RUMİNANTLARDA TELAFİ EDİCİ BÜYÜME. Prof.Dr. Nurettin GÜLŞEN
|
|
- Gözde Özkan
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 RUMİNANTLARDA TELAFİ EDİCİ BÜYÜME Prof.Dr. Nurettin GÜLŞEN
2 GİRİŞ Owens (1995) büyümeyi protein, yağ ve kemiklerin birikimi olarak, Hornick (2000) endokrin sistemin etkisi sonucunda besin maddelerinin kullanılabilirliği ile gerçekleşen, kemik, kas, iç organlar ve vücudun diğer bölümlerinde oluşan ağırlık artışı olarak ifade etmiştir.
3 Değişik iklim kuşaklarında bulunan ülkelerde, hatta aynı ülkenin farklı bölgelerinde yem üretim dönüşümü ve yem tedarikindeki farklılıklar, hayvanlardaki büyüme eğrilerinin de farklılaşmasına yol açmaktadır. Telafi edici büyüme ekolojinin bir ilgi alanıdır. Anneye ait şartlarının kötü olması, çevre sıcaklığı ve mevsimsel değişiklikler, yem maddelerinin değerlendirilmesindeki kısıtlamalar ve hayvanlar arasında rekabetçi ortam gibi şartlarda gelişmekte olan bir hayvanda büyümenin kısıtlanması ihtimali yüksektir (Yearsley ve ark 2004).
4 Meraya dayalı olarak yapılan hayvancılıkta da canlı ağırlıkta benzer değişimler gözlenebilir. Ekonomik şartlara bağlı olarak yem fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde hayvanların büyüme eğrisinde zorunluluktan kaynaklanan bazı değişiklikler gözlenebilir
5 TELAFİ EDİCİ BÜYÜME Telafi edici büyüme değişik şekillerde tanımlanabilmektedir. Bir kısıtlı yemleme dönemini takiben hayvanların göstermiş oldukları hızlı büyüme Daha önce yem ya da besin maddeleri kısıtlanmış hayvanların, normal beslenen yaşıtlarının durumlarına gelebilmeleri için iyi kaliteli yemlerin ad libitum verilerek büyümelerinin hızlandırılması ve kendilerinde var olan bazı kabiliyetlerin ortaya çıkarılması Genellikle yem tüketiminin düşmesinden dolayı kısıtlanmış bir gelişme dönemine maruz kalmış hayvanların, bu dönemin ardından organizmanın hızlandırılarak yem tüketimi kısıtlanmamış emsallerinin normal büyüme ile ulaştıkları canlı ağırlığa ulaşması amacıyla gerçekleştirdiği fiziksel bir süreç olarak tanımlamışlardır.
6 Telafi edici büyüme genellikle esnek bir büyüme stratejisi olarak kabul edilmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda bir büyüme kısıtlaması döneminin ardından tam yemlemeye geçilmesi sonucunda yaş ile bağlantılı olarak anormal hızlı bir büyümenin şekillendiği tespit edilmiştir (Yearsley ve ark 2004). Kısıtlama yapılmamış hayvanlarla kıyaslandığında kısıtlama yapılmış hayvanlarda metabolik faaliyetlerde ciddi bir azalma meydana gelmektedir. Önceki besleme şekli, yeniden tam besleme stratejileri ve yeniden tam besleme boyunca büyümeyi etkileyen hormonların düzenlenmesi arasında kompleks interaksiyonlar bulunmaktadır (Hersom ve ark 2004).
7 Kimi araştırıcılarda telafi edici büyümenin sindirim sistemi organlarının ve bunların doluluğu ile diğer internal organların ağırlık artışından kaynaklandığını bildirmişlerdir (Owens ve ark 1995). Kısıtlı beslemenin derecesi canlı ağırlık kontrolleri ile belirlenir; Yem kısıtlaması sonucunda canlı ağırlık kaybı varsa şiddetli kısıtlama, Ağırlık değişmediğinde normal kısıtlama, Çok az canlı ağırlık kazancı varsa ılımlı kısıtlama uygulamasının gerçekleştiği ifade edilebilmektedir.
8 Kısıtlı yemleme olarak ifade edilen terim, değişik şekillerde anlaşılmakta ve ifade edilmektedir. Kısıtlama; yem maddelerinin kalite ve miktarında olabileceği gibi derecesi de inanisyondan ad libitum besleme düzeyinden biraz düşük düzeyde besleme derecesine kadar değişebilir. Kısıtlı besleme; yetersiz beslenme, malnutrisyon ve inanisyon gibi terimlerle eş anlamlı olarak kullanılmakta ise de bu terimler arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. İnanisyon Malnutrisyon Yetersiz Beslenme
9 TELAFİ İNDEKSİ Telafi büyümesinin uzunluğu, kısıtlı yemleme ve telafi büyümesi dönemi sonunda bu iki değer arasındaki canlı ağırlık değişim oranının kısıtlı büyümeye oranlanmasıyla hesaplanan telafi indeksi ile belirlenebilir. Bu indeksin 100 olması kaybın tamamen telafi edildiğini gösterir ancak bu durum oldukça nadirdir. Genellikle indeks değeri arasındadır. (Hornick ve ark 2000). Sığırlarda dahil olmak üzere bir çok hayvan türünde bu konuda fazla araştırma yapılmakla birlikte bu değerlerin hangi aralıklarda olduğu ya da bunun mekanizması henüz net olarak aydınlatılamamıştır.
10 Telafi derecesi başlangıçtaki kısıtlanmış büyümenin son değere oransal ifadesi olarak belirtilmiştir. Grafik 3.1. Telafi edici büyüme indeksinin hesaplanması (Hornick ve ark 2000).
11 Çeşitli hastalıklar ya da farklı düzeylerde enerji ve protein kısıtlanması gibi farklı nedenlerden dolayı kısıtlama derecesi oldukça geniş sınırlar içerisinde oluşabilmektedir. Yapılan araştırmalarda; Telafi edici büyümenin besin maddelerinin kısıtlama süresine göre şiddetinden daha fazla etkilendiği, Telafi büyümesi kısıtlama şiddetli olmadığı ve kısa olduğunda (Sığırlarda yaklaşık 3 ay) genellikle artış gösterdiği, Sütten kesilmemiş hayvanlarda telafi edici büyümenin oldukça yetersiz olduğu, Şiddetli yem kısıtlaması yapılmış ya da şiddetli bir hastalığa maruz kalmış çok genç hayvanlarda ise çoğunlukla belirgin bir telafi edici büyüme sağlanamadığı bildirilmiştir.
12 TELAFİ EDİCİ BÜYÜME AMAÇLI BESLEME SONUCUNDA HAYVANLAR ÜZERİNDE BELİRLENEN ETKİLER Kısıtlı besleme durumu ortadan kaldırıldıktan sonra, hayvanlar genellikle ad libitum veya yüksek düzeyde beslendiklerinde buna değişik yollarla cevap verebilirler. Besin maddeleri açısından kısıtlamanın kaldırılması ve yeniden ad libitum beslenmeye geçişten sonra telafi edici büyüme her zaman belirlenemeyebilir. Çeşitli faktörlere bağlı olarak hayvanlar telafi yemlemesine farklı tepki gösterebilirler.
13 Tam Telafi Telafi edici besleme ile birlikte yüksek bir büyüme hızı gerçekleşirse tam telafi sağlanmış olur. Tam telafinin oluşabilmesi için, hayvanların besin maddeleri yönünden dengeli bir rasyon ile ad libitum beslenmesi gerekir. Yapılan bir araştırmada beslenmesi kısıtlandıktan sonra tekrar ad libitum beslenen düvelerin kısıtlama uygulanmamış ad libitum beslenen düvelere göre daha yüksek canlı ağırlık artışı sağladığı bildirilmiştir (Yambayamba ve ark 1996). Bir diğer çalışmada sütten kesim yaşından kesim ağırlığına ulaşılana kadar kısıtlama yapılan hayvanlarda yapılmamış olanlara göre büyüme oranının %132 arttığı bildirilmiştir(tygesen ve ark 2007). Choi ve ark (1997). Tarafından yapılmış bir araştırma da tablo 4.1 deki gibi özetlenmiştir.
14 Tablo 4.1. Telafi edici büyümeye tabi tutulmuş Holstein düvelerin büyüme performansları (0-18 ay). Kaynak: Choi ve ark 1997.
15 Büyüme döneminde aşırı konsantre yem kısıtlaması sonucunda besi bitiş döneminde yeterli performans elde edilemediği (Sainz ve ark 1995). Araştırma süresi kısıtlı olduğu için hayvanların yaşıtlarının ağırlıklarına ulaşmak için hala potansiyel bir büyüme düzeyi mevcut iken sonuçlandırıldığından tam telafinin gerçekleşemediği (Hornick ve ark 2000). Keçiler üzerinde yapılan bir çalışmada da normal bir besleme rejimiyle beslenen hayvanlardan elde edilen canlı ağırlık artışını sağlamak için kısıtlı yemleme süresinden daha fazla süre yeniden tam besleme yapılması gerektiği bildirilmiştir (Joemat ve ark 2004). Kısmi Telafi Kısmi telafi, kısıtlı besleme yapılmış hayvanların ihtiyaçları karşılayacak düzeyde beslemeye geçildikten sonra büyüme oranlarını artırdıkları fakat aynı yaştaki yem kısıtlaması yapılmamış hayvanların ağırlıklarına tam olarak ulaşamadıkları durumdur. Yapılan bazı çalışmalarda; Büyüme döneminde kısıtlı beslemenin iskelet gelişimini azalttığı ve besinin bitiş döneminde uygulanan tam beslemenin düşük oranda bir telafi edici büyümeye yol açtığı (Coleman and Evans 1986).
16 Telafi Edememe Kısıtlı besleme uygulanmış ve uygulanmamış hayvanların yeniden beslemeyi takiben büyüme oranlarında hiç farklılık gözlenmemesi halidir. Belçika mavisi erkek danalarda yem kısıtlaması şiddetli yapıldığında ya da bitiş rasyonlarına ara verilerek kısıtlama uygulaması yapıldıktan sonra tekrar bitiş rasyonuna geçildiğinde telafi edici büyümenin gerçekleşmediği belirtilmiştir (Cabaraux ve ark 2003). Gebeliğin son 6 haftasında %60 oranında besin maddelerinin kısıtlanması yavruların doğum ağırlığında düşüşe yol açmış (%19,5) ve doğumdan sütten kesime kadar olan sürede büyüme oranının düştüğü (%25) görülmüştür. (Tygesen ve ark 2007).
17 Kavruk Kalma (Düşük Ergin Canlı Ağırlıkta Kalma) Hayvanların kavruk kalabilmesi için uzun süreli ve şiddetli bir yem kısıtlaması yapılması gerekmektedir. Kavruk kalma özellikle doğumu takip eden ilk haftalarda uygulanan şiddetli kısıtlama sonucunda kolayca oluşabilmektedir. Telafi edici büyüme üzerine yeniden tam beslemenin başlangıç dönemindeki canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışının önemli bir etkisi bulunmaktadır (Coleman and Evans 1986). Telafi amaçlı büyüme sağlanması için büyüme sınırlandırılmasının yapılacağı zaman oldukça önemlidir. Sığır ve koyunlarda çok genç ve ergin canlı ağırlığa yakın canlı ağırlıkta bulunan hayvanlarda telafi edici büyüme gözlenmediği bildirilmiştir (Yearsley ve ark 2004).
18 TELAFİ BÜYÜMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Telafi edici büyümenin gerçekleşme ihtimali, gerek kısıtlı besleme gerekse tam besleme dönemlerinde hayvanın bireysel durumu, uygulanan ya da sağlanan şartlar gibi pek çok faktöre bağlıdır. Telafi büyümesini etkileyen her bir faktör tek başına belli oranlarda etkili olmakla birlikte çoğunlukla faktörler birbirlerini etkileyerek ortak bir cevap oluşturmaktadırlar. Kısıtlama Döneminde Yaşın Etkisi Fötal büyüme genetik ve çevresel faktörlerden etkilenen kompleks biyolojik bir olaydır. Bu faktörler plasentanın büyüklüğü ve fonksiyonel kapasitesini, uteroplasental kan akışını, anneden yavruya besin maddelerinin ve oksijenin geçişini, gebelikte besin maddelerinin değerlendirilebilirliğini, endokrin sistemi ve metabolik faaliyetleri etkilemektedir. Fötusun beslenmesinde ve endokrin durumdaki değişimler doğumdan sonra yavrunun yapısı, fizyolojisi, metabolizması ve postnatal büyümesini kalıcı olarak değiştirebilen gelişme adaptasyonlarına yol açabilir. Fötal büyüme kısıtlaması; neonatal ölümleri artırmakta, doğan yavruların postnatal büyümesini, konsantre ve kaba yemlerim kullanım etkinliği azalmakta, vücut kompozisyonunu ve et kalitesini olumsuz etkileyebilmektedir (Wu ve ark 2006).
19 Kısıtlamanın Şiddeti Kısıtlı beslenmenin şiddeti hayvanların telafi edici büyüme döneminde gösterecekleri tepkiyi önemli ölçüde etkilemektedir. Bu tepki canlı ağırlık artışındaki olumlu değişimin yanı sıra telafi büyümesinin süresinin uzaması şeklinde de ortaya çıkabilmektedir. Yapılan bir araştırmada telafi edici büyümenin besin maddelerinin kısıtlama süresine göre şiddetinden daha fazla etkilendiği, besi sığırlarında uzun süreli ve şiddetli enerji kısıtlaması yapılmış hayvanların protein kısıtlamasına göre daha iyi besi bitiş performansı sergiledikleri görülmüştür (Drouillard ve ark 1991). Belçika mavisi erkek danalarda yem kısıtlaması şiddetli yapıldığında ya da bitiş rasyonlarına ara verilerek kısıtlama uygulaması yapıldıktan sonra tekrar bitiş rasyonuna geçildiğinde telafi edici büyümenin gerçekleşmediği belirtilmiştir (Cabaraux ve ark 2003).
20 Kısıtlamanın Süresi Kısıtlamanın şiddetini değiştirmeksizin, süresini uzatarak yapılan bir kısıtlı besleme sonrası yeniden besleme ile daha yüksek büyüme oranı görülmesi muhtemeldir. Keçiler üzerinde yapılan bir çalışmada normal bir besleme rejimiyle beslenen hayvanlardan elde edilen canlı ağırlık artışını sağlamak için kısıtlı yemleme süresinden daha fazla süre yeniden tam besleme yapılması gerektiği ve yine aynı araştırıcı tarafından 56 günlük yem kısıtlamasından sonra tam yemlemeye geçişte ortalama günlük canlı ağırlık artışının en düşük oranda bulunduğu bildirilmiştir (Joemat ve ark 2004). Erken sütten kesilen besi danalarında yüksek düzeyde konsantre ya da kaba yemle beslemeye göre sınırlı olarak 100 gün süreyle yüksek konsantre yemle beslemenin büyüme süresini uzatmadığı ve intramuskuler yağ depolanmasını artırmadığı belirlenmiştir (Schoonmaker ve ark 2003). Kısıtlama süresi ile birlikte değişik kısıtlama ve ad libitum besleme düzenlerinde değişik sonuçlar alınmıştır. 103 ve 187 gün bitiş rasyonu yedirilip bunu takiben iki ay süreyle yaşama payı düzeyinde besleme uygulanan ve ardından yeniden bitiş rasyonuna geçilen besi danalarının telafi edici büyüme gösteremedikleri belirtilmiştir (Cabaraux ve ark 2003).
21 YETERSİZ BÜYÜMENİN MEKANİZMASI Vücut Kompozisyonundaki Değişimler Normal gelişme döneminde başlangıçta kaslar hızla gelişmekte ve bunu yağ birikimi takip etmektedir. Büyüme hızı düşürüldüğünde, buna bağlı olarak hormonların miktarları da koordineli bir şekilde değişmektedir. Bu duruma yağ ve kas dokusu gibi bazı dokular daha fazla reaksiyon gösterirler. Vücut yağ depolarının protein depolarından daha fazla etkilenmesi sonucunda zayıflama oluşmaktadır. Kısıtlı beslemeye devam edilirse kas büyümesi tamamen durabilir, yağ mobilizasyonu devam eder, iç organların ağırlığı belirgin bir şekilde düşer ve sonuçta vücut kompozisyonunda değişimler oluşur. Deri altı yağ dokusu vücudun diğer yağ dokularından daha kolay mobilize olmaktadır (Hornick ve ark 2000). Büyüme döneminde kısıtlı besleme iskelet gelişimini de azaltmaktadır (Coleman and Evans 1986). Yapılan bir çalışmada gebeliğin son döneminde yem kısıtlamasının kemik büyümesi üzerine etkisi tespit edilmiş; femur ağırlığı azalırken kortikal kemik yoğunluğu artış göstermiştir (Tygesen ve ark 2007).
22 Metabolik ve Endokrin Değişimler Kısıtlı beslemeyi takiben yeniden tam beslemeye geçiş önemli metabolik ve endokrin değişikliklere yol açmakta, bu değişiklikliklerin gözlemlenmesi için bir zaman diliminin geçmesi gerekmektedir. Kısıtlı yemleme döneminde iç organlardaki metabolik aktivitenin düşüşünden dolayı bazal metabolizma da azalmaktadır. Bunun sonucunda dokularda besin maddeleri ve enerji metabolizması açısından değişiklikler görülür. Plazmada anabolik hormonların düşüşü ve katabolik hormonların yükselmesi sebebiyle protein sentez/yıkımlanma oranında hızlı bir düşme görülür. Plazma insulin, triiodothyronine (T3), thyroxin (T4) ve insulin benzeri büyüme faktörü-i (IGF-I) seviyeleri düşerken kortizol ve büyüme hormonu (GH) seviyeleri yükselir (Choi ve ark 1997, Hornick ve ark 2000, Therkildsen 2005, Tygesen ve ark 2007).
23 Tiroid hormonları büyümenin kontrolünde önemli bir yere sahiptirler (Cabaraux ve ark 2003). Hornick (2000). Tiroid hormonunun düşük seviyesinin tiroid stimülan hormon (TSH) seviyesinin düşüklüğünden kaynaklandığını, Kısıtlı yemleme döneminde büyüme hormonunun kanda yüksek düzeyde bulunmasının yağların mobilizasyonunu artırdığını ve bu durumun bir bakıma insulinin adipoz dokulardaki etkisinin inhibe edilmesinin bir sonucu olduğunu, Serbest kalan yağ asitlerinin organizmada enerji temininde kullanıldığını bildirmiştir. Hersom (2004). tarafından besinin bitiş dönemine geçen hayvanlar için önceki dönem canlı ağırlık kazançlarının önemli olduğu, önceki dönemdeki canlı ağırlık artışının bitiş döneminde kan metabolitleri ve hormon düzeylerini etkileyebileceğini bildirmiştir. Hersom (2004). Kısıtlı beslenerek bitiş rasyonlarına geçen besi hayvanlarında düşük T3, T4 ve IGF-I düzeylerinin büyümeye karşı cevabı olumsuz etkilemediğini bildirmiştir.
24 TELAFİ EDİCİ BÜYÜMENİN MEKANİZMASI Performans ve Vücut Kompozisyonuna Etkisi Telafi edici büyüme için hayvan türleri arasında değişen süreler içeren bir adaptasyon dönemine ihtiyaç duyulur. Bu süre ruminantlarda yaklaşık 1 aydır. Bu dönemin ardından genellikle artan yem tüketimi ile telafi edici büyüme gerçekleşir. Sığırlarda telafi edici büyüme esnasında metabolik adaptasyon ve canlı ağırlıktaki değişimlerle ilgili bilgiler kısıtlıdır. Telafi edici büyüme oranı normalde kübik bir eğri göstermektedir (Grafik 7.1.). Büyüme kısıtlaması orta düzeyde olduğunda (sığırlarda yaklaşık 300 g/gün) telafi edici büyüme hızı 1 ay içerisinde artış gösterir ve sığırlarda günlük en yüksek canlı ağırlık artışı 2 kg a yaklaşır. En yüksek büyüme hızı yaklaşık olarak 2. ayda son bulur ve hızlı bir düşüş seyriyle tam beslemeden sonraki 4. ayda en düşük düzeye iner (Hornick ve ark 2000).
25 Grafik 7.1. Sığırlarda telafi edici büyüme süresi ve günlük canlı ağırlık artışı (Hornick ve ark 2000).
26 Telafi edici büyüme üzerine yeniden tam beslemenin başlangıç dönemindeki canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışının önemli bir etkisi bulmaktadır. Büyüme döneminde uygulanan kısıtlama besleme sırasındaki canlı ağırlık artışı oranı ile besinin bitiş döneminde ( gün) uygulanan yeniden tam besleme dönemindeki canlı ağırlık artışı oranı arasında negatif bir korelasyonun olduğu bildirilmektedir (Coleman and Evans 1986). Telafi edici büyüme esnasında belirlenen canlı ağırlık artışı çok sayıda faktörden etkilenmektedir. Araştırıcılar; Başlangıçta nispeten düşük bir bazal metabolizma oranının birkaç hafta gözlendiğini, bu durumun hayvanın normal beslenenlere göre daha düşük canlı ağırlıkta olması ve bağırsaklar, karaciğer gibi iç organların ağırlıklarının düşük olmasına bağlamışlardır (Yambayamba ve ark 1996, Hornick ve ark 2000, Hersom ve ark 2004). Telafi edici büyümenin sindirim sistemi organlarının ve bunların doluluğu ile diğer internal organların ağırlık artışından kaynaklandığını bildiren çalışmalarda mevcuttur (Owens ve ark 1995). Hornick (2000). İç organların düşük ağırlıkta olması rasyonla alınan enerji ve proteinin nispeten büyük bölümünün büyüme amaçlı kullanılmasıyla açıklanabileceğini bildirmiştir.
27 Tablo hafta ad libitum besleme yapılan besi hayvanlarına göre (AL) 14 hafta kısıtlı-20 hafta ad libitum besleme yapılan (KB) hayvanlarda besi performası parametreleri Kaynak: Therkildsen 2005
28 Düzenli olmayan büyüme sağlayan besleme stratejilerinde kasların değişik tepkiler verdiği, kas metabolizmasının etkilendiği fakat histolojik yapılarının değişmediği bildirilmiştir (Cassar-Malek ve ark 2004). Kısıtlı beslemenin ardından yeniden tam beslemeye geçiş kas protein devirini artırmakta ve devamlı tam besleme yapılan hayvanlara göre kas protein yıkımlanması daha yüksek olmaktadır (Therkildsen 2005). Vücuttaki protein:yağ oranı büyüme veya besi bitiş döneminde enerji kaynaklarının kısıtlanması yoluyla artırılabilir. Büyüme kısıtlaması ve telafi edici büyüme programı uygulanan besi danalarında karkas yağ düzeyi değişmezken kabuk yağı düzeyinde azalma iç organ yağlarında ise artış tespit edilmiştir. 16 aylık yaşa kadar sürekli ad libitum beslenen hayvanlara göre 9 ay ad libitum-3 ay kısıtlı-4 ay ad libitum beslenen besi hayvanlarında yağ ve kas dokusunun ağırlığında daha yüksek artış elde edilmiş fakat karkastaki kas, yağ ve kemik oranlarında farklılık tespit edilmemiştir (Cassar-Malek ve ark 2004).
29 Tablo 7.2. Kısıtlı besleme ve telafi edici büyüme dönemlerinde performans parametreleri, karkas kompozisyonu ve plazma parametreleri a,b,c : Aynı satırdaki farklı harflerbulunan gruplar arasındaki farklılık önemlidir (P<0,05). 1Her deneme grubunda kısıtlama döneminde 10, yeniden besleme döneminde 11 hayvanın Latin kare ortalamasını belirtmektedir. C ve C/C kontrol besi danaları, R kısıtlı beslenen, R/F kısıtlı beslenen yeniden tam besleme yapılan besi danaları. 2A=Yaşın etkisi, A(T)=Yaşla birlikte beslemenin etkisi. Kaynak: Cassar-Malek ve ark 2004.
30 Metabolizma ve Endokrin Düzey Üzerine Etkisi Telafi edici büyüme sırasında plazma hormonlarındaki değişimleri bildiren az sayıda çalışma yapılmış ve bu çalışmalar arasında büyük farklılıklar gözlenmiştir. Çalışmalardaki laboratuar teknikleri, hayvan türleri, kısıtlama periyodu ve daha sonraki telafi edici büyüme dönemindeki farklılıkların genel bir bilgi düzeyine ulaşılmasını engellediği bildirilmiştir. Telafi edici büyüme sırasında hormonların birbirleriyle interaksiyon içinde oldukları ve yeniden besleme döneminde koordinasyon içerisinde organizmada bir takım anabolik ve katabolik olayları düzenledikleri söylenebilir Kısıtlı beslemeyi takiben yeniden tam beslemeye geçişte metabolik ve endokrin değişikliklerin gözlenmesi için bir zaman diliminin geçmesi gerekmektedir.
31 Düvelerde telafi edici büyümenin erken dönemlerinde gözlenen büyüme oranındaki artış kısıtlı besleme sırasında metabolik faaliyetlerin düşürülmesi sonucunda yaşama payı ihtiyaçlarının azaltılması ile birlikte GH, IGF-I ve insüline karşı oluşan fizyolojik cevabın bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Telafi edici büyümenin başlangıç safhalarında aşamalı bir telafi dönemi plazma hormon seviyelerinde çok önemli bir değişikliğe neden olmamaktadır. Bunun tersi olarak belirgin ve hızlı bir şekilde aşırı besleme hormon konsantrasyonlarında hızlı bir değişime neden olmaktadır. Bu değişimlerin kaynağını tespit ederken telafi edici büyümeye tabi tutulmuş ve normal beslenen hayvanlar arasındaki plazma hormon konsantrasyonlarının farklılıklarının telafi büyümesindeki hayvanların enerji tüketimlerinin kontrol grubunun enerji tüketimine bir oranı dikkate alınmaktadır.
32 İnsulin seviyesi Enerji kısıtlamasını takiben telafi edici büyümeyi tamamlamış hayvanlar normal beslenen hayvanlara benzer bir canlı ağırlık ve plazma insülin seviyesine sahiptirler. Bu durum telafi edici büyüme esnasındaki dikkat edilmesi gereken özelliklerden bir tanesinin plazma insulin seviyesinin normalleştirilmesi olduğunu göstermektedir. Hayvanın canlı ağırlığı ve sağlık durumuyla insulin hormonu düzeyi arasında pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Ara sırada olsa telafi edici büyümenin başlangıç döneminde insulin salgısı geçici olarak artış gösterebilir ve normal beslenen hayvanlara göre daha yüksek olabilir. Bu durum birkaç gün ya da birkaç hafta sürebilir. Bu durumun anabolik sürecin başlangıcının bir işareti olabileceği bildirilmiştir. Ayrıca telafi büyümesinin sonlarına doğru ulaşılan yüksek insulin seviyesinin artan yağ birikimiyle alakalı olabileceği de belirtilmiştir.
33 Büyüme hormonu (GH) seviyesi Nisbi insülin konsantrasyonu yükselmesi hipotalamus vasıtasıyla glikoz gibi metabolitlerin tüketimini artırmasını tembih ederek büyüme hormonunun salgısının düşmesine neden olmaktadır. Düvelerde yem kısıtlaması döneminde serum büyüme hormonu düzeyinin yükseldiği, yeniden tam besleme döneminde ise düştüğü belirlenmiştir (Choi ve ark 1997). Telafi edici büyümenin özelliklerinden biri de büyüme hormonunun insüline oranının hızlı bir şekilde düşüşüdür. Bununla birlikte telafi edici büyümenin başlangıç döneminde büyüme hormonunun normal beslenen hayvanlardaki düzeyine göre daha yüksek olduğu da görülmektedir. Bu farklılıklar telafi edici büyümeye tabi hayvanlar ve normal beslenen hayvanlar arasındaki canlı ağırlık farklılıklarının etkisinden kaynaklanmaktadır.
34 IGF-I seviyesi Telafi edici büyümeye tabi tutulan hayvanlarda normal beslenen hayvanlara göre plazma IGF-I konsantrasyonunun değişik araştırmalarda yüksek ya da düşük tespit edilmesinden dolayı IGF-I nin telafi edici büyüme üzerine kesin etkisinin olduğu söylenemez (Hornick ve ark 2000). IGF-I büyüme ile birlikte artış göstermekte, erken dönem büyüme için IGF-I in sekresyonunun artışı önemli görülmektedir (Suda ve ark 2003). IGF-I; protein sentezini stimüle edip protein yıkımlanmasını azaltarak myofibrillerde hipertrofiyi teşvik etmektedir (Oksbjerg ve ark 2004). IGF-I telafi edici büyümenin ilerleyen dönemlerinde seviyesi normal beslenen hayvanlardan daha yüksek olan tek hormondur.
35 Tiroid hormonları seviyesi Tiroid hormonları büyümenin kontrolünde önemli bir yere sahiptirler (Cabaraux ve ark 2003). Telafi edici büyüme döneminde T3 ve T4 seviyeleri normal düzeyde ya da birkaç hafta normal beslenen hayvanların değerlerinden düşük düzeyde olabilir (Cabaraux ve ark 2003, Hornick ve ark 2000). Yapılan bir çalışmada plazma T3 ve T4 düzeylerinin ad libitum beslemeye geçişten 10 gün sonra yükselmeye başlayarak 31. günde ad libitum beslenen grupla aynı değerlere ulaştığı bildirilmiştir (Yambayamba ve ark 1996).
36 SONUÇ Yapılan araştırmaların çoğu telafi edici büyümenin hayvanlar üzerinde uygulanabileceğini göstermektedir. Kısıtlı besleme ile yaşama payı ihtiyaçları azaltılmış hayvanların telafi edici yemlemeyle canlı ağırlık artışları artırılabilmekte ve daha ekonomik besleme sağlanabilmektedir. Telafi edici büyümenin sağlanması için hayvanların yaşı, kısıtlı besleme süresi ve şiddetinin dengeli bir şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.
37
1.1. Sığırlarda Büyüme ve Gelişme
1 1. GİRİŞ Sığır yetiştiriciliğinin ülke ekonomisinde önemli bir yeri bulunmaktadır. 2004 yılı istatistiklerine göre Türkiye 10 548 000 baş sığır varlığı ile sığır sayısı bakımından dünyada 25. sırada
DetaylıDoğum Sonrası (post-natal) Büyüme
Doğum Sonrası (post-natal) Büyüme Doğumdan ergin çağa kadar olan büyümedir. Neonatal (yeni doğan) dönemi Infancy (yavru) dönemi Puberty (ergenlik) dönemi Adölesan (gençlik) dönemi Adult (erginlik) dönemi
DetaylıRuminant. Buzağıdan Süt Sığırına Bölüm ll: Sütten Kesimden Düveye Besleme ve Yönetim
Buzağıdan Süt Sığırına Bölüm ll: Sütten Kesimden Düveye Besleme ve Yönetim KONU İLGİ Düvelerin beslenmesi Sütten kesimden tohumlamaya kadar olan dönemde besleme ve yönetimsel pratikler TERCÜME VE DERLEME
DetaylıSÜT SIĞIRLARININDA LAKTASYON BESLENMESİ. Prof. Dr. Ahmet ALÇİÇEK EGE ÜNİVERSİTESİ
SÜT SIĞIRLARININDA LAKTASYON BESLENMESİ Prof. Dr. Ahmet ALÇİÇEK EGE ÜNİVERSİTESİ SÜT ÜRETİMİNİN ZAMANLAMASI İLK BUZAĞILAMA 305 GÜN 60 GÜN İKİNCİ BUZAĞILAMA 365 GÜN SÜT SIĞIRI BESLEMEDE KRİTİK GÜNLER 3
DetaylıKan NEFA (nonesterified fatty acids ) yükselir. (asetoasetat, β-hidroksibütirat ve. Laktasyon başlangıcında yüksektir
Ketozis Kan NEFA (nonesterified fatty acids ) yükselir. (asetoasetat, β-hidroksibütirat ve aseton) Laktasyon başlangıcında yüksektir Tip 1: Postpartum Tip 2: Prepartum Tip 3: Bütirik ketozis Tipi bilinmez
DetaylıLAKTASYON VE SÜT VERİMİ
LAKTASYON VE SÜT VERİMİ Prof.Dr. Selahattin Kumlu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Antalya Tanım Laktasyon, buzağılama ile başlayan ve kuruya çıkma ile sona eren süt verme dönemidir.
DetaylıENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler
ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut fonksiyonlarını kontrol eder ve vücudumuzun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 1 ENDOKRİN BEZ Tiroid bezi EKZOKRİN
DetaylıET VERİMİ. Et verimi kavramı. Karkas kalitesi. Karkas bileşimini etkileyen faktörler. Karkas derecelendirme. Karkas parçalama tekniği.
ET VERİMİ Et verimi kavramı Karkas kalitesi Karkas bileşimini etkileyen faktörler Karkas derecelendirme Karkas parçalama tekniği Et kalitesi 1 Et Verimi Kavramı Et verimi denilince: Genel anlamda; hayvanların
DetaylıKaraciğer koruyucu DAHA İYİ DAHA SAĞLIKLI, DAHA İYİ VERİMLİ SÜRÜLER İÇİN HEPALYX
Karaciğer koruyucu DAHA İYİ Karaciğer fonksiyonu Antioksidan aktivite Protein sentezi Anti-fibrotik aktivite Süt Verimi Süt Proteini Metabolik Sağlık Performans Bağışıklık Karlılık DAHA SAĞLIKLI, DAHA
DetaylıHedefe Spesifik Beslenme Katkıları
Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hayvan Beslemede Vitamin ve Minerallerin Önemi Vitaminler, çiftlik hayvanlarının, büyümesi, gelişmesi, üremesi, kısaca yaşaması ve verim vermesi için gerekli metabolik
DetaylıEnerji ve Protein Beslemesiyle İlgili Metabolik Problemler
Enerji ve Protein Beslemesiyle İlgili Metabolik Problemler J. van Eys k k Dönem 3 Yeni Dönem 4 Pik Süt Dönem 5 Pik KM alımı Kuru Madde Alımı Dönem 6 Bitiş Dönem 2 Yakın 1 o d d d o SÜT ÜRETİMİ VÜCUT AĞIRLIĞI
DetaylıSAĞLIM İNEKLERİN BESLENMESİ
SAĞLIM İNEKLERİN BESLENMESİ Birlikle el ele, hayvancılıkta daha ileriye... Mehmet Ak Ziraat Mühendisi Sorumlu Müdür 048 9 4 www.burdurdsyb.org www.facebook.com/burdurdsyb Konuya başlamadan önce, yazıda
DetaylıGENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM
GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)
DetaylıSÜT ĐNEKLERĐNDE DÖNEMSEL BESLEME
SÜT ĐNEKLERĐNDE DÖNEMSEL BESLEME Dönemsel Besleme Sağmal ineklerin besin madde ihtiyaçları; laktasyon safhası, süt verimi, büyüme oranı ve gebelik durumuna bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu açıdan
DetaylıNIRLINE. NIRLINE ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini, Sürdürülebilir Besleme ile Sizi Geleceğe Taşır!
ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini, Sürdürülebilir Besleme ile Sizi Geleceğe Taşır! KONU Yağ Asidi Profillerinin Hayvan Beslemedeki Önemi ve Analizleri İLGİ ile Ham Maddelerinizde Yağ Asidi Tayini,
DetaylıSÜT İNEKLERİNDE GEÇİŞ DÖNEMİ YAĞLI KARACİĞER SENDROMU VE KETOZİS
SÜT İNEKLERİNDE GEÇİŞ DÖNEMİ YAĞLI KARACİĞER SENDROMU VE KETOZİS PROF. DR. NURETTİN GÜLŞEN S.Ü. VETERİNER FAKÜLTESİ HAYVAN BESLEME VE BESLENME HASTALIKLARI ANABİLİM DALI SÜT İNEKLERİNDE GEÇİŞ DÖNEMİ Kuru
DetaylıSÜT HUMMASI (Milk Fever-Parturient Paresis)
SÜT HUMMASI (Milk Fever-Parturient Paresis) Fazla süt veren yaşlı ineklerde, buzağılamadan sonraki ilk üç gün içinde yani ilk 6-48.saat içinde oluşur. Kan kalsiyum düzeyinin düşmesi (Hypocalcemia), adale
DetaylıENERJİ METABOLİZMASI
ENERJİ METABOLİZMASI Soluduğumuz hava, yediğimiz ve içtiğimiz besinler vücudumuz tarafından işlenir, kullanılır ve ihtiyaç duyduğumuz enerjiye dönüştürülür. Gün içinde yapılan fiziksel aktiviteler kalp
DetaylıMeme şekli-büyüklüğü ineğin kalıtsal yapısı, yaşı, süt verim düzeyi, laktasyon dönemi ve laktasyon sayısına bağlı olarak faklılık gösterir.
Meme şekli-büyüklüğü ineğin kalıtsal yapısı, yaşı, süt verim düzeyi, laktasyon dönemi ve laktasyon sayısına bağlı olarak faklılık gösterir. a b c Sağım başlangıcında, o sağımda inekten elde edilecek sütün
DetaylıRUMİNANT RASYONLARINDA MAYA KULLANIMI VE ÖNEMİ
RUMİNANT RASYONLARINDA MAYA KULLANIMI VE ÖNEMİ Rumen mikroorganizmaların (bakteriler,protozoalar ve mayaların) bir denge içinde çalıştırdığı kusursuz bir makinedir. Yüksek et-süt verimi isterken bu hayvandaki
DetaylıSÜT İNEKLERİNİN BESLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR. Süt ineklerinin beslenmesini başlıca 4 dönemde incelemek mümkündür.
SÜT İNEKLERİNİN BESLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Süt ineklerinin beslenmesini başlıca 4 dönemde incelemek mümkündür. 1. Birinci Dönem: Doğumu takiben süt veriminde hızlı bir artışın görüldüğü dönemdir.
DetaylıKOYUN VE KEÇİLERİN BESLENMESİ
ALİBEY YEM HAYVAN BESLEME YAYINLARI KOYUN VE KEÇİLERİN BESLENMESİ Yrd. Doç. Dr. Çağdaş KARA Zir. Müh. Selahattin YİĞİT İ İLE ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ VETERİNERLİK FAKÜLTESİ İŞBİRLİĞ EKTAŞ TARIM ÜRÜNLERİ ENDÜSTRİ
DetaylıFİZYOLOJİ ANABİLİM DALI
2.1.3. FİZYOLOJİ ANABİLİM DALI : Bursa Bölgesindeki Holstein İneklerde Kuru Dönem ve Laktasyonun Çeşitli Evrelerinin Bazı Kan Parametrelerine Etkisi : - İşbirliği Yapan Kuruluş(lar) : - : Nurten GALİP*,
DetaylıSPORCULAR İÇİN TEMEL BESLENME İLKELERİ
SPORCU BESLENMESİ SPORCULAR İÇİN TEMEL BESLENME İLKELERİ Yeterli ve dengeli beslenmenin bir sporcunun başarısını garanti etmediği, ancak yetersiz ve dengesiz beslenmenin bazı sağlık problemlerine ve performans
DetaylıAEROBiK VE ANAEROBiK EGZERSiZ
Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe,. ofsport Sciences 2000, 11 (1-2-3-4), 47-55 AEROBiK VE ANAEROBiK EGZERSiZ SONRASı insülin VE KAN GliKOZ DEGERlERiNiN incelenmesi Cüneyt AYDIN". Kadir GÖKDEMIR"", ıbrahim
Detaylıİskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ
İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar Prof.Dr.Mitat KOZ 1 İskelet Kasının Egzersize Yanıtı Kas kan akımındaki değişim Kas kuvveti ve dayanıklılığındaki
DetaylıİÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: DÜNYA KANATLI HAYVAN ÜRETİMİ 2. BÖLÜM: YEM HAMMADDE DEĞERİNİN SAPTANMASI VE YEM FORMULASYONU
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: DÜNYA KANATLI HAYVAN ÜRETİMİ 1. Dünya hayvan üretimi 2. Kanatlı eti üretimi 3. Yumurta üretimi 4. Kanatlı üretiminin geleceği 5. Dünya yem üretimi 2. BÖLÜM: YEM HAMMADDE DEĞERİNİN
DetaylıÇOCUKLARDA BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİ
ÇOCUKLARDA BÜYÜME VE GELİŞMENİN İZLENMESİ Çocuklarda Büyüme Ve Gelişmenin İzlenmesi Sağlıklı bir çocuk, Hastalık belirtileri göstermeyen, Takvim yaşına ve genetik özelliklerine uygun büyüme, Fizyolojik
DetaylıO Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme
BİREY GELİŞİMİ O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. O Gelişim; organizmanın
DetaylıTEMEL ZOOTEKNİ KISA ÖZET KOLAY AÖF
DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TEMEL ZOOTEKNİ KISA ÖZET KOLAY AÖF Kolayaöf.com
DetaylıBALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ. İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü. vücudun biyokimyasal süreçlerinin etkin bir şekilde
BALIKLARDA SİNDİRİM VE SİNDİRİM ENZİMLERİ İlyas KUTLU Kimyager Su Ürünleri Sağlığı Bölümü Proteinler, yağlar ve karbohidratlar balıklar amino asitlerin dengeli bir karışımına gereksinim tarafından enerji
DetaylıRumen Kondisyoneri DAHA İYİ BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI DÜZENLEMEK İÇİN PRONEL
Rumen Kondisyoneri DAHA İYİ Protein Değerlendirilmesi Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi Karlılık BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK, RUMEN METABOLİZMASINI
DetaylıSığır yetiştiriciliğinde Sıcaklık Stresi ve Alınabilecek Önlemler. Prof. Dr. Serap GÖNCÜ. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Sığır yetiştiriciliğinde Sıcaklık Stresi ve Alınabilecek Önlemler Prof. Dr. Serap GÖNCÜ Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü 01330 Adana Bir ineğin kendisinden beklenen en yüksek verimi
DetaylıFİZYOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN
FİZYOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Fizyolojide Temel Kavramlar FİZYOLOJİ Fizyolojinin amacı; Yaşamın başlangıcı- gelişimi ve ilerlemesini sağlayan fiziksel ve kimyasal etkenleri açıklamaktır (tanımlamak)
DetaylıSunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları
Dr. Suat Erdoğan Sunum planı Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Hipofiz bezi (hypophysis) Hipofizial çukurlukta bulunur (sella turcica) 9 adet hormon üretir İki bölümü vardır: Anterior
DetaylıMustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar
Mustafa KABU 1,Turan CİVELEK 1 1 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, İç Hastalıklar Anabilim Dalı, Afyonkarahisar Süt sığırı işletmelerindeki en önemli sorunlarda birtanesi periparturient
DetaylıORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi
ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1 Verim Arzının Zaman İçinde Değişimi Verim Arzının dış görünümü olan iş verimi işin tekrarlanması
DetaylıCA ve kalitesine göre 2-6 kg kaba yem 10 aylık yaşta meme bezi gelişimini tamamlar;
Düve Dişi dana yağlandırılmamalı CA ve kalitesine göre 2-6 kg kaba yem 10 aylık yaşta meme bezi gelişimini tamamlar; 14 aylıkyaşta yaşta (360-400 kg) tohumlama Düve Yağlandırmamak için kaba yem kalitesine
DetaylıÇOCUKLARDA FİZİKSEL GELİŞİM
ÇOCUKLARDA FİZİKSEL GELİŞİM 1 2 Büyüme ve Gelişme Çocukluk ve ergenlik döneminde değişkenlik gösteren büyüme ve gelişme özellikleri, çocuk sporcuların fizyolojik standartlarının oluşturulmasında, performans
DetaylıVÜCUT KOMPOSİZYONU 1
1 VÜCUT KOMPOSİZYONU VÜCUT KOMPOSİZYONU Vücuttaki tüm doku, hücre, molekül ve atom bileşenlerinin miktarını ifade eder Tıp, beslenme, egzersiz bilimleri, büyüme ve gelişme, yaşlanma, fiziksel iş kapasitesi,
DetaylıNUTRI -PASS. Amonyak ve çözünebilir protein bağlayıcı DAHA İYİ
Amonyak ve çözünebilir protein bağlayıcı NUTRI -PASS DAHA İYİ Protein Kullanımı Enerji Kullanımı Süt Kalitesi Karaciğer Fonksiyonları Döl Verimi BY-PASS PROTEİN ÜRETİMİNİ VE ENERJİ ÇEVRİMİNİ ARTTIRMAK,
DetaylıRuminantlara Spesifik Performans Katkısı
Ruminantlara Spesifik Performans Katkısı BIOZYM NEDİR? BIOZYM içeriğindeki A.Oryzae, hedefe spesifik bitki ekstrakları ve organik mineralleri ile etken maddeleri AB tarafından onaylanmış, zengin bir içeriğe
DetaylıTravma Hastalarında Beslenme
Doç. Dr. Onur POLAT Travma Hastalarında Beslenme Normal ve sağlıklı organizma travma veya strese maruz kaldığında kendisini korumaya yönelik bazı fizyolojik mekanizmaları harekete geçirir. Genel amaç organ
DetaylıZZT424-Kanatlı Hayvan Besleme Ders Notları Prof.Dr.Necmettin Ceylan Ankara Üniversitesi-Ziraat Fakültesi-Zootekni Bölümü
2017-2018 ZZT424-Kanatlı Hayvan Besleme Ders Notları Prof.Dr.Necmettin Ceylan Ankara Üniversitesi-Ziraat Fakültesi-Zootekni Bölümü ENERJİ Kanatlılarda Besin Maddesi İhtiyaçları ve Rasyon İçeriğinin Hesaplanması
DetaylıYEMLERDE PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ. A.V.Garipoğlu TEMMUZ-2012
YEMLERDE PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ A.V.Garipoğlu TEMMUZ-2012 Yard. Doç.Dr. Hıdır GENÇOĞLU tarafından Yem Magazin dergisinde yayınlanan bir makaleden özetlenmiştir. YEMLERDE PARTİKÜL BÜYÜKLÜĞÜ NEDEN ÖNEMLİDİR?
DetaylıRUMİNANTLARDA KALSİYUM,FOSFOR VE MAGNEZYUM YETMEZLİKLERİ-1
RUMİNANTLARDA KALSİYUM,FOSFOR VE MAGNEZYUM YETMEZLİKLERİ-1 Kalsiyum, fosfor ve magnezyum, kas yapısı, fizyolojik olaylar ve birçok dokunun normal fonksiyonları için gereklidir. Kemik formasyonu, kas kontraksiyonu,
DetaylıKANATLI HAYVAN BESLEME (Teorik Temel-Pratik Uygulama)
KANATLI HAYVAN BESLEME (Teorik Temel-Pratik Uygulama) -Ders Notu- Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Yemler ve Hayvan Besleme Anabilim Dalı Adana ADANA-2008 ÖNSÖZ Hayvan beslemenin
DetaylıBESİN MADDELERİ VE SU METABOLİZMASI. Prof.Dr. Seher KÜÇÜKERSAN
BESİN MADDELERİ VE SU METABOLİZMASI Prof.Dr. Seher KÜÇÜKERSAN BESİN MADDELERİ Hayvan ve yemlerin yapısında bulunan ve hayvan organizmasında çeşitli fizyolojik fonksiyonlara katılan organik ve inorganik
Detaylı1-GİRİ 1.1- BİYOKİMYANIN TANIMI VE KONUSU.-
1-GİRİ 1.1- BİYOKİMYANIN TANIMI VE KONUSU.- Biyokimya sözcüğü biyolojik kimya (=yaşam kimyası) teriminin kısaltılmış şeklidir. Daha eskilerde, fizyolojik kimya terimi kullanılmıştır. Gerçekten de Biyokimya
DetaylıEGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT
EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım
DetaylıAbalım bir markasıdır
KÜÇÜKBAŞ YEMLERİ Abalım bir markasıdır İyi kalite, yüksek verim Ülkemizin önde gelen sanayi topluluğu Abalıoğlu bünyesinde faaliyet gösteren Abalıoğlu Tarımsal Üretim A.Ş., 1969 yılında ülkemizin ilk özel
DetaylıCANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
1 CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ 1.Hücresel yapıdan oluşur 2.Beslenir 3.Solunum yapar 4.Boşaltım yapar 5.Canlılar hareket eder 6.Çevresel uyarılara tepki gösterir 7.Büyür ve gelişir (Organizasyon) 8.Üreme
DetaylıZeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da
Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü
DetaylıSıcaklık Stresi Kapınızda
Mayıs Sayı 41-syf 235-241 Sıcaklık Stresi Kapınızda KONU İLGİ Sıcaklık Stresi Çözümleri Sıcaklık Stresi Kapınızda TERCÜME VE DERLEME Ürün Müdürü Esra ÇINAR KAYNAKÇA Ravagnolo O, Misztal I, Hoogenboom G
DetaylıYGS ANAHTAR SORULAR #3
YGS ANAHTAR SORULAR #3 1) Bir insanın kan plazmasında en fazla bulunan organik molekül aşağıdakilerden hangisidir? A) Mineraller B) Su C) Glikoz D) Protein E) Üre 3) Aşağıdakilerden hangisi sinir dokunun
DetaylıYaşlılarda düzenli fiziksel aktivite
Düzenli fiziksel aktivite ile kazanılmak istenen yaşam kalitesi artışı özellikle yaşlı nüfusta önemli görülmektedir. Bu kısımda yaşlılar için egzersiz programı oluşturulurken nelere dikkat edilmesi gerektiği
DetaylıBÜYÜME VE GELİŞMEDE DÖNEMLER
BÜYÜME VE GELİŞMEDE DÖNEMLER 0-2 Yaş Süt çocukluğu 2-5 Yaş Oyun çocukluğu veya okul öncesi 6-12,14 Yaş Okul çağı veya büyük çocukluk 4-5 yıl Ergenlik dönemi 23-26 Yaş Gençlik veya ergenlik sonu 2-5 YAŞ
DetaylıÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ ZOOTEKNİ BÖLÜMÜ SIĞIRLARDA ÜREME-BESLEME İLİŞKİLERİ Prof.Dr. Murat GÖRGÜLÜ Damızlık Dişi Buzağılar ve Düvelerin Beslenmesi Düveler belli bir yaştan ziyade belirli
DetaylıSIĞIRLARDA KURU DÖNEM BESLEMESİ
SIĞIRLARDA KURU DÖNEM BESLEMESİ daha ver ml b r laktasyon ç n Mehmet AK Z raat Mühend s Birlikle el ele, hayvancılıkta daha ileriye... 0248 233 91 41 www.burdurdsyb.org www.facebook.com/burdurdsyb Neden
DetaylıChapter 10. Summary (Turkish)-Özet
Chapter 10 Summary (Turkish)-Özet Özet Vücuda alınan enerjinin harcanandan fazla olması durumunda ortaya çıkan obezite, günümüzde tüm dünyada araştırılan sağlık sorunlarından birisidir. Obezitenin görülme
DetaylıSIĞIR BESİCİLİĞİ. Prof. Dr. Murat Görgülü
SIĞIR BESİCİLİĞİ Prof. Dr. Murat Görgülü Besi; tüketici istemlerine karşılık verecek düzeyde mozaikleşmeye sahip olan bir karkası en kısa sürede ve ekonomik olarak elde etmek amacıyla hayvanların yoğun
DetaylıKuru Dönem ve Geçis Dönemi
Kuru dönemde amaç; Uzun süre süt üreten ve yıpranan meme dokunun yenilenmesi ve gelecek laktasyona hazırlanması, Kolostrum (ağız sütü) üretiminin sağlıklı ve yeterli olmasının sağlanması, Gebelik sonunda
DetaylıRuminant GEÇİŞ DÖNEMİ SÜT SIĞIRLARINDA KULLANILAN FARKLI ENERJİ KAYNAKLARI
GEÇİŞ DÖNEMİ SÜT SIĞIRLARINDA KULLANILAN FARKLI ENERJİ KAYNAKLARI KONU Geçiş dönemi süt sığırlarında kullanılan farklı enerji kaynakları İLGİ TERCÜME VE DERLEME KAYNAKÇA Kazım Bilgeçli - Ürün Müdürü Arnold
DetaylıRuminant BYPASS YAĞLAR HANGİ ÖZELLİKLERİNE GÖRE SEÇİLMELİDİR?
BYPASS YAĞLAR HANGİ ÖZELLİKLERİNE GÖRE SEÇİLMELİDİR? KONU Bypass yağlar İLGİ TERCÜME VE DERLEME KAYNAKÇA YAYININ KAPSAMI Doğru bypass yağ seçiminde dikkat edilmesi gereken noktalar ve getirdiği avantajlar.
Detaylı11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)
11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı
DetaylıDERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER A) BİYOLOJİK ETMENLER KALITIM İÇ SALGI BEZLERİ B) ÇEVRE A) BİYOLOJİK ETMENLER 1. KALITIM Anne ve babadan genler yoluyla bebeğe geçen özelliklerdir.
DetaylıSÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ
SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ Prof. Dr. Metin ATAMER Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Aralık 2006 ANKARA Sütün Tanımı ve Genel Nitelikleri Süt; dişi memeli hayvanların, doğumundan
DetaylıToksisiteye Etki Eden Faktörler
Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksik etki (toksisite) Tüm ksenobiyotiklerin biyolojik sistemlerde oluşturdukları zararlı etki. 2 Kimyasal Madde ile İlgili Faktörler Bir kimyasal maddenin metabolizmasında
DetaylıLaktasyon Dönemi. Şekil 1: Laktasyon döneminde süt verimi, yem tüketimi ve canlı ağırlıkta görülen değişimler.
Laktasyon Dönemi Laktasyondaki (sağım dönemindeki) ineklerin beslenmeleri; İneklerin sağım dönemindeki beslenmeleri, süt verimi düzeyleri, kuru madde tüketme kabiliyetleri ve canlı ağırlık kayıpları dikkate
Detaylıcreafix.net 0332 235 85 95
www.kosgeb.gov.tr Basım Tarihi : 0.0.0 Basım Yeri: Adım Ofset creafix.net 0 SIĞIR SÜT YEMLERİ BUZAĞI YEMLERİ SIĞIR BESİ YEMLERİ KÜÇÜKBAŞ YEMLERİ Dairy cattle feed Calf feed Beef cattle feed Sheep feed
DetaylıBir populasyonun birey sayısı, yukarıdaki büyüme eğrisinde görüldüğü gibi, I. zaman aralığında artmış, II. zaman aralığında azalmıştır.
2000 ÖSS BİYOLOJİ SORULARI VE CEVAPLARI 1. Bir populasyonun birey sayısı, yukarıdaki büyüme eğrisinde görüldüğü gibi, I. zaman aralığında artmış, II. zaman aralığında azalmıştır. Aşağıdakilerden hangisinde
DetaylıNIRLINE. NIRLINE Amino Asit Analizleri İle Ekonomik Üretim Yaparak Gıda Kalitenizi Arttırın!
Amino Asit Analizleri İle Ekonomik Üretim Yaparak Gıda Kalitenizi Arttırın! KONU İLGİ Kanatlı beslemede amino asit, sindirilebilir amino asit parametrelerinin önemi ve analizleri amino asit analizleri
DetaylıÖzel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!
Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta Verimi Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!
DetaylıBÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...
BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4
DetaylıYEM VE DİĞER TARLA BİTKİLERİ
21-22 Nisan 2015 / İZMİR YEM VE DİĞER TARLA BİTKİLERİ KANATLI HAYVAN BESLEMEDE DUT YAPRAĞI TOZU VE DUT YAPRAĞI SİLAJI TOZUNUN HAYVAN PERFORMANSI, SERUM PARAMETRELERİ, ET KALİTESİ VE YEM MALİYETİ ÜZERİNE
DetaylıRuminant. Koyun Beslemede Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar
Koyun Beslemede Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar KONU İLGİ Koyunların beslenmesi TERCÜME VE DERLEME Koyun beslemesinde dikkat edilmesi gereken kritik noktalar Teknik Ürün Müdürü Kazım Bilgeçli KAYNAKÇA
DetaylıSÜT İNEKLERİNDE GEÇİŞ DÖNEMİ VE METABOLİK HASTALIKLAR
Geçiş Dönemi Nedir? Süt ineklerinde kuru dönemin son 3 haftası ile laktasyonun ilk 4 haftasını kapsayan döneme denir. Hayvanların laktasyondaki performansı, üreme performansı, hayvanların genel sağlığı
DetaylıYeni Nesil Kalsiyum Sabunu By Pass Yağ; Magnapac Tasty
Katkı Servis Rm-43 Syf 250-260 Yeni Nesil Kalsiyum Sabunu By Pass Yağ; Magnapac Tasty KONU İLGİ Yem Alımında Problem Yaratmayan, Yeni Nesil Bypass Yağ- Magpanac Tasty beslemede kullanılan bypass yağ kaynaklarının
DetaylıSıcak Koşullarda Süt Sığırlarının Beslenmesi. Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ ve Prof. Dr. Serap GÖNCÜ. Çukurova Üniversitesi.
Sıcak Koşullarda Süt Sığırlarının Beslenmesi Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ ve Prof. Dr. Serap GÖNCÜ Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü 01330 Adana Stres hayvanın vücut sistemlerini normal
DetaylıDENEY HAYVANLARININ BESLENMESİ
DENEY HAYVANLARININ BESLENMESİ Deney hayvanlarının büyüme, üreme ve uzun ömürlülük gibi genetik özelliklere ulaşabilmesi patojenlere ve diğer çevresel şartlara karşı koyma yetenekleri doğrudan beslenmenin
DetaylıBeslenme Dersi sunusu
Beslenme Dersi sunusu Beslenme ile ilgili kavramlar Besin (lat.aliment): Yenebilen bitki ve hayvan dokularıdır. Su, organik ve inorganik ögelerden oluşur. Hayvansal ve bitkisel olarak iki kaynaktan elde
DetaylıMETABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS
METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS Aerobik Antrenmanlar Sonucu Kasta Oluşan Adaptasyonlar Miyoglobin Miktarında oluşan Değişiklikler Hayvan deneylerinden elde edilen sonuçlar dayanıklılık antrenmanları
DetaylıT.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ BİGA MESLEK YÜKSEKOKULU MÜDÜRLÜĞÜ DERS İÇERİKLERİ
BÖLÜM: Bitkisel ve Hayvansal Üretim T.C. PROGRAM: Büyük ve Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği I. YARIYIL 00101 Matematik I (2 0 2), Sayılar, Cebir, Denklemler ve Eşitsizlikler, Fonksiyonlar, Logaritma, Trigonometri,Geometri
Detaylı1. İnsan vücudunun ölçülerini konu edinen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?
VÜCUT BAKIMI 1. İnsan vücudunun ölçülerini konu edinen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Anatomi B) Fizyoloji C) Antropometri D) Antropoloji 2. Kemik, diş, kas, organlar, sıvılar ve adipoz dokunun
Detaylı4. BÖLÜM EGZERSİZ VE TOPARLANMA
4. BÖLÜM EGZERSİZ VE TOPARLANMA EGZERSİZ SONRASI TOPARLANMA Toparlanma, organizmanın egzersiz sonrasında istirahat seviyesine dönmesi olarak tanımlanabilir ve toparlanma süreci 4 ana başlık altında incelenir;
DetaylıPROJE SONUÇ RAPORU. Proje No: BAP -SÜF YB (AÖ)
TC MERSİN ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ BİRİMİ PROJE SONUÇ RAPORU Proje No: BAP -SÜF YB (AÖ) 2009-6 Belirli Oranlarda Nükleotid Katkılı Yemlerle Beslenen Alabalıklarda (Onchorynchus mykiss
DetaylıMERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065
MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014 2017) TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ
DetaylıİŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ
İŞTAH HORMONU GHRELİNİN BÖBREK TRANSPLANTASYONU SONRASI VÜCUT KİTLE İNDEKSİ VE OKSİDATİF STRES ÜZERİNE ETKİLERİ Yaşar Çalışkan 1, Abdullah Özkök 1, Gonca Karahan 2, Çiğdem Kekik 2, Halil Yazıcı 1, Aydın
DetaylıAdres: Cumhuriyet Bul. No:82 Erboy 2 İşhanı K:6/601 Alsancak /İzmir Telefon: +90 232 489 40 50 Fax: +90 232 489 40 10
Ruminantlar için Hidrolize Maya Daha hızlı rumen gelişimi Gelişmiş rumen fermentasyonu Daha çok mikroorganizma ve UYA = protein ve enerji Bağışıklık sisteminin uyarılması Kuru Dönemdeki İnekler İçin Faydaları
DetaylıBÜYÜME. Vücudun ya da vücut bölümlerinin boyut olarak artması Yaşamın ilk 20 yılında görülen en önemli biyolojik süreçtir.
BÜYÜME Vücudun ya da vücut bölümlerinin boyut olarak artması Yaşamın ilk 20 yılında görülen en önemli biyolojik süreçtir. 2 BÜYÜME Örneğin doku büyümesi gerçekleşerek vücut ağırlığı ve boy uzunluğunda
DetaylıNedenleri tablo halinde sıralayacak olursak: 1. Eksojen şişmanlık (mutad şişmanlık) (Bütün şişmanların %90'ı) - Kalıtsal faktörler:
Obezite alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olmasıyla oluşur. Bunu genetik faktörler, metabolizma hızı, iştah, gıdaya ulaşabilme, davranışsal faktörler, fiziksel aktivite durumu, kültürel faktörler
Detaylı2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi?
ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR 17.12.2004 ANKARA Prof.Dr. Aydın Erenmemişoğlu ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE 2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru
DetaylıÇay Atığı Yeni Bir Kümes ve Çiftlik Hayvanı Yemi
Çay Atığı Yeni Bir Kümes ve Çiftlik Hayvanı Yemi Bizendra K. Konwar and Prafulla C. Das Hayvan Besleme Bölümü, Assam Tarım Üniversitesi Khanapara, Guwahati 781 022 2006 / Assam, INDIA Botanik adı : Camellia
DetaylıBALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE STRES
MAKALE BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE STRES Ercan KÜÇÜK - SUMAE Giriş Organizma seviyesinde stres ilk olarak insanlar dahil tüm memelilerin, uyarıcıların farklı oranlardaki uyarılarına genel tepkisi olarak (Selye,
DetaylıKARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN
KARBONHİDRATLAR Normal diyet alan kişilerde enerjinin % 55-60 ı karbonhidratlardan sağlanır. Bitkiler karbonhidratları fotosentez yoluyla güneş ışığının yardımıyla karbondioksit ve sudan yararlanarak klorofilden
DetaylıE DOK O RİN İ S İ S S İ T S EM
ENDOKRİN SİSTEM Prof.Dr. Erdal ZORBA Kontrol sistemleri Sinir sistemi Hızlı, anlık değişim ve yanıtlar Endokrin sistem Saniyelerden aylara kadar süren etki ve yanıt endokrin sistem hormonal iletişim 2
DetaylıADIM ADIM YGS-LYS 14. ADIM CANLININ TEMEL BİLEŞENLERİ ORGANİK MADDELER 8- VİTAMİNLER
ADIM ADIM YGS-LYS 14. ADIM CANLININ TEMEL BİLEŞENLERİ ORGANİK MADDELER 8- VİTAMİNLER 4) VİTAMİN Vücut metabolizması için gerekli olan ancak insan vücudunda üretilemeyen organik maddelerdir. Dışarıdan hazır
DetaylıLaktasyonun ilk Döneminde Dikkat Edilecek Hususlar. Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ
Laktasyonun ilk Döneminde Dikkat Edilecek Hususlar Prof. Dr. Murat GÖRGÜLÜ Çukurova Üniversitesi Zootekni Bölümü Ziraat Fakültesi 01330 Adana Bu dönem, hemen doğumdan sonra uterusun dinlenmesi ve yeni
DetaylıDAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık
ÖZEL FORMÜLASYON DAHA İYİ Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALİYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA İÇİN AGRALYX
DetaylıLAPAROSKOPİK SLEEVE GASTREKTOMİ SONRASI METBOLİK VE HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER
LAPAROSKOPİK SLEEVE GASTREKTOMİ SONRASI METBOLİK VE HORMONAL DEĞİŞİKLİKLER Varlık Erol, Cengiz Aydın, Levent Uğurlu, Emre Turgut, Hülya Yalçın*, Fatma Demet İnce* T.C.S.B. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,
Detaylı