ELEKTRONĠK TĠCARETĠN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ. Dr. Ertuğrul AKÇAOĞLU

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ELEKTRONĠK TĠCARETĠN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ. Dr. Ertuğrul AKÇAOĞLU"

Özge Erol
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ULUSAL VE ULUSLARARASI PERSPEKTĠFTEN ELEKTRONĠK TĠCARETĠN VERGĠLENDĠRĠLMESĠ Dr. Ertuğrul AKÇAOĞLU MALĠ AKADEMĠ YAYINLARI

3 Mali Akademi Yayınları Akademi Serisi Yayın Nu : 1 ISBN :

4 GENEL DAĞITIM YETKĠN Basım Yayım ve Dağıtım A.ġ. Strasburg Caddesi No: 31/A Sıhhiye / ANKARA Tel : 0 (312) (35) Faks: yetkin@yetkin.com.tr Yayınevi Sertifika No: Yayına Hazırlayan Baskı : Çiğdem GÜNER : YETKĠN BASIMEVĠ Kazım Karabekir Caddesi No: 95/ Tel: 0 (312) ANKARA

Faks: 229 87 85 e-mail: yetkin@yetkin.com.

5 TEġEKKÜR ÇalıĢmamın * her aģamasında desteklerini, kaynaklarını, eleģtirilerini ve en önemlisi güvenlerini hiç esirgemeyen hocalarım Prof. Dr. Muallâ ÖNCEL ve Prof. Dr. Mustafa AKKAYA ile meslektaģlarım, kürsü arkadaģlarım Yrd. Doç. Dr. Hakan FURTUN, Yrd. Doç. Dr. Cenker GÖKER ve Dr. Ġnci SOLAK AKMAN a içtenlikle teģekkür ederim. Prof. Dr. Yüksel ERSOY, Av. Görkem ERSOY ve Av. Evrim HAMAMCIOĞLU na çalıģmamı kaleme aldığım dönemde sağladıkları sıcak çalıģma ortamı için çok teģekkür ederim. Prof. Dr. Nami ÇAĞAN, Prof. Dr. Nurettin BĠLĠCĠ ve Yrd. Doç. Dr. Bülent ALGAN a çalıģmamı inceleyerek sağladıkları katkılar için ayrı bir teģekkür borçluyum. Çiğdem GÜNER e de çalıģmamın yayınlanma sürecini yönettiği, tashihlerini ve mizampajını dikkat ve özveriyle gerçekleģtirdiği için çok teģekkür ederim. Mensubu olmaktan onur duyduğum Ankara Hukuk un tüm akademik ve idari kadrosu desteklerini, dostluklarını benden hiçbir zaman eksik etmediler. Her birine ayrı ayrı teģekkür ederim. Son olarak, tüm kalbimle aileme teģekkür ederim. Okuyacağınız satırlardaki doğrular onlara, yanlıģlar bana aittir. Dr. Ertuğrul AKÇAOĞLU Ocak 2012 Ġdil - ġirnak * Bu çalıģma Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Doktora Programı nda hazırlanmıģ ve Prof. Dr. Mualla ÖNCEL, Prof. Dr. Nami ÇAĞAN, Prof. Dr. Nurettin BĠLĠCĠ, Prof. Dr. Mustafa AKKAYA ve Yrd. Doç. Dr. Bülent ALGAN dan oluģan jüri tarafından oybirliğiyle baģarılı bulunmuģtur.

Görkem ERSOY ve Av. Evrim HAMAMCIOĞLU na çalıģmamı kaleme aldığım dönemde sağladıkları sıcak çalıģma ortamı için çok teģekkür ederim. Prof. Dr.

7 İÇİNDEKİLER KISALTMALAR... XV KAYNAKÇA... XIX GİRİŞ VE KONUNUN BELİRLENMESİ...1 I. BÖLÜM ELEKTRONİK TİCARETİN TEMEL KAVRAMLARI A. Kavram ve Kapsam Sorunu Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu nun Tanımı Dünya Ticaret Örgütü nün Tanımı Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı nın Tanımı...4 a) Geniş Anlamlı Tanım...5 b) Dar Anlamlı Tanım Avrupa Komisyonu nun Tanımı...6 a) Dolaylı Elektronik Ticaret...7 b) Doğrudan Elektronik Ticaret Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı nın Tanımı Elektronik Ticaret Hukuk Çalışma Grubu nun Tanımı Tanımların Değerlendirilmesi...8 B. Elektronik Ticaretin Gelişimi Küreselleşme ve Teknolojideki Gelişmeler Türkiye de İnternet ve Elektronik Ticaretin Gelişimi Türkiye de Elektronik Ticaretle İlgili Kurul ve Kuruluşlar a) Bilim Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) b) Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu c) İnternet Üst Kurulu d) Kamu Net Üst Kurulu e) İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME) C. Elektronik Ticaretin Şekilleri (Tasnifler) Doğrudan-Dolaylı Elektronik Ticaret İşletmelerle Tüketiciler Arasında Elektronik Ticaret (B2C) İşletmeler Arasında Elektronik Ticaret (B2B) VII

..5 b) Dar Anlamlı Tanım...5 4. Avrupa Komisyonu nun Tanımı...6 a) Dolaylı Elektronik Ticaret...7 b) Doğrudan Elektronik Ticaret...7 5. Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı nın Tanımı...7 6.

8 4. İşletmelerle Devlet Arasında Elektronik Ticaret (B2G) Devletle Vatandaşlar Arasında Elektronik Ticaret (G2C) Tüketiciler Arasında Elektronik Ticaret (C2C) D. Elektronik Ticarette Kullanılan Araçlar EDI İnternet ve World Wide Web a) İnternet b) World Wide Web c) Sunucular İntranetler Ekstranetler E. Elektronik Ticaretin Geleneksel Ticaretten Ayırt Edilmesi Mallar Bakımından Hizmetler Bakımından F. İnternet in Vergilendirmeye Etki Eden Nitelikleri II. BÖLÜM ELEKTRONİK TİCARET AÇISINDAN VERGİLENDİRMENİN TEMEL İLKE VE KAVRAMLARI A. Vergilendirmenin Temel İlkeleri Tarafsızlık a) Sermaye İhracı Bakımından Tarafsızlık b) Sermaye İthali Bakımından Tarafsızlık c) Tarafsızlığa Yüklenen Diğer Anlamlar Verimlilik Adalet ve Hakkaniyet a) Yükümlüler Arası Eşitlik b) Uluslararası Eşitlik Kesinlik Esneklik B. Vergilendirme Yetkisinin Meşruluğunu Açıklayan Görüşler Ülkesel Egemenlik (Mülkilik) Teorisi Siyasi Bağlılık Doktrini Takas Teorisi Ödeme Gücü İlkesi Ekonomik Bağlılık Doktrini Türk Hukukunda Geçerli Görüş VIII

Elektronik Ticaretin Geleneksel Ticaretten Ayırt Edilmesi... 26 1. Mallar Bakımından... 27 2. Hizmetler Bakımından... 28 F. İnternet in Vergilendirmeye Etki Eden Nitelikleri... 28 II.

9 C. Vergilendirme Yetkisinin Kullanımı Kaynak Esaslı Vergilendirme Yerleşme Esaslı Vergilendirme D. Vergilendirme Yetkisi İhtilaflarının Sonuçları Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçırma Çifte Vergilendirme E. Vergilendirme Yetkisi İhtilaflarının Giderilmesi Tek Yanlı (Ulusal) Çözümler Türk Hukuku Bakımından Tespitler Çok Yanlı (Uluslararası) Çözümler-Vergi Anlaşmaları F. Vergi Anlaşmalarının Gelişim Süreci Uluslararası Ticaret Odası (ICC) Milletler Cemiyeti a) İktisatçıların Raporu, b) Teknik Uzmanların Raporları, 1925& c) Meksika ve Londra Modelleri, 1943& OEEC/OECD BM, ABD ve Türk Modelleri a) Birleşmiş Milletler Modeli b) Amerika Birleşik Devletleri Modeli c) Türk Modeli III. BÖLÜM ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİNİN GENEL ÇERÇEVESİ A. Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesine İlişkin Çalışmalar Ulusların Yaklaşımları a) Amerika Birleşik Devletleri (1) Hazine Raporu (2) Beyaz Saray Raporu (3) İnternet Vergi Özgürlüğü Yasası b) Avustralya c) Kanada d) Fransa e) Hindistan f) Japonya g) Birleşik Krallık IX

.. 46 3. Çok Yanlı (Uluslararası) Çözümler-Vergi Anlaşmaları... 47 F. Vergi Anlaşmalarının Gelişim Süreci... 49 1. Uluslararası Ticaret Odası (ICC)... 49 2. Milletler Cemiyeti.

10 h) Hollanda Uluslarüstü Yaklaşım-Avrupa Birliği Uluslararası Yaklaşım-OECD a) Konferanslar (1) Turku Konferansı (2) Ottawa Konferansı b) Çalışma Heyetleri ve Teknik Danışma Grupları (1) 1 Numaralı Çalışma Grubu (2) Elektronik Ticaretten Kaynaklanan Anlaşma Nitelendirme Sorunlarıyla Görevli Teknik Danışma Grubu (3) Ticari Kazançların Vergilendirilmesine İlişkin Mevcut Anlaşma Hükümlerini İzlemekle Görevli Teknik Danışma Grubu IV. BÖLÜM ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİNDE OECD NİN ÇÖZÜM ÖNERİSİ A. Genel Olarak B. Gelirin Niteliğinin Belirlenmesi Elektronik Ticaret Bağlamında Anlaşmalardaki Nitelendirme Normlarının Gelişiminin Ana Hatları Nitelendirme Sorunları a) Ticari Kazanç-Gayrimaddi Hak Bedeli (Royalty) Ayrımı (1) Bilgisayar Yazılımlarının (Programlarının) Anlaşmalarda Nitelendirilmesi (2) Diğer Elektronik Ticaret İşlemlerinin Anlaşmalarda Nitelendirilmesi (a) Ticari Kazançlar ve Telif Hakkının Kullanımı veya Kullanım Hakkı İçin Yapılan Ödemeler (b) Ticari Kazançlar ve Know-How İçin Yapılan Ödemeler (c) Ticari Kazançlar ve Sınai, Ticari veya Bilimsel Ekipmanın Kullanımı ya da Kullanım Hakkı için Yapılan Ödemeler (i) Dijital Ürünler (ii) Bilgisayar Ekipmanları b) Alternatif Anlaşma Hükümlerine Göre Elektronik Ticaretten Kaynaklanan Diğer Nitelendirme Sorunları (1) Hizmet İfası (2) Teknik Hizmet Bedelleri X

.. 73 (3) Ticari Kazançların Vergilendirilmesine İlişkin Mevcut Anlaşma Hükümlerini İzlemekle Görevli Teknik Danışma Grubu... 74 IV.

11 (a) Teknik Hizmetler (b) İdari Hizmetler (c) Danışmanlık Hizmetleri (d) Karışık Ödemeler C. İşyeri Kavramı İşyeri Kavramının Tarihçesi OECD Model Anlaşmasında İşyerinin Türleri a) İşyeri (Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Sabit Yer) (1) Tanım (2) Analiz (a) Nesnel Koşullar (i) İş Yeri (Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Yer) (ii) Sabit Olmak (b) Öznel Koşullar (i) Kullanım Hakkı (ii) Devamlılık (c) İşlevsel Koşullar (i) Ticari Faaliyet (ii) Bağlantı b) Temsilci-İşyeri (Varsayımsal İşyeri) (1) Tanım (2) Analiz Elektronik Ticarette İşyerinin Sorgulanması a) Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Sabit Yer Tanımının Elektronik Ticarete Uygulanması (1) İşyeri (2) Sabit Olmak (3) Kullanım Hakkı (4) Devamlılık (5) Ticari Faaliyet (6) Bağlantı b) Temsilci-İşyeri (Varsayımsal İşyeri) Tanımının Elektronik Ticarete Uygulanması (1) Bir Temsilci-İşyeri Olarak Web Sitesi (2) Bir Temsilci-İşyeri Olan İnternet Servis Sağlayıcıları OECD nin İşyeri Tanımını Elektronik Ticarete Uygulamasına Ulusların Yaklaşımları XI

.. 91 (i) İş Yeri (Ticari Faaliyetin Sürdürüldüğü Yer)... 92 (ii) Sabit Olmak... 93 (b) Öznel Koşullar... 93 (i) Kullanım Hakkı... 93 (ii) Devamlılık... 94 (c) İşlevsel Koşullar.

12 a) Almanya b) Arjantin c) Avustralya d) Avusturya e) Birleşik Krallık f) Çin (Hong Kong) g) Fransa h) Hindistan i) İspanya ve Portekiz j) Kanada k) Şili ve Yunanistan l) Türkiye V. BÖLÜM TÜRK HUKUKUNDA ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİ A. Yükümlülüğün Tespiti Gelir Vergisi Bakımından a) Tam Yükümlülük (1) Yerleşme Esası (a) İkâmetgah (b) Oturma Süresi (2) Vatandaşlık b) Dar Yükümlülük Kurumlar Vergisi Bakımından B. Gelirin Kaynağının Tespiti Gelir Unsurlarının Niteliğinin Tespiti a) Gayrimaddi Hak Bedelleri (Gayrimenkul Sermaye İratları) (1) Bilgisayar Yazılımları (Programları) (2) Telif Hakkı Bedelleri (3) Know-How Ödemeleri (4) Malzeme ve Teçhizat Bedelleri (5) Kurumlar Vergisi Kanunu nun 30. Maddesi (6) İdarenin Görüşü b) Hizmet Bedelleri Gelirin Elde Edildiği Yerin Tespiti a) İşyeri XII

.. 115 a) Tam Yükümlülük... 115 (1) Yerleşme Esası... 116 (a) İkâmetgah... 116 (b) Oturma Süresi... 117 (2) Vatandaşlık... 118 b) Dar Yükümlülük... 118 2. Kurumlar Vergisi Bakımından... 119 B.

13 (1) Nesnel Koşullar (2) Öznel Koşullar (3) İşlevsel Koşul b) Daimi Temsilci VI. BÖLÜM ELEKTRONİK TİCARETİN VERGİLENDİRİLMESİNDE ALTERNATİF ÇÖZÜM ÖNERİLERİ A. Bit Vergisi B. Vergi Tabanının Erozyona Uğraması Yaklaşımı C. Ekonomik Eşik Yaklaşımı D. Formüle Dayalı Vergilendirme E. OECD nin Alternatifleri DEĞERLENDİRME VE SONUÇ XIII

Bit Vergisi... 139 B. Vergi Tabanının Erozyona Uğraması Yaklaşımı... 141 C. Ekonomik Eşik Yaklaşımı.

Benzer belgeler

ULUSLARARASI VERGİLENDİRME

ULUSLARARASI VERGİLENDİRME Prof. Dr. Osman PEHLİVAN Karadeniz Teknik Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü Öğretim Üyesi osmanpehlivan@ktu.edu.tr Prof. Dr. Ersan ÖZ Pamukkale Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü Öğretim Üyesi ersanoz@pau.edu.tr