Nükleer Tıp TİROİD. Prof. Dr. Çetin Önsel. Cerrahpaşa Nükleer Tıp Anabilim Dalı

Transkript

1 Nükleer Tıp TİROİD Prof. Dr. Çetin Önsel Cerrahpaşa Nükleer Tıp Anabilim Dalı

2 Anatomi lboynun ön yüzünde yerleşmiştir liki lobu ve bir istmusu mevcuttur llobların üst polü tiroid kartilajına, alt polü ise 6. trakeal halkaya uzanır lağırlığı 20 gm, kalınlığı 2 cm, genişliği 2.5 cm, uzunluğu 4 cm

3 Histoloji ve Fizyoloji lfonksiyone eden ünitesi folliküldür lfollikül, folliküler hücrelerden oluşur ve hormon deposu olan kolloidin etrafını sarar lfollükül hücreleri iyodu tutarak T3 ve T4 sentezi yapar ltiroid hormonları kolloid içinde tiroglobilin in bir parçası olarak depo edilir

4 Histoloji ve Fizyoloji(II) l Tiroid hormonları Tg den ayrılarak plasma içine sekrede edilir l Tiroid hormon yapımı ve sekresyonu TSH tarafından kontrol edilir l TRH, TSH üzerine pozitif etki eder l Plasmada artmýş tiroid hormonu TSH sekresyonunu inhibe eder l Ortalama günlük iyod ihtiyacı μgm dır

5 Tiroid Fonksiyon Testleri l Hormon tayinleri Plasma tiroid hormon düzeyleri Hipofiz-tiroid aksı (TSH) Hipotalamik-hipofiz-tiroid aksı (TRH testi) l Dinamik tetkikler Radyoiyod uptake testi TSH stimulasyon T3 süpresyon testi Perklorat testi l Tiroidin görüntülenmesi Tiroid sintigrafisi Ultrasound Bilgisayarlı tomografi Magnetik rezonans

6 Tiroid Hormonları lyüksek total T3 ve T4 düzeyleri Hipertiroidi Artmış TBG düzeyi (hamilelik, oral kontraseptif, herediter artış) ldüşük total T3 ve T4 düzeyleri Hipotiroidi Düşük TBG düzeyi (kortikosteroid)

7 Hipofiz-Tiroid Aksı ltsh tayini ile yapılır leski metod TSH tayini değerini yitirmiştir lduyarlı TSH assay (<0.05μU/ml) Düþük değerler hipertiroidiyi Yüksek değerler hipotiroidiyi düşündürür Çok defa bu test TRH testi yerine kullanılmaktadır

8 Hipotalamik-Hipofiz-Tiroid Aksı ltrh testi (thyrotrophin releasing hormone) Metod 20mg TRH amp İV olarak injekte edilir. İnjeksiyondan önce, 20 ve 60 dakika sonra TSH için kan alınır Endikasyonları Þüpheli hipertiroidi Hipotalamik ve hipofizer hipotiroidinin ayırıcı tanısında

9 Radyoiyod Uptake Testi (RAIU) l Metod 5-10μCi RI oral yoldan verilir Benzer bir standart hazırlanır Boyun ve standart doz 2 ve 24 saatlerde ölçülür %uptake= Boyundaki sayım-bacak sayımı Standart sayımı Normal değerler: 2 saat %5-10, 24 saat %10-30 Iyod uptake ini etkileyen faktörler Artmýş uptake: Hipertiroidi, iyod açlıðı, enzim defekti, erken dönemde Haşhimoto hastalıðı, hipoalbüminemi Azalmýş uptake: Hipotiroidi, iyod alımı, subakut tiroidit, tiroid hormon tedavisi

10 l Metod Tiroid TSH Stimulasyon Testi Önce 24 saatlik RAIU tayini yapılır Hastaya 3 gün süre ile 10IU TSH im olarak yapılır RAIU 3. gün tespit edilir. %15 lik bir artış olursa sentral hipotiroidi tanısı konur l Endikasyonları Sentral hipotiroidinin primerden ayırıcı tanısında otonom nodülü olanlarda süprese tiroid doksunun gösterilmesinde

11 l Metod Tiroid T3 Süpresyon Testi 7 gün süre ile 100mg/gün T3 verilir Birinci ve 7. gün 24 saatlik RAIU ölçülür Hasta normalse RAIU değeri düşer l Endikasyon Otonom süprese olmayan tiroid fonksiyonunun normalden ayrılmasında Normal tiroid fonksiyonlarından hafif hipertiroidi nin ayırıcı tanısında

12 l Metod Tiroid Perklorat Kovma Testi 2 saatlik RAIU ölçülür Oral yoldan hastaya 400mg potasyum perklorat verilir 2 saatlik RAIU tekrar ölçülür l RAIU de %15 lik bir düşüş anormal olarak kabul edilir l Endikasyonları Peroksidaz enzim defekti Hashimoto hastalıðı

13 Tiroidin Görüntülenmesi lnükleer Tıp lultrasonografi lbilgisayarlı Tomografi lmagnetik Rezonans

14 Nükleer Tıp da Görüntüleme lrutin tiroid sintigrafisi(tc-99m perteknetat) li-131 tüm vücut sintigrasfisi ltl-201 tüm vücut sintigrafsi ltc-99m MIBI tüm vücut sintigrafisi ltc-99m (V) DMSA tüm vücut sintigrafsi li-131 MIBG tüm vücut sintigrafisi lin-111 pentetroitide tüm cücut sintigrafisi

15 lmetod Tiroid Rutin Tiroid Sintigrafisi Tc-99m perteknetat (Yarı ömrü 6 saat, enerjisi 140keV) kullanılır 2-5 mci Tc-99m perteknetat iv verildikten 20 dakika sonra anterior ve oblik imajlar alınır Normal sintigrafide her iki lobda aktivite homojen bir daðılım gösterir

16 Tiroid Sintigrafisinin Endikasyonları ltiroid noddüllerinin değerlendirilmesi lhipertiroidi nedeninin tanısı lguatr ın değerlendirilmesi lektopik tiroidin değerlendirilmesi ltiroid kanserlerinin değerlendirilmesi

17 Guatr ın Değerlendirilmesi l Diffüz normal uptake Basit guatr l Diffüz yüksek uptake Basedow hastalıðı, iyod yetersizliği l Diffüz düþük uptake Subakut tiroidit, iyoda bağlı guatr l Multifokal düzensiz ve normal uptake Basit multinodüler guatr l Düzensiz ve yer değiştirmiş uptake Yaygın kanser

18 l Soliter Nödül Hiperaktif (sıcak) nodül (adenom) Tiroid Tiroid Nodüllerinin Değerlendirilmesi Hipoaktif (soğuk) nodül (%10 u malin olabilir) Nonfonksiyone adenom Kolloid nodül Kist Malin tümör Lokal tiroidit l Multinodüler guatr Multinodüler hiperaktif nodül Multinodüler hipoaktif nodül Dominant nodül araştırılmalıdır

19 Hipertiroidi Nedeninin Araştırılması l Radyofarmasötiğin artmýş diffuz daðılımı Basedow hastalığı, akut Hashimoto hastalıðı, multinodüler guatrda gelişen Basedow hastalıðı l Radyofarmasötiğin düzensiz fokal daðılımı Multible toksik nodül l Radyofarmsötiğin fokal artışı ve normal doku süpresyonu Toksik nodül l Radyofarmasötiğin uptake inin düşük veya hiç olmaması Tiroidit, tirotoksikosis faktisia, iyoda bağlı hipertiroidi, ektopik hipertiroidi

20 Ektopik Tiroidin Değerlendirilmesi l Lingual tiroid Tiroid dil kökündedir l Tirogloseal tiroid Normal tiroid ve fonksiyone etmeyen kist l Ektopik maldescent Orta hatta fonksiyone eden tiroid, normal veya normal yerde olmayan tiroid l Struma ovarii Pelviste fonksiyone eden tiroid, süprese tiroid uptake i

21 Tiroid Kanserlerinin Değerlendirilmesi (I) l Tiroid kanserlerinin türleri Diferensiye tiroid kanserleri (RI tutar) Saf papiller Papiller ve folliküler (miks) Folliküler İndiferensiye (RI tutmaz) Anaplastik Medüller (c hücrelerinden menşe alır, RI tutmaz) Lenfoma (RI tutmaz)

22 Tiroid Kanserlerinin Değerlendirilmesi (II) l Tanı Diferensiye tiroid ca (I-131, MIBI, Tl-201) Meduller Ca (Tc-99m (V) DMSA, I-131 MIBG, Tl- 201, Tc-99m MIBI, In-111pentetroidide) l Total tiroidektomiden sonra residüel tiroid dokusunun tespiti l Metastazların tespiti l I-131 tedavisine alınacak tümörlerin seçimi

23 Nükleer Tıp PARATİROİD Prof. Dr. Çetin Önsel Cerrahpaşa Nükleer Tıp Anabilim Dalı

24 Paratiroid Genel Bilgiler ldört paratiroid glandı mevcuttur lbir çifti tiroidin loblarının alt-arkasında bir çifti ise üst-arkasında bulunur lhacimleri 3x6mm dir len sık rastlanan paratiroid hastalıðı Primer hiperparatiroidism %85 tek glandı tutar (%81 adenom, %4 kanser) Sekonder hiperparatiroidism (%15)

25 lamaç Paratiroid Paratiroid Glandının Lokalizasyonu Operayon zamanını kısaltmak, nüksü tespit etmek l Tanı Yöntemleri Ultrasound (duyarlılığı %43-75) Bilgisayarlı tomografi (duyarlılıðı %76) Magnetik rezonans (duyarlılığı %50-93) Selektif venöz örnek (İnvasif) Nükleer Tıp (duyarlılığı %85-95)

26 Paratiroid Radyofarmasötikler ve Teknik liki teknik mevcuttur Tl-201/Tc-99m subraksiyon sintigrafisi Mantık Tl-201 tiroid ve paratiroid glandlarında tutulur Tc-99m perteketat sadece tiroid glandında tutulur Dual faz Tc-99m MIBI sintigrafisi Mantık Tc-99m MIBI tiroid ve paratiroid glandı tarafından tutulur MIBI nin paratiroidden atılımı tiroide göre oldukça yavaştır

27 Paratiroid Görüntüleme Teknikleri l Tl-201/Tc-99m subraksiyon tekniği 5mCi Tc-99m iv olarak verildikten 20 dak sonra tiroid imajı alınır Daha sontra hastaya 2mCi Tl-201 verilerek ikinci bir imaj alınır Tc-99m imajı Tl-201 den çıkarılır. Geri kalan aktivite paratiroid adenomunu gösterir l Dual-faz Tc-99m MIBI sintigrafisi 20mCi Tc-99m MIBI iv olarak verildikten 20 ve 120 dakika sonra görüntüler alınır 2 saat sonra alınan görüntüde hiperaktif bölge paratiroid adenomuna tekabül eder