Sa l kta yeni dönem. S ra dijital hastanelerde. Do ru birliktelik

Transkript

1 Gelecek& Trendler Yenilikçilik ve gelecek araflt rmalar dergisi l fiubat S ra dijital hastanelerde Ac badem Grubu Baflkan Mehmet Ali Ayd nlar, yeni yat r mlar nda dijital hastane konseptini uygulayacaklar n söylüyor. Do ru birliktelik Siemens, geçmiflte iki ayr dünya olan laboratuvar verileri ile klinik görüntüleme verilerini birlefltirdi. Sa l kta yeni dönem Sa l k teknolojilerindeki ola anüstü geliflmeler sayesinde, art k pek çok hastal k için sadece erken teflhis de il, ayn zamanda do ru ve etkin tedavi de mümkün.

2 2 GELECEK&TRENDLER E d i t ö r Sa l kta müthifl teknolojik dönüflüm M. Rauf Atefl Bir süre önce check up yapt rd m. Sonradan geliflmeleri doktorla birlikte izlemeye bafllad k. Sonra sevgili Dr. Serdar Savafl bize gen testi uygulad. Böylece, sa l k riskimi görme, öne ç kan riskleri önleme flans yakalad m. Bunu yaparken de her iki doktorla da t ptaki yeni geliflmeler üzerine sohbet etme, yeni teknolojileri anlama flans m oldu. Onedenle Gelecek&Trendler in bu say s di erlerinden daha fazla dikkatimi çekti. Her yaz s ayr ilgi çekici nitelikteydi. Siemens in uzmanlar n n üzerinde çal flt ya da uygulamaya koydu u teknolojilerin gelecekte neleri de ifltirece in görmek çok etkileyici. Özellikle de moleküler t p alan nda müthifl yenilikler oldu unu okuyorum. Örne in, yeni teknolojilerin, insan n gen haritas hakk nda daha fazla bilgi üretmeye bafllayaca n görüyoruz. Bu da belirli hastal klara karfl yatk nl klar olan insanlar tan mlayabilme yetene ini flimdikinden daha üst düzeye çekecek. E er koflullardan herhangi birinde geliflme olursa, onu geliflmifl tedavi yöntemleriyle iyilefltirmek mümkün olacak. Üstelik bunlar elektronik hasta kayd sistemiyle izlenecek, bir ifl ak fl fleklinde yürütülecek. Son dönemde görüyorum ki, ifl dünyas nda sa l a yönelik büyük bir ilgi var. lginin ilk taraf, daha sa l kl yaflamak Bu nedenle yaflam kalitesini art rma ve sürekli check up tan geçme e ilimi var. Di er tarafta ise sa l k yat r mlar h zl art yor. Teknoloji her iki tarafta da müthifl bir dönüflüme neden olacak. Yeni teknolojiler sektörü büyütecek, onlar n yayg nlafl p bizlere ulaflmas da yaflam kalitemizi art racak. Ben bu ayki Gelecek&Trendler dergisine biraz da bu aç dan bakt m. Sadece birkaç noktaya dikkat çekebildim. Ancak, san yorum, Siemens in Almanya ve buradaki uzmanlar n n de erlendirmeleri ile özel araflt rmalar anlatmak istediklerimi daha aç k ortaya koyacak. Gelecek aya kadar sa l kl kal n. Sayg lar mla

3 çindekiler Ölümcül hastal klara erken teflhis...4 Do ru birliktelik...10 fiimdi s ra dijital hastanelerde!...12 Moleküler mucize...14 Tan ve tedavide Türkiye de öncü...16 Yay nc Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi Murahhas Üye (CEO) Mehmet Y. Y lmaz Yay n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf Atefl Yay n Yönetmeni Sedef Seçkin Büyük Yaz iflleri Müdürü Ebru F rat Haber Müdürü Hande Demirel Süzer Görsel Yönetmen A. Bertu Pat r Yay n Kurulu (Alfabetik s rayla) M. Rauf Atefl, Özlem Aksoy, Hande Demirel Süzer, Ufuk Eren, Hüseyin Gelis, Sibel Hür, Sedef Seçkin Marka Müdürü Gökçe Aykaç Ankara dari Temsilcisi Erdal pekeflen Tel: zmir Temsilcisi Ziynet Attila Tel: capital@doganburda.com Yay n Türü Yerel, süreli, ayl k Bask APA Uniprint Bas m Sanayi ve Ticaret A.fi Ömerli Köyü Mevkii Had mköy- STANBUL Tel: Da t m Yaysat A.fi. Tel: Yönetim Genel Yay n Koordinatörü Yeflim Denizel Tüzel Kifli Temsilcisi Murat Köksal Sat fl Direktörü Orhan Taªk n Finans Direktörü Didem Kurucu Üretim Direktörü Servet Kavaso lu Reklam Grup Baflkan Cem M. Baflar Grup Baflkan Yard mc s Funda Baykal Sat fl Müdürü Özlem Güner Atefl, Emel Sönmez Teknik Müdür Nusret K r ml o lu Sat fl Temsilcileri Deniz Küçükhüseyin, Erman leri Tel: (3 hat) Faks: Rezervasyon Tel: Faks: Ankara Reklam Tel: zmir Reklam Tel: Hedef Sayfalar Tel: Faks: Maya Akar Center, Kat: 7 Büyükdere Cad. No: Esentepe/ STANBUL c Hürriyet Medya Towers Güneflli- STANBUL Tel Faks Capital Dergisi Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi taraf ndan T.C. yasalar na uygun olarak yay mlanmaktad r. Capital Dergisi nin isim ve yay n hakk Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi ye aittir. Dergide yay mlanan yaz, foto raf, harita, illüstrasyon ve konular n her hakk sakl d r. zinsiz, kaynak gösterilerek dahi al nt yap lamaz. DB Okur Hizmetleri hatt Tel: okurhizmetleri@doganburda.com DB Abone Hizmetleri hatt Tel: Faks: abone@doganburda.com Pazar hariç her gün saat aras nda hizmet verilmektedir. Gelecek&Trendler 3

4 4 MOLEKÜLER TIP In vivo Doktorlar, PET/CT görüntüleme tekni i ve iflaretleyici maddeler yard m yla bir kanser hastas n n vücudunda oluflmaya bafllayan metastazlar n yerlerini belirleyebiliyorlar. Ölümcül hastal klara erken teflhis Araflt rmac lar Alzheimer, kanser ve kalp hastal klar na neden olan maddelere yap flabilen biyolojik iflaretleyiciler gelifltiriyor. Bu biyolojik iflaretleyicileri ileri görüntüleme teknolojileri ile gözle görülür hale getirmeyi ö rendikçe, hücre metabolizmas ndaki de ifliklikleri henüz ilk aflamas ndayken tan mlayabilmek mümkün olacak. Bu sayede yeni tedavi yollar n n kap lar da aç lm fl olacak. Ölümcül hastal klar genellikle yavafl ilerler ve ilk belirtilerinin ortaya ç kmas birkaç y l alabilir. Oysa bu belirtiler daha kendilerini hissettirmeden çok önce vücudun metabolizmas de iflmeye bafllar. Birbirinden farkl pek çok klinik ve araflt rma uzman, daha metabolik de iflimlerin bafllad anda hastal klar teflhis edebilmek için son birkaç y ld r omuz omuza çal fl yor. Hastal klar n metabolik de iflimler bafllamadan önce ortaya ç kar lmas ve tedavinin baflar olas l n art rmak amac yla, çeflitli klinik araflt rma alanlar ndan uzmanlar y llard r, tümörlerin geliflip yay lmas ndan önce kanserli hücre taraf ndan ortaya ç kart lan iflaretleyicileri veya kroner damarlar n tehlikeye girmeden kan damarlar ndaki plak oluflumu ile ilgili göstergeleri belirlemek ve ortaya ç - karmak için çal flmaktad r. Hastal klar n erken teflhisinin anahtar ise önceleri birbirinden ayr duran üç alan n birleflmesi sayesinde geliflimi büyük bir ivme kazanan moleküler t p. Bahsi geçen bu üç alan, in vitro teflhisler (s v lar n ve dokular n

5 laboratuvar analizleri), veritabanl bilgi teknolojileri ve en önemlisi de in vivo teflhis görüntülemesinden olufluyor. ki teknoloji bir görüntü. Moleküler görüntüleme teknolojileri aras nda en güvenilir olanlar ndan biri de pozitron emisyonu tomografisi (PET). Burada radyoaktif etiketli fleker 2-deoksi-2[F-18]floro-D-glükoz (FDG) enjekte ediliyor. Kanser hücrelerinin metabolizmalar, di er normal hücrelerden daha Med de Avrupa Moleküler Görüntüleme flbirli i ve Ürün Deste i nden sorumlu Dr. Hartwig Newiger, Art k sadece CT ifllevselli- i olan PET birimleri sat yoruz diyor. Biogroph bu baflar s bile araflt rmac lar tatmin etmiyor. Örne in flimdi de biogroph h z n n art r lmas n istiyorlar. Ayr ca görüntü çözünürlü ünü gelifltirecek ve istenilen detaylar gösterebilecek etkin algoritmalar üzerinde de çal fl yorlar. Asl nda bu algoritmalar çok önemli çünkü Newiger e göre tüm Araflt rmac lar kan damarlar ndaki savunmas z plakalar kendi kendine bulabilecek nanozerrecikler gelifltiriyor. yüksek oldu undan ve daha çok fleker tükettiklerinden bu iflaretleyiciler bu hücrelerde birikiyor ve gama fl nlar yayarak PET görüntüsünü iflaretleyicilerin yo unluk oranlar n yans tacak flekilde ayd nlat yorlar. Bu fl nlar emen PET alg lay c lar onlar bir bilgisayar n görüntüye dönüfltürebilece i zay f fl k sinyallerine dönüfltürüyor. Araflt rmac lar 1980 ortalar ndan itibaren beyindeki fleker metabolizmalar n izlemek için PET kullan yor lar n ortalar ndan itibaren ise PET, tümörlerin ve metastazlar n yerlerini belirlemek ve kanser tedavilerinin ifle yaray p yaramad n anlamak için kliniklerde de kullan lmaya baflland. Ancak PET tek bafl na kullan ld zaman pek de etkin sonuçlar vermiyor. Zira vücuttaki bir tümörün yerini tam olarak belirleyemedi inden sadece anormal metabolizmalar n var olup olmad n gösteriyor. PET görüntülerinde genellikle anatomik bilgilere, iç organlara ve vücudun kabataslak bir görünümüne bile rastlayamazs n z. Siemens T p Çözümleri (Med), bu k s tlamalar göz önüne alarak, 1990 lar n sonlar nda, PET birimi ile bilgisayarl tomografisi olan bir cihaz gelifltirdi. Biograph olarak bilinen bu cihaz, PET ile ayn vücut bölümünü incelemekte kulland CT yi do rudan birbirine ba l yordu. Sonuçta ortaya bir tümör ile onun metabolik aktivitesinin yerini PET sayesinde tam olarak gösteren iç içe geçirilmifl iki görüntüden ibaret yüksek çözünürlüklü bir anatomik CT görüntüsü ç km flt. Böyle bir görüntü cerrahlar n ameliyat planlar n oldukça kolaylaflt r yordu. Birleflmenin ürünü olan bu teknoloji ola anüstü baflar l oldu. PET/CT görüntüleri, lenf bezlerinde metastazlar n geliflimini anatomik kapsamda gözler önüne seriyor. vücudu birden gösteren PET sistemlerinin çözünürlü ü fiziksel olarak iki ile dört milimetre aras na s k flt r lm fl durumda. Bu çözünürlük seviyesine flu anda afla yukar ulafl lm fl durumda. Bu s n rlamalar nedeniyle de küçücük yap lar PET görüntülerinde büyükçe iflaretler olarak ç kabiliyor. Ancak 150 mikrometreye kadar ç kabilen çözünürlü üyle CT sayesinde minik altyap lanmalar ve onlar n etraflar ndaki dokularla olan iliflkileri detayl bir flekilde görüntülenebiliyor. Bir Alzheimer hastas n n portresi. T p uzmanlar, FDG ile tan mlanamayan baz metabolik süreçlerle ilgili daha kesin tan lar yapabilmeyi de çok istiyorlar. Bu nedenle de MED dünyan n dört bir yan ndaki itibarl araflt rma enstitüleriyle ortak çal flmalar yürüterek hassas konum saptamas yapabilecek ve minicik metastazlar ve tümörleri bile gözle görülür hale getirebilecek ve ayn zamanda da fark edilen tümörün tipini belirleyebilecek yeni iflaretleyici maddelerin gelifltirilmesine çal fl yor. Bu iflbirli ine dayal gelifltirme çabalar yla geçen y llar n ard ndan 2005 de Siemens, dünyan n önde gelen PET cihazlar ve PET iflaretleyici maddeleri üreticilerinden biri olan CTI Moleküler Görüntüleme Inc. flirketini sat n ald. Sonuçta Siemens T p çözümleri Moleküler Görüntüleme (MI) ismiyle ortaya ç kan bu hibrid flirketteki uzmanlar flu anda yeni radyoaktif etiketli biyolojik iflaretleyicilerin daha iyi görüntülenmesini sa layan eski donan mlar daha da gelifltirecek teknolojiler üzerinde çal fl yorlar. Siemens, sadece Alzheimer hastalar n n beyninde üreyen amyloid plakalar denilen proteinlere yap flabilen bu yeni iflaretleyicinin tek lisans sahibi. Bu iflaretleyiciler, k sa Gelecek&Trendler 5

6 6 MOLEKÜLER TIP In vivo Klinik öncesi araflt rmalar. CT (solda, ortada) ve PET/CT, farelerin görüntülenmesinde kullan l yor. Buradan elde edilecek sonuçlar, tümörlerin büyüme süreçleri ve kemik erimeleri (sa da) hakk nda pek çok soruya cevap bulabilir. ömürlü bir radyoaktif madde ile etiketlendiklerinde PET taray c lar nda bariz bir flekilde görülebiliyorlar ve böylece hasar görmüfl alanlar belirlenebiliyor. Alzheimer hastal - na yakaland ndan kuflku duyulan hastalar, bu yeni ç kan teknoloji sayesinde di er türden ak l hastal klar olan insanlardan kolayl kla ayr labiliyor ve böylece de do ru tedavi uygulanmas n n önündeki kap lar aç lm fl oluyor. Metabolizman n kavranmas. Moleküler görüntüleme uzman Ralph Weissleder, 2003 ten bu yana Siemens le birlikte çal fl yor. Genellikle iflaretleyiciler ve hayvanlarla yap lan deneylerde kullan lan maddelerin gelifltirilmesiyle u rafl yor ancak ayn zamanda manyetik rezonans tomografisi (MR) ve demir oksit nanozerrecikler gibi farkl görüntüleme teknolojilerinin entegrasyonuyla da ilgileniyor. Weissleder, moleküler görüntülemenin sadece pek çok hastal n erken teflhisinde de il ileri teflhis teknikleri ile do ru tedavi yöntemlerinin kullan lmas aç s ndan da içinde bulundurdu u muazzam potansiyel sayesinde günümüz t bb nda en fazla gelecek vaat eden araflt rma alanlar ndan biri oldu una inan yor. Weissleder bu durumu, Moleküler görüntüleme asl nda pek çok gereksiz tedavi ve ameliyat say s n dikkate de er bir oranda düflürebilir sözleriyle aç kl yor. Üstelik ileride kanser hücrelerini çok daha detayl bir flekilde görmemizi sa layarak, cerrahlar n gözlerinden kaçabilecek kadar küçük kanser hücrelerini bile bulup yok etmesini sa layacak ve bu flekilde de uzun vadede tekrar ortaya ç kmalar n en- MI LIFENET LE HIZLI ÇÖZÜM Siemens T p Çözümleri Moleküler Görüntüleme Departman, MI LifeNet ( ad nda web tabanl kapsaml bir bilgi ve ö renme portal kurdu. Tennessee, Knoxville deki MI LifeNet Proje Müdürü Barry Scott, MI LifeNet özellikle PET/CT veya SPECT/CT cihazlar n ilk defa kullanan müflterilerimiz ve moleküler görüntüleme alan nda çal flmay arzu edenler için çok faydal diyor. Kullan c lara elbette kendi iflyerlerinde de destek veriliyor ancak MI LifeNet, doktorlar n ve teknisyenlerin sanki daha önce bu sistemleri kurmufl kadar bilgi sahibi olmalar n sa l yor. Bu portalda gelen sorulara da detayl cevaplar veriliyor. Ayr ca bu cihazlar kendileri kullanmayan ve hastalar n bu ifli yapan meslektafllar na yönlendiren onkoloji uzmanlar n n ve di erlerinin sorular da yan tlan yor. MI LifeNet MI n sundu u imkanlar hakk nda bilgilendirerek ve klinik önemini anlatarak MI uzmanlar yla birlikte çal flmalar n kolaylaflt rmay hedefliyor. Bu portal n en dikkat çeken özelliklerinden birisi de 2006 ortalar nda bafllat lan ve bugün 300 civar nda müflteri taraf ndan kullan lan MI Üniversitesi. MI Üniversitesi nde her ay PET/CT, SPECT/CT ve MI n sundu u potansiyellerin alt n çizen örnek vakalar n sunumu yap l yor. fiu anda say lar 130 u geçmifl olan bu detayl örnek vakalarda, gündemdeki hastal klar n kapsaml tarifleri, mümkün olan diferansiyel teflhisler, tedavi hakk nda bilgiler ve izleme deneyleri bulunuyor. Bu bilgilerin portala sadece görüntüleme cihazlar nda tecrübeli ve uzmanl k sahibi kullan c lar taraf ndan eklenmesine izin veriliyor. MI Üniversitesi ayr ca bu görüntüleme cihazlar n aç klayan, dayand klar fizik temellerini anlatan, muhtemel hata kaynaklar n gösteren ve moleküler görüntülemeye mahsus baz özel sorunlar ve göstergeleri iflleyen 30 dan fazla ders program da yay nlamakta. Baz dersler video format nda da olabiliyor. Scott, Müflterilerimizin MI LifeNet i günlük yaflamlar n n bir parças ym fl ve ö renme, pazarlama ve iletiflim kurma çabalar nda kaynak bir referansm fl gibi kullanmalar n istiyoruz diyor. Örne in ABD deki kullan c lar, MI LifeNet i PETNET e do rudan eriflmek ve belirli bir tarihte ellerinde olacak flekilde PET biyolojik iflaretleyicileri siparifli vermek amac yla da kullanabilirler. Scott, MI LifeNet in flu anda bir efli benzeri bulunmad konusunda srarla duruyor: PET pazar n göz önüne al rsak bu internet platformu bizim rakiplerimizden aç k ara ile önde olmam z sa layan bir hizmet anlam na geliyor diyor.

7 Alzheimer hastal n n PET lerle teflhis edilmesi. Yeni bir iflaretleyici (küçük resimdeki), tipik bir Alzheimer (sa daki sar ve k rm z olan) plakas na yap fl yor. Solda: Sa l kl bir beyin, ortada: Alg lamadaki ilk bozukluklar. gelleyebilecek floresan sondalar n n gelifltirilmifl olaca na da iflaret ediyor. Siemens, gözünü devasa biyolojik iflaretleyiciler dünyas ndan bir an bile ay rmad için Los Angeles taki görüntüleme AR-GE merkezini büyütüyor. Bu merkez daha flimdiden Alzheimer hastal yla ilgili yeni biyolojik iflaretleyiciler gelifltirmek için FDA klinik deneyler yapma iznini alm fl durumda. Yeni biyolojik iflaretleyiciler gelifltirilmesindeki afl lmas gereken en önemli sorunlardan biri de bu tip süreçlerin temel bileflenlerine yap flacak maddeleri tan mlayabilmek için altta yatan metabolik süreçler hakk ndaki temel kavray fl n nas l kazan laca konusunda. Ancak ondan sonra bu tip maddelerin bir tak m kimyasal reaksiyonlar arac l yla sentezlenmesi ve sonra da radyoaktif izotoplarla iflaretlenmesi aflamalar na geçilebilir. FL-timidin (FLT), flu anda Siemens araflt rmac lar n n üzerinde dikkatle çal flmalar n sürdürdü ü inan lmaz gelecek vaat eden yeni bir biyolojik iflaretleyici aday. FLT, bir hücrenin içine h zla nüfuz ederek moleküler seviyede çal fl yor. FLT molekülü, DNA n n temel tafllar ndan biri olan timidine çok benzer. Özellikle, afl r dozda DNA üretilen ya da bir baflka deyiflle tümörlerin olufltu u alanlarda birikiyor. Ayr ca FLT, hücre büyümesinin tan mlanmas nda ve enfeksiyonlardan ay rt edilmesinde FDG den çok daha iyi ifller baflar yor. Florin-18 (18-F), PET taramas nda kullan - lan kilit bir izotop. Ancak o da di er PET izotoplar gibi üretilmeleri için cyclotron ad verilen özel bir parçac k h zland r c s na gereksinim duyuyor. Bu cihazlar da pek çok hastanenin bütçesinin kald ramayaca kadar pahal. Bu gerçe i göz ard etmeyen Siemens, PET izotoplar n n bir siparifl ve tedarik a n oluflturabilmek için y llar n harcad. PETNET olarak bilinen bu a lardan flu anda Amerika da, ngiltere de ve Güney Kore de birer tane kurulmufl durumda. Hayvan modeller üzerindeki araflt rmalar. Yeni iflaretleyiciler ve moleküler görüntüleme teknolojilerinde klinik öncesi araflt rmalar yap lmas na gerek var. flte Med in bir taraftan da kemirgenler ve primatlar üzerinde kullan lmak için yeni görüntüleme teknolojilerinin gelifltirilmesine odaklanmas n n nedeni de bu. Bu yöntemler ile bir hastal n bir hayvan n vücudunda çok uzun süreler nas l geliflim aflamalar kaydedebilece ini izlemek ve dolay s yla daha sonra insan hastalarda kullan lmak üzere yeni ve çok daha geliflkin iflaretleyici maddelerin bulunmas mümkün oluyor. Bu tip görüntüleme tekniklerinin kullan l yor olmas onlar n Prototip bir MR/PET ünitesi, insan beyninin MR (solda) ve PET (sa da) görüntülerini tek bir görüntü üzerinde birlefltirerek hem anatomik hem de fizyolojik verileri bir arada sunuyor. Gelecek&Trendler 7

8 8 MOLEKÜLER TIP In vivo fizyolojik süreçleriyle ilgili bilgi toplamak için öldürüldükleri anlam na gelmiyor. Hatta aksine MI ile, kullan lan ilaçlar n etkisinin ve tedavinin gelifliminin uzun vadede çok daha iyi anlafl labilmesi için test hayvanlar n n normal yaflam sürelerinden daha uzun yaflamalar sa lan yor. Siemens k sa süre önce hayvanlar n PET ve CT incelemeleri için micro PET ve microcat cihazlar üretti ini aç klad. Ancak insanl ilgilendiren t bbi uygulamalara duyulan sayg dan dolay bu cihazlar Inveon ad yla tek bir makinede birlefltirildi. Bir araflt rma projesinin ihtiyaçlar na göre hayvanlarla ilgili PET ve CT kapasiteleri birlefltirilebilir hatta bir SPECT ünitesi ile desteklenebilir durumda. Böyle bir esneklik, söz konusu inceleme için en iyi görüntüleme teknolojisinin seçilmesini de kolaylaflt r yor. Siemens in PET taray c lar n n en büyük avantaj Knoxville deki MI taraf ndan gelifltirilmifl ve üretilmifl olan ultra hassas ve benzersiz bir alg lay c maddenin kullan l yor olmas. Bu madde ola- anüstü düflük radyasyonu bile son derece etkin bir flekilde görülebilir bir fl a dönüfltürebiliyor ve bilim adamlar n n muazzam netlikte görüntüler elde etmesini sa l yor. Hassasl k seviyesi artt r lm fl alg lay c lar ile ba fl k hücreleri ve lenf bezleri, timüs gibi onlar n hedef organlar aras ndaki iliflkiyi ya da hayvan beynindeki reseptörlerin aktivitelerini de incelemek mümkün hale geldi. Inveon SPECT i daha iyi uzaysal çözünürlük vermesine karfl n hassasl k derecesi PET den daha düflük. Ancak bu eksikli ini, bir cyclotron a gereksinim duymamas yla k smen de olsa telafi ediyor. Bir taray c n n CT k sm ile, örne in osteoporoz incelemelerinde kemik yo unlu unun ölçülmesi gibi hassas anatomik bilgiler sa lanabilmekte. Söz konusu araflt rman n türüne ba l olarak t p araflt rmac lar, SPECT, CT ve PET aras ndan herhangi bir kombinasyon kurabiliyorlar. Hatta her üç süreci birden kullanarak da tarama ifllemlerini yapabilirler ki bu flekilde ayn anda birçok parametreyi gözlem alt na alabilirler. Hedefini bulan ilaç tedavileri. Farkl klinik öncesi uygulamalarda Inveon gibi in vivo teflhisler ve cihazlar kullan lmas daha uygun. Erlangen deki Med de Ürün Deste i Bölümü nde görev yapan Dr. Antje Schulte, nsanlardaki ve farelerdeki biyokimyasal süreç- ULTRASON LE KANSER TEfiH S PET ve SPECT in yan s ra ultrason da art k moleküler görüntülemede rüfltünü ispatlam fl bir yöntem haline gelmeyi baflard. Araflt rmalar burada da hastal kl yap lanmalar n daha erken aflamalar ndayken teflhis edilebilmelerine yard mc olacak yeni iflaretleyici maddeler gelifltirilmesine odaklanm fl durumda. Burada en çok, iflaretleyici maddeler söz konusu oldu unda kaydedilen görüntülerin kalitesini dikkate de er ölçüde gelifltirebilen Cadence CPS teknolojisi kullan l yor. Siemens in patentini ald bir teknoloji olan Cadence CPS, di erlerinin yan s ra ACUSON Sequoia ultrason cihazlar nda da bulunuyor. Ultrason görüntülerde genellikle çok bariz görünebildikleri için hava ya da gazla doldurulmufl mikro baloncuklar kullan l yor. Gelece in moleküler görüntüleme tekniklerinde, d fl yüzeylerinde suni moleküller olan özel mikro baloncuklar kullan lacak. Bu moleküller vücuttaki incelenmesi gereken yap lanmalar n içine geçerek onlar n t pk bir tümörün kan damarlar ndaym fl gibi ultrason görüntülerinde k rm z birer leke olarak (afla da) görünmelerini sa layacak. Siemens flu aflamada Oregon Sa l k ve Bilim Üniversitesi ile ortak bir çal flma yürüterek kalp damarlar n n duvarlar ndaki hedef hücrelere yap flabilecek mikro baloncuklar gelifltirilmesi üzerine odaklanm fl durumda. Dolafl m sorunlar ndan kaynaklanabilecek bir kalp krizi vakas nda, antijen P-selektin gibi baz protein türleri bu hücrelerde oluflabiliyor. Oregon daki araflt rmac lar son iki y l boyunca sürdürdükleri araflt rmalar sonucunda P-selektin antikorlara sahip mikro baloncuklar üretebilmeyi baflard lar. Bu mikro baloncuklar bir kez kalp damarlar n n duvarlar ndaki hücrelerin içine girdiklerinde derhal hasar görmüfl alanlar n görünebilir hale gelmesini sa l yor. Bu metot sayesinde flimdiye kadar ilk defa gö sündeki a r lardan flikayetçi olan hastalar n asl nda gerçekten bir kalp sorunu yaflay p yaflamad klar n anlamak mümkün hale geliyor. Etkilenmifl damar parçac klar ultrason görüntüsünde fl k yayan yap lanmalar olarak beliriyor. Bu yeni iflaretleyici madde flu anda Oregon Sa l k ve Bilim Üniveristesi nde fareler ve maymunlar üzerinde deneniyor. H zl büyüyen tümörler, d fl yüzeylerinde avb3 antikorlar n n kolayca bulunabilmesini sa layacak flekilde kan damarlar n n büyümesini ola anüstü h zland rd klar için ayn prensipler, tümörlerin erken teflhisinde de kullan labilir. Hayvanlar üzerinde yap lan deneylerde daha flimdiden avb3 antikorlar içeren mikro baloncuklar sayesinde pek çok tümör teflhis edildi. Erlangenen deki Siemens T p Çözümleri Üroloji Ürün Yaflam Döngüsü Yönetimi Baflkan Jens Fahre, Ultrason teknolojisinin as l avantaj, hastalar n genellikle onunla birlikte kullan lan iflaretleyici maddelere olumsuz yönde tepkiler vermemesinde ve bu maddenin PET ve SPECT de oldu u gibi radyasyon yaymamas nda yat yor. Ayr ca ultrason incelemelerinin hastan n yata bafl nda uygulanabilir olmas da büyük bir avantaj diyor. Ultrasonun sundu u önemli bir avantaj daha var. Bu bahsi geçen mikro baloncuklar ayn zamanda tedavinin da t lmas nda da kullan labiliyor. Bu ifllem, hedef dokulara ulaflt klar nda güçlü bir ultrason sinyaliyle yak lmas ve tümör içinde anjiyogenler yaymalar sayesinde de baflar labiliyor. Bu süreci yayma tedavisi flu anda hayvanlar üzerinde deneniyor. Mikro baloncuklar n tehlikeli trombozlar çözdükleri di er bir prosedür ise birkaç hafta içerisinde klinik test aflamas na al nm fl olacak. Burada p ht laflan bölgelerde biriken baloncuklar, k sa dalgaboylu ultrason dalgalar arac l yla osilasyon yapmaya b rak l yor. Bu osilasyon hareketi de t kan kl k bölgesini parçal yor. Ancak diyaliz hastalar nda kullan lan sondalarda oluflan t kan kl klar n yok edilmesinde de bu teknik rahatl kla kullan labilir. Gelecekte bu yöntem ayn zamanda kalp çarp nt lar n n tedavisinde de ifle yarayabilir.

9 Prototip bir MR/PET ünitesi, insan beyninin MR (solda) ve PET (sa da) görüntülerini tek bir görüntü üzerinde birlefltirerek hem anatomik hem de fizyolojik verileri bir arada sunuyor. lerin ço u birbirine oldukça benzer diye konufluyor. Araflt r lan fenomenler aras nda ise, Alzheimer hastal n n h zlanmas na neden olan beyindeki yap lanmalar, ba ml l k yapan ilaçlarla ilgili reseptörler ile yeni kanser tedavilerinin etkinlikleri bulunuyor. Schulte bu süreci, Geçmiflte PET, SPECT ve CT cihazlar genellikle araflt rma enstitülerinde temel araflt rma araçlar olarak kullan l rlard. Bugün ise giderek daha çok say da ilaç flirketi kendi ürünleriyle ilgili araflt rma süreçlerinde bu cihazlara baflvuruyor sözleriyle aç kl yor. Devrimci bir kombinasyon. Siemens, t bbi cihazlar n n ve ilgili yaz l mlar n n müflterilerinin pratik gereksinimlerine cevap verip vermedi ini tespit etmek için d flar dan uzmanlarla s k bir iflbirli i içinde. Bu uzmanlardan biri de, geçmiflte Siemens in Tübingen deki Avrupa E itim ve Referans Laboratuvar n n kurulmas nda sorumluluk alm fl ve Almanya Tübingen Üniversitesi nde ö retim görevlisi olan Dr. Bernd Pichler. Bu laboratuvarda, küçük hayvanlar n görüntülenmesine yönelik yeni kullan c lar n e itimiyle birlikte günlük kullan - ma uygun olabilecek yeni cihazlar n de erlendirilmesi gerçeklefltiriliyor. Burada test edilen cihazlar aras nda microcat, micropet ve Inveon da bulunuyor. Pichler in çal flmalar n n bir oda n da moleküler görüntüleme oluflturuyor. Bu yöndeki araflt rmalar yla hipoksik tümörler olarak bilinen oksijen fakiri tümörler gibi fenomenleri inceliyor. Pichler, Bunlar gibi kayda de- er ölçüde yetersiz dolafl ma maruz kalm fl doku alanlar, radyasyon tedavisine ve kemoterapiye karfl ola anüstü bir direnç gösterirler diyor. Burada as l amaç, tümörlerle daha odaklan lm fl bir yaklafl mla mücadele edebilmek için hipoksik bölgelerin yerlerini, özel bir tak m iflaretleyiciler kullanarak belirlemek. Böylesi bir yaklafl m, hem hastan n tüm vücudunun hem de sa l kl dokular n n, mümkün oldu unca az t bbi tedaviye maruz kalmas n sa layabiliyor. Bu noktaya çok önem veren Siemens, flu anda Pichler ile birlikte küçük hayvanlar n görüntülenmesi için MR ve PET taramalar n tek bir cihazda yapabilecek tamamen yeni entegre cihazlar gelifltiriyor. MR, yumuflak dokular n görüntülenmesinin yan s ra dolafl m sisteminin görüntülenmesinde de kullan labilir. Bu flekilde di er fleylerin d fl nda fark edilmeleri çok güç olan hipoksik tümörlerin tan mlanmas da mümkün olabilir. Tüm bu faydalar dikkate alan Siemens ve Tübingen Üniversitesi, önümüzdeki ilkbaharda, sadece insan beyniyle ilgili araflt rmalarda kullan lmak üzere bir MR/PET taray c s prototipini test etmeye bafllamay planl yor. Moleküler görüntüleme alan nda MR n önemi giderek daha çok art yor. Erlangen deki Med de Moleküler MRI Baflkan olan Dr. Robert Krieg, MR n en mükemmel yan onun hastal k iflaretleyicilerinin tam hedeflerine ulaflt r lmas nda kullan labilmesinde yat - yor diyor. Örne in bir hastaya sadece tümörlü dokularda birikmesi amac yla iflaretleyici bir s v enjekte edilebilir ancak bu durumda bile MR, üretilen zay f sinyalleri yakalayabilir. Yeni türden iflaretleyici maddeler çok daha özel olabiliyorlar, hedefteki dokunun fizyolojik aktivitelerini oldu u kadar hastan n tüm anatomisinin görüntülerini de verebiliyorlar. mmri (moleküler Manyetik Rezonans Görüntüleme) olarak bilinen modeller ile özel moleküler iflaretleyicilerin gelifliminin bir dizi yeni teflhis ve terapetik imkanlar n önünü açaca umuluyor. Med de mmri proje müdürü olan Dr. Arne Hengerer, Ancak ilk mmri iflaretleyicilerinin pazara ulaflmas en az sekiz y l bulabilecek diye uyar yor. Siemens, Alzheimer ile ilgili yeni bir biyolojik iflaretleyici gelifltirmesini sa layacak klinik deneylere bafllamak için gerekli FDA iznini ald. Demir nanozerrecikler. Daha flimdiden birkaç umut verici yaklafl m ortaya ç km fl durumda. Örne in demir nanozerrecikleri içeren ve makrofaglar taraf ndan emilebilen bir mmri iflaretleyicisi flu anda klinik test aflamas nda. Makrofaglar, bafll ca lenf bezlerinde bulunan ba fl kl k hücreleridir. Ancak kanser hücrelerinin say s n n artt bir bölgede bu ba fl kl k hücrelerinin say s azalmaya bafllar. Yani e er enjekte edilen nanozerrecikler herhangi bir lenf bölgesinde emilemiyorlarsa bu durum metastaz belirtisidir, zira kanserli hücreler önce lenf bezlerinde yay lmaya bafllar. Bir baflka mmri iflaretleyicisi de flu anda Siemens Hengerer liderli indeki bir konsorsiyum olan Nano AG taraf ndan gelifltiriliyor. Gelifltirilme aflamas nda olan yeni maddeler aras nda demir oksit nanozerrecikleri içeren ve kan damarlar ndaki savunmas z plakalar denilen hedeflerini tam bulabilecek flekilde tasarlanm fl bir madde de var. Bu plaka birikimleri oldukça istikrars zlar ve bu nedenle de kan damarlar nda p ht laflmalar tetikleyerek aniden bir damar t kayabilir ve bir kalp krizine neden olabilirler. E er doktorlar bu savunmas z plakalar erken aflamalar ndayken fark edebilir ve bu tür birikintileri göreceli olarak zarars z say - lan istikrarl plakalardan ay rt edebilirlerse o zaman hastalar özel ilaç tedavileriyle tedavi edilebilir ve ölümcül sonuçlar olabilecek damar t kan kl klar vakalar ndan kaç nabilirler. flte buras tam da Nano AG nin gelmeyi hedefledi i nokta. Tim Schröder Gelecek&Trendler 9

10 10 MOLEKÜLER TIP In vitro Siemens T p Çözümleri (Med) radikal biçimde farkl bir sa l k hizmetleri gelece i vizyonu ile kabuk de ifltiriyor. Laboratuar testlerinden gelen in vitro teflhis verileriyle medikal görüntülemeden gelen in vivo verileri birbirine ba layan bu vizyonun hayata geçirilmesi için 1 Ocak 2007 de devasa bir ad m at ld. Bu tarihte genel merkezi Kaliforniya, Los Angeles da bulunan (DPC) ile merkezi New York Tarrytown da olan Bayer Diyagnostik birleflerek, Siemens T p çözümleri Diyagnostik adl flirketin do mas n sa lad. Siemens T p Çözümleri ABD nin bir ifltiraki olan bu yeni birimde yaklafl k 8 bin kifli çal fl yor. Bunlar n yaklafl k bini Ar-Ge departman nda görev yap yor. Bu yeni birimin kat l m yla Siemens dünyan n en büyük ikinci immunodiagnostics (ba fl kl k sistemleriyle ilgili teflhisler yapan) flirketi olma ünvan na kavufltu. Sa l kl sinerjiler. Tüm medikal teflhislerin yüzde yetmifli laboratuvar testlerinin sonuçlar na dayan r. Laboratuvar testleri, çok daha pahal olan görüntüleme testlerine gerek olup olmad n n belirlenmesinde çok önemli bir rol oynarlar. Ancak in vitro (lab) testler ile in vivo (görüntüsel) testler aras ndaki ba lant iktisat biliminin s n rlar n aflar. Gelece in laboratuar testleri, giderek artan bir ölçüde moleküler analiz seviyesine do ru ilerliyor. Örne in bafllang çtaki bir testte kanser belirtileri görüldü ünde çok daha detayl laboratuvar testleriyle kanser hücrelerinin genetik kalitesi ölçülebilir ve böylece kanseri kontrol alt na alacak en iyi tedavi yöntemine karar verilebilir. flte görüntüleme testleri tam bu aflamada tümörlerin zaman içindeki tepkilerini ölçmek için istenmelidir. Diyagnostik bölümünün yeni moleküler çal flmalar n yöneten Dr. David Okrongly, DPC (Diagnostics Produet Company) ve Bayer Diagnostics flirketlerinin birleflmesi Siemens e daha önce iki ayr dünya say lan laboratuvar ve klinik görüntüleme metodlar n devrimsel nitelikte birleflmesine imkan verecek yepyeni bir kap açt. Do ru birliktelik Hastalarla ilgili in vitro ve in vivo bilgilerin birlefltirilmesi yönünde müthifl bir potansiyel oldu unu düflünüyorum. Böylece her bir hastan n ifl ak fl n, laboratuvar ve in vivo görüntüleme sonuçlar n n bir kombinasyonu etraf nda ele alabiliriz. Bu sayede de hastalar n sa l k-bak m sisteminde yüksek bir etkinlikte hareket etmesini sa layabiliriz diyor. In vitro ve in vivo teflhisler birbirleriyle bütünleflmeye bafllad kça moleküler t ptaki yeni uygulamalarda üçüncü bir bileflen yani bilgiye dayal bilgi teknolojileri, anahtar bir rol oynamaya bafllayacak. Örne in teflhis t bb flu anda zaten in vivo görüntüleme sistemlerinde (binlerce akci er ya da ba rsak CT veya MR slayd n birkaç dakika içinde elemeden geçirebilen ve radyoloji uzman n n dikkatini kanserli bir ur veya polip içeren bir görüntüye odaklamas n sa layabilen sistemler) giderek artan say da bilgisayar destekli teflhislerden faydalan yor. SCR de stratejik gelifltirme müdürü olan Dr. Lance Ladic, Bu sistemlerinin hepsinin ortak ihtiyaç duyduklar fleyler flablon efllefltiren algoritmalar ile veri entegrasyonudur. Bizler biyolojik iflaretleyici flablonlar n özelliklerini ve genetik bilgileri daha büyük bir klinik resimde entegre ettikçe bu ihtiyaçlar n tümü de karfl lanm fl olacak diyor. Moleküler gelecek. Siemens T p Çözümleri Diyagnostik bölümünde aktivitelerin büyüklü ü hesaba kat ld nda, Ar- Ge de çal flanlar n yaklafl k yüzde 20 sinin, sat fllar içinde toplamda sadece yüzde birkaçl k pay olan moleküler ifl segmentinde çal fl yor olmas enteresan. Ancak her ne kadar gen analizi ve moleküler teflhis, genifl IVD spektrumunda 1.5 milyar dolarl k bir yer tutsa da bu alan n tümü içinde en heyecan verici büyüme f rsatlar ndan birini temsil ediyor oldu- u da su götürmez bir gerçek. Okrongly Gelece in nerede oldu unu bilmek ister misin? Geonomics, yani genetik biliminde. Gen analizlerindeki ilerlemeler bize her bir insan n hastal klara karfl yatk nl klar n tan mlayabilme becerisini kazand racak ve moleküler teflhislerdeki ilerlemeler de bize hastal klar n mevcudiyetini tan mlayabilmemizi sa layacak araçlar verecek ve bir hastan n hangi ilaç tedavisine cevap verece ini kararlaflt rabilmemizi sa layacak diyor. Bu Diyagnostik bölümünün moleküler ifl segmenti, iki büyük alana bölünmüfl durum- Otomatiklefltirilmifl laboratuvarlar, örnekleri test etmek için Siemens in ADVIA LabCell i gibi üst seviye analitik sistemleri kullan yor. Bu analizler HIV (yukar da) gibi virüsleri tan mlayabiliyor ve BT sistemlerine (sa da) ba l çal fl yor.

11 Laboratuvar otomasyon sistemleri, kan örneklerindeki barkodlar okuyarak hangi testlerin yap laca na kendileri karar vererek hem genel ç kt y hem de testlerin do ruluk oranlar n maksimize ediyorlar. Bilgi teknolojisi (sa da) ile de testlerin ve sonuçlar n öncelik s ralamas belirleniyor. da. Bulafl c hastal k testleri olan birincisi, y lda yüzde 5 ile 6 aras nda büyüyor ve flu anda moleküler pazar n en büyük bölümünü oluflturuyor. Burada Diyagnostik Bölümü insan n ba fl kl k sistemini yok eden (HIV) ve hepatit B ve C virüsleri (HBV ve HCV) gibi önemli bulafl c hastal klar n izlenmesine odaklan yor. Bu alanda geçti imiz günlerde Avrupa da Versant 440 gibi ilginç izleme sistemleri piyasaya sürüldü ve ABD de henüz onay bekleme aflamas nda. Masaüstü bir fotokopi ebat nda olan ve ayn anda düzinelerce örne i test etmek üzere tasarlanm fl Versant 440 cihaz, Branflland r lm fl DNA (bdna) denilen bir teknik kullan yor. Bu flekilde adland r lmas n n sebebi ise örneklere kimyasal branfllar ilifltirilmesi ve sondalar n orijinal nükleik asit hedeflerine gitmek için kendi kendilerini h zland rabilmelerine izin verilmesi olarak tan mlanabilir. Sonuçta da virüs RNA veya DNA s ndan gelen sinyalin eflsiz bir do ruluk oran yla büyütülüyor. Büyük laboratuvarlar n bir k sm ise bu ünitenin yeni Phoenix teknolojisiyle yak ndan ilgileniyor. Bu Phoenix sistemi, ayn anda 96 örnek içinden iki farkl hedefi üç saat içinde iflleyebilecek flekilde tasarlanm fl. fiimdilik gelifltirme aflamas nda olan ve pazara 2008 de gelmesi beklenen Phoenix, sadece endüstriye otomasyon, hassasl k ve h z kazand rmakla kalm yor ayr ca kullan c lar n kendi kendilerine gelifltirdikle- ri tahlilleri yapabilmelerine izin verecek flekilde de tasarlanm fl. Phoenix te de t pk bdna da oldu u gibi bir serum örne indeki virüslü RNA ve DNA lar hedef hücreleri açabilen kimyasallar kullanarak ay rabilir. Siemens T p çözümleri Diyagnostik Bölümü Global Moleküler Ar-Ge Baflkan Yard mc s Dr. Norbert Piel, Ancak burada hedefin sinyalini büyütmek yerine Phoenix, RNA veya DNA hedefini büyütmek için kantitatif gerçek zamanl polimerize zincir reaksiyonu denilen bir yöntem kullan yor diyor. RNA hedeflerinde ise bu ifli virüslü RNA n n bir bölümünün kopyas n, tamamlay c RNA (crna) ya ç kartarak yap yor. Piel bu durumu flöyle aç kl yor: Burada bu DNA, milyonlarca kopya ç - kartabilen enzimlere maruz b rak l r ve flürösan bir boya içeren bir sonda eklenir. Sonra bu boyay fl k arac l yla tetikledi inizde ise size kandaki virus konsantrasyonunu söyleyen flürösan sinyali elde edersiniz. Phoenix in yaratt bu yeni esneklik seviyesi, Diyagnostik bölümü özellikle kendisi aç s ndan çok önemli çünkü Piel e göre, Bulafl c hastal klar n teflhisinde kullan lacak teknolojinin ayn s onkolojide ve kardiyolojide oldu- u kadar septik floklar ve lösemi benzeri hematolojik durumlar gibi acil durum vakalar nda da kullan labilir. K sacas Phoenix yepyeni ifl alanlar n n kap s n açacak gibi görünüyor. Geliflmekte olan pazarlar. Bu da bizi ikinci, ancak Diyagnostik bölümünün moleküler iflinin en enteresan segmenti, henüz geliflmekte olan onkoloji ve kardiyovasküler testler pazar na götürüyor. Bihl, Bu pazar dünya ölçe inde bile flu anda 400 milyon dolar ancak bulan bir pazar. Ancak y lda yüzde 20 ile 25 aras nda de iflen oranlarda büyüyor. Ne kadar çok yeni hastal k iflaretleyicisi tan mlan rsa onlar teflhis edebilecek güvenilir testlere olan talep de o kadar art yor. Ayr ca bu testler pazara geldikçe devasa büyümelere neden oluyorlar diyor. Asl nda Diyagnostik bölümünün flu anda meme kanseri için bir avuç dolusu biyolojik iflaretleyici keflfetmifl durumda ve Phoenix platformunda çal flt rmay planlad bu testlerle ilgili patentleri de alm fl. Bihl, Vizyonumuz son derece aç k diye özetliyor ve ekliyor: nsan n gen haritas hakk ndaki bilgimizi artt rmaya çal flt kça belirli hastal klara yatk nl klar olan insanlar tan mlayabilme yetene imiz de artacak. Potansiyel koflullar n düzenli olarak incelenmesi sürekli devam edecek. E er koflullardan birinde gerçek bir s çrama fark edilirse gerek in vitro gerek in vivo testlerle gerekse de ilgili hedeflenmifl tedavi yöntemleriyle onu h zl bir flekilde tan mlayabilece iz. Sürecin tamam entegre edilecek ve optimize edilmifl bir elektronik hasta kayd ifl ak fl nda bir araya getirilecek. Arthur F. Pease Gelecek&Trendler 11

12 12 MOLEKÜLER TIP Ac badem Sa l k Grubu Sa l k yat r mlar nda Türkiye nin öncü özel fiimdi s ra sektör kurulufllar ndan olan Ac badem Sa l k Grubu, önümüzdeki 2 y l içerisinde 7 yeni hastane yat r m planl yor. Sa l kta entegre hizmet sunduklar n söyleyen Ac badem Sa l k Yat r mlar Holding Yönetim Kurulu Baflkan Mehmet Ali Ayd nlar, teknolojik iflbirliklerine de büyük önem verdiklerini söylüyor. Ayd nlar, Son olarak Siemens ile 42 milyon dolarl k anlaflma imzalad k. Bu anlaflma çerçevesinde al nacak radyoloji cihazlar ilk etapta, bu y l tam bir dijital hastane olarak hizmete aç lacak Maslak Ac badem de hizmete girecek diyor.

13 dijital hastanelerde! Yaln zca sa l k alan nda yat r m yapan Ac badem Holding, Ac badem Sa l k Grubu, Ac badem Sigorta ve Ac badem Proje Yönetimi flirketlerinden olufluyor. Ac badem Sa l k Grubu bugün Türkiye nin de iflik bölgelerinde 20 noktada sa l k hizmeti veriyor. Ac badem Sigorta sadece sa l k sigortas yap yor. Ac badem Proje Yönetimi ise hastane binalar n n projelendirmesini yap yor. Sa l k alan nda proje yönetiminde planlama, uygulama, kontrol ve dan flmanl k hizmetlerinin tümünü tek çat alt nda topluyor. Hastane ve t p merkezi gibi büyük yat r mlar en sa l kl flekilde hayata geçirmek isteyen yat r mc lara anahtar teslimi projeler için hizmet veriyor. Holdingde ayr ca catering ve temizlik hizmeti veren flirketler de bulunuyor. Bu hizmetler yine hastaneler için veriliyor. Yani Ac badem Grubu sa l k alan nda tam bir entegre hizmet sa lay c olarak çal fl yor. Ac badem Sa l k Yat r mlar Holding Yönetim Kurulu Baflkan Mehmet Ali Ayd nlar ile sa l k yat r mlar nda son tabloyu, gelece- in trendi dijital hastaneleri konufltuk: lk dijital hastane. Mehmet Ali Ayd nlar sa l k yat r mlar nda Ac badem Grubu olarak önemli iflbirlikleri yapt klar n söylüyor. Ac badem Grubu nun önemli ifl ortaklar ndan biri de Siemens. Siemens ile yeni aç - lacak 7 hastanenin medikal ekipman ve sistemlerinin al m için 42 milyon dolarl k anlaflma imzalad klar n söyleyen Ayd nlar, al nacak radyoloji cihazlar n n ilk etapta, bu y l tam bir dijital hastane olarak hizmete aç lacak Maslak Ac badem de hizmete girece ini söylüyor. Ayd nlar flöyle devam ediyor: Asl nda biz sözleflmeyi imzalayarak Siemens in yeni ç kard ama dünyada bilinmeyen cihazlar Türkiye ye getirme f rsat bulduk. Özellikle kanser ve kalp alan nda Siemens in üretti i en yeni ve yüksek teknolojili baz özel cihazlar, belki de dünya ile efl zamanl olarak Ac badem Maslak Hastanesi nde hizmete sunulacak. Maslak projemiz çok farkl bir proje. Yaklafl k 40 bin metrekare kapal alan üzerine kurulacak ve yaklafl k 60 milyon dolara mal olacak. Türkiye nin ilk dijital hastanesi olarak hizmet verecek. Hem kullan lan teknoloji hem de yönetimsel anlamda tamamen bir dijital hastane format n tafl yacak. Özellikle kalp ve kanser konusunda dünya ile yar flan bir hizmet verece iz. Hastalar n kanser ve kalp ameliyatlar için yurtd fl na gitmesine gerek kalmayacak. Siemens in üretti i bu yeni cihazlar Harvard, Mayo ve Cleveland gibi ünlü hastanelerden bile önce Maslak ta hizmete sunulacak. leri teknoloji cihazlar olarak bilinen MR, CT, PET CT ve anjiyografi cihazlar n n hepsi full dijital entegre sistemlerden olufluyor. Hastal klar n erken teflhisinde kullan lacak bu cihazlardan biri de özellikle kanserin erken teflhisinde kullan lan 1.5 tesla ileri seviye aç k MR cihaz olacak. Yat r mda kriter hedef kitle y l ndan bu yana sadece sa l k sektörüne odakland klar n ve bu alanda büyümeye devam edeceklerini söyleyen Mehmet Ali Ayd nlar, yeni yat r mlar n belirlenmesinde temel kriterin hedef kitle oldu unu söylüyor. Büyük flehirlerde yayg nlaflmaya devam ettiklerini söyleyen Ayd nlar, flöyle diyor: Sosyo-ekonomik aç dan uygun, bizim hedef kitlemizin bulundu u bölgelere yat r m yapmay tercih ediyoruz. Anadolu da Kocaeli ve Bursa da var z. fiu anda inflaat ve projesi devam eden 7 hastanemiz var. Bunlardan 5 tanesi; Maslak, Befliktafl, Ataflehir, Kayseri ve Adana bu y l, Eskiflehir ve Bodrum hastaneleri ise gelecek y l aç lacak. Önümüzdeki günlerde ise Ankara, Antalya ve zmir gibi büyük flehirlerde yeni hastaneler açmay hedefliyoruz. Yurtd fl planlar. Yap m devam eden hastanelerle birlikte toplam yat r m tutar 176 milyon dolar bulan Ac badem Sa l k Grubu, hastane zincirini yurtiçinde h zla büyütürken, Dubai merkezli Abraaj Capital ile ortakl n n tamamlanmas n n ard ndan gözünü yurtd fl na da çevirmifl durumda. Mehmet Ali Ayd nlar, Dubaili orta yla birlikte Körfez ülkelerinde zincir hastane kurmak, yerli veya yabanc yeni sa l k kurulufllar sat n almak için haz rl klara bafllad klar n söylüyor ve ekliyor: Dubai merkezli Abraaj Capital e ba l Almond Holding le yüzde ortakl k yapt k. fiirketin kontrolünü ise tamamen biz üstleniyoruz. Abraaj n da yönetim kurulumuzda bir temsilcisi var. Bundan sonra sa l k sektöründe faaliyet gösteren hem yerli, hem de yabanc firma sat n alabiliriz. Art k Ac badem i bundan sonra yurtd fl nda da görece- iz. Bu sat n alma fleklinde veya mevcut iflletmeleri devralmak fleklinde olabilir. Orta - m z Dubai merkezli bir flirket, bu yüzden önceli i Dubai ye verebiliriz. Körfez bölgesinde Ac badem hastane zinciri kuraca z. Orta m z Abraaj Capital, Dubai merkezli ama ayn zamanda Citigroup ve Deutsche Bank n da ortak oldu u bir flirket. Türk Cumhuriyetleri nde de f rsat olursa de erlendirebiliriz. Sibel Köklü 7 YEN HASTANE GEL YOR Ac badem Sa l k Grubu, önümüzdeki 2 y l içerisinde son teknolojilerle donat lm fl 7 yeni hastane yat r m planl yor. Bu hastaneler flöyle: MASLAK 13 dönüm arazi üzerine 40 bin metrekare kapal alana sahip 187 yatak kapasiteli hastane bu y l n son çeyre inde faaliyete girecek. BEfi KTAfi 21 bin metrekare kapal alana sahip 130 yatakl hastane y l sonunda aç lacak. ESK fieh R 20 bin metrekare kapal alan üzerinde 130 yatak kapasiteli olacak hastane, 2009 un ilk yar s nda hizmete girecek. BODRUM Ortakent te 16 bin metrekare kapal alana sahip olacak hastanenin 2009 üçüncü çeyre inde tamamlanmas öngörülüyor. ADANA 20 bin metrekare kapal alana sahip ve 140 yatakl. Hastanenin 2008 y l n n ikinci yar s nda faaliyete geçmesi planlan yor. KAYSER 20 bin metrekare kapal alana sahip ve 110 yatakl. Ac badem Kayseri Hastanesi nin de bu y l hizmete al nmas hedefleniyor. ATAfiEH R 25 yatakl olarak bu y l n ilk çeyre inde hizmete girecek. Gelecek&Trendler 13

14 14 GELECEK VE TRENDLER Senaryo 2020 Genetik yatk nl k analizi ve protein tabanl kan testleri Eduardo nun kal n ba rsak kanseri olabilece ini gösterdi. Kanser hücrelerini tan yan ve sadece onlara ba lanan moleküller ile yap lan bir tarama esnas nda ufak bir tümör tespit edildi. Gerekli olan biyopsi, ucuna mikroskopik sensörler tak lm fl bir endoskop ile sanal olarak gerçeklefltirildi. Tümör içerisindeki floresan moleküller, kanserli hücreleri kesin bir biçimde iflaretleyerek, bir uzman taraf ndan güvenli bir flekilde ç kart lmalar na olanak tan d. Eduardo kolon kanseri. Ama 2020 de böyle bir teflhis korkutucu olmaktan çok uzak. Genetik yatk nl k taramalar, s k s k kan testi yapt r lmas n teflvik etti inden, tümörün erken teflhisine imkan tan d. Moleküler görüntüleme ajanlar minik bir tümörün bile mükemmel bir flekilde görsellefltirilmesine imkân veriyorlar. Minyatürlefltirme ve bilgi tabanl teflhis araçlar sanal bir biyopsiyi mümkün k l yor. Nokta at fl fleklinde gerçeklefltirilen mikro cerrahi giriflim ile geride kanser hücresi kalmas na imkan yok. Ben flansl y m, ölmeyece im. Asl na bakarsan z, ölmeyi bir yana b rak n, en sevdi- im televizyon dizilerinin tek bir bölümünü bile kaç rmayaca m. Bütün hikaye 3D sanal immersiyon TV min köflesinde aniden ortaya ç kan otomatik bir e-posta ile bafllad. Her zamanki gibi, medya odamda tembel tembel oturmufl, en sevdi im vanilyal dondurmadan yiyordum. Gelen mesaj açmak için program duraklatt mda, kendimi o akflam n interaktif bilgi yar flmas n n star gibi hissediyordum. Mesaj Sevgili Eduardo, diyordu, Yeni oluflturulan ulusal sa l k veritaban ailesel kolon kanseri öykünüzü yaflam boyu elektronik hasta kayd n zla efllefltirmifltir. Ulusal Sa l k Servisi bölgenizdeki afla daki pratisyenlerden birini ziyaret etmenizi önermektedir. Bu sa l k bak m profesyonelleri kolon kanseri için yeni onaylanm fl bir genetik yatk nl k testi yapmaya yetkilidir. Rahat n z için adresleri zaten araban z n navigasyon sistemine indirilmifltir. Detaylar için t klay n z Teflekkürler. Dr. Shackleton un bürosunu bulmak için yol tarifine ihtiyac m yoktu. Kendisi benim pratisyen hekimim ve apartman m n hemen birkaç blok ilerisinde yafl yor. Evet, Ed, dedi, Bu mükemmel bir test. Tüm bir tan laboratuar n n eflde erini bu küçük kartufla s d rmay baflard lar. Profilini hemen bir saniyede ç karaca z. Birkaç damla kan mla dolu olan minik laboratuvar kart n n, bir guletin rüzgârla kabarm fl dalgalar aras nda büyük ölçüde resmedildi i bir ya l boya tablonun alt nda bulunan lekesiz tezgâhtaki okuyucunun içine do ru girip kayboldu unu izlerken oldukça iyi diye düflündüm. Shackleton, Sa l k E-kart m makineye do ru dokundurarak okuyucunun elektronik hasta kayd ma girmesine izin verdi. Birkaç dakika sonra bana haberleri iletti: Ed, dedi, Alarm vermek için bir neden yok. Fakat DNA testi bir kolon kanseri yatk nl genine sahip oldu unu gösteriyor. Test, laboratuvar testleri, aile öyküsü gibi kiflisel t bbi verilerini di er hastalardan elde edilen milyonlarca veriyle karfl laflt rd ve onlar n dosyalar ndaki sonuçlara dayanarak yaflam boyu riskini hesaplad. Test her fleyi hesaba katarak kolon kanseri için taranman gerekti ini söylüyor. Yani, senin de izninle biraz daha kan alaca m ve bir kütle spektrometri testi yapaca z. Bu testler hakk nda biraz araflt rma yapm flt m ve kandaki hastal kla ilgili protein seviyelerini analiz ettiklerini biliyordum. Benim durumumda, spesifik olarak kanser hücreleri taraf ndan üretilen proteinler araflt r - lacakt. Birkaç gün sonra Shackleton un bürosundan gelen bir e-posta spektroskopik profilimin kolon kanserinin göstergesi olarak ekspresyon seviyesi ortaya koydu unu haber verdi. Elektronik hasta kayd ma eklenmifl olan verilerin bir popülasyon veritaban yla karfl laflt r ld n ve yüksek kanser olas l yla ilintili oldu u bildiriliyordu. Dr. Shackleton sizin için bir MR/PET moleküler görüntüleme taramas önermekte, bu nedenle bir randevu planlad k. Geç saatlerde yay nlanan bir bilgi yar flmas n n sesini açt m ve vanilyal dondurmamdan bir kafl k dolusu daha al rken kendime Tamam, endifle etmeye gerek yok, dedim. fiimdiye kadar tek bulduklar fley olas l k seviyeleri. Sakin ol. Fakat görüntüleme testinin tarihi yaklaflt kça, itiraf etmeliyim ki biraz sinirli olman n ötesine geçmifltim. Tarama büyük bir hastanede yap lacakt ve giriflimsel radyolo um Dr. Hyde bana e er ameliyatla ç kar labilir

15 Moleküler mucize bir tümör bulurlarsa, bunu hemen orada ç - karacaklar n söyledi. Taray c ya girmeden önce bir teknisyen bana bir PET izleyici enjeksiyonu yapt. Bu sadece kanser hücrelerine ba lanan bir moleküle tutturulmufl olan k sa ömürlü ve floresan elemente sahip radyoaktif bir maddeydi. Teknisyen durumu bana, E er vücudunuzun herhangi bir yerinde herhangi bir kanser hücresine sahipseniz, bu izleyici onlar taraf ndan emilecek ve taray c nerede olduklar n görecek fleklinde aç klad. Sonra, e er ameliyata ihtiyac n z varsa, oraya bir endoskop ile girece iz. Endoskopun ucundaki mikroskop tüm kanser hücrelerini, floresan yayd klar için rahatl kla görecek. Dr. Hyde da bunlar ç kartma konusunda zaten uzmand r. Bu bilgilendirmeden sonra taray c ya yatt m ve taray c vücudum boyunca ilerleye- rek v z ldarken neler olup bitti ini düflünmemeye çal flt m. Bu noktadan itibaren an lar m çok net de il. Beklendi i üzere, tarama üst kolonumda küçük bir tümör buldu. Bu noktada bana güçlü bir sakinlefltirici verdiler. Bilgisayar destekli bir diyagnostik program daha sonra lezyonun kesin boyutlar n inceledi ve bunlar tedavi s ras nda Dr. Hyde destekleyecek di er bir bilgisayar program - na aktard. Dr. Hyde bana uzaktan kumanda edilen bir endoskop ile, gerçek zamanl bir manyetik rezonans cihaz n n rehberli inde tümöre ulafl ld n söyledi. Resmi olarak yeni onaylanm fl bir moleküler alg lay c ve araç kombinasyonuyla donat lan endoskop tümörün in vivo biyopsisini gerçeklefltirmek üzere fl - n çoklu dalga boylar n ve i ne ucundaki laboratuvar olarak da adland r lan bir protein dizisini kullanm fl. Son olarak, Dr. Hyde taraf ndan yönlendirilen, kanser hücrelerinin infrared parlamas na hassas olan mikroskopik bir eklenti bir lazer fl n n tümöre do ru yönlendirmifl ve bir aspiratör yard m ile son kanser hücresine dek oralar temizlemiflti. Sakinlefltiricinin etkisinden ç kt mda Dr. Hyde bana gülümsüyordu. n vivo biyopsi konusunda k saca bilgi verdi ve tümörümün karakteristikleri ile muhtemel prognozu aç klad. Erken teflhis ve tedavi sayesinde her fley çok iyi görünüyordu. Dr. Hyde, Pratik olarak tamamen iyilefltin, dedi. Tek yapman gereken takiplerine düzenli gelmen ve bir de ne yedi ine dikkat etmen! Hakiki bir minnettarl kla Elbette doktor, dedim. Fakat flimdiden, bir sonraki vanilyal dondurman n hayallerini kuruyordum. Arthur F. Pease Gelecek&Trendler 15

16 16 MOLEKÜLER TIP Hacettepe Üniversitesi Sa l k hizmetinin ça dafl koflullarda verilebilmesi için teknolojik geliflmelerden mutlaka yararlanmak gerekiyor. Teknolojik geliflmeleri yak ndan izlemek, en son ürün ve uygulamalar kullanmak, Ar-Ge ye yat r m yapmak sa l k kurulufllar na kaliteli tan ve tedavi sunma imkan veriyor. Türkiye de sa l kta teknolojiye yat r m konusunda öncü rolünü kamu sektörü üstleniyor. Hacettepe Üniversitesi ise kamuda en çok örnek gösterilen kurumlardan Tan ve tedavide öncü olan, bugüne kadar pek çok ilke imza atan Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri, bilgi ve teknolojiyi bir araya getiren bir vizyonla çal fl yor. Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. U ur Erdener e göre tek bafl na teknoloji yat r m hiçbir anlam ifade etmiyor. Bu teknolojiyi en etkin biçimde kullanacak, iflinin uzman profesyonellerin varl da büyük önem tafl yor. Erdener, Hacettepe nin en büyük baflar s n n da bilgi ve teknolojiyi yan yana getirebilmesi oldu unu söylüyor. Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. U ur Erdener ile Hacettepe nin sektöre örnek olan tan ve tedavi uygulamalar n, sa l k teknolojilerinde son trendleri konufltuk: Hacettepe nin sa l k e itimi ve hizmetlerindeki baflar s nda rolü olan teknoloji ve iflbirlikleri neler? Kurumumuzda son y llarda ileri teknoloji Hacettepe Üniversitesi sa l k e itimi ve hizmetleri konusunda Türkiye nin öncü kurulufllar ndan Kaliteli tan ve tedavi hizmetleriyle ad ndan söz ettiren kurum, bu alanda bugüne kadar pek çok ilke imza att. Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. U ur Erdener, araflt rma ve gelifltirmeye her y l 40 milyar YTL yat r m yapt klar n söylüyor ve ekliyor: Baflar m zda bilgi ve teknolojiyi buluflturan vizyonumuzun ve bu konudaki iflbirliklerimizin pay büyük. Tan ve tedavide Türkiye de öncü kullan m ile ilgili önemli at l mlar yap ld y l nda Türkiye de ilk 3 Tesla MR cihaz - n n kullan m na hastanelerimizde baflland. Yine ayn dönemde dünyan n say l nöroradyolojik giriflim merkezlerinden biri hastanelerimizde kuruldu ve bu amaçla biplan nöroradyolojik giriflim için özel gelifltirilmifl olan 2 adet anjio cihaz kullan ma girdi. Bu cihazlar da yine Türkiye de bu amaçla kullan lan ilk cihazlar y l nda bu cihazlara bir üçüncü biplan flat panel cihaz eklendi. Bu da türünün ülkemizde bir ilki oldu. Yine ayn y l iki tüplü (dual source) bilgisayarl tomografi cihaz Türkiye de ilk kez hastanelerimizde kullan lmaya bafllanarak bilgi teknolojileri (BT) ile ulafl labilecek en üst kalitede koroner anjiografi yap l r hale geldi. Görüldü ü gibi, Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri sa l k hizmetinde ileri teknoloji kullan m nda pek çok ilke imza att ve atmaya da devam ediyor. Tüm bu ilklerde hep Siemens - Hacettepe iflbirli ini görüyoruz. Yine 2006 y l nda, yaklafl k 120 da t m merkezi ile Avrupa n n en büyük elektronik ilaç ve t bbi malzeme da - t m sistemi hastanelerimizde hizmete girdi. Bu yolla yanl fl ilac n hastalar m za verilmesi engellenmifl oldu. Yine Avrupa da bir ilk ola-

17 rak bu sistemin kablosuz a ve özel PDA larla çal flan hasta bafl do rulama yap s da kullan ma aç ld. Bu yeni teknolojilerin kullan m nda sa l k personelinin katk s ne düzeyde? Tek bafl na teknoloji yat r m hiçbir anlam ifade etmiyor. Bu teknolojiyi en etkin biçimde kullanacak, iflinin uzman profesyonellerin varl da çok önemli. Bilgi ve teknoloji bir arada oldu u zaman gerçekten bir anlam ifade ediyor. Bahsetti imiz ileri teknoloji ürünleri hastanelerimizde kullan lmaya bafllad nda tümü en üst düzeyde ve kapasitede devreye girdi. Bunun nedeni ise uzun vadeli stratejiler çerçevesinde kurumumuz ve pek çok yabanc seçkin sa l k kuruluflunda e itim görmüfl ve her biri kendi alan nda dünya çap nda araflt r c olmufl olan ö retim elemanlar m z n varl d r. Bilgiye sahip olmak ço u zaman teknolojiye sahip olmaktan çok daha zordur, çok emek ve uzun zaman gerektirir. Hacettepe nin en büyük baflar s bilgi ve teknolojiyi ayn anda yan yana getirebilmifl olmas d r. Bugün Amerika dan Japonya ya dünyan n hemen hemen tüm ülkelerinden, nöroradyoloji ünitemize y lda ortalama 100 civar nda hekimin, bu teknolojilerin uygulan fl n ö renmek üzere bize gelmesi de bunun kan t. Yeni teflhis ve tedavi teknolojilerinin gelifltirilmesinde dünyadaki önemli üniversiteler de Ar-Ge den yararlan yor. Bu konuda Hacettepe nin çal flmalar neler? Hacettepe Üniversitesi her y l yaklafl k milyon YTL gibi önemli bir tutar Ar-Ge için kendi kaynaklar ndan harc yor. Bunun yar - dan fazlas sa l k bilimleri alan nda oluyor. Üniversitelerin önemli Ar-Ge merkezlerinden biri de teknoloji gelifltirme merkezleri olan teknoparklard r. Üniversitemiz teknokenti sa l k alan nda uzmanlaflm fl durumda. Bu sayede Türkiye deki sa l k Ar-Ge sine önemli katk lar sa lan yor. Bunun yan s ra üniversitemiz pek çok sanayi kuruluflu ile anlaflma ve protokoller arac l ile Ar-Ge ye yönelik iflbirlikleri yap yor. Bu tarz bir iflbirli i anlaflmas özellikle nöroradyolojik giriflim ve koroner damarlar n BT ile görüntülenmesi alanlar nda Siemens ile imzaland. Bu anlaflma çerçevesinde pek çok yaz l m henüz piyasaya sunulmadan araflt r c lar m z taraf ndan kullan l yor. Onlar n önerileri ve yorumlar ise mühendislere ürün gelifltirmede yol gösteriyor. Böylelikle her iki taraf önemli yararlar sa l - yor. Üniversitemiz araflt r c lar kaynak harcamadan yeni yaz l mlara kavufluyor ve pek çok araflt rmada öncü oluyor, onlar n geri bildirimleri ise ilgili firman n ürününü daha iyiye gelifltirmesini sa l yor. Bu alanda Sie- Gelecek&Trendler 17

18 18 MOLEKÜLER TIP Hacettepe Üniversitesi mens ile gerçekten verimli bir iflbirli i içinde oldu umuzu düflünüyorum. Yeni teflhis ve tedavi teknolojileri doktor ve hastalara nas l faydalar sa l yor, geçmifltekinden farkl ne gibi kolayl klar sa l yor? Teflhis ve tedavide teknoloji, temelde daha h zl ve daha etkin tan ya ulafl lmas n ve daha etkin tedaviyi sa l yor. Örne in, gö sü a r yan bir hastan n koroner damarlar nda bir darl k olup olmad sorusuna yan t ar - yorsan z, ya EKG çekip traseye bak p indirekt olarak kalpte bir sorun olup olmad n bulmaya çal fl rs n z, ya da hastay anjiografi masas na al p kalbe kadar bir kateter ile gidip damarlarda gerçekten bir fley olup olmad - n anlamak için anjiografi yapars n z. Birinci yöntemde hata flans n z çok yüksektir. kinci yöntemde ise teknoloji kullanarak do ru tan ve tedavi olas l n ve h z n art r yorsunuz. Ancak, ikinci yöntem beraberinde baz komplikasyonlar n da riskini getiriyor. Yani, tan ve tedavi u runa hastay küçük de olsa risk ile karfl karfl ya getiriyorsunuz. Günümüzde ise art k, BT ile koroner anjiografi var. Yani, hem damar çok h zl bir flekilde ve do rulukla görüntüleyebiliyorsunuz hem de hastaya klasik anjiografinin risklerini sunmuyorsunuz. Bir anlamda çok daha ileri teknoloji kullan m ile tan ve tedavide daha yüksek h z ve do ruluk elde ederken, iflleme ba l riskleri de minimize edebiliyorsunuz. nan yorum ki çok yak n bir gelecekte bu tür noninvaziv ifllemler sa l k sektöründe her alanda, çok yüksek do ruluk pay ile ve yayg n olarak kullan lmaya bafllanacak. Erdal pekeflen Foto raflar: Bar fl Oral KAMUNUN LG S DEVAM ED YOR Son 4 y ldaki de iflim Son 3-4 y la kadar her zaman sa l kta teknoloji yat r mlar nda kamu liderli i söz konusuydu. Kamuda da üniversite hastaneleri genellikle öncü rolü oynad. Ancak son 3-4 y ld r özellikle aleyhe yap lan mevzuat düzenlemeleri ve kaynak k s tl l klar üniversite hastanelerinin bu öncü rollerini devam ettirmede çok güçlük çekmelerine neden oluyor. Yine de var olmalar Ar-Ge, e itim ve ö retime ba l olan üniversiteler, özellikle araflt rma fonlar arac l ile son kaynaklar n da teknoloji yat r mlar na harc yorlar. leri teknolojik geliflmeler sa l k sektörünün her alan nda olmas na karfl n, yo un ve pahal yat r ma en çok ihtiyaç duyulan alanlar kaç n lmaz olarak radyoloji, radyoterapi ve nükleer t p alanlar. Yeni dönem ne getirecek? Kamunun konuya ilgisi kaç n lmaz olarak devam edecek. Üniversite hastaneleri, misyonlar ndaki öncü olma fonksiyonu nedeni ile yat r m yapmak zorunda. Ancak karfl m za ç kan en büyük sorun her iki modelde de yat r m ödene i sorunu oluyor. Devlet bu konudaki yat r mlar için kaynak ay rm yor. Buna karfl n bu kurulufllar n teknoloji yat r mlar n kendi öz kaynaklar ndan, yani döner sermayelerinden karfl lamalar bekleniyor. Bu ise zaten s n rl olan kaynaklar n güçlükle teknoloji yat r mlar na aktar lmas na neden oluyor. Ayr ca, özellikle SGK ve GSS ile birlikte Medula gibi merkezi biliflim teknolojilerinin hayata geçmesi, sa l k kurulufllar n daha ciddi BT yat r mlar yapmaya itiyor. Önümüzdeki y llarda özellikle bu konuda ciddi yat r mlar görürsek çok flafl rmamak gerekir.

19

20