SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM VE YEREL EKONOMİK KALKINMA

Transkript

1 SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM VE YEREL EKONOMİK KALKINMA

2 DÜNYA TURİZM SEKTÖRÜNDEKİ HIZLI GELİŞME 2000 yılında yaklaşık 700 milyar ABD Doları olan Dünya turizm gelirinin, 2020 yılında 1 trilyon beş yüz milyar dolara çıkması bekleniyor. Bu yönüyle, turizm sektörü dünya ölçeğinde en hızlı gelişe gösteren sektörler içinde yer alıyor.

3 BÖLGELERE GÖRE GELİŞME TRENDİ Tüm dünya bölgeleri bu gelişme trendini paylaşıyor. Ancak, bazı bölgelerin pastadan aldığı pay giderek arfyor. Avrupa liderliğini korurken, Asya- Pasifik ve Amerika bölgelerinin yükseliş içinde olduğu görülüyor: Dünya turizm pazarında rekabet artmaktadır.

4 HIZLI VE KONTROLSÜZ GELİŞMENİN NEGATİF ETKİLERİ 1. Turizmin doğal kaynaklar üzerinde aşırı baskı yaratması, 2. Koruma kullanma kapasitesini dikkate almayan turizm yatırım ve uygulamalarının telafisi güç ekolojik hasarlara yol açması, 3. Yerelin turizm değer zincirinde yer almaması ve sosyal eşitsizliklerin artması 4. Kültürel mirasın dejenere edilmesi ve yok olması.

5 KONTROLSÜZ VE HIZLI GELİŞEN TURİZM, DOĞAL KAYNAKLAR ÜZERİNDE AŞIRI BASKI YARATMAKTADIR! Özellikle Gelişmekte Olan Ülkelerde(GOÜ), yetersiz fiziki ve beşeri altyapının yetersizliği, «ülkenin belirli bölgelerinde ve yılın belirli dönemlerinde gerçekleşen «kitle turizmi»nin yaratğı hizmet talebini karşılayamamaktadır. Bu durum, Turizm dışı ekonomik faaliyetleri olumsuz etkilemekte, Yerelde yaşam kalitesini düşürmekte, Önemli sosyal sorunlara yol açmakta ve Zaman içinde turisxk yörelerin rekabet gücünü azaltarak, turizm faaliyetlerin sürdürülebilirliğini zedelemektedir.

6 KONTROLSÜZ VE HIZLI GELİŞEN TURİZM, TELAFİSİ GÜÇ EKOLOJİK HASARLARA YOL AÇMAKTADIR! Yine özellikle «kitle turizmi», özellikle GOÜ lerde koruma- kullanma kapasitesini dikkate almayan, çevresel duyarlılıkları hiçe sayan yafrımlar ve uygulamalar sonucunda, turizmin en değerli sermayesini oluşturan doğal çevreyi tahrip edici sonuçlar doğurmaktadır. Bu durum, Doğal çevre ve insan arasındaki ekolojik dengeyi bozmakta, Yerel toplulukların ekonomik çıkarlarını zedelemekte ve onları yoksullaşfrmakta, Sadece turizmin değil, turizm dışı ekonomik faaliyetlerin (tarım, hayvancılık, balıkçılık, doğaya dayalı imalat ve hizmet sanayileri vd.) sürdürülebilirliğini ortadan kaldırmaktadır.

7 KONTROLSÜZ VE HIZLI GELİŞEN TURİZM, ÖNEMLİ SOSYAL SORUNLARA YOL AÇMAKTADIR. «Kitle turizmi», neredeyse tamamı yerel dışında bulunan ulusal ve uluslararası Xcari kuruluşlar tara]ndan gerçekleşxrilmekte, yerelin turizm ürün ve hizmet zincirinde yer almaması, turizm ile sağlanan gelişmelerin sosyal eşitsizlikler yaratmasına yol açmaktadır. Bu durum, Yerel paydaşların turizm ile ilgili karar verme süreçlerinden dışlanmasına, Yerel halkın, turizmin yaratğı gelir arfşından pay alamamasına, Kadınların ve yerel toplumun dezavantajlı kesimlerinin sosyal ve ekonomik olarak içerilememesine, Çalışanların yaşam ve çalışma koşullarının bozulmasına, Yerelin, turizme yabancılaşmasına yol açmaktadır.

8 KONTROLSÜZ VE HIZLI GELİŞEN TURİZM, YEREL (VE ULUSAL) KÜLTÜREL MİRASIN BOZULMASINA YOL AÇMAKTADIR! «Kitle turizmi», kar güdüsüyle, kültürel mirasın otanxkliğine zarar veren somut ve soyut turizm ürünlerinin ortaya çıkmasına yol açmakta ve kültürel mirasın bozularak yok olmasına neden olmaktadır. Bu durum, Yerelin kültürel sermayesinin aşınmasına ve kitle turizminin yoz ürünleri ile benzeşmesine, Doğal olarak, ona özgünlük kazandıran kültürel otanxkliğinin kaybolmasına, Sonuçta, yerel turizm sektörünün rekabet gücünün (niche üstünlüğünün) azalmasına yol açmaktadır.

9 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER İÇİN TEMEL ÇÖZÜM: Sürdürülebilir turizm nedir? «SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM» Ziyaretçilerin, sektörde çalışanların, yerel doğal ve kültürel mirasın ve turiste ev sahipliği yapan toplumların üzerinde şimdiki ve gelecekteki ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerin tamamını dikkate alan bütüncül bir bakış açısıdır. Sürdürülebilir turizm ne değildir? Ayrı bir turizm türü ya da belirli turizm ürünlerinin bir sex değil, turizm adına gerçekleşxrilen her türlü faaliyete alışılmış olandan farklı ve bütüncül bir bakış açısıdır.

10 Dünya Turizm Örgütü ne göre, Sürdürülebilir Turizm 1. Çevresel kaynakların en uygun kullanım biçimidir, yani doğal mirasın ve biyolojik çeşitliliğin korunmasını gözexr 2. Ev sahibi toplulukların sosyo- kültürel gerçekliğine(orijinalliğine) ve geleneksel değerlerine saygı duyar, kültürel mirasını korur ve kültürler arası anlayış ve hoşgörüye katkı sağlar. 3. Turizmin sağladığı sosyo ekonomik kazançların tüm paydaşlar arasında adil olarak paylaşıldığı ve yoksulluğun azalfldığı ekonomik faaliyetlerin ortaya çıkarılmasına çalışır.

11 Dünya Turizm Örgütü ne göre, Sürdürülebilir Turizm 1. Çevresel kaynakların en uygun kullanım biçimidir, yani doğal mirasın ve biyolojik çeşitliliğin korunmasını gözexr 2. Ev sahibi toplulukların sosyo- kültürel gerçekliğine(orijinalliğine) ve geleneksel değerlerine saygı duyar, kültürel mirasını korur ve kültürler arası anlayış ve hoşgörüye katkı sağlar. 3. Turizmin sağladığı sosyo ekonomik kazançların tüm paydaşlar arasında adil olarak paylaşıldığı ve yoksulluğun azalfldığı ekonomik faaliyetlerin ortaya çıkarılmasına çalışır.

12 4 temel değişim gözleniyor: DÜNYA TURİZMİNDE YENİ EĞİLİMLER 1. Kitle turizminden «niche» turizme doğru bir evrim, 2. Büyük tur gruplarından küçük ziyaretçi gruplarına ve bireysel ziyaretçilere doğru değişim, 3. Uzun mesafeli ve uzun süreli seyahatlerde arfş, 4. Paket taxllerde ve temaxk kısa süreli seyahatlerde arfş.

13 DÜNYA TURİZMİNDE YENİ EĞİLİMLER 1. Kitle turizminden «niche» turizme doğru evrim Kitle turizmi, genellikle ülkenin belirli bölgelerinde yoğunlaşan, çok sayıda ziyaretçinin aynı zamanda ve yılın belirli dönemlerinde gerçekleşxrdiği, çoğu zaman tur operatörlerinin yönexmindeki düşük maliyetli ve tek düze paket turlardan oluşan turizm faaliyexdir.

14 «Niche» turizmi, DÜNYA TURİZMİNDE YENİ EĞİLİMLER genellikle piyasanın belirli dilimlerini hedef alan, ilgi gruplarının beklenxlerini karşılamaya uyarlanmış belirli bir turizm ürününü veya birbirini tamamlayan ürünler manzumesini sunan, yerel aktörlerin turizm ürünün gelişxrilmesinde ve pazarlanmasında daha etkin rol oynadığı,(yerel paydaşların turizm faaliyetlerinin odağında yer aldığı) hemen her zaman yerel doğal ve kültürel mirasa ilişkin özgünlükler içeren turizm faaliyex/faaliyetler bütünü

15 YEREL EKONOMİK KALKINMA AÇISINDAN NİÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM İSTİYORUZ: Kitle turizmi, ürünün gelişxrilip sunulma biçimi nedeniyle yerel ekonomilere çoğu zaman son derece sınırlı katkı sağlıyor. Çünkü, turizm ürünü bölge dışındaki büyük Xcari işletmeler(tur operatörleri) tara]ndan belirleniyor. Yerel, sadece tur operatörünün pazarlık gücü olmayan tedarikçisidir. Aralarındaki keskin rekabeden dolayı, karlarını yükseltmenin yolu, yerelden en düşük maliyetle tedarikleme yapmaktan geçiyor. En az çabayla en yüksek kazancı elde etme güdüsü, yerelin doğal ve kültürel mirasının olabilecek en akışa sürede tükexlmesine yol açıyor. Bu durumun doğal sonucu, konaklama gün sayısının düşüklüğüdür. Tur operatörleri, hem yerel bilgi ve tecrübe eksikliği hem de maliyetlerini yükselteceği için, yerel otanxk ürün gelişxrme işlevini üstlenmemektedir. SONUÇ: Turizm mevcut haliyle, yerel ekonomi için düşük katma değerli bir ekonomik faaliyeer. Turizm ile sağlanan gelirin yerel tükexm çarpanı çok düşüktür. Ya, yerele hiç değmemekte ya da en kısa yoldan yereli terk etmektedir.

16 YEREL EKONOMİK KALKINMA AÇISINDAN NİÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM İSTİYORUZ: Sürdürülebilir turizm anlayışı ile gelişxrilen «niche turizmi», kitle turizminin aksine, doğa ve kültür sermayesinin güçlü olduğu yerlerde turizmi yerel ekonominin motoru haline gexrebilir. Çünkü, Turizm ürünü, yerel paydaşlar tara]ndan gelişxrilmekte ve sunulmaktadır. Ürün- değer zincirinde yerel işletmeler ve insanlar yer alır. Salt doğa ve kültür sermayesinin kısa süreli tükexmini değil, deneyim paylaşımını da içerdiği için yüksek katma değer yaraflabilir. Turizm ile yaraflan gelirin yerel tükexm çarpanı çok yüksekxr.

17 Bazı, «Niche Turizm» Örnekleri: Kültürün ve doğanın deneyimlenmesi örnekleri

18 2. Tur gruplarından bireysel ziyaretçilere doğru değişim, Seyahat planlamasında ve uygulamasında esneklik, Turizm ürünü seçiminde çeşitlilik ve tur gruplarına bağımlı olmama, Yerel aktörler ve yerel kültürle daha yoğun temas isteği, Yerel sosyal ve çevresel sorunlara daha yoğun ilgi. Bu değişim trendi, DÜNYA TURİZMİNDE YENİ EĞİLİMLER Büyük tur operatörlerini ikinci plana iterken, turizmi çok sayıda yerel paydaşın kaflımıyla gerçekleşxrilebilecek bir faaliyet haline gexrmektedir. Tüm dünyada sayıları hızla artan bu yeni turist, sadece gezmeyi, görmeyi değil, yerel doğa ve kültürü yaşamak istemektedir.

19 Küçük ve bireysel ziyaretçi gruplarının oluşturduğu yeni turizm harekexnin yerel ekonomiye yapacağı katkı, yerel doğa ve kültürü hakkında bilgi ve beceri sahibi, çevre ve kültürel değerlerine saygı ve koruma bilincine sahip, girişimci ve kaflımcı yerel paydaşların mevcudiyexni gerekxrmektedir.

20 3. Uzun mesafeli ve uzun süreli ziyaretlerde arfş Bilgi ve haberleşme teknolojilerindeki gelişmeler, Hava ve deniz ulaşımında fiyatların düşmesi, Ekonomik ve sosyal polixkalarda liberalleşme (Çin in piyasa ekonomisine geçişi, eski SSCB nin yıkılması), dünyanın uzak coğrafyalarındaki turizm ürünlerine olan ilgiyi arfrdı. DÜNYA TURİZMİNDE YENİ EĞİLİMLER

21 Uzak coğrafyalardan gelen turist grupları, kendi içinde çeşitlilikler içeren bölgelerde, doğa ve kültür odaklı turizm ürünlerini yaşamak istemektedirler. Ziyaret süreleri 15 güne kadar çıkmaktadır. Bu durum, «desxnasyon alanı» yaklaşımını gerekxrmektedir.

22 DÜNYA TURİZMİNDE YENİ EĞİLİMLER 4. Paket taillerde ve temaik seyahatlerde arfş Bu defa paket taxller, çok sayıda sürdürülebilir niche turizm ürününün bir kombinasyonu şeklinde ve daha çok deneyim yaşama tarzında gerçekleşxrilmektedir. Bu turizm türü de, doğa ve kültür değerlerinin bilincinde, uygun bilgi ve beceriler gelişxrmiş yerel paydaşların mevcudiyexni gerekxrmektedir.

23 Bazı tematik turizm ürünü türleri

24 SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZMİN BAŞARI KOŞULLARI 1. Yerelin kendi turizm polixkalarını oluşturabilmesi ve uygulayabilmesi 2. Rekabetçi bir turizm sektörünün yaraflması 3. İsXhdamın arfrılması, uygun çalışma koşullarının sağlanması ve beşeri sermayenin gelişxrilmesi 4. Yoksulluğun azalflması ve sosyal içermenin sağlanması 5. Doğal çevrenin ve yerel kültürün korunması

25 YERELDEN YÖNETİM Ülkenin ve bölgenin Turizm Stratejisi ile uyumlu, Sektörün ihxyaçlarını dikkate alan bir denexm ve düzenleme anlayışı ile yasal altyapısı oluşturulmuş, Görev ve sorumlulukların her düzeyde net ve açık olarak tanımlandığı, Görev ve sorumlulukların yerine gexrilmesi için gerekli bilgi ve becerilerle donaflmış kişi ve kurumlarıyla, Sektörün tüm katman ve paydaşları düzeyinde iyi yönexşim ilkelerinin egemen olduğu, Tüm paydaşların turizm ile ilgili karar süreçlerine akxf olarak kafldığı bir «TURİZM POLİTİKASI VE YÖNETİŞİMİN OLUŞTURULMASI»

26 2. REKABETÇİ TURİZM SEKTÖRÜ Turizm sektörünün ihxyaç duyduğu fiziki ve beşeri altyapıya sahip, Doğal çevresini ve kültürel özgünlüğünü turizm ürünleri şeklinde markalaşfrarak, rekabetçi piyasa konumlandırması yapmış, Turizm faaliyetlerini yılın büyük bölümüne yaymış, Farklı turizm taleplerine yönelik «niche» ürünler gelişxrmiş, Konaklamalı turizmin, günübirlik turizme ağır basfğı, Pazarın yüksek gelirli kesimlerine de hitap edebilen Yüksek katma değerli turizm ürünleri gelişxrmiş Turizmin gerekxrdiği destek hizmex kuruluşlarına sahip TanıFmını etkin bir şekilde yapabilen Bölgeler ve yöreler rekabetçi bir turizm sektörüne sahipxrler.

27 2. REKABETÇİ TURİZM SEKTÖRÜ

28 3. İSTİHDAMIN ARTIRILMASI, UYGUN ÇALIŞMA KOŞULLARININ SAĞLANMASI VE BEŞERİ SERMAYENİN GELİŞTİRİLMESİ Özel sektör ve tüm paydaşların üzerinde mutabık olduğu bir «İnsan Kaynakları PoliXkası ve Plan»ına sahip olan, Çalışanların sosyal haklarını ve çalışma koşullarını gözeten, Turizmde ihxyaç duyulan bilgi ve beceri düzeyinde yeterli işgücüne sahip, Yeterli eğixm ve kapasite gelişxrme kurumlarına, standartlarına ve programlarına sahip, Özel sektörün eğixm ve kapasite gelişxrme çabalarını desteklediği yöreler.

29 4. YOKSULLUĞUN AZALTILMASI VE SOSYAL İÇERMENİN SAĞLANMASI Mevcut turizm sektörünün işleyiş biçiminin yoksulluğu giderici ve toplumun dezavantajlı kesimlerini gözeten bir yapıya sahip olması, (sosyal içerme) Toplumun geniş kesimlerinin kalıcı isxhdam ve gelir arfrıcı ]rsatlardan yararlanması,(yerele katkı) Turizmdeki gelişmenin yaratğı refahın paydaşlara adil biçimde dağıflmasının gözexlmesi (adil paylaşım) Turizmin muhtemel olumsuz sosyal etkilerinin dikkate alınması ve bunları gidermeye yönelik polixkalar uygulanması(toplumsal duyarlılık) Turizmdeki gelişmenin, yerel topluma daha iyi sosyal hizmet şeklinde dönmesi,

30 Turizm faaliyetlerinin doğal çevre (ekosistem) ve yerel kültür üzerindeki olumsuz etkileri konusunda farkındalık Ulusal ve yerel düzeyde bu olumsuz etkilere karşı koyma iradesi ve yasal düzenin mevcut olması Çevresel kaynakların en uygun kullanımını gözeten bir turizm anlayışının egemen olması 5. DOĞAL ÇEVRENİN VE YEREL KÜLTÜRÜN KORUNMASI Ekolojik süreçleri bozmayan ve doğal çevre mirasını ve biyolojik çeşitliliği koruyan bir turizm anlayışı Yerelin sosyo- kültürel özgünlüğüne saygı gösteren, kültürel mirası koruyan ve kültürlerarası anlayış ve hoşgörünün gelişmesine katkı sağlayan bir turizm anlayışı