI VE ĠHRACATI :8 4- PAMUK FĠYATLARI : MALĠYET FĠYATLARI : ALIM FĠYATLARI : DÜNYA VE TÜRKĠYE FĠYATLARI :11 5- DÜNYADA VE TÜRKĠYEDE PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI : DÜNYADA PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI : AMERĠKA BĠRLEġĠK DEVLETLERĠ : AVRUPA BĠRLĠĞĠ : TÜRKĠYEDE PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI : ÖNERĠLEN PAMUK DESTEKLEME MODELĠ :16 6- PAMUKTA YAġANAN SORUNLAR :18 7- ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ :18

3 1- GĠRĠġ Pamuk bitkisi, kullanım alanlarıyla insanlık açısından, yarattığı katma değer ve istihdam olanaklarıyla da üreticiler ve üretici ülkeler açısından büyük ekonomik öneme sahip bir üründür. Pamuk geniģ bir kullanım alanı nedeniyle bir çok sanayinin hammaddesidir. Pamuk çekirdeği ile yağ ve yem sanayisinin, iģlenmesi açısından çırçır sanayisinin, linteri ile de kağıt sanayinin, lifi ile tekstil sanayisinin hammaddesi durumundadır. Bu sebeplerin yanında nüfus artıģı ve yaģam standardının yükselmesi, pamuk bitkisine olan talebi de artırmaktadır. Bu yönleriyle pamuğa olan ihtiyaç, tüm dünyada artıģ göstermekte ve geçtiğimiz dönemde hissedilen ekonomik kriz sebebiyle azalan üretim ve tüketim değerlerinin önümüzdeki dönemde artacağı beklenmektedir. Dünyada sınırlı sayıda ülkenin ekolojisi pamuk tarımına el verdiğinden, dünya üretiminin %80 ine yakınını Türkiye nin de içinde bulunduğu az sayıda ülke üretmektedir. Dünyada en çok pamuk üreten ilk 7 ülke sırasıyla Çin, Hindistan, ABD, Pakistan, Brezilya, Özbekistan ve Türkiye dir. Tüketimde ise; ilk üç sırayı yine Çin, Hindistan ve Pakistan almakta, onları sırasıyla Türkiye, ABD ve Brezilya izlemektedir. Son 10 yılda birim alandan elde edilen verimlerin ortalamasına göre ilk yedi ülke Avustralya, Ġsrail, Türkiye, Brezilya, Suriye, Çin ve Meksika dır. Son beģ yılın ortalamasına göre dünyada en çok pamuk ithalatı yapan ilk yedi ülke Çin, Türkiye, BangladeĢ, Endonezya, Pakistan, Tayland ve Vietnam dır. En çok ihracat yapan ilk yedi ülke sıralaması ise ABD, Hindistan, Özbekistan, Brezilya, Avustralya, Yunanistan ve Türkmenistan Ģeklindedir. AĢağıda detayları verilen ortalama değerlere göre Türkiye, pamuk ekim alanı yönünden Dünyada sekizinci (2009/10 sezonunda 13. sıraya gerilemiģtir), birim alandan elde edilen lif pamuk verimi yönünden üçüncü, pamuk üretim miktarı yönünden yedinci; pamuk tüketimi yönünden dördüncü, pamuk ithalatı yönünden ikinci ülke konumundadır. Ülkemiz açısından stratejik bir niteliği bulunan pamuğun üretimi ve kullanımı, diğer bir ifade ile pamuk politikası, izlenen tarım, sanayi ve ticaret politikaları ile uluslararası geliģmelerden yoğun bir Ģekilde etkilenmektedir. 2- PAMUK ÜRETİM VE TÜKETİMİ 2.1-DÜNYA PAMUK EKİM ALANLARI Tablo 1 - Dünya Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Ülkeler 2003/ / / / / /09* 2009/10** 2010/11** Hindistan Çin ABD Pakistan Özbekistan Brezilya Türkmenistan Burkina Faso Arjantin Zimbabve Tanzanya Türkiye Myanmar Diğer DÜNYA

4 Tabloda yer alan veriler analiz edildiğinde, 2003/04 dönemi ile 2009/10 dönemi arasında dünyada ortalama 33 milyon hektar alanda pamuk üretimi yapıldığı ve 2008/09 ile 2009/10 dönemlerinde ortalamanın oldukça altında kalındığı tespit edilmektedir. Pamuk ekim alanları sırasıyla Hindistan, Çin, ABD, Pakistan, Özbekistan, Brezilya ve Türkmenistan en fazladır. Türkiye nin ekim alanları tablodaki yedi dönemin ortalamasına göre sekizinci sırada yer almaktadır. 2.2-DÜNYA PAMUK VERĠMLERĠ Tablo 2 - Dünya Kütlü Pamuk Verimleri (Ton/Ha) ÜLKELER 2004/ / / / / /10* 2010/11* AVUSTRALYA 4,3 4,9 4,5 4,4 4,8 4,4 4,8 İSRAİL 4,5 3,7 4,3 4,3 4,3 4,4 4,4 TÜRKİYE 3,8 4,1 4,3 4,3 3,7 4,1 4,1 BREZİLYA 3,3 2,9 3,2 3,7 3,8 3,7 3,8 SURİYE 4,3 4,3 3,2 3,7 3,7 3,3 3,3 ÇİN 3,3 3,4 3,5 3,9 3,9 3,3 3,3 MEKSİKA 3,5 3,1 3,9 3,5 3,7 3,3 3,1 VENEZUELLA 1,3 1,3 1 1,3 1,2 3 3 TUNUS 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 2,7 2,7 BULGARİSTAN 1,1 1,1 1 0,9 0,9 2,7 2,7 GÜNEY 2,1 2,5 2,2 2,7 1,9 2 2,4 AFRİKA YUNANİSTAN 3,1 3,4 2,8 3,3 2,8 2 2,4 ABD 2,4 2,3 2,3 2,4 2,2 2,1 2,3 KOLOMBİYA 1,8 1,7 1,7 2,3 1,7 2 2 MISIR 2,6 2 2,4 2,3 2,3 2 2 PERU 2,1 2,2 2,3 2,4 2,4 2,4 2,5 DÜNYA ,2 2,1 1,8 1,9 Kaynak: FAO- Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı- (*) Tahmin Son yıllar itibariyle, pamuk ekim alanlarında önemli artıģ kaydedilmemiģ olmasına rağmen, yüksek lif verimi nedeniyle üretim miktarları 2008/09 dönemine kadar pozitif bir seyir izlemiģtir. Tablo 2 de görüldüğü gibi Türkiye dünya pamuk verimi sıralamasında üçüncü, önemli pamuk üretici ülkeler arasında ise birinci konumdadır. 2.3-DÜNYA PAMUK ÜRETĠMĠ Tablo 3 - Dünya Pamuk Üretimi (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2006/ / / / /11(*) ÇİN 7,729 8,056 7,991 7,076 7,185 HİNDİSTAN 4,746 5,225 4,921 5,117 5,443 ABD 4,700 4,182 2,790 2,654 3,636 PAKİSTAN 2,155 1,938 1,960 2,155 2,286 BREZİLYA 1,524 1,602 1,193 1,252 1,481 ÖZBEKİSTAN 1,165 1,165 1, ,002 TÜRKİYE AVUSTRALYA DİĞER 4,258 3,830 3,218 2,930 3,379 TOPLAM 26,573 26,138 23,400 22,403 24,891

5 Dünyada en büyük pamuk üretimi Çin de gerçekleģmektedir. Türkiye ton lif üretimi ile dünyada 7. sırada yer almaktadır. Dünyada üretilen lif pamuğun yaklaģık % 2 lik bölümü ülkemizde üretilmektedir. 2.4-DÜNYA PAMUK TÜKETĠMĠ Tablo 4 Dünya Pamuk Tüketimi (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2006/ / / / /11(*) ÇİN 10,886 11,104 9,580 10,342 10,669 HİNDİSTAN 3,941 4,050 3,865 4,246 4,442 PAKİSTAN 2,613 2,613 2,449 2,504 2,547 TÜRKİYE 1,589 1,350 1,110 1,219 1,197 BREZİLYA 996 1, ,002 BANGLADEŞ ABD 1, DİĞER 5,157 4,976 4,421 4,469 4,516 TOPLAM 26,953 26,854 23,937 25,349 26,017 Tablodan görüldüğü gibi dünyada en çok pamuk tüketen ülkeler, yine en çok üretim payına ve pamuğu iģleme kapasitesine sahip olan Çin, Hindistan, ABD, Türkiye gibi ülkelerdir. 2.5-TÜRKĠYE PAMUK ÜRETĠMĠ VE TÜKETĠMĠ Türkiye de pamuk tarımı genelde Ege Bölgesi, Çukurova, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Antalya yörelerinde yapılmaktadır. Lif pamuk üretimimizin yaklaģık %50 si Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, %28 i Ege Bölgesinde, %21 i Çukurova da ve %1 i Antalya yöresinde gerçekleģtirilmektedir. Türkiye nin pamuk üretiminde son yıllarda yaģanan düģüģe paralel olarak, dünyanın en kaliteli pamuklarının yetiģtirildiği Ege Bölgesinde de pamuk üretimi önemli ölçüde gerilemiģtir. Tablo 5 - Türkiye Üretim ve Tüketimi (1000 Ton/lif) YIL ÜRETİM TÜKETİM FARK ÜRETİMİN TÜKETİMİ KARŞILAMA ORANI (%) 2006/ , / , / , / , Ort.(*) 590 1, /11(**) 488 1,197 (1.300***)

6 Türkiye de 2006/07 dönemine kadar pamuk tüketimindeki artıģ dünya ortalamasının üstünde gerçekleģmiģtir (2005/06 ile 2006/07 dönemleri son yılların en yüksek tüketim değerleridir). Tabloda görüldüğü gibi, bu dönemden sonra üretim ve tüketim değerlerinde ciddi düģüģler görülmüģtür. 2006/07 döneminde üretim ile tüketim farkı (-) ton iken, 2009/10 döneminde tüketimin de ciddi miktarda düģüģüne rağmen aradaki fark (-) tona yükselmiģtir. Yukarıda belirtildiği gibi 2008 ve 2009 yıllarında küresel ekonomik krizin olumsuz etkileriyle pamuğun özellikle üretimi olmak üzere, tüketim ve ticareti sadece Türkiye de değil tüm dünyada azalmıģtır. Ancak Türkiye de pamuk üretim maliyetlerinin fazla olması, destekleme primlerinin rakip ülkelere göre durumu, ABD gibi ülkelerin uyguladığı politikalar sonucu dünya fiyatlarıyla rekabet edilememesi sonucu pamuk ekim alanlarında baģka ürünlerin tercih edilmesi gibi diğer çeģitli faktörlerin de etkisiyle üretim daha kritik bir seviyeye gelmiģtir. 2001/02 ile 2007/08 arası yedi yıllık dönemlerin ortalamasına göre Türkiye dünya üretiminin yaklaģık %4 ünü üretirken, 2008/09 döneminde %2, 2009/10 döneminde ise %1,7 lik bir paya sahip olmuģtur. Öte yandan 2009/10 döneminde dünya genelinde pamuk tüketiminin tekrar yükseliģe geçmesi sonucu dünya stokları gerilemeye baģlamıģ ve pamuk fiyatlarında artıģ yaģanmıģtır. YaĢanan artıģ ve bir önceki sene elde edilen yüksek verimin etkisiyle 2010/11 sezonunda üreticinin pamuk ekim alanlarını artırması beklenmektedir. Tablo 6 - Türkiye Pamuk Ekim Alanı, Kütlü Pamuk Üretim Miktarı ve Verimi YILLAR EKİM ALANI( ha) ÜRETİM (ton) VERİM (kg/ha) Kütlü Lif Çiğit Kütlü Lif Çiğit Kaynak: TÜİK Tablo 6 da yıllar itibariyle verilen TÜĠK verilerine göre, Türkiye nin yılları ortalama lif pamuk üretimi 925 bin tondur. Son iki yılın ortalama üretimi ise 655 ton seviyesinde gerçekleģmiģtir. Diğer bir değerlendirme ile, son iki dönemde pamuk üretimindeki azalma yaklaģık %30 dolaylarındadır.

7 2.6-HATAY KÜTLÜ PAMUK ÜRETİMİ, EKİM ALANI VE VERİMİ Tablo 7 Hatay Pamuk Ekim Alanı, Kütlü Pamuk Üretim Miktarı ve Verimi YILLAR EKİM ALANI (Ha) ÜRETİM (Ton) VERİM (Kg/ha) * ORTALAMA Kaynak: TÜİK Hatay Ġlinde 2007 yılına kadar ortalama ha alanda pamuk ekimi yapılırken, bu yıldan sonra ciddi derecede pamuk ekim alanlarında azalma meydana gelmiģtir yılında bir önceki yıla göre % 37 oranında ekim alanında azalma meydana gelmiģtir. Üretim de ekim alanlarına ve diğer faktörlere göre değiģiklik göstermekle birlikte ortalama ton civarındadır. Hatay ilinde verim miktarları incelendiğinde Türkiye ortalamasının üzerinde bir verim elde edildiği hemen dikkati çekmektedir yılından bu yana son 11 yılın verim ortalaması kg/ha olarak hesaplanmıģtır. Ülkemizde üretilen kütlü pamuğun yaklaģık %7 si Hatay ilinde üretilmektedir. Bu açıdan Hatay pamuk üretiminde söz sahibi olan illerimizden bir tanesi olarak karģımıza çıkmaktadır. 3-PAMUK TİCARETİ 3.1-DÜNYA PAMUK İTHALATI Tablo 8 - Dünya Pamuk İthalatı (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2003/ / / / / / /10(*) ÇİN TÜRKİYE BANGLADEŞ ENDONEZYA TAYLAND MEKSİKA VİETNAM KORE CUM RUSYA HİNDİSTAN LİSTE TOPLAM DÜNYA TOPLAM

8 Çin, Türkiye ve BangladeĢ yıllara göre değiģmekle birlikte dünyanın en büyük pamuk ithalatçıları konumundadır. Çin diğer iki ülkeden farklı olarak dünyanın baģta gelen pamuk üreticilerinden olmasına karģın tekstil ve konfeksiyon sektörünün artan ihtiyaçları sebebiyle aynı zamanda küresel olarak büyük ithalatçılar arasında yer almaktadır. Dünya pamuk ithalatının küresel krizle birlikte 2008/09 sezonunda 6.4 milyon tona gerilemesine rağmen, geliģmekte olan ülkelerde yaģanan olumlu geliģmelere paralel olarak 2010/11 sezonunda 7.5 milyon tonun üzerine çıkacağı, Çin in 2.1 milyon ton ile en büyük ithalatçı ülke olacağı, Türkiye nin de 800 bin ton ile ikinci sırada yer alacağı tahmin edilmektedir. 3.2-DÜNYA PAMUK ĠHRACATI Tablo 9 - Dünya Pamuk Ġhracatı (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2003/ / / / / / /10* ABD HİNDİSTAN ÖZBEKİSTAN BREZİLYA AVUSTRALYA BURKİNA FASO YUNANİSTAN TÜRKMENİSTAN MALİ SURİYE LİSTE TOPLAM DÜNYA TOPLAM Dünyanın en büyük pamuk ihracatçısı ülkeleri yıllara göre değiģmekle birlikte, ortalama olarak %30-35 lik payla ilk sırayı alan ABD yi, %19-20 lik payla Hindistan ve %11 payla Özbekistan takip etmektedir. 10 yıl öncesine kadar Dünya Pamuk üretim ve ticaretindeki yeri çok daha gerilerde olan Hindistan, aktarma genli pamuk üretimine geçiģle beraber 7 yılda pamuk ihracatını 10 kattan daha fazla oranda arttırmıģtır. Ülkemiz pamuk ekim alanlarının daralmasına paralel olarak üretimde yaģanan düģüģler sebebiyle, dünya pamuk ihracatı sıralamasında önemli bir yere sahip bulunmamaktadır. 3.3-TÜRKĠYE NĠN PAMUK ĠTHALAT VE ĠHRACATI Ülkemizde yıllar itibariyle tekstil sektöründe yaģanan geniģlemeye paralel olarak, pamuk tüketimindeki artıģ iç üretim artıģıyla karģılanamadığından, pamuk ithalat miktarı artmıģ ve 1990 yılına kadar pamuk ihracatçısı olan Türkiye, baģlıca pamuk ithalatçısı ülkelerden biri konumuna gelmiģtir. Tablodan görüldüğü gibi her yıl bin ton pamuk ithal edilmekte ve bunun karģılığı olarak yıllara göre değiģmekle birlikte 1 milyar dolar civarında döviz ihracatçı ülkelere ödenmektedir. Ġhracatımız ise üretimdeki düģüģe paralel olarak gerilemiģ olup, içinde bulunduğumuz sezonda 40 bin ton civarında gerçekleģmesi beklenmektedir.

9 Tablo 10 - Türkiye Pamuk Dış Ticareti 2005/ / / / /10* İTHALAT İHRACAT BİN TON MİLYON$ 960,5 1, , ,9 1,234.3 BİN TON ,6 29,7 23,2 MİLYON$ 66, ,9 53,9 42,2 Ülkemiz, iç üretimin tüketimi karģılayamaması sebebiyle dünyanın en fazla pamuk ithal eden ikinci ülkesi konumundadır. 2010/11 sezonunda ise, yükselen fiyatlara bağlı üretim artıģı sebebiyle pamuk ithalatında azalma beklenmektedir. Türkiye nin pamuk ithalatının yaklaģık %80 i ABD ve Yunanistan dan yapılmaktadır. ABD nin payı %60-65 civarındadır. Bu ülkeleri Türkmenistan, Hindistan, Brezilya, Özbekistan ve Suriye gibi ülkeler takip etmektedir. Tablo 11 - Türkiye İthalatının Ülkelere Göre Dağılımı (Miktar/Kg) ÜLKE A.B.D YUNANİSTAN TÜRKMENİSTAN HİNDİSTAN ÖZBEKİSTAN BREZİLYA SURİYE LİSTE TOPLAM DİĞER TOPLAM

10 4-PAMUK FĠYATLARI 4.1-MALĠYET FĠYATLARI Pamuk üretiminde yüksek girdi maliyeti, üreticinin rekabet gücünü olumsuz etkileyen temel faktörlerden biridir. Pamukta girdi/ürün fiyatı paritesi girdiler aleyhine artmasının yanı sıra sübvansiyonlu ithalatın da etkisi ile ortalama iç piyasa fiyatı maliyeti karģılama konusunda yetersizdir. Bu nedenle devlet destekleri ile aradaki fark dengelenmeye çalıģılmaktadır. Tablo 12 -Yıllar itibariyle Kütlü Pamuk Maliyetleri (TL/Kg) Ürün Kütlü Pamuk 0,880 0,893 0,810 0,795 0,875 1,60 Ülkemizde pamuk üretim maliyeti Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı verilerine göre yukarıdaki gibidir. Tabloda görüldüğü üzere yıllar itibariyle fazla bir artıģ göstermeyip, kilogram baģına son altı yıl ortalaması 0,860TL dir yılında yüksek talep oluģması Hindistan, Çin gibi ülkelerde meydana gelen afetler sonucu fiyatlar anormal bir artıģ göstermiģtir. 4.2-ALIM FĠYATLARI Devlet Pamuk Destekleme Fiyatları 1986/87 döneminde beģ aģamalı olarak tespit edilmiģ, daha sonra tek aģamada tespit edilmeye baģlanmıģtır sonrası pamuk alımları Birliklere bırakılmıģ, 1991 yılında tekrar destekleme kapsamına alınmıģtır. Ayrıca, 1994 yılında yeni bir destekleme modeline geçilerek, pamukta ilk defa prim sistemi uygulanmıģtır. 1993/94 sezonunda uygulanıp ara verilen prim sistemine 1998 yılında tekrar baģlanılmıģtır. Ticaret Borsaları ve Tablo 13 te görülen Tarım SatıĢ Kooperatifleri Birliklerince tespit edilen fiyatlardan yapılan kütlü pamuk alım fiyatları; dünya fiyatları, borsa fiyatları, ihracat fiyatları ve enflasyon dikkate alınarak, maliyet fiyatlarına üretici karı eklenerek Çukurova, Ege, Antalya Bölge ve yörelerinde farklı olarak belirlenmektedir.

11 Tablo 13 Tarım SatıĢ Kooperatifleri ve Birlikleri nce Açıklanan ve Uygulanan Pamuk Alım Fiyatları (TL/KG) TARİŞ ÇUKOBİRLİK ANTBİRLİK YILLAR Açıklanan Uygulanan Açıklanan Uygulanan Açıklanan Uygulanan 2000/01 0,380 0,400 0,305 0,400 0,390 0, /02 0,680 0,680 0,565 0,565 0,680 0, /03 0,800 0,800 0,605 0,655 0,800 0, /04 0,900 1,010 0,760 0,900 0,900 1, /05-0,900-0,830-0, /06 0,830 0,830 0,740 0,740 0,950 0, /07 0,920 0,920 0,840 0,840 1,000 1, /08 1,000 1,000 0,650 0,830 0,810 1, /09 1,000 1,000 0,830 0,830 0,870 1, /10 1,000 1,018 0,940 0,940 1,270 1,270 Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 4.3-DÜNYA VE TÜRKĠYE FĠYATLARI Pamuk dıģ piyasa fiyatlarının oluģmasında en önemli etken, Dünya pamuk üretimini elinde bulunduran ülkelerin (ABD, Çin Halk Cumhuriyeti gibi) üretim miktarları ile stoklarıdır. Pamuğun yanı sıra yün, tiftik, sentetik iplik gibi dokuma sanayine yönelik diğer liflerin üretim miktar ve fiyatları da fiyatlarda önemli rol oynamaktadır. Ülkelerarası anlaģmalar, ülkelerin diğer ülkelere karģı dıģ ticaret dengelerin kurulmasında aldıkları tedbirler fiyatları etkileyebilmektedir. Bunun dıģında pamuk fiyatlarının belirlenmesinde rol oynayan önemli bir faktör de doların diğer ülke paraları karģısındaki değeridir. Son 20 yılda dünya pamuk fiyatlarında ciddi düģüģlerin olduğu görülmektedir. Özellikle 1994/95 sezonundan sonra pamuk fiyatları hızlı bir düģüģ trendine girmiģtir. Fiyatlardaki hızlı gerilemenin ardında yatan nedenlerden bir tanesi verim artıģına paralel olarak artan pamuk üretimine karģılık, pamuk tüketiminin aynı oranda artmaması ve dünya stoklarında yaģanan artıģlardır. Yukarıda belirtildiği gibi son dönemde bu durumda tersine doğru bir hareketlenmenin yaģanması fiyatların artmasını sağlamıģtır.

12 5 - DÜNYADA VE TÜRKĠYE DE PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI DÜNYADA PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI AMERĠKA BĠRLEġĠK DEVLETLERĠ ABD nde 1995 yılına kadar uygulanan fark ödeme sistemi uygulama dıģı bırakılarak, 1996 yılında yerine Çiftlik Kanunu olarak tanımlanan Fair Act ile yılları arasında yedi yıllık süreç içerisinde çiftçiye doğrudan gelir desteği yapılmasını öngören sistem uygulamıģtır. Bunu 2002 yılından itibaren 6 yıllık süre için hazırlanan ve Tarımsal Güvenlik ve Kırsal Yatırım Kanunu olarak adlandırılan ve Ekim 2002 tarihinde yürürlüğe giren yeni Tarım Kanunu izlemiģtir arasında ABD tarımına yön vermesi beklenen yeni Kanun da; tarımsal desteklemeler yanında doğal kaynakların korunması, dıģ ticaret, tarımsal krediler, kırsal kalkınma, araģtırma, gıda güvenliği ve bioenerji gibi konuları içermektedir. Öngörülen destekleme programlarının bir kısmı geçmiģten gelmekte, bir kısmı yeni mekanizmalardan oluģmaktadır. Yeni Tarım Kanununa göre, on yıl içerisinde ABD tarımına 170 Milyar Dolar harcama yapılması öngörülmektedir. Bu miktarın yaklaģık 50 Milyar Doları tahıl, pirinç ve pamuk üreticilerine ayrılmıģtır. Doğrudan Gelir Desteği (Direk Destek Ödemeler) 2002 Tarım Kanunu; buğday, mısır, arpa, sorgum, yulaf, yüksek ova pamuğu ve pirinç üreticilerinden Tarım Bakanlığı (USDA) ile sözleģme imzalayarak programa katılan ve üretim yapacakları arazi miktarını beyan edenlere, ürün cinsine göre belirlenen miktarlarda Doğrudan Ödeme yapılmasını öngörmektedir. Ters Zamanlı (KarĢıt Devirli / Counter-Cyclical) Ödemeler döneminde oluģabilecek fiyat dalgalanmalarının üretici gelirinde yaratacağı kayıpları önlemek hedeflenmiģtir. Bu ödemeler pazar fiyatı ve doğrudan ödeme primi toplamından oluģan değerin (Etkili Fiyat) Kanun ile saptanan Hedef Fiyat altına düģmesi halinde ek ödeme niteliğinde yapılmaktadır. Rehin Telafi Primi Önceki tarım kanunları döneminde üreticilere sunulan rehin kredileri döneminde için Pazarlama Kredileri adıyla yürürlükte kalmıģtır. Sistem pamuk ürününü de kapsamaktadır. Rehin Kredi KuruluĢu na pamuklarını rehin etmeyi taahhüt eden üreticiye, Rehin Kredisi (LDP) adı altında 9 ay vadeli kredi kullandırılarak, hasat öncesi finansman ihtiyacı giderilmektedir.

13 AVRUPA BĠRLĠĞĠ Pamuk üretiminin desteklenmesi 1981 yılında Yunanistan ın Birliğe katılımı ile baģlamıģ, 1986 yılında Ġspanya nın katılımıyla uygulama farklılaģmıģtır. Pamuk, Ortak Tarım Politikası kapsamında desteklenmekte, ödemler Avrupa Tarımsal Garanti ve Yönlendirme Fonu (FEOGA) Garanti bölümünden finanse edilmektedir. Avrupa Birliği nde temel mevzuat Pamuk Üretim Yardımına ĠliĢkin 22 Mayıs 2001 tarihli (1051/2001 EC) Konsey Tüzüğü dür. Ancak, yeni üye ülkelerin Birliğe giriģiyle birlikte yeni düzenlemeleri kapsayan 29 Nisan 2004 tarihli Konsey Tüzüğü ile yürürlükten kalkmıģ olmakla birlikte 2005/06 pazarlama yılı için hala geçerlidir. 01 Ocak 2006 tarihinden itibaren pamuk için ürüne özel ödeme sistemi altında pamuk için uygun alanlarda hektar baģına ödeme yapılacaktır. Yardım alınabilmesi için; arazinin üye devlet tarafından pamuk üretimi için yetkilendirilmiģ olması, yetkilendirilmiģ çeģitlerin ekilmiģ olması gerekmektedir. Sistemde, Avrupa Konseyi tarafından mevsim baģında belirlenen hedef fiyat ile dünya fiyatı arasındaki fark, çırçırcı aracılığı ile üreticiye ödenmektedir. Ödeme, üretimi gerçekleģtirecek ve prim sisteminden yararlanacak üreticiler adına düzenlenen belgede yer alan tahmini üretim miktarı üzerinden yapılmaktadır. Pamuğun garanti kapsamındaki en yüksek üretim miktarı Yunanistan da 782 bin ton, Ġspanya da 249 bin tondur. AB ülkeleri içerisinde Yunanistan ve Ġspanya nın pamuk yetiģtirilen bölgeleri AB nin en düģük gelire sahip bölgeleri olarak kabul edilmekte, destekler ekonomik ve sosyal bir yardım Ģekli olarak görülmektedir. Ancak, üretici ve çırçırcı denetim altında tutulmakta, uyumsuzluk durumunda prim hakkı kaybolmaktadır. Fiyat ve Gelir Desteği AB nde 1995/96 sezonunda pamuk üreticilerine sağlanan devlet yardım miktarı toplam 740 Milyon Euro ( ), 1998/99 döneminde 903 Milyon, 2001/03 döneminde 804 Milyon olarak gerçekleģmiģtir. Bu yardım miktarı 2002/03 döneminde 871 Milyon dolaylarına çıkmıģtır. AB nde pamuğa sağlanan devlet yardımları 1999 yılında farklılaģmıģtır. Rehber fiyat düzeyi uygulaması ve pamuk garanti alım kapsamında üretim miktarı uygulaması devam ederken, bu miktarı aģan üretime ceza uygulamaları artırılmıģtır (%1 artıģ için yardım referans (rehber) fiyatın % 0,6 sı kadar azaltılmaktadır). Pamuk Ġhracat Desteği Avrupa Birliği, mahlıca destek vermemekle beraber, üretim aģamasında pamuğu yüksek oranda desteklemesi mahlıç fiyatının ülkemize göre düģük olmasını sağlamakta, AB ürünü pamuk kolaylıkla ülkemize girebilmektedir.

14 5.3 - TÜRKĠYE DE PAMUK DESTEKLEME POLĠTĠKALARI Türkiye de pamuk destekleme politikaları, BeĢ Yıllık Kalkınma Planlarında ana hedefleri belirtilen bir çerçeve içinde, yeterli üretim seviyesi ve üretimin olumsuz koģullardan daha az etkilenmesinin sağlanması, ihracatın geliģtirilmesi, kendine yeterlilik oranının yükseltilmesi amaçları doğrultusunda belirlenmektedir. Tarım SatıĢ Kooperatifleri ve birlikleri 1960 dan sonra değiģen ekonomik Ģartlar karģısında, tarımsal destekleme politikası aracı olarak görülerek destekleme alımları ile görevlendirilmiģlerdir. Birlikler, piyasada alıcı rolü üstlendikleri için fiyatların hedeflenen düzeylerin altına inmesini önlemektedirler. Diğer yandan, lif pamuk piyasasında satıcı rolü üstlenmekte, kaliteli ürün garantisi sağlayarak piyasa arz talep dengesinin üretici aleyhine oluģmasını engellemektedirler. Son yıllarda bazı birliklerin piyasadaki etkinlikleri ciddi seviyede azalsa da faaliyetleri devam etmektedir. Piyasa ekonomisinin sağlıklı olarak iģlediği birçok ülkede de tarım önemli ölçüde desteklenmektedir. Ancak destekleme yöntemleri farklılık göstermektedir. Stratejik öneme sahip tarım ürünlerinin desteklenmesi kaçınılmazdır. Nitekim gerek tarım sektörü gerekse tekstil ve hazır giyim sektörü için stratejik ürün konumunda olan pamuğun desteklenmesi büyük önem taģımaktadır. Pamukta destekleme politikaları belirlenirken, bir yandan üreticinin artan maliyetlerini karģılayabilecek ve üretimini sürdürmeye teģvik edecek bir gelir sağlanması hedeflenirken bir yandan da dünya pamuk fiyatları ile rekabet edebilecek bir fiyat seviyesinin oluģması temin edilmelidir. Bu gün ABD ve Avrupa Birliği nde uygulanan yöntem temelde fark ödeme sistemidir. Türkiye nin AB ye üyelik sürecinde, dünya piyasalarında özellikle de sübvanse edilmiģ pamuklarla rekabet edebilmesi, pamuk üretiminin sürdürülebilirliğinin sağlanması, kaliteli pamuk üretiminin artırılabilmesi için pamuk üretimi desteklenmelidir. Mevcut konjonktür değerlendirildiğinde en uygun yöntem fark ödeme sistemi olarak gözükmektedir. Fiyatlar ve Alımlar Yoluyla Destekleme Ülkemizde uygulanan en yaygın destekleme modelidir. Uzun yıllar devlet destekleme alım kapsamında olan pamuk, 1994 yılı Ekonomik kararlarından sonra kapsam dıģında bırakılmıģtır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bünyesinde yer alan Tarım SatıĢ Kooperatifleri ve Birlikleri (TSKB) değiģen ekonomik Ģartlar karģısında tarımsal destekleme politikası aracı olarak destekleme alımlarıyla görevlendirilmiģtir. Birlikler 1995 yılından itibaren Destekleme ve Fiyat Ġstikrar Fonu ndan (DFĠF) %50 basit faizli kredi sağlanarak bölgesel bazda belirlenen fiyatlar üzerinden kendi nam ve hesabına satın almaya baģlamıģtır. Kendi adlarına pamuk alımı yaptıkları yıllarda, alım fiyatı birliklerin yönetim kurulları tarafından belirlenmekte, Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bilgi için sunulmakta ve verilen onay doğrultusunda alım fiyatları ilan edilmektedir yılında baģlatılan Tarımsal Reform kapsamında önemli bir adım atılarak Haziran 2000 tarihinde yürürlüğe giren 4572 Sayılı Kanunla Tarım SatıĢ Kooperatif ve Birliklerinin yeniden yapılandırılması süreci baģlatılarak bu yapılandırmaya iliģkin çalıģma, inceleme ve önerilerde bulunmak üzere Yeniden Yapılandırma Kurulu oluģturulmuģtur. Girdi Desteği Yoluyla Destekleme Bitkisel üretimde; ucuz kimyevi gübre (gübre baģına maktu değer olarak uygulanmakta), düģük faizli kredi desteği, zirai mücadele ilaç desteği, tohum desteği (sertifikalı tohum kullanımı halinde %20 fazla prim ödemesi Ģeklinde), gibi devletçe sağlanan girdi desteğinden pamuk üreticileri de yararlanmaktadır. Halen Mazot, Gübre Desteği ve Toprak Analizi destekleri uygulanmakta ve pamuk üreticileri de bu girdi desteklerinden faydalanmaktadır.

15 Fark Ödemesi (Prim ) Pamuk üreticilerine prim ödenmesine iliģkin ilk uygulama 1993 yılında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nca yürütülmüģtür. Bu kapsamda, 1993 yılı kütlü pamuk üreticilerine TL/Kg prim ödenmiģtir yılında tekrar baģlatılan sistem günümüze kadar Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı tarafından yürütülmüģ halende yürütülmektedir yılı (1993/94 dönemi) fark ödeme (prim) sisteminden olumlu sonuçlar alınmasına rağmen uygulamaya son verilmiģtir. 1998/99 kampanya döneminden itibaren pamukta prim sistemi tekrar uygulanmaya baģlanmıģ, üreticilere belirli belgeler karģılığında belirlenen miktarda prim ödemesi yapılmıģtır. Ayrıca, 2001 yılından itibaren sertifikalı tohumluk kullanmak suretiyle kütlü pamuk üretimi yapan ve bu durumu belgelendiren üreticilere, prim miktarına ek olarak verilecek prim miktarının %10 u, 2004 yılından beri de %20 si oranında sertifika farkı ödenmektedir. Tablo 14 - Yıllar Ġtibariyle Kg BaĢına Prim Miktarları YILLAR PRĠM MĠKTARI DESTEKLEME 1993 (TL/Kg) TUTARI 4, (Cent/Kg) 10 (Milyon 92,876 TL) 1999 (Cent/Kg) , (Cent/Kg) 9 241, (TL/Kg) %10 Sertifika farkı = , (TL/Kg) % 10 Sertifika farkı = , (TL/Kg) %10 Sertifika farkı = , (TL/Kg) %20 Sertifika farkı = , (TL/Kg) %20 Sertifika farkı = , (TL/Kg) %20 Sertifika farkı = , (TL/KG) %20 Sertifika Farkı = , (TL/KG) %20 Sertifika farkı =0, , (TL/KG) %20 Sertifika farkı = , (TL/KG) %20 Sertifika farkı = (TL/KG) %20 Sertifika farkı = Kaynak: Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı 2008 yılı pamuk ürünü için prim miktarı sertifikasız tohumluk ile üretilen pamuk için 0.27 YTL/Kg, sertifikalı tohumluk ile üretilen pamuk için ise YTL/kg olarak ödenmiģtir yılı pamuk ürünü için; iģletmeye dekar alanda toplam ton ürün için YTL prim ödemesi gerçekleģmiģtir.2009 yılı için kütlü pamuk destekleme primi ödemeleri tamamlanmıģ olup, 511 milyon lira tutarında gerçekleģmiģtir. Tarımsal Destekleme ve Yönlendirme Kurulu tarafından 2010 yılı kütlü pamuk destekleme miktarı kilogram baģına TL/Kg (sertifikalı TL/Kg) olarak belirlenmiģtir yılı ürünü kütlü pamuk destekleme primi ödemeleri tamamlanarak ödemeler yapılmıģtır yılı ürünü fark ödemesi miktarı ise ekim döneminden önce kamuoyuna açıklanmıģtır. Ayrıca, Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı tarafından endüstri bitkilerinde dekara 5,5 TL kimyevi gübre, 5,5 TL mazot ve 2,5 TL de toprak analizi desteği yapılmaktadır. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı tarafından Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli geliģtirilmiģ olup, 2011 yılından itibaren fark ödemeleri Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli fark ödemesi desteği Ģeklinde devam edecektir. Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı tarafından 13 havzada pamuk üretimi fark ödemesi desteği kapsamına alınmıģtır. Bu havzalar, Güney Marmara Havzası, Kıyı Ege Havzası, Kaz Dağları Havzası, Ġç Ege Havzası, Gediz Havzası, Karacadağ Havzası, Zap Havzası, Gap Havzası, Batı Gap Havzası, Doğu Akdeniz Havzası, Kıyı Akdeniz Havzası, Ege Yayla Havzası ve Fırat Havzası Ģeklinde sıralanmaktadır.

16 Ġhracat Desteği ve Ġthalatta Korumalar Ülkemiz, taraf olduğu DTÖ Tarım AnlaĢması ile belirlenen çerçeve içerisinde ithalata getirilen önlemlerle üreticiler korunmaktadır. Ancak, pamuk ithalatında koruma önlemi bulunmamaktadır. Ayrıca, pamuk AB-Gümrük Birliği AnlaĢması kapsamında sanayi ürünü olarak iģlem görmekte olup, AB ile Türkiye arasında serbest dolaģıma tabidir ve herhangi bir gümrük vergisi ile korunmamaktadır. GeçmiĢ yıllarda ülkemizde pamuk ihracatını veya ithalatını destekleyen ya da kısıtlayan tedbirler alınmıģtır yılında pamuk ihracatına 60 Cent/Kg, daha sonra da 12 Cent/Kg tutarında DFĠF kesintisi uygulaması getirilmiģtir. Ayrıca pamuk ihracatında kota sistemi de uygulanmıģ, ancak 1996 yılında pamuk ihracatında kesinti ve kota uygulamasından vazgeçilmiģtir. Türkiye, anti damping ve anti sübvansiyon soruģturmaları yanında AB ve ABD tarafından miktar kısıtlamalarına maruz kalmaktadır. Dünya Ticaret Örgütü Tarım AnlaĢmasında uluslararası ticarete korumacılığın kaldırılması ve tarife kotaları konması yönünde hüküm yer almaktadır. Bu kapsamda, baz alınan yılda % 10 olan tarife oranının üst sınırı 2004 yılında % 6 ya düģmüģtür. Doğrudan Gelir Desteği 2001 yılında 4 il ve 7 ilçede Pilot Proje kapsamında baģlatılan Doğrudan Gelir Desteği sistemi 2002 yılında ülke geneline yaygınlaģtırılmıģtır. Ödemeler ekilen alan baz alınarak yapılmaktadır. Bu uygulama ürün bazında farklılık taģımamakla birlikte, doğrudan çiftçi gelirini artırmaya yönelik bir ödeme olarak, dolaylı açıdan pamuk üreticisi de bu kapsamda yapılan ödemelerden yararlanmaktadır. Söz konusu destek 2007 yılında son kez uygulanarak 2008 yılı itibariyle kaldırılmıģtır. Genel Hizmetler Üreticinin desteklenmesine katkıda bulunmak, üretim yapısını iyileģtirmek, yapısal uyumu geliģtirmek amacıyla sektör bazında; araģtırma, eğitim ve yayım hizmetleri, denetim ve kontrol, hastalık ve zararlılara karģı koruma, altyapı ve yapısal hizmetler, pazarlama ve tanıtım gibi konularda uzun dönemde etkin yaratan, ancak doğrudan üretici eline geçmeyen destekler sağlanmaktadır. 5.2 ÖNERĠLEN PAMUK DESTEKLEME MODELĠ Ülkemizde bilindiği gibi 2010 yılından itibaren Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli fark ödemesi modeli ile pamuk üreticileri desteklenmektedir. Bu modelde üreticiler ödenecek prim miktarı bir önceki yılın Türkiye ve dünya fiyatları karģılaģtırılarak oluģan fiyat farkı sonucunda ne kadar prim ödeneceği belirlenmekte ve bu prim üzerinden destekleme ödenmektedir. Ayrıca tespit edilen prim miktarları çoğu yıllar üretim baģladıktan sonra açıklanmakta bu nedenle ekim alanı ve üretim miktarında artıģlara sebep olmamaktadır. Ülkemizin ithalattan kurtulması ve pamuk üreticisi diğer ülkeler ile rekabet edebilmesi için iyi bir pamuk stratejisi belirlemeli, hedefler çok iyi tespit edilerek bu yönde politikalar gerçekleģtirilmelidir. Ülkemizde girdi maliyetlerinin çok yüksek olması pamuk üretiminde rekabet Ģansımızı olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle pamuk üretiminde kullanılan girdilerin sübvanse edilerek maliyetlerin mümkün olduğu kadar minimuma indirilmesi gerekmektedir. Ülkemizin ihtiyacı olan pamuğu üreterek ihracatçı konumuna geçebilmek için hedeflenen ekim alanı ve üretim miktarının net olarak belirlenmesi ve bu hedeflerin tutturulması yönünde politikalar geliģtirilmesi gerekmektedir.

17 Bu hedeflerin gerçekleģtirilmesi için pamuk üreticilerine alan tabanlı destekleme modeli uygulanmalıdır. Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli ile desteklenecek tarım havzaları içerisinde desteklenecek bölgeler belirlenmelidir. Bu destekleme modelinde ülke hedefleri dikkate alınarak belirlenen dekar baģına ödenecek destekleme miktarları pamuk ekim dönemi baģlamadan en az 6 ay önce destekleme uygulanacak havzalarda duyurulmalı, üreticiler konu ile ilgili bilgilendirilmeli, üreticilerin cazip destekleme miktarları ile pamuk üretimine yönelmesi sağlanmalıdır. Bu destekleme modelinde iyi bir denetim mekanizması kurulmalı, bu sayede meydana gelebilecek haksız ödemelerinde önüne geçilmelidir. Yapılan alan tabanlı desteklemeye rağmen dünya fiyatlarının altında bir fiyat oluģması durumunda, mevcut uygulanan fark ödemesi Ģeklinde telafi edici desteklemeler ile desteklenerek, rekabet koģullarının iyileģtirilmesi gerekmektedir. Bu Ģekilde uygulanacak alan tabanlı desteklemede üreticiye destekleme miktarları daha erken dönemde ödeme yapılabilecek, üreticilerin daha iyi girdiler kullanarak ve bakım iģlemlerini daha iyi yaparak verim artıģı oluģması öngörülmektedir. Üreticilerin pamuk üretimini borç ile yapmaya çalıģması bazı girdileri az kullanmasına, bazı girdileri ise hiç kullanmamasına sebep olmakta, bu da verimde ve üretim miktarında düģüģler meydana getirmektedir. Alan tabanlı destekleme modeli ile üretimin henüz baģında iken destekleme ödemesi yapılarak desteklemenin üretime girdi olarak geri döneceği, bu sayede verim ve üretim artıģı oluģacağı öngörülmektedir. Bunun yanında sertifikalı tohumluk kullanarak üretim yapan üreticilere ilave destekleme yapılmalı mevcut durumda da bu ilave destek uygulanmakta, makine ile hasat yine ilave destekleme ödemesi yapılarak teģvik edilmelidir. Bilindiği gibi pamuk hasadı 2 Ģekilde yapılmakta, birincisi iģçi (elle), ikincisi makine ile hasat yöntemleridir. ĠĢçi (elle) ile hasat yönteminde son zamanlarda iģçi arzının az olması, toplanan kütlü pamuğun randımanının düģük olması ve toplama ücretlerinin çok yüksek olması gibi sıkıntıları bulunmaktadır. ĠĢçi (elle) ile hasatta makine ile hasada göre kg baģına düģen toplama maliyeti daha yüksek olmaktadır. Hatay ilinde dekara ortalama 450 kg civarında pamuk verimi alınmaktadır yılında ortalama 1 dekar alan makine ile 90,00 TL ye hasad edilmiģtir. Makine ile hasatta kg baģına ortalama 0,20 TL maliyet oluģurken iģçi (elle) hasatta 0,35 TL maliyet oluģmaktadır. Ayrıca iģçi (elle) ile hasatta randıman düģük çıkmakta ortalama % 30 randıman elde edilmektedir. Makine ile hasatta ise randıman % arasındadır. 1 kg lif elde etmek için, iģçi (elle) ile hasat edilen kütlüye göre makine ile hasat edilen kütlüyü çırçırlamak için daha az enerji tüketilir. Bu nedenlerle makine ile hasat teģvik edilerek enerji tasarrufu sağlanmakta, çırçırlama maliyetlerinde düģüģ meydana gelmektedir. Alan tabanlı destekleme modeli ile destekleme yapılacak düzenlemeler ile ekim tarihinden 2 veya 3 ay içerisinde destekleme ödemesi yapılır, ödenen desteklemeler üretime doğrudan etki eder. Özellikle bakım yapmadan, hasadı tamamlamadan üretimi bitirebilir. Bu destekleme modelinin en büyük olumsuz yönüdür. Bu nedenle denetim mekanizmalarının çok iyi kurulması, yönetmelik ve tebliğler ile denetimin nasıl yapılacağının belirlenmesi gerekir. Bu destekleme modellerinin yanında pamuğun en büyük sorunu girdi maliyetlerinin çok yüksek olması, küçük iģletmeler Ģeklinde üretim yapılması ve iģçilik giderleridir. Girdi maliyetlerinin düģürülmesi yönünde çalıģmalar yapılması, sübvansiyonlar uygulanmalı veya daha düģük fiyatlı girdi kullanımının sağlanması gerekmektedir. Ayrıca tarıma yönelik mal ve hizmetlere uygulanan yüksek vergi oranları da maliyetlere etki etmektedir. Bu gibi konularda yasal düzenlemeler yapılması sektörü canlandıracak ve pamuk ithalatından ülkemizi kurtaracaktır.

18 6 PAMUKTA YAġANAN SORUNLAR 1. Türkiye de pamuk üretimi ihtiyacın oldukça altında gerçekleģmekte ve dolayısıyla tüketimi karģılayamamaktadır. Her yıl yaklaģık 1 milyar dolar civarında döviz yurt dıģına çıkmaktadır. 2. Türkiye de pamuk üretiminde girdi sorunu vardır, girdi maliyetleri çok yüksektir. Girdi fiyatları, küçük iģletme yapısının getirdiği sorunlar, iģçilik giderleri, tarıma yönelik mal ve hizmetlere uygulanan vergi oranları üretici için önemli maliyet unsurlarıdır. 3.Pamuk piyasası, dünyada en fazla ve değiģik müdahalelere maruz kalan piyasalardan biridir. Müdahaleler hem pamuk arzına hem de pamuk talebine yapılmaktadır. 4. Ülkemizde pamuk üretiminde önemli ölçüde destekleme primi verilmektedir. Ancak söz konusu destek miktarları, girdi maliyetlerini karģılayarak pamuk üretimini karlı hale getirme ve teģvik etme yönlerinden rakip ülkelere göre yetersiz kalmaktadır. 5. Pamukta uzmanlaģmıģ kooperatif birlikleri olan TARĠġ, ÇUKOBĠRLĠK ve ANTBĠRLĠK in etkinlikleri, finansman imkanlarında yaģanan sorunlardan dolayı giderek azalmaktadır. 6. Pamukta standardizasyon ve kalite kontrolü halen bir sorun olmaya devam etmektedir. 7. Çok parçalı ve küçük alanlarda üretim yapılması önemli bir sorundur. 8. Pamuk üretim alanlarında da yetiģtirilebilen alternatif ürünleri (mısır, ayçiçeği gibi.) yetiģtirmek daha karlı olması nedeniyle pamuk alanları daralmaktadır. 9.Getirilen yasaklayıcı düzenlemelere rağmen, bölgeler arasında kütlü pamuk nakli devam etmektedir. Bu durum, beraberinde kalite sorununu ve Türk Pamuğu imajını zedelemektedir. 10.Pamuğun tarla aģamasında tarım ürünü, iģlenmesi açısından sanayi ürünü olarak değerlendirilmesi ve pazarlama yönü gibi çok boyutlu yapısı, pamukla ilgili bütüncül politika üretiminde sorunlara yol açmaktadır. 7 ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ 1. Ülkemizde pamuk üretim ve tüketiminin ekonomideki stratejik yeri ve önemi tekrar değerlendirilerek, acilen sektördeki duruma müdahalelerde bulunulmalıdır. Tekstil sanayisinin tüketim ihtiyacını karģılayacak üretim miktarı öncelikli hedef olarak seçilerek özellikle yüksek seviyede verim getiren araziler olmak üzere, pamuk üretimine elveriģli arazilerde pamuk üretimi artırılmalıdır. 2. Pamuk destekleme primlerinin tespitinde rakip ülke koģulları ve dünya fiyatları göz önüne alınmalıdır. Dünya fiyatlarıyla rekabet edilebilmesi için, girdi maliyetleri ile ilgili pamuk politikaları yeniden değerlendirilmelidir. 3. Pamuk piyasasının iç ve dıģ müdahalelerden en az etkilenecek Ģekilde politikalar geliģtirilmelidir. Ülke çapında üretimi arttırılacak önlemler alınarak dıģ müdahalelerin etkisi azaltılmalı.

19 yılından itibaren uygulanması planlanan havza bazlı destekleme modelinin etkin bir Ģekilde takibi ve uygulanması sağlanmalıdır. Alan tabanlı destekleme modeli ile Ģu an uygulamada olan fark ödemesi modeli karma uygulamaya konulabilir. 5. pamukta uzmanlaģmıģ kooperatif birlikleri olan TARĠġ, ÇUKOBĠRLĠK ve ANTBĠRLĠK in idari ve mali yapıları ile finansman imkanlarında yaģanan sorunların çözümü için politikalar üretilmesine ve gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç vardır. 6. Üretimin tüketimi karģılayacak seviyeye getirilmesi hedefine paralel olarak, üretimin kalitesinin tespiti ve artırılması yoluyla yerli hammadde kullanımının tercih edilmesi için çeģitli tedbirler alınması, ithalatın azaltılması amacıyla atılabilecek adımlar arasında sayılabilir. 7. Pamuk toplama iģçiliğindeki yüksek fiyat ve iģçi bulmada yaģanan sıkıntıların devam etmesi nedeniyle makineli hasada geçiģ zorunlu hale gelmiģtir. Bu nedenle makineli hasat desteklenmelidir. 8. Alternatif ürünler olarak mutlaka pamuk, mısır, buğday ve soya birlikte ve bir münavebeye bağlanarak değerlenmelidir. 9. Pamukta destekleme prim ve politikaların, son dönemde olduğu gibi üreticiler tarafından ekim yapılmadan önce haberdar olunması ve ödemelerinin de aynı dönemde yapılması, üretimde önceden belirlilik, istikrar ve üretime teģvik açısından önem arz etmektedir. 10. Pamuk yıllık ürün tahmin çalıģmaları ulusal düzeyde uydu kontrollü olarak tamamen bilimsel yollarla yapılmalı ve üretim sezonu sonunda yıllık ürün değerleri açıklanmalıdır. HATAY ĠL GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ