OSMANLI DAN CUMHURYET E MSYONER, ERMEN, TERÖR VE AMERKA DÖRTGENNDE TÜRKYE

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "OSMANLI DAN CUMHURYET E MSYONER, ERMEN, TERÖR VE AMERKA DÖRTGENNDE TÜRKYE"

Transkript

1 OSMANLI DAN CUMHURYET E MSYONER, ERMEN, TERÖR VE AMERKA DÖRTGENNDE TÜRKYE Doç. Dr. M. Metin HÜLAGÜ * Amerika Birleik Devletleri ile Osmanlı Devleti arasındaki ilikilerin balangıç tarihi 19. asırın ilk yıllara kadar uzanır. ki devlet arasındaki ilk münasebetler siyasî olmaktan ziyade ticarî, dinî ve kültürel boyutlu bir gelime izlemitir. Osmanlı idaresindeki Anadolu ve Ortadou topraklarının yeraltı ve yer üstü kaynakları bakımından zenginlii, sahip olduu pazar nitelii ve ulaım olanakları 1830 lu yıllardan itibaren Amerika Birleik Devletlerinin ilgisini çekmitir. Amerika Birleik Devletleri; Osmanlı Devleti ile imzaladıı daha ilk anlamadan ve ticari alandaki ilk yakınlamadan itibaren bu toprakların ve barındırdıı zenginliin kendi çıkarları adına ne tarzda, hangi ölçülerle ve toplumun hangi kesimleriyle yakın münasebetler kurularak elde edilebileceini aratırmaya yönelmitir. Bu politikanın sonucu olarak Osmanlı topraklarında yaayan ve özellikle Anadolu corafyasında hayat sürmekte olan Ermeniler, bu ilikilerde ve ön görülen Amerikan hedeflerinin gerçekletirilmesinde önemli bir unsur olarak kabul görmü ve Amerika Birleik Devletleri için büyük bir önem arz etmilerdir. Amerika Birleik Devletleri ile Ermeniler arasında ilk münasebetlerin kurulmasına, Ermenilerin Amerika Birleik Devletleri nin menfaatlerini gerçekletirmede bir maa haline getirilmesine ise Amerikan misyonerleri aracılık etmilerdir. Hıristiyanlıı tanıtma, yayma ve yeni inanırlar kazanma demek olan misyonerlik Hıristiyanlıın temel özelliklerinden biri olmutur. Bu politikayla misyonerlik Hıristiyanlık kadar eski ve köklü bir dinî unsur haline gelmitir. Daha sonraki tarihlerde örgütlü bir kurum olarak vücut bulacak, amaçlı ve uurlu bir dinî tebli faaliyeti balatacak olan bu meslein öncüleri Havariler olmutur 1. Balangıçta bu minvalde bir mana taıyan misyonerlik kelimesi zamanla, özellikle on yedinci asırdan itibaren, yeni anlamlar kazanarak, dalalet ve sapıklık içerisinde bulunduuna inanılan toplumlara hidayet yolunu gösterme çabası yanında, ticarî, siyasî ve kültürel amaçlarla dier toplumlara gönderilme anlamlarını da içerecek ekilde bir kullanım kazanmıtır. Dolayısıyla misyoner temelde bir din adamı demektir. Fakat misyonerler, dünyanın dört bir tarafına yayılmı olmalarından, bulundukları belde ve bölgelerin dinî karakterlerini, nüfus, dil ve kültür yapılarını, * Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öretim Üyesi, Kayseri. 1 Osman Cilacı, Hıristiyanlık Propagandası ve Misyoner Faaliyetleri, Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1982, s. 7; Hidayet M. Vahapolu, Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, 2. Bas., Boaziçi Yayınları, stanbul 1992, s. 25. Bazı aratırmacılar da Hz. sa nın ve havarilerinin yapmı olduu dini yayma çalımalarının, tekilât halinde yapılan organize bir faaliyet olmadıı, sadece tebli amacı taıdıı düüncesiyle bu dönemdeki çalımalara misyoner faaliyetleri olarak bakmamak lazım geldiini belirtmektedirler. Bkz.: aban Kuzgun, Misyonerlik ve Hıristiyan Misyonerliinin Douu, Erciyes Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, No. 1, Cumhuriyetin 60. Yılına Armaan, Kayseri 1983, s

2 yeraltı ve yer üstü kaynaklarını tetkik ve tespit etme noktasında yapmı oldukları çalımalar dolayısıyla, bir baka yönüyle de "tarih-toplum-kültür aratırmacısı" 2 olmulardır. Osmanlı corafyasında misyonerlik faaliyetlerinin tarihi aratırmaların yabancılık duyduu bir konu deildir. Bilindii gibi, Anadolu'da faaliyet göstermeye balayan ilk misyoner grubu daha 1220 yılında stanbul'a gelen Saint François tarikatına mensup Franciscain rahiplerinden Katolik Kapusenler (Freres Mineurs) olmutur. Bugün sadece Conventueller diye anılan bu rahipler stanbul'a gelen en eski Katolik misyonerleri idiler. Bu misyonerlerin stanbul'da yaptıkları en önemli i Bizans ve Roma kiliselerinin birletirilmesini gerçekletirmek, yani Greklerin katoliklemelerine çalımak olmutur. Conventual rahipleri ayrıca öretim iiyle de megul olmulardır. Ancak bu noktadaki çalımaları belki dierlerine nispetle biraz daha sınırlı olarak stanbul'un fethinden önce olduu gibi sonrasında da, Latin kiliselerinin yanında bulunan okullarda, kilise ruhanî dairesinde oturan Latin ailelerinin çocuklarını okutmaktan veya kilisede görev alacak çocukları kilise okullarında okutmaktan ibaret kalmıtır 3. Osmanlı ülkesine giren ikinci grup Katolik misyoner grubu Dominikenlerdir. Bir iddiaya göre bunların stanbul'a gelii 13. yüzyılın ilk yarısı içinde, baka bir iddiaya göre ise aynı yüzyılın ikinci yarısında gerçeklemitir. Osmanlı topraklarında faaliyete balayan dier bir Katolik misyoner grubu da Cezvitler olmutur Kasımının sekizinci günü be kiilik bir grup hâlinde Osmanlı ülkesine ayak basan Cezvit misyonerleri aynı yılın 18 Kasımı nda St. Benoit Manastır ve Kilisesi'ne yerletirilmilerdir. Yerleir yerlemez yaptıkları ilk ilerden biri ise burada hemen bir okul açmak olmutur. Cezvitler, tarikatlerinin 1773 yılında Papa XIV. Clement tarafından lavedilmesine kadar, Rumlar ve Ermeniler arasında, 190 yıl süreyle stanbul'da faaliyetlerini sürdürmekten geri durmamılardır. stanbul'a Cezvitler'den sonra gelen dier bir misyoner grubu ise Capucinsler olmutur Temmuzu nun yedisinde üç kiilik bir Capucin misyoner grubu stanbul'a gelmi ve St. Georges Kilisesi'ne yerleerek, Cezvitler gibi onlar da, kilise bünyesinde açtıkları bir okul ile eitim alanında kendilerini ispatlamaya çalımılardır. Fransa, Colbert Hükümeti zamanında bu misyonerlerin eitim faaliyetlerinden faydalanmak istemi ve Osmanlı Devleti'ndeki Fransız elçiliine ve konsolosluklarına tercüman yetitirmek maksadıyla Krallık Ticaret Meclisi 18 Kasım 1669 tarihinde her üç yılda bir kere Fransa'dan Capucinlerin stanbul ve zmir'deki okullarına altı dil olanı gönderilmesine karar vermitir. 1718'de alınan son kararla da Capucinler'in stanbul'daki okulunda on iki dil olanı bulundurulmutur 4. Osmanlı ülkesinde faaliyet gösteren ikinci gurup misyonerler ise Protestanlar olmutur. Daha ngiltere Cumhuriyeti'nin ilan olunduu 1646 yılında Londra'da yer alan yeni Parlamento Hıristiyanlıın neri için bir cemiyet tekili cihetine gitmitir. 1698, 1792 ve 1805 tarihlerinde bu cemiyet mevcut tekilatını, yaptıı atılımlarla daha geni bir alana yaymaya çalımıtır. Osmanlı Devleti'nin siyasî durumunun sunduu imkânlar ve Katolik misyonerlerin faaliyetlerini hızla sürdürmelerine engel olma arzusu, Protestan misyonerlerini Osmanlı ülkesindeki çalımalarını 19. asrın ilk yarısında bir kez daha gözden geçirmeye ve etkinlik salayıcı tedbirler almaya sevk etmitir. Yapılan çalımalar ilk bata ve bakıta dinî ve mezhebî nitelikli bir çerçeve içinde görünmü olsalar bile, gerçekte ngiltere'nin Fransa ve Rusya'ya karı Osmanlı ülkesinde kullanabilecei Protestan kitlenin meydana getirilmesi çalımasından baka bir ey olmamıtı. Daha sonra 19. yüzyılda ngiltere'nin çounlukla yürüttüü Protestanlık faaliyetlerine Amerikan Protestan faaliyet gurupları da katılmıtır. Amerika Birleik Devletleri siyasi bir teekkül haline gelmede gecikmi olması dolayısıyla her sahada olduu gibi, dier devletlere nispetle, misyonerlik faaliyetleri konusunda da geç kalmı, ancak böyle olmasına ramen netice itibariyle kendi adına elle tutulur bir baarıyı gerçekletirme istidadı gösterebilen bir ülke olmutur. 2 Necmettin Tozlu, Osmanlı mparatorluunda Misyoner Okulları Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, c. 5, Nurettin Polvan, Türkiye'de Yabancı Öretim, c. I, Milli Eitim Bakanlıı Yayınları, stanbul 1952, s. 66 ve Ayrıntılı bilgi için bkz. Polvan, a.g.e., s

3 Bilindii gibi Osmanlı topraklarında yaayan Katoliklerin koruyuculuunu Fransa ve Avusturya, Ortodoksların koruyuculuunu ise Rusya üstlenmitir. Adı geçen bu üç devlet 1840 tarihinden itibaren Lübnan ve Suriye bölgelerinde Müslümanlarla Hıristiyanlar arasında meydana gelen çatımalardan faydalanarak kendi mezheplerinden olanları himaye etmek bahanesiyle olaylara müdahale etmiler, bu vesileyle nüfuzlarını kuvvetlendirmeye çalımılardır. Böyle bir gelime ise ngiltere yi, bölgede etkin hale gelme politikası güden dier devletlerin nüfuzlarını dengede tutabilmek için, mezhebî bir himaye kurma siyasetini gütmeye sevk etmitir. Fakat böyle bir himayeye konu tekil edecek bir Protestan topluluu bulunmadıı için de önce böyle bir topluluu vücuda getirmek üzere harekete geçmi, 1840 yılında Kudüs'te bir Protestan mabedi ina etmek üzere Osmanlı Devleti nden müsaade olunmasını istemitir. Babıâli önceleri bu talebe pek sıcak bakmamı ise de nihayet 1842 de Kudüs'te ilk Protestan kilisesinin tesisi mümkün olabilmitir. Bu ilk adımın gerçekletirilmesinin ardından kurulan bu yeni kilise için Protestan müntesipler temin etmenin mücadelesine balanmıtır. ngiltere, Amerika Birleik Devletleri ve Almanya'dan gelen muhtelif Protestan misyonerleri, özellikle ngiliz konsoloslarının maddî ve manevî destekleri sayesinde, baka din ve mezheplere mensup halkı Protestan yapmak üzere hummalı bir faaliyete balamılardır 5. Dolayısıyla Türkiye ye gelen ilk Protestan misyonerleri 1804'ta kurulmu olan British and Foreign Bible Society ye mensup din adamları olmulardır. Bunlar, çalımalarına öncelikle zmir ve çevresinden balayarak, misyoner faaliyetleri açısından Asya nın anahtarı olarak kabul edilen Anadolu nun içlerine doru ilerlemeye gayret etmilerdir 6. Önceleri ngiltere nin yönlendirip destekledii Protestan misyoner ve misyonerlik faaliyetleri, bu tür çalımalara biraz gecikmeli olarak katıldıını belirttiimiz Amerika Birleik Devletleri tarafından, 19. asrın ilk çeyreinden 20. asrın ilk çeyreine kadar yaklaık bir asrı kapsayacak bir dönem içinde gayet hızlı ve etkin bir ekilde sürdürülecektir. Böylece Osmanlı topraklarında açılan ve açılacak olan mabet, hastane, yetimhane, okul ve benzeri kurumlar vasıtasıyla mezhep propagandalarına giriilecek, bir taraftan Ermeniler Protestanlatırılmaya, bir Protestan topluluun oluması ve palazlanması için çalıılırken dier taraftan ise Osmanlı ülkesinde yava yava vücut bulmaya balayan Protestan cemaat üzerinde himaye hakkı elde edilmek istenecektir. Önceleri sade ve yalın bir talep, akabinde ise bir hak olarak elde edilmeye çalıılacak olan bu imtiyaz arayıı, ileriki satırlarda görülecei üzere, zaman zaman Osmanlı idaresi ile Amerika Birleik Devletleri ni karı karıya getirecektir. Bu tür ihtilaflar iki devlet arasında siyasi krizlerin domasına yol açmanın ötesinde, ileriki yıllara hazırlık olmak üzere Amerika Birleik Devletleri tarafından, Ermeni Meselesi diye adlandırılan bir meselenin de yava yava ortaya çıkmasının ilk adımları atılmaya, alt yapısı oluturulmaya, o gün için Osmanlı Devleti ne karı, bugün ise Türkiye Cumhuriyeti aleyhinde kullanılacak olan bir kadro yetitirilmeye 7 balanmıtır. Misyonerler genel olarak sabırlı, çalıkan, feragat sahibi, sır saklamasını bilen kimseler olmak gibi çok yönlü hususiyetlere sahip olmulardır. Misyonerlik her ne kadar dinî bir mana taımısa da misyoner faaliyetleri sadece dinî esaslar çerçevesinde yapılmakla sınırlı kalmamı, yapılan faaliyetler siyasî, iktisadî, içtimaî ve idarî alanlardaki her türlü çalımayı kapsayacak ekilde oldukça geni ve çok farklı amaçlara yönelik olarak yürütülmütür. Hatta gerektiinde, Roma mparatorluu yahut Osmanlı Devleti tarihinde yaanan bir dizi örnekte olduu gibi, kurulu düzeni deitirmeye veya yıkmaya yönelik isyan ve ayaklanmalara rehberlik etmek veya bu tür olaylara itirak etmek gibi bir noktaya kadar uzanmıtır. Bu durumdan dolayıdır ki 18. asır Fransız yazar ve filozoflarından Voltaire ( ) misyonerleri koyun postuna girmi ejderhalar olarak tavsif etmi ve dünyayı bin dört yüz yıl kana boyadıklarına 8 inanmıtır. 5 A. Alper Gazigiray, Osmanlılardan Günümüze Kadar Vesikalarla Ermeni Terörünün Kaynakları, stanbul 1982, s Kamuran Gürün, Ermeni Dosyası, stanbul 1988, s Gazigiray, a.g.e., s Tozlu, a.g.m., s

4 Osmanlı Devleti ile Amerika Birleik Devletleri arasındaki ilikilerin balaması ve gelimesi açısından ticarî faaliyet ve münasebetlerin ilk ve temel unsurlardan biri olduunu belirtmitik. Bunun böyle olmasında ve belirli bir seviyeye ulamasında ise Amerikan misyonerlerinin küçümsenmeyecek bir payı olduu aikârdır. Zira misyonerlerin dinî çalımaların yanında megul oldukları dier bir alan da malî ve iktisadî konular, Osmanlı ülkesinin yeraltı ve yerüstü zenginlikleri ile potansiyel ticaret hacmi olmutur. Bu noktalarla birçok Amerikan misyoneri megul olmu, içinde bulunduu bölgenin haritalarını çizmi, resimlerini çekmi, yeraltı zenginliklerine ulaabilmek için zenginlii muhtemel olan yerlerde, bir takım vesileler ve isimler altında, fırsat buldukça kuyular açtırmı ve kazılar yaptırmıtır. Yemen'de faaliyet gösteren ve esas ismi G. Wayman Bury iken niyetini ve kimliini gizleyerek takma ad kullanma yoluna giden Abdullah Mansur bu tür çalımalar içerisindeki misyonerlerden sadece birisi olmutur. Sivas ta bulunan Amerika konsolosu ise hazırladıı raporlarla, Amerikan emperyalizminin ve ona aracılık eden kurumların Anadolu'nun engin zenginliine, maden kaynaklarına ve genel yapısına dikkatini çekmeye 9 çalımıtır. Amerikan misyonerleri bir taraftan yaptıkları tespit ve çalımalarla Osmanlı topraklarında yer alan zenginliklerden ve sunulan imkânlardan kendi ülkeleri ve halkları lehine azami derecede faydalanmaya çalıırken, dier taraftan ise Osmanlı ülkesinin iktisadî, malî ve sanayi alanlarında gelimesini önleyici giriimler içerisinde olmulardır. Örnein yerli sanayiin güçlenmesi yolunda gümrük hadlerinin yüzde elli oranlarına kadar yükseltilmi olması misyonerleri derinden rahatsız etmi, bu tür uygulamaların son bulması için youn bir çaba sarf etmelerine yol açmıtır. Bu noktada vermi oldukları mücadele bir taraftan bu tür uygulamaların son bulmasını salarken, dier taraftan ise Osmanlı sanayiinin gelimesini önleyen nedenlerden birisini oluturmutur. Mr. Hamlin in ifadesi ile: "Ne zaman ki, hükümetin bu politikası özellikle ngiltere tarafından tamamıyla yıkılmı, Türkiye'nin sanayisi çökmü ve ülke hızlı bir zaaf süreci içerisine girmitir 10. Misyonerlerin en bariz özelliklerinden bir dieri ise haber toplama ve bilgi edinme faaliyetleri olarak karımıza çıkmaktadır. Misyonerler bulundukları yerlerde ve çevre bölgelerde meydana gelen olayları, hadiseleri ve bunların nedenlerini bir kısım siyasî makamlara ve balı bulundukları merkezlere rapor etmilerdir. Örnein Anadolu da dört sene Amerika Birleik Devletleri adına misyonerlik faaliyetinde bulunmu olan Frederic Davis Garin, Osmanlı topraklarında Ermeni Buhranı ve 1894 Kıtali ile Vukuat-ı Mukaddimesi ve Tafsilatı adı altında Ermenileri haklı gösteren bir kitap neretmitir 11. Yine Amerika Birleik Devletleri adına Van da faaliyet gösteren baka bir misyoner Ermeni Buhranı balıı altında Sason hadiselerine dair bir kitap kaleme almı ve Londra da birçok kimseye nüshalarını göndermitir 12. Merzifon Anadolu Koleji ni idare eden Amerika misyonerlerinden biri tarafından Ermenilerin Ankara da yargılanmalarını ve bu yargılama dolayısıyla ortaya çıkan durumu konu alan bir makale Presbiterian adındaki ngiliz gazetesinde neredilmitir 13. Yine Standard Gazetesi nde bir kısım misyonerlerle Madam Tomayan tarafından gönderilmi olduu tahmin olunan Ankara Mahkemesi nin konu edildii bir mektup yayımlanmıtır 14. Yine Van ve Bitlis te bulunan iki Amerikalı misyoner bölgelerindeki yerel çatımaları Erzurum da bulunan ngiliz konsolosu Mr. Zahrab a iletmilerdir 15. Beraberinde iki pasaport taıma imkânı bulan, ngiliz ve Osmanlı kimlii ile halk arasında dolaan, onlar gibi 9 Bu tür raporlara örnek olması bakımından bakınız: Kayseri Sancaı Hakkında Temen Bennet Tarafından Hazırlanan Genel Rapor (1880), Çeviren: Uygur Kocabaolu, Aralık 1996, Kayseri. 10 Tozlu, a.g.m., s Babakanlık Osmanlı Arivi (Kısaca: BOA), Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Kısaca: Y.A.Hus.): Dosya No: 327; Sıra No: 61; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 338; Sıra No: 100; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 289; Sıra No: 90; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 276; Sıra No: 69; Tarih: Bu tür bilgilendirmeler için bakınız: Bilâl N. imir, ngiliz Belgelerinde Osmanlı Ermenileri ( ), Ter. inasi Orel, stanbul 1986, s. 100, 101, 108, 107, 418, 419,

5 giyinip onlar gibi konuan bir kısım misyonerler balı bulundukları devletin hedeflerini gerçekletirmede onlara azami derecede yardımcı olmaya çalımılardır 16. Bütün bunlardan dolayıdır ki misyonerler yakın ve Orta Dou daki durumla ilgili ngiliz ve Amerikan enformasyonunun temel kaynaklarından birini tekil etmilerdir 17. Amerika Birleik Devletleri nin konsolosluk mensuplarını belirlemede ve onları tayini noktasında misyoner ahsiyetlere büyük yer vermesi ve itibar etmesi, atadıı elçi, elçilik kâtibi, konsolos ve konsolos yardımcıları ve saireyi bile zaman zaman misyonerlerden seçmi olması misyonerlerin siyasî faaliyetler içerisinde bulunmalarını tevik eden en önemli unsurlardan biri olmutur. Amerika Birleik Devletleri nin bu yöndeki politikasında ısrarlı davranması ise hem misyoner faaliyetlerini sınırlamak konusunda alınan ve alınması düünülen Osmanlı tedbirlerine karı caydırıcı bir rol oynamı ve hem de misyonerlere serbestçe hareket etme cesaret ve fırsatı bahetmitir. Örnein 1894 yılında önde gelen misyonerlerden B. D. W. Henter Harput'ta bulunan Amerikan konsolosluuna konsolos yardımcısı olarak atanmak istenmitir. O günkü Osmanlı hükümeti Amerika Birleik Devletleri'nin bu kararına muhalefet etmi ve atama bir süre için ertelenmi ise de aynı göreve bir baka misyoner, Dr. Thomas H. Norton atanmıtır. Robert Koleji'nin kurucusu ve ilk müdürü Cyrus Hamlin ( ) in iki defa Amerika ya babakanlık etmi olan Grover Cleveland ( )'a Osmanlı karasularına Amerikan donanmasının gönderilmesi tavsiyesinde bulunarak saldırgan bir "gunboat" diplomasisi kıkırtıcılıı yapması örneinde olduu gibi, gerek Amerikan okullarında ve gerekse Amerikan konsolosluklarında görev yapan ve siyasetle iç içe olan misyonerler Türk-Amerikan diplomasisinin ve ikili ilikilerin ekillenmesinde önemli bir rol oynamılardır. Biraz da böyle bir yapının etkisi ve neticesi dolayısıyladır ki 1901 de Amerika Birleik Devletleri nin idaresi kendisine teslim edilecek olan ve her ne hikmetse 1906 yılında Nobel Barı Ödülü ne layık görülmü olan 26. Amerikan babakanı Theodore Roosevelt ( ) dünyada öncelikle ve herkesten evvel ezmek istedii iki ülkeden birisinin Osmanlı Devleti olduunu beyan etmitir 18. Yukarıda da ifade edildii üzere Osmanlı topraklarına ilk gelen misyonerler iktisadî, dinî, kültürel ve siyasî noktalar bata olmak üzere imparatorluu genel yapısı itibariyle tanımaya çalımılar, mühendis, seyyah, topograf, doktor ve daha deiik unvan ve sıfatlarla önemli incelemelerde bulunmulardır. Misyonerlik faaliyetleri balangıçta sadece Müslüman olmayan unsurlara deil, Osmanlı vatandaı bütün herkese hitap etmeyi amaç edinmitir. Böyle bir anlayıın gerei olarak da Amerikan misyonerleri öncelikle Müslümanlar ve nüfuzlarından faydalanmak üzere zmir'deki Yahudi dönmeleriyle ilgilenmeye balamılardır. Ancak gerek ilk keif incelemelerinden yaklaık on yıl sonra, Eli Smith ve Harrison Gray Otis Dwight adlı iki misyonerin bir yıl kadar sürmü olan ikinci aratırma gezisi ve gerekse Yahudilerin muhalefeti ve Müslümanların Protestanlatırılmasının yapılan yatırıma ve verilen emeklere demeyecei eklindeki o tarihe kadar edinilen tecrübeler neticesi bu yaklaım biçiminden vaz geçilmitir. Bunun üzerine, biraz da zorunlu olarak daha sonraları gayet mümbit bir alan olduu anlaılacak olan, ancak bu dönemde maddî ve manevî durumları fecaat arz eden... Ahlak ve maneviyatları ifsat etmi bulunan 19 Hıristiyan azınlıklar, özellikle de Ermeniler arasında çalımanın gerekli olduu kararına varılmıtır 20. Böyle bir karar ile Ermeni unsurunun din, kültür ve ekonomik çıkarları bakımından Fransa, ngiltere ve Rusya tarafından parsellenmeye çalııldıı bir devrede, ( ) Amerika Birleik Devletleri de, bir taraftan Osmanlı corafyasında kurduu misyoner örgütleri, okulları, yetimhaneleri, hastaneleriyle ve dier taraftan kendi ülkesinde Ermenilere salamı olduu imkânlarla bu unsur üzerinde etkili olmaya çalımıtır. Birinci Dünya Savaı na kadar geçen süre 16 Tozlu, a.g.m., s Gürün, a.g.e., s Tozlu, a.g.m., s Kocabaolu, a.g.m., s BOA, Y.A.Hus: Dosya No: 352; Sıra No: 89; Tarih: ; Gürün, a.g.e., s

6 zarfında da Ermenilik davasını siyasî bir düzeye getirmeyi baarabilmitir. Öyle ki Ermeniler açısından genel olarak Amerika, özel olarak ise Boston ehri 21, Ermeni Milli Mukavemet Komiteleri nin kurulması 22 ve faaliyetlerini hiç bir engel ve sınırlama ile karılamadan gayet rahat bir ekilde sürdürme fırsatı buldukları yer olmutur. Burada tekilatlanan ve mukavemet komiteleri oluturan Ermeniler bilakis Amerika daki bir kısım dini cemaat ve kurumlardan ilgi ve alaka görmüler, hatta bu tür cemaat ve cemiyetler Ermenileri müdafaa etmek üzere ortaya çıkan problemlerde Osmanlı Devleti ne iddetle aleyhtarlık etmilerdir 23. Amerikan misyonerleri tarafından Ermenilere yönelik faaliyetlerin nasıl sürdürülmesi gerektii sorusunun cevabını bulmak ve programını yapmak üzere 1860 yılında Harput'ta bir toplantı yapılmıtır. Bu toplantıda alınan ve yarım asra yakın bir süre uygulamada kalacak olan karara göre yapılacak çalımaların öncelikle üç misyon dahilinde olması benimsenmitir. Buna göre; kabaca Trabzon'dan Mersin'e çekilecek bir çizginin batısında kalan ve dierlerine nispetle öncelii ve önemli bir yeri olan ve 1832 yılında merkez haline getirilen stanbul a ilaveten Merzifon, zmit, Kayseri, Bursa, Manisa ve Sivas istasyonlarından oluan bu bölge Batı Türkiye Misyonu'nu olarak adlandırılmıtır. Bu bölge zaman zaman küçük çaplı deiikliklere uramısa da genel olarak bütünlüünü muhafaza etmitir. Sivas'ın hemen güneyinden Mersin'e, Mersin'den de Halep'e çekilen dorular içinde kalan ve merkezini Anteb in tekil ettii, Halep, Adana, Antakya ve Mara istasyonlarından meydana gelen üçgen alanı ise Merkezî Türkiye Misyonu oluturmutur. Bu iki misyonun dıında ve dousunda kalan topraklar ise Dou Türkiye Misyonu olarak benimsenmitir. Harput merkezli bu misyonun önde gelen istasyonlarını ise Harput, Bitlis, Erzurum ve Mardin 24 tekil etmitir. Son dönem içerisinde Amerika nın en önemli faaliyet alanlarından biri haline gelen ve Protestan misyonerlerinin faaliyetlerini ekillendiren ve adım talarını oluturan böyle bir yapılanmanın neticesindedir ki dünyanın paylaılmasına biraz geç fakat etkin ve hızlı bir ekilde katılmı olan Amerika Birleik Devletleri nin desteindeki Protestan misyonerlerinin çalımaları günden güne gelime imkân ve ortamı bulmutur. Bu ortamın olumasında bir dizi ikili antlamaların varlıı dikkat çeker. Bu noktada örnek olması bakımından 1830 yılında Amerika Birleik Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında imzalanmı olan ticaret antlaması zikredilebilir. Bu antlama, söz konusu adım taları içerisinde en ziyade önem arz edenlerinden biri ve Amerika Birleik Devletleri ile Osmanlı Ermenileri arasındaki ilikilerin geliiminde gerek siyasî ve gerekse iktisadî artların oluumunu salamı olması bakımlarından oldukça ehemmiyetlidir da Tanzimat Fermanı nın ilan edilmesi bu adım talarından ikincisi ve misyonerlerin Osmanlı topraklarında faaliyetlerini hızlandırmalarına imkân veren bir dier etkenidir. Amerika Birleik Devletleri ile Osmanlı Ermenileri arasındaki ilikiler 1840 lı yıllardan sonra daha büyük ve hızlı gelimelere sahne olmutur. Böyle bir deiim ve geliimin gerisinde ise Amerikan misyonerlerinin eitim alanındaki faaliyetleri, Osmanlı idaresinde meydana gelen bir kısım deiiklikler ve dolayısıyla imparatorlukta her sınıftan insanın eitime giderek artan bir ekilde ihtiyaç duyması; özellikle Tanzimat Fermanı nın saladıı atmosfer ve Protestanların müstakil bir kiliseye kavumu olmaları; dolayısıyla da ayrı bir millet olarak kabul görmeleri ve bütün bu ve benzeri gelimelerin Amerikan misyoner okullarına olan talebi artırması; misyoner okullarının nitelik ve nicelik bakımlarından bir kısım deiikliklere uraması; klasik dinî eitim anlayıı yerine daha dünyevî yahut laik diye tanımlanabilecek bir uygulamaya 25 yönelinmesi ve benzeri hususlar yer almıtır da ilan edilen Islahat Fermanı ile ngiltere ve Fransa'nın istedii ekilde bir vicdan hürriyeti prensibinin ön görülmesi, dier bir ifade ile mezhep deitirme serbestiyetinin tanınması 21 BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 225; Sıra No: 8; Tarih: 1319 L BOA, Yıldız Esas Evrakı (Kısaca: Y.E.E.): Kısım No: 11; Evrak No: ; Zarf No: 54; Kutu/Karton No: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 321; Sıra No: 68; Tarih: Kocabaolu, a.g.m., s A.g.m. ve yer. 6

7 Protestan misyonerlerin faaliyetlerini çok daha rahat ve geni bir ekilde sürdürmelerini mümkün kılmıtır. Ayrıca gerek ilan edilen fermanlar ve gerekse sürdürülmeye çalıılan yenileme çabaları neticesinde Amerikan misyonerlerinin çalımaları daha bir hız kazanmı ve gelimitir. leriye yönelik hedeflerin belirlenmesinde ise "Milletler Sistemi" ve Kapitülasyonlar" gibi istismara açık iki zayıf noktadan azami derecede istifade edilmitir. Misyonerler, ayak bastıkları ancak inançları, lisanları, siyasî ve kültürel yapıları ile yeni tanıtıkları toplumlarda kabul ve itibar görebilmelerini salayabilmek ve aynı zamanda ön gördükleri hedefe ulaabilmek için o ülke veya beldenin en ziyade ihtiyacı olan alanlarda hizmet sunmayı tercih etmi gözükmektedirler. Bu noktadan bakıldıında misyonerlik çalımasında eitimin özel bir yeri ve önemi olmutur. Kazandırılmak istenen ideallerin, ulaılmak istenen hedeflerin, toplumlara nüfuz etmenin ve genç nesle ulaabilmenin en uygun vasıtası olması dolayısıyla eitim vazgeçilmez bir durum arz etmitir. Bu nedenle Osmanlı mparatorluu XIX. yüzyıl itibariyle yabancı devletlerin eitim alanında youn bir faaliyetine sahne olmutur. Bata ngiltere ve Amerika Birleik Devletleri olmak üzere Fransa, Almanya, Avusturya, Rusya, talya ve Yunanistan gibi Avrupa devletlerinin çalımaları yanında ran gibi Orta Dou ülkesi olan bir devletin de eitim kurumları vücut bulmutur. Genel toplamları yedi yüzün üzerinde olan bu okulların yarıdan fazlasını (yaklaık 550 si, yani %77 sini) ngiliz ve Amerikan destekli Protestan okulları oluturmutur. Protestan karakterli bir kısım eitim kurumlarının gerisinde balangıçta her ne kadar maddî ve manevî açıdan ngiliz destei söz konusu olmusa da sonraki dönemlerde Amerika Birleik Devletleri daha etkin bir rol üstlenmitir. Örnein 1870 yılı itibariyle American Board of Commissioners for Foreign Mission'ın dünya genelinde eitim alanında sürdürmü olduu çalımaların, sahip olduu ilâhiyat okullarının % 25'i; yatılı kız okullarının % 45'i ve ilkokullarının ise % 44'ü Anadolu toprakları üzerinde gerçekletirilmitir. Amerika Birleik Devletleri nin üstlenmi olduu böyle bir rol ve 19. asrın ikinci yarısı ile 20. asrın balarında Protestan misyoner örgütleri ve faaliyetleri, batı sömürgecilii açısından Amerika Birleik Devletleri'ni ön plana çıkaran temel unsurlardan biri haline gelmitir 26. Anadolu toprakları üzerinde gerçekletirilmi olan bu baarı yukarıda zikri geçen üç önemli misyon bölgesi dahilinde tesis edilen, her yönüyle güçlü, donanımlı ve pratie yönelik eitim ve hizmet sunan merkezî okulların kurulması ile mümkün olabilmi gözükmektedir. Bu noktada Osmanlı topraklarında açılan ilk Amerikan misyoner okulları ise stanbul da Robert Koleji (1863) ile Suriye Protestan Kolejleri (1886) olmutur. zmir'de Milletlerarası zmir Koleji (1903), Elazı da Fırat Koleji (1859), Merzifon'da Anadolu Koleji (1863) bu eitim kurumları arasında, Tarsus, Antep, Konya, Mara, stanbul Van, Erzurum, Bitlis gibi daha baka örnekleri olmakla birlikte, en fazla dikkat çekenleri ve bata gelenleri olarak karımıza çıkar 27. Amerikan misyoner okullarının açılı gayesi sadece dinî ve etnik gurupların eitim ihtiyaçlarını karılamaya yönelik olmakla kalmamıtır. Osmanlı mparatorluu'nda açılan ve Amerikan çıkarlarının belkemiini oluturan bu okullar aracılıı ile azınlıkların uluslama süreçlerinin hızlandırılması ve uluslararası kapitalizmin Osmanlı Devleti ne daha rahat bir ekilde nüfuz ettirilmesi yolları aranmı ve kolaylatırılmaya çalıılmıtır. Balangıçta Ermeni Koleji (Armenia College) olarak isimlendirilen ancak Osmanlı idaresinin muhalefeti karısında 1888 yılından itibaren adı Fırat Koleji (Euphrates College) olarak deitirilen 28 bu kolej örneinden de açıkça anlaılacaı üzere, Osmanlı topraklarında açılan Amerikan misyoner okulları esas itibariyle kendilerine Ermenileri hedef almılardır. Bundan dolayıdır ki tesis olunan Protestan kilisesi ile Protestan kolejlerinin tesiri en çok Ermeniler arasında görülmütür. Daha sonraki tarihlerde bu okullara gösterilen teveccüh ve talep memnuniyetle kabul görmü, her kesimden Osmanlı insanının devam ettii bir yer haline gelmitir. 26 Kocabaolu, a.g.m., s. 340, Tozlu, a.g.m., s Kocabaolu, a.g.m., s

8 Yine misyonerlerin faaliyette bulundukları hizmet sektörleri içerisinde eitime ilaveten salık da en fazla önem verilen ve o günlerde Osmanlı cemiyetinde en fazla ihtiyaç hissedilen sahalardan biri olmutur. Örnein Dokuzuncu Ordu Kıtaat Müfettii Mustafa Kemal in 15 Haziran 1919 tarihli raporunda belirttiine göre Merzifon Anadolu Koleji nde üçü doktor, dördü eczacı olmak üzere sekiz salık memuru yer almıtır 29. Misyonerler, Basra, Van, Talas, Merzifon, Antep, Harput, Bitlis 30 ve Haçin (Saimbeyli) gibi muhtelif Osmanlı vilayet, kaza ve hatta köylerinde açmı oldukları hastane ve yetimhaneler vasıtasıyla halkı kendilerine çekmenin yollarını aramılardır. Misyonerlerin Anadolu da bata Ermeniler olmak üzere dier azınlıklara yaklaımları sadece okul, yetimhane ve salık tekilatları vasıtasıyla olmamı Amerika ve ngiltere de toplanan para, erzak ve sair ianelerin Ermeni yetim ve muhtaçlarına, kısaca bunlardan ihtiyaç içerisinde bulunanlarına daıtımı 31 suretiyle alternatif vasıtalara bavurulması eklinde sürdürülmütür. anelerin toplanması ve daıtımında Amerika Kızılhaç Cemiyeti önemli bir rol üstlenmitir 32. in garip tarafı, o tarihlerde Bayan Barton un bakanlıını yürüttüü Amerikan Salibi Ahmer yahut dier bir ifadeyle Amerika Kızılhaç Cemiyeti bu yardımları Amerika da Osmanlı Ermenilerinin zulme uradıkları propagandasını yaparak ve mitingler düzenleyerek 33 yani Türk dümanlıı esasına dayalı olarak toplamıtır. Toplanan bu ianeler Anadolu da yine Bayan Barton ile Edim Milles tarafından tevzi edilmek istenmitir 34. Ancak toplanan ianelerin ve bunların toplanmasına öncülük edenlerin Osmanlı Devleti aleyhinde bir politika izlemi olmalarından dolayı 35 Anadolu da Ermenilere daıtılmasına engel olunmutur. Bu engel New York ta Türkiye aleyhtarı yeni ve iddetli bir miting ve protesto rüzgârının esmesine neden olmutur 36. Böyle bir durum ise neticede Amerika misyonerleriyle ruhani heyetinin Osmanlı Devleti aleyhinde açıktan açıa ve büsbütün olumsuz bir tavır takınmalarına 37 yol açmıtır. Misyonerlerin çalıma alanlarından bir dieri de bulundukları bölgedeki insanlara kendi dinlerini kabul ettirme yani Hıristiyan yapma gayretleri olmutur. Bu noktada youn bir faaliyet yürütülmü ve böyle bir gayretin neticesindedir ki, Osmanlı corafyasında Protestan nüfus, yok denecek kadar az bir nispetle ifade edilirken, kısa bir süre içerisinde hızla gelien ve genileyen bir mezhep haline gelmitir. Hıristiyanlatırma çabası bir taraftan sivil halka yönelik olarak yürütülürken 38 bir taraftan da mevcut eitim kurumlarıyla daha planlı ve sistemli bir ekilde gerçekletirilmeye çalıılmıtır. Örnein Erzurum da Ermenileri Protestan yapmak isteyen iki Amerikalı rahip bu noktadaki çalımalarını açıktan açıa yürütmeye balamı, Osmanlı idarî makamlarını, bu ve benzeri ahısların Ermenilerle görütürülmemesi kararını almaya ve bulundukları bölgeden uzaklatırılmaları tedbirine bavurmaya mecbur bırakmıtır 39. Misyonerlerin Hıristiyanlatırma 29 stiklal Harbi Koleksiyonu Katalogu (Kısaca:.S.H.) Genelkurmay Basımevi, Ankara 1996: Dosya No: E: 8; Y: 104; Belge No: 32-1; B.A.: 1; Tarih: Babakanlık Osmanlı Arivi (Kısaca: BOA), Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Kısaca: Y.A.Hus.): Dosya No: 2123 (4189); Sıra No: 13; Tarih: 4. Za. 1327; BOA, Kilise Defteri: Sayfa: 67-68; Belge No: 88/2027; BOA, Kilise Defteri: Sayfa: 69; Belge No: 124/2044; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 2163 (4196); Sıra No: 15; Tarih: 8. Za BOA, Sadaret Resmî Maruzat Evrakı (Kısaca: Y.A.Res.): Dosya No: 349; Sıra No: 79; Tarih: ; BOA, Y.A.Hus.: Genel No: 420; Hususi No: 78; Tarihi: 18 R BOA, Y:A.Hus.: Dosya No: 346; Sıra No: 46; Tarih: BOA, Y.A.Res: Dosya No: 348; Sıra No: 70; Tarih: BOA, Y.A.Res: Dosya No: 78; Sıra No: 42; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 345; Sıra No: 104; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 346; Sıra No: 50; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 344; Sıra No: 135; Tarih: BOA, Y.E.E.: Kısım No: A; Evrak No: 24/XI; Zarf No: 24; Kutu/Karton No: BOA, Sadaret Evrakı Mektubi Mühimme Kalemi: ( ) (Kısaca: A.MKT.MHM) c. I: Dosya No:1; Sıra No: 14; Tarih:

9 çabaları aırlıklı olarak Ermeni çocuklarına yönelik olmu 40, hatta gerekirse bunların zorla Hıristiyanlatırılması yoluna gidilmitir 41. Protestanlıı yayma noktasındaki gayretlerin bir baka örneini ise aaıdaki satırlarda görmek mümkündür: Beyrutlu bir Ermeni kadını ikisi kız, biri erkek üç torununu Cebel-i Lübnan da bulunan Amerikan okuluna vermitir. Ancak kendisini Protestan edeceklerini anlayan erkek çocuk okuldan kaçmıtır. Bunun üzerine kadın kız torunlarını da okuldan almak istemitir. Ancak kadının isteine okuldaki papazlar muhalefet etmilerdir. Olay vilayetteki Osmanlı idarî makamlara yansımısa da yapılan teebbüslere ramen elde edilen netice, sefaretten emir almadıkça kızların verilemeyecei eklinde olmutur 42. Misyonerlerin bu yöndeki çalımaları sadece Osmanlı Devleti zamanında deil, Türkiye Cumhuriyeti zamanında da devam etmitir. Bursa da bulunan Amerikan Kız Lisesi'nde bu okula devam etmekte olan üç Müslüman Türk kızının kendi dinlerini bırakarak Hıristiyanlıı kabul etmeleri planlı ve düzenli bir ekilde Hıristiyanlatırma faaliyetinin bir örneini oluturmutur. Bursa da yaanan bu olay Türk kamuoyu, basın ve hükümetini Amerikan okullarına karı harekete geçirmi, Bursa Amerikan Kız Lisesi ile birlikte bazı Amerikan misyoner okullarının kapatılmasını gündeme getirmitir. Ancak Türkiye de görev yapmakta olan o günkü Amerikan elçisi Mr. Grew Hıristiyanlatırma hadisesi dolayısıyla yaanan kapatma kararına derhal karı çıkarak durumu Amerika Birleik Devletler sekreteri Mr. Frank Billing Kellog ( )'a bildirmitir. Amerika Birleik Devletler Sekreteri problemin halli için Washington da bulunan Türk sefiri ile görüerek okul hakkında alınan bu olumsuz kararın hemen düzeltilmesini istemi, aksi takdirde Amerika'da bulunan Türk aleyhtarı lobilerin hareketlerine müsaade edilecei ve Amerika Birleik Devletleri nde Türklerin hala mutaassıp Müslümanlar oldukları yolunda propagandada bulunacakları tehditlerinde bulunmutur. Amerika idaresinin kararlı ve tehditkâr tutumu dolayısıyla Türk Dıileri Bakanı Tevfik Rütü Aras ( ) ile Mr. Grew nun müzakereleri sonucunda durum Amerika Birleik Devletleri nin istekleri dorultusunda halledilmitir 43. Nihayet misyonerler bu ve benzeri yollarla halka daha rahat bir ekilde ulaabilmiler, sıcak ilikiler kurarak hedeflerini gerçekletirmede ciddi adımlar atmılardır. Osmanlı Devleti ndeki Amerikan misyoner okulları ve kamu hizmeti sunan Amerikan kurumları bu hizmetlerinin yanında bir taraftan Hıristiyanlatırma faaliyetlerini sürdürürken bir taraftan da Osmanlı toplumunda ayrılıkçı fikirlerin uyanmasına ve gelimesine zemin hazırlamılar, isyan hareketlerinin yaanmasına katkıda bulunmular, terör faaliyetlerinin merkezi ve bu tür giriimlerinin destekleyicisi olmular ve hatta zaman zaman bu tür hadiselerin bizzat içerisinde yer almılardır. Milli Mücadele yıllarında ise gerek Ermeniler ve gerekse ngiliz ve Fransız igal kuvvetleri ile tam bir ibirlii içerisinde olmular, bu güçlere aleni ve gizli, dorudan ve dolaylı, maddî ve manevî destek ve rehberlikte bulunmulardır. Bundan dolayıdır ki, misyonerler bulundukları bölgede her ne kadar sadece ve sadece eitim-öretim faaliyetleri içerisinde bulunuyor gibi gözükmeye çalımılarsa da meydana gelen toplumsal huzursuzlukların ve bozulan asayiin en önde gelen nedenlerinden birisini tekil etmilerdir. Özellikle Protestan misyonerleri gayr-i Müslim unsura ve daha ziyade de Ermeni ve Rum azınlıklara temin ettikleri silah ve daıttıkları menfi içerikli evraklarla bunları ihtilal ve isyana sevk etmilerdir 44. Osmanlı idaresi, Anadolu vilayetlerinde bulunan ve ngiltere ve Amerika Birleik Devletleri menfaatleri dorultusunda çalıan ve gayret sarf eden bu tür misyonerleri, mahalli asayii bozmaya yönelik hareketlerinden 40 BOA, Meclis-i Vükela Analitik Envanteri ( ) (Kısaca: M.V.): Sıra No: 879; Dosya No: 97; Gömlek No: 73; Tarih: 1317 S BOA, Y.A.Hus.: Genel No: 409; Hususi No: 84; Tarihi: BOA, Cevdet Tasnifi, Hariciye: Sıra No: 4935; Tarih: 24 M Tozlu, a.g.m.,.s BOA, Y:A.Hus.: Dosya No: 1719 (883); Sıra No: 36; Tarih: 11. B

10 dolayı sınır dıı etme yoluna gitmitir 45. Ancak Osmanlı idaresinin bu noktada bavurmu olduu tedbirlerin her zaman için baarılı olduu ve iç barıı muhafaza edebildii söylenemez. Bu noktada gerek Osmanlı idaresinin almı olduu tedbirlerin ne derece baarılı olduunu göstermesi bakımından ve gerekse meydana gelmesinde misyonerlerin oynadıkları rolü ve etkiyi belirtmesi açısından örnek olarak Urfa ve Van isyanları zikredilebilir yıllarında yaanan Van Ermeni isyanlarını bastırmakla görevlendirilmi bulunan Sadettin Paa Ermeni isyanlarının zuhur etmesinin gerisindeki temel nedenlerden birisinin misyoner okullarının faaliyetleri ve izlemi oldukları ders programlarının mahiyeti olduunu dile getirmi ve ayaklanmadaki rollerini u ekilde açıklamıtır: Van'da on dört Ermeni mektebi vardır. Birisi Amerikan Protestanlarının dierleri Ermenilerindir. Bunlardan yedisinin resmî izni yoktur. Fen derslerinden çok Ermenilik uurunu kuvvetlendirecek Ermeni tarihi, edebiyatı, corafyası okutulmaktadır. nançlarına göre, Rusya'nın Kafkas, Tiflis vilayetleri, Hazar denizine kadar olan yerler Ermenistan'ın bir parçası sayıldıı gibi ran'ın Azerbaycan vilayetleriyle memalik-i ahanenin Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır Harput, Sivas ve Adana vilayetlerini Ermenistan dan saydıkları i bu harita üzerinde görülmektedir. Köylerde dahi büyücek mektepleri vardır. Talebinin okuma hevesini arttırmak için bir yüzüne eski Ermeni krallarından birisinin resmini hakketmiler ve dier yüzüne iyi çalıanlara bir imtiyaz alameti yapmılardır. Erzurum'da dahi Sultanî karılıı Samsaryan mektebi bulunduu gibi Bitlis'te Amerikan mektebi vardır. Dier yerlerde bulunan mektepler de bu mekteplerin aynı programlarını uyguladıklarından tahsillerinin gayesi fesat çıkarmak içindir 46. Sadettin Paa nın yukarıdaki ifadelerini teyit noktasında Trabzon, Merzifon, Erzurum ve stanbul da görev yapmı olan misyoner Edwin Bliss (ö. 1892) de bir kısım itiraflarda bulunmu, Osmanlı corafyasında meydana gelen isyan ve ayaklanmaların gerisinde misyonerlerin, misyoner faaliyet, tahrik ve teviklerinin olduunu itiraf etmitir yılında ngiliz, Fransız ve Rus tevik ve tahrikleri neticesi Urfa da Ermeniler tarafından, büyük bir isyan çıkarılmıtır. syanın gerçeklemesi ve sürmesinde burada bulunan Amerikan misyonerlerinin önemli bir payı söz konusu olmutur. Urfa'da bulunan Amerikan Yetimhanesi Müdürü Lesli bu isyanın balamasına neden olan ve onu yönlendiren ahıslardan biri olmu, isyan eden Ermenileri desteklemek bakımından tarafsız olması gereken Amerikan bayraının asiler tarafından isyan sırasında kullanılmasına imkân tanımıtır. Büyük güçlüklerle bastırılan Urfa isyanı sırasında sivil halk ve askeri birliklerden olmak üzere toplam üç yüz civarında ehit ve yaralı verilmi, isyanda bulunan Ermeniler dier bölgelere kaçmak zorunda kalmılardır. syanın meydana gelmesindeki rolünün anlaılması üzerine ise çareyi intihar etmekte gören Lesli, intihar etmeden önce geriye bıraktıı Son Vasiyet adlı bir yazı ile suçunu itiraf etmitir 48. Urfa Amerikan Yetimhanesi nin bu bölgedeki ve Osmanlı Devleti aleyhindeki olumsuz faaliyetleri sadece bu olayla sınırlı kalmamıtır. Milli Mücadele sırasında da aynı tarzda faaliyetlerde bulunmaktan ve olaylara karımaktan geri kalmamıtır. Belki yeni ve eskiden farklı olanı bu ihanete Amerikan Yetimhanesi yanında Urfa Amerikan Hastanesi nin de karımı ve katılmı olması olmutur. Bu dönemde Urfa Amerikan Yetimhanesi bünyesinde Ermeni çocukları barındırılmakta ve müdürlüünü, idaresinde dokuz rahibenin bulunduu, Bayan Holmes Carolin yapmaktaydı. Milli Mücadele sırasında Urfa Amerikan Hastanesi Fransızlar tarafından Kuvâ-yi Milliye kuvvetlerine karı bir üs olarak kullanılmı, yine buradan açılan ate neticesinde Kuvâ-yi Milliye büyük kayıplar vermee 49 maruz ve mahkûm bırakılmıtır. 45 BOA, Hariciye radeleri : Sıra No: 2431; Genel No: 2073; Hususi No: 48; Tarih: 1313 L Mehmet Hocaolu, Ariv vesikalarıyla Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, stanbul 1976, s Gürün, a.g.e., s Gazigiray, a.g.e., s smail Özçelik, Milli Mücadelede Güney Cephesi: Urfa (30 Ekim Temmuz 1920), Kültür Bakanlıı Yayınları, Ankara 1992, s. 233,

11 Bayan Holmes, idaresinde bulunan kurumun kapılarını Fransız kuvvetlerine açmakla kalmamı, fakat aynı zamanda Türkü ve Türk gücünü küçümseyerek marur bir tavır sergilemi, Kuva-yi Milliye hareketine muhalefet etmi, bu hareketin önüne geçilmesi için, Urfa Mutasarrıfına bir de mektup yazmıtır. Türkleri "haksız ve asi" olarak deerlendiren ve yeren Bayan Holmes in mektubunda yer alan aaıdaki ifadeler Amerikan misyonerlerinin durumunu, bakı açılarını, Türk toplumuna ve geleceine karı ne düündüklerini dile getirmesi bakımlarından önem arz eder: "Gerçei anlamayan ve halkının büyük bir kısmı okuma yazma bile bilmeyen bu ehrin kaderini kendi üzerine alanlar, dehet verici bir sorumluluk altına girmi oluyorlar... Fransız kuvveti hakkında yanlı bilgi almısınız. Paris'te bulunan yüksek meclis bile, Allenby'den 50 emir alıyor. Böyle büyük bir kii, önemli noktaları tutmak için, bir avuç kuvvet göndermez... Siz, askeri eitimden mahrum ve öteyi beriye etkisiz ate eden askerlerinizle, mükemmel harp malzemeleriyle donatılmı ve Almanya'yı kendi hudutları içinde malup etmi bir kuvveti yenemezsiniz... Yazıktır size " Merzifon Anadolu Koleji müdürü Amerikalı misyoner Mr. White a ait bir mektup, Amerikan misyonerlerinin ve eitim kurulularının Osmanlı topraklarında bulunu maksatlarını, Ermeni ve Rumlara karı izlemi oldukları politikayı, Ermeni isyanlarındaki rollerini ve benzeri hususları gayet açık bir ekilde ortaya koyması bakımlarından önem arz eder. Mr. White mektubunda öyle demektedir: "Hıristiyanlıın en büyük rakibi Müslümanlıktır. Müslümanların da en kuvvetlisi Türkiye'dir. Bu hükümeti ve memleketi devirmek için Ermeni ve Rum dostlarımızı terk etmemeliyiz. Hıristiyanlık için Ermeni ve Rum dostlarımız tarafından o kadar kan feda edildi ki, bunlardan birçou slamlara karı mücadelede ehit oldular. Unutmayalım ki kutsal hizmetimiz sonuna kadar daha pek çok böyle ehit kanı akıtılacaktır. Alevilere de mezhep konusunda serbestlik tanırsak onlar da bize katılacaklardır. Bizim görevimiz, bu fırsatı kaçırmamak, gereine uygun hareket eylemektir. Hıristiyanların imdiye kadar görmü oldukların zulümlere karı onların zekâtını ödeyecek bir ruh aılamalıyız. Biz bunu imdiye kadar yaptık ve baarılı da olduk 52 ". Amerikan misyoner okulları balı bulundukları devletin hukukuna riayet, toplumsal barıa saladıkları katkı ve benzeri açılardan genel bir deerlendirmeye tabi tutuldukları ve bu noktada sicillerine bakıldıı zaman pek de parlak bir durum arz ettikleri söylenemez. Örnein 1876 yılında eitim faaliyetlerine balamı olan Antep Merkezî Türkiye Koleji l892 yılından itibaren Antep ve çevresinde meydana gelen olaylarla iliki içerisinde olmutur. Kolejde görev yapan bir kısım öretim elemanları 53 ve örenciler ihtilal hareketleri içerisinde olan Ermeni örgütleriyle birlikte hareket etmilerdir. Okul bu tür olaylara karıtıı için bir "nifak yuvası" olarak deerlendirilerek kapatılmı, 1915 yılında ise faaliyetlerine son vermek zorunda kalmıtır. Mütareke dolayısıyla her ne kadar okul 1921 yılında yeniden eitim hayatına dönmüse de çalımaları fazla uzun ömürlü olmamı, 1924 yılında "sürgündeki kolej" kimlii ile Halep'e taınmak zorunda kalmıtır 54. Ermeni olaylarına karıması, porpaganda yapması veya Ermeni olaylarına sempati duyması nedeniyle suçlanan baka bir Amerikan misyoner okulu ise 1888 yılında Tarsus'ta öretime balayan Aziz Pavlos Enstitüsü olmutur. Aziz Pavlos (St. Paul's Institute) Enstitüsü Osmanlı idarecileri tarafından Hıristiyanlık propagandası yapmak ve okul duvarlarını Yunan sempatisini simgeleyen bir renge boyamakla suçlanmı ve eitim faaliyetlerine bu nedenle ara vermek zorunda kalmıtır Edmund Henry Allenby ( ) ngiliz komutan. ngiliz mandaterliindeki Filistin in ilk valisi. 51 A.g.e., s Halil Metin, Türkiye nin Siyasî Tarihinde Ermeniler ve Ermeni Olayları, MEB Yayınları: 2437, Aratırma nceleme Dizisi: 32, stanbul 1992, s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 328; Sıra No: 60; Tarih: Kocabaolu, a.g.m., s Frank Andrews Stone, Academies for Anatolia. A Study of the Rationale, Program and Impact of the Educational Institutions Sponsored by the American Board in Turkey: , The University of Connecticut. 1984, s

12 Aynı paraleldeki faaliyetleri ile dikkat çeken bir baka misyoner okulu ise Uluslararası zmir Koleji dir. zmir in Yunan igali altında bulunduu dönemde bölgede modern tarımsal faaliyetlerin gelitirilmesi konusunda Uluslararası zmir Koleji yetkilileri Yunan igal kuvvetleri temsilcileri ile ibirliinde bulunmaktan kaçınmamılardır. Ancak Milli Kuvvetlerin Yunan gal Kuvvetleri ni 1922 yazında Anadolu dan sürüp çıkarması ve 30 Austos ta kesin bir malubiyete uratması ve dolayısıyla da zmir ve çevresinde hâkimiyetini tesis etmesi üzerine kolej Ankara da kurulan yeni idare ile ibirlii yapmaya yönelmek zorunda kalmıtır 56. Bu çerçevede üzerinde durulması gereken dier bir okul ise Konya Apostolik Enstitüsü dür. Konya Apostolik Enstitüsü Muhterem Harutune Stephanos Jenanyan tarafından 1894 te açılmı ve aynı yıl on be örenci ile eitime balamıtır. Osmanlı idaresince resmen tanınması yahut resmî bir kurum hüviyeti kazanması ise ancak 1897 yılında söz konusu olmutur. Konya Apostolik Enstitüsü, dier derslere ilaveten, Ermenice, ngilizce, Fransızca, Yunanca, Latince, Almanca ve Türkçe nin de öretildii yabancı dilde eitim yapan bir Amerikan misyoner okulu olmutur. Kurucusunun ifadesi ile bu okul dinsel (evangelical), eitimsel ve endüstriyel alanlardaki çalımalarının yanında, Rumlara, Ermenilere ve herkese hiç bir karılık beklemeden yardımda bulunan bir kolej yahut bir üniversite 57 olmutur. Amerikan misyoner okullarının toplum huzurunu bozmak ve eitim dıı ilerle megul olmak noktasında ortaya koyduu olumsuz örneklerden bir dieri ise Fırat Koleji ne ait olanıdır. Fırat Koleji 1895 yılında meydana gelen Ermeni olaylarından azade kalamamı, okul binalarından bir kısmı yanmı ve yamaya maruz bırakılmıtır. Bu dönemde meydana gelen olaylarla her hangi bir alakası bulunmadıını beyan ederek uramı olduu zararı Osmanlı idaresine tazmin ettirme baarısını gösterebilen Fırat Koleji, her ne kadar masum ve mazlum bir portre çizmeye çalımısa da 1915 yılındaki olaylara karımaktan geri durmamıtır. Bu hadise ise okul müdürü Ernest Riggs'in o günkü Osmanlı hükümetince sınır dıı edilmesine ve yaklaık kırk yıldır faaliyetlerini sürdüren bu kurumun kapılarını hayata kapatmaya mecbur kalmasına neden olmutur 58. Eitim faaliyetleri yanında bölücü faaliyetlerde bulunan Amerikan misyoner okullarına bir dier örnei ise Bitlis te bulunan okul oluturur. Bitlis kasabasında eitim kurumu olarak faaliyet gösterdii bilinen Amerikan Misyoner Mektebi, dier misyoner okullarına nispetle fiziksel büyüklüü ve etkinlii bakımlarından daha alt derecede olmakla birlikte Bitlis Ermenilerine yeteri derecede kaynaklık etme baarısını gösterebilmitir. Bitlis Ermenileri, Diyarbakır, Erzurum ve Van da olduu gibi bir kısım bölücü ve yıkıcı Ermeni kaynaklarından talimat almamılarsa da Bitlis te bulunan Amerikan Misyoner Mektebi nin rolü ve önemi farklı olmutur. Çevre köylerden Bitlis'e gelerek bu okulda tahsil gören Ermeni asıllı kız ve erkek örencilerin aldıkları eitim neticesinde zihinleri bulandırılıp, beyinleri Osmanlı idaresine muhalif ve menfi fikirlerle doldurulduktan sonra mezun edilmilerdir. Böyle bir eitim tarzı, mezuniyet sonrasında bu gençleri, bulundukları vilayetin her köe ve bucaına daılarak menfi düüncelerini muhataplarına aktarmaya ve devlete karı itaatsizlik duygu ve düüncesini yaygınlatırmaya sevk etmitir. Neticede Bitlis ve çevresinde yaayan Ermeniler bir takım ümitlere kapılarak Tekâlif-i Emiriye gibi yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınmılar, "Evveli am, ahiri de am dır. Buralardan çıkıp gitmelisiniz" gibi söz ve davranılarda bulunarak bölgede yaayan Müslüman nüfusu rahatsız ederek sadakat ve selametten ayrılmılardır 59. Osmanlı topraklarında faaliyette bulunan misyonerlerin gücünü ve Amerika nın misyonerlere verdii önemi göstermesi ve buna mukabil Osmanlı Devleti nin içinde bulunduu vaziyeti de bütün çıplaklıı ile sergilemesi bakımından 1895 yılında meydana gelen u olay da oldukça ilginçtir: 1895 senesinde meydana gelen olaylar neticesinde Amerika tebaasına ait bir kısım emlak yanmı ve 56 A.g.e., s Stone, a.g.e., s. 229, Kocabaolu, a.g.m., s Hüseyin Nazım Paa, Ermeni Olayları Tarihi I, T. C. Babakanlık Devlet Arivleri Genel Müdürlüü Osmanlı Arivi Daire Bakanlıı Yayın No: 15, Ankara 1998, s

13 tahrip olmutur. O günkü Amerikan idaresi Ermeni olayları neticesi zarar gören tebaasının maduriyetlerinin giderilmesi konusunda Washington sefareti vasıtasıyla Osmanlı hükümetine müracaatta bulunmutur 60. Osmanlı hükümetinin yapılan talebe ciddi bir yaklaım sergilememesi ve tazminat ödemekten sarfı nazar etmesi iki devlet arasında ihtilafa yol açmı, o günkü Amerikan idaresi, misyonerler için talep ettii tazminatın elde edilmesi noktasında zecri tedbirlere bavuracaını ifade etmitir 61. Bu gelime üzerine Osmanlı idaresi ise geri adım atmak zorunda kalmıtır. Aynı dönemlerde Amerikan misyoner okullarının bölücü faaliyetlerinin bir dier çarpıcı örnei de Merzifon da yaanmıtır. 19. asrın ikinci yarısında Merzifon ve çevresinde eitim faaliyetlerine balayan Amerikan misyonerleri bu çalımalarını gayri resmî olarak 1886 tarihinde açtıkları Anadolu Koleji ile bir adım daha gelitirmilerdir. leriki yıllarda ciddi problemlere neden olacak olan bu kolejin resmî bir hüviyet kazanması ise ancak 1899 yılında 62 söz konusu olabilmitir. Merzifon da Ermeniler, "Küçük Ermenistan htilal Komitesi" veya Merzifon Fesat Komitesi diye anılan bir cemiyet kurmulardır. Bu cemiyetin bakanlıını Merzifon Anadolu Koleji öretmenlerinden biri olan Protestan Ermeni Karabet Tomayan yapmıtır. Cemiyetin kâtipliini ise yine aynı okulda öretmen olarak bulunan Protestan mezhebine mensup Ohannes Kayayan yürütmütür 63. Ohannes Kayayan bununla da kalmayıp, dier Ermeni arkadaları ile memuriyetini kötüye kullanarak Ermenilerin gizli ve zararlı haberlemelerine aracılık etmi 64, yine Anadolu Koleji hocalarından olan Karabet Tomayan ve bir baka Ermeni Baron Meleh, ile Vahram takma adını kullanarak haberleme 65 yoluna gitmitir. Ayrıca Merzifon Anadolu Koleji nde öretmenlik yapan Karabet Tomayan ve Ohannes Kayayan Osmanlı Devleti tebaasından olmalarına ramen devlet aleyhinde neriyatta bulunmaktan ve bunların daıtımını yapmaktan geri kalmamılardır 66. Tesis edilen bu cemiyet tarafından asayiin bozulması yolunda Müslüman kıyafetinde ekıya çeteleri oluturulmak, ateli silahlarla yangın çıkarmak ve adam öldürmek gibi cinayetler yapılmasına karar verilmitir 67. Bundan dolayıdır ki Merzifon htilal Komitesi, bazı kimselere komite mührüyle mühürlenmi bir talimat varakası ile kendilerini yetkili icra memuru olarak görevlendirmi, kendilerini tasallutta bulunmaya sevk etmitir. Böyle bir görevlendirmeden cesaret alan kimseler örnein Develi (Kayseri) civarında, Osmanlı postalarına saldırmılar ve zaptiyesini öldürerek postada bulunan para ve kıymetli eyalara el koymulardır yılı balarından itibaren Ermeni ihtilalcileri, dier fesat cemiyetleri ile istiare ve müzakerelerde bulunarak, nihai olarak Tomayan ve Kayayan ın planları dâhilinde Osmanlı 60 BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 405; Sıra No: 60; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 406; Sıra No: 55; Tarih: Kocabaolu, a.g.m., s BOA, Y.M.Mar: Dosya No: 74; Sıra No: 45; Tarih: ; BOA, Y.M.Mar.: Dosya No: 74; Sıra No: 64; Tarih: Tomayan ailesi genel olarak Osmanlı Devleti ne karı dümanca bir tavır içerisinde olmutur. Örnein Tomayan a ilaveten amcası Vahan ve amcazadesi Tomayan Artin de Osmanlı idaresi aleyhinde çalımıtır. lemi olduu bir kısım suçlardan dolayı amcası Amasya ya sürülmü, amcazadesi de maruz kaldıı cezadan Londra ya firar ederek kurtulmutur. Bak: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 292; Sıra No: 166; Tarih: ; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 269; Sıra No: 36; Tarih: Merzifon kazasında bozgunculuk çıkaran ve zararlı fikirler yayan Ermeni elebalarının bir an evvel yakalanarak adliyeye teslim edilmelerinin istenmesi dolayısıyla Merzifon Komitesi nin bakanı Tomayan Artin Osmanlı hükümeti tarafından ele geçirilmek üzere uzun bir süre takibata uramıtır. Nihayet Merzifon Ermeni ailelerinden Mehran adlı ahsın evinde gizlenmi olduunun ihbar edilmesi üzerine adı geçen ahsın evi idarî makamlarca kuatmaya alınmıtır. Baskına, gerek Tomayan Artin ve gerekse Mehran adlı ahsın silahla karılık vermiler, çıkan çatıma neticesinde her ikisi de yaralı olarak ele geçirilmi ve tutuklanmılardır. 64 BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 323; Sıra No: 113; Tarih: Ottoman Archives, Yıldız Collection, The Armenian Question, c.1, 1989, s. XXV. 66 BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 269; Sıra No: 100; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 272; Sıra No: 56; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Sıra No: 44; Dosya No: 272; Tarih:

14 Devleti ne karı ihtilal hazırlıklarına balamılardır 69. Anadolu'da böyle bir isyan çıkarmak ve bu hareketi yaygınlatırmak suretiyle Avrupa devletlerinin dikkatlerini kendilerine ve meselelerine çekmek ve müdahalelerini temin etmek istemilerdir. Böyle bir isyan için bir yıl öncesinden harekete geçmiler, Atina da hazırlanan bildirileri ve talimatları oradan stanbul'a ve Anadolu'ya göndermeye balamılardır. Bu hareketin Anadolu'da yönetilip yönlendirildii merkez ise, aaıda da belirtilecei üzere, Merzifon'da Anadolu Koleji olmutur. syan hareketi, Merzifon, Yozgat, Çorum, Amasya, Kayseri, Develi (Kayseri), Boazlıyan (Kayseri), Aziziye (Pınarbaı - Kayseri), Talas (Kayseri) ve daha bazı kasabalarda 6 Ocak gecesi patlak vermitir. Amerikan misyonerlerinden destek gören Ermeniler, bata Anadolu Koleji duvarları olmak üzere Amasya, Merzifon, Çorum, Tokat, Yozgat, Ankara ve Diyarbakır da bir kısım yerlere Osmanlı Devleti ve idaresi aleyhinde ilanlar asmak suretiyle faaliyetlerine hız vermilerdir. Bu ilanlarda, daha ziyade dorudan doruya padiahın ahsı ve idaresi hedef alınmı, acziyeti üzerinde durulmu, ngiltere ima edilerek, büyük bir Müslüman nüfusu idaresinde bulunduran büyük bir devletin yakında yardıma geleceini bildiren ifadelere yer verilmitir. lanların kendilerinin eseri olmadıını göstermek, kendilerini kamufle edebilmek ve suçlamaları kolayca reddedebilmek için ise ilanların altına imza yerine, Vatansever slamlar Komitesi cümlesini yazmılardır. Bu gelimeler üzerine, adı geçen ehirlerde üpheli görülen bir kısım Ermeniler Osmanlı idarî makamlarınca tutuklanmılardır. Tutuklamalara ilaveten Protestan misyonerlerinin zarar ve ziyanlarına nihayet vermek üzere de bir komisyon tekil edilmesine karar verilmitir 70. Ancak tutuklu Ermeniler bu ilanların kendileri tarafından deil, bir kısım Müslüman ahıslar tarafından asıldıını iddia etmilerdir. O dönemde bir misyoner olan Max Balian bu ilanların kendisi tarafından asılmı olduunu yıllar sonra itiraf etmi, dolayısıyla misyoner, Rum ve Ermeni ibirlii ve Osmanlı idaresine karı izlemi oldukları menfi politikaları bugün bir kez daha kesinlemitir 71. Merzifon, Kayseri ve Yozgat havalisinde isyan hareketlerinin balaması ile Avrupa basını konuya yakın bir alaka duymu ve özellikle ngiliz gazeteleri sütunlarında "Ermeni katliamı" iddia ve suçlamalarına geni derecede yer vermileridir. Ayrıca Anadolu'nun birçok yerinde Ermenilerin nüfus bakımından çounlukta oldukları, dolayısıyla bu tür yerlerde Ermenileri ön plana çıkaracak ayrı bir yönetimin oluturulması gerektiini ileri sürmülerdir. Karabet Tomayan ve Ohannes Kayayan, Merzifon da bozgunculuk suçlamasıyla tutuklanıp muhakeme olunmak üzere önce Sivas a götürülmülerdir. Ancak Sivas Müdde-i Umumiliince muhakemenin adilane bir surette ifası için mezkûr ahıslar Ankara ya sevk edilmilerdir 72. Tomayan Karabet in tutuklanması üzerine hanımı Bayan Lusi ngiltere ve sviçre de Osmanlı hükümeti aleyhinde bir takım faaliyetler içerisine girmitir 73. Ankara mahkemesince Ermeniler hakkında verilen kararlardan dolayı Londra da neredilen Pall Mall Gazette ve Daily News gazeteleri ise Osmanlı Devleti aleyhinde menfi neriyat yapmaya balamılardır 74. Bu arada Londra da Protestan Cemiyeti vekilleri tarafından bir miting yapılmıtır. Mitingde konuma yapanların baında gelenler ise Ankara da misyoner olarak faaliyet gösteren Doktor Herrik ile yine Amerika misyonerlerinden Mösyö Dayvayet olmutur 75. Bu toplantıda ayrıca Ermeni Hıristiyanlarını Müdafaa Komitesi adıyla bir komite tekil olunmasına ve parlamento azasıyla Hıristiyan kiliseleri vekillerinden oluan bir heyetin mahkûm edilen Ermenilerin serbest bırakılmalarını temin etmek üzere yılarında ngiltere babakanı olan Lord Archibald 69 Gürün, a.g.e., s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 269; Sıra No: 36; Tarih: Gürün, a.g.e., s BOA, Y.A.Hus.: Sıra No: 38; Dosya No: 274; Tarih: ; BOA, Y.M.Mar.: Dosya No: 77; Sıra No: 154; Tarih: ; BOA, Y.M.Mar.: Dosya No: 74; Sıra No: 64; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 75; Sıra No: 188; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 277; Sıra No: 33; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 277; Sıra No: 92; Tarih:

15 Philip Primrose Rosebery ( ) den bir mülakat elde etmeye çalımalarına ve dier bir mitingin yakın bir zamanda yapılması için davette bulunulmasına karar verilmitir 76. Ankara stinaf Mahkemesi Ceza Dairesince 20 Mayıs 1893 de icra kılınmaya balanan muhakemede Karabet Tomayan ve Ohannes Kayayan'ın Osmanlı hükümeti aleyhinde faaliyetlerde bulunmak, Hınçak htilal Komitesi adıyla Merzifon, Kayseri, Yozgat, Talas (Kayseri), Gemerek (Kayseri) kasabaları ve sair yerlerde birer komite tekil edip Ermeni cemaatinin zihinlerini bulandırmak, yol kesmek ve adam öldürmek gibi bir takım hareketlerde bulunmak ve bir kısım yerlere afiler asmak gibi fiillere cüret etmek, bu ilere öncülükte bulunmak veya tevikçisi olmak fiilleriyle 77 suçlanmılardır 78. Muhakemelerine balanılan Ermenilerden 15 i suçlarını itiraf etmi 79, netice itibariyle 15 isyancı idama 30 isyancı da çeitli hapis cezalarına çarptırılmı 80, karara dair mahkeme ilâmı Ceride-i Mehâkim de yayımlanmıtır 81. Hapis cezasına çarptırılanlar Trablusgarp, Akka ve Rodos a gönderilmek üzere 82 ilemlerine balanmı, idam cezasına çarptırılanlardan ise dı baskılardan dolayı ancak bei idam edilebilmitir 83. Örnein Tomayan ve arkadalarının daha muhkeme olunmalarına balanmadan evvel o tarihlerde Evangelical Alliance ın genel sekreteri Mr. A. J. Arnold 20 Nisan 1893 te Daily News e bir yazı göndermitir. Yayımlanan bu yazıda Mr. Tomayan (Thoumaian), arkadaları ve tutuklu dier Amerikan misyonerlerinin adilane bir surette muhakeme olunacaklarından endie ettiini dile getirmi ve duyduu rahatsızlıı ortaya koymutur. Tomayan ve yandalarınca sebebiyet verilen olayları gayet normal eyler ve hatta bir hak olarak görüp Osmanlı Devleti nden altına imza koyduu anlamalar gerei din hürriyetine saygı göstermesini istemitir 84. Yine Ankara mahkemesinde suçlu bulunarak cezaya çarptırılan Ermenileri savunmak üzere ngiliz Protestanları Exter Hall de gösteri yapmılar ve ngiliz kamuoyunu bu yönde harekete geçirmek istemilerdir 85. Yine Londara da Stefanilerin gerçekletirdii mitingde Ankara da idama mahkûm edilen Tomayan ve Kayayan ile dier 15 Ermenin affedilmeleri hususunda padiahtan istirham olunması konusunda ittifak edilmitir 86. Öte yandan ngiltere maslahatgüzarı Babıâli ye gelerek Ankara da hapsedilen Ermenilerin mahkemesinde adliye heyetinin adilane hareket etmemesinden dolayı ngiliz kamuoyunun heyecan içerisinde olduunu belirtmitir 87. Lord Rosbery, ngiliz kamuoyunun içinde bulunduu heyecanın ngiliz hükümetince izale edilmesinin veya bunlara mukavemet gösterilmesinin mümkün olmadıını, dolayısıyla siyasî suçlardan dolayı mahkûm edilenlerin affedilmelerinin iyi bir tesir hâsıl edeceini dile getirmitir 88. Osmanlı makamları ise maslahatgüzarı bir kısım münasip cevaplarla ikna ve durumu idare etmeye çalımılardır BOA, Y.A.Hus: Dosya No: 276; Sıra No: 94; Tarih: Hüseyin Nazım Paa, a.g.e., s Documents Diplomatiques Ottomans Affaires Armeniens, Vol. I ( ), ed. par. B. N. imir, Ankara 1985, s BOA, Y.A.Hus.: Sıra No: 70; Dosya No: 274; Tarih: ; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 274; Sıra No: 115; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Sıra No: 89; Dosya No: 277; Tarih: ; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 89; Tarih: ; Gürün, a.g.e., s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 69; Tarih: Ermeni olaylarına karıanlar hakkında Fransızca ya tercüme ettirilmi olan Ankara mahkemesi ilamının Türkçe olarak gazetelerde neredildii gibi ilamın Fransızca sının da gazetelerde nerinin uygun olacaı kararlatırılmıtır. Bak: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 107; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 145; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 111; Tarih: Documents Diplomatiques Ottomans Affaires Armeniens, c. I, s A.g.e., s BOA, Y.A.Hus: Dosya No: 276; Sıra No: 61; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 276; Sıra No: 98; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 276; Sıra No: 77; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 276; Sıra No: 98; Tarih:

16 Yine Merzifon meselesinden dolayı ngiltere Avam Kamarası azasından bazıları Tomayan ve Kayayan ın affedilmeleri için Osmanlı Hariciye Nezareti ne ve hatta Sultan II. Abdulhamid e bizzat müracaatta bulunmulardır 90. Bata ngiltere olmak üzere bir kısım Avrupa devletlerinin yargılamayı daha batan itibaren yakından takip etmeleri ve verilen cezadan duydukları memnuniyetsizlii her fırsatta dile getirmeleri dolayısıyla Osmanlı Devleti ne karı oluan olumsuz havayı bertaraf etmenin bir yolu olarak siyasî suçtan dolayı idam cezasına mahkum edilenlerin cezaları padiah tarafından küree çevrilmi, böyle bir uygulama ile, öncelikle ngiltere olmak üzere, bir kısım siyasî çevrelerde olumlu bir hava meydana getirilmek istenmitir 91. Nihayet Ankara da idama mahkûm edilmi iken ngiltere ve bir kısım misyoner kurulularının giriimleri ve Sultan II. Abdulhmid in uzlamacı tavrı neticesinde nihayet genel bir af çıkmı ve Tomayan ve Kayayan ın bir Avrupa ülkesine gönderilmek üzere sınır dıı edilmelerine karar verilmitir 92. Katil suçuyla muhakeme olanların idamına ve siyasî cürümlerden dolayı idama mahkûm olanların ise sekizer sene küree konmalarına ve o nispette de dier mahkûmların cezalarının hafifletilmesine irade sadır olmasından 93 sonra ngiltere ve dier devletler tarafından yapılan itiraz ve ikâyetler bir süre için ortadan kalkmıtır 94. Sultan II. Abdulhamid in uzlamacı diye nitelendirdiimiz bu tavrı esasen bir mecburiyet neticesinde meydana gelmitir. stanbul daki ngiliz temsilcisi Babıâli ye gelerek ngiltere deki St. James kabinesinin yapılan muhakemeyi kabul etmeyeceini açıkça ifade etmitir 95. Nihayet bir müddet sonra, idama mahkûm edilmi olan 96 Tomayan ve Kayayan Avusturya bandıralı bir vapurla Brindiz e gönderilmilerdir Temmuz 1893 tarihinde Londra'ya varılarında ise ngiltere tarafından büyük bir debdebe ile karılanan Tomayan ve Kayayan 98 adlı bu iki ahıs, sonraki tarihlerde, Hınçak Cemiyeti içerisinde etkinliklerini daha geni bir ekilde devam ettiren isimler olmulardır 99. Bu olaylar sırasındaki tahrik ve teviklerinden dolayı Amerikan elçilii bundan sonra siyasî ilerle uramamaları yolunda Amerikan Board misyonerlerine tebligatta bulunmu ve uyarmı ise de 100 bu uyarının bizatihi kendisinin formaliteden ibaret bulunması, ayrıca Amerikan sefaretleri ve sefaret görevlilerinin bizzat böyle bir uraı içerisinde olmaları dolayısıyla uyarının fazla bir caydırıcılıı olmamıtır. Merzifon Anadolu Koleji nde yürütülen siyasî faaliyetler sadece zikredilenlerle sınırlı kalmayacaktır. lerleyen yıllarda baka faaliyetler içerisinde de okulun adı geçecektir. Zira Osmanlı Devleti ni kendi nüfuzları altına almak, sömürmek ve nihayet parçalamak noktasında bu yönde öteden beri süregelen misyoner çabaları Birinci Dünya Savaı akabinde de Amerikan-ngiliz ibirlii ve bunların himayesindeki Rumlar ve Ermeniler ile merkezî bir faaliyet çerçevesinde 101, youn bir tarz ve ekilde devam etmitir. Birinci Dünya Savaı nın balamasıyla birlikte, Merzifon Anadolu Koleji nin sava sahası içerisinde bulunmasından dolayı, 10 Mayıs 1916 tarihinde okul binalarına ttihat ve Terakki hükümetince el konulmutur. Ancak bu kapatma keyfi bir kapatma olmamıtır. El konulan misyoner binalarında, cepheden gelen yaralı askerlerin tedavilerini salamak amacıyla Merzifon 90 BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 273; Sıra No: 111; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 140; Tarih: ; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 80; Tarih: ; Kamuran Gürün, Ermeni Dosyası, stanbul 1988, s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 277; Sıra No: 84; Tarih: ; Gürün, a.g.e., s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 277; Sıra No: 150; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 278; Sıra No: 80; Tarih: Documents Diplomatiques Ottomans Affaires Armeniens, s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 277; Sıra No: 72; Tarih: BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 277; Sıra No: 120; Tarih: Documents Diplomatiques Ottomans Affaires Armeniens, s Metin, a.g.e., s BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 326; Sıra No: 102; Tarih: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Bakanlıı (Kısaca ATASE),.S.H.-1: Kutu: 16; Dosya No: E: 167; Y: 45; B.A.: 1; Tarih:

17 ifa Yurdu kurulmutur. Yani kolej binaları bir askeri hastaneye dönütürülerek kapatılmıtır 102. Bu kapatılma savaın sonuna kadar devam edecektir. Nihayet okul, 1 Ekim 1919'da 11 öretim elemanı ve 150 örenci ile yeniden örenime açılacaktır. Birinci Dünya Savaı sonrasında Üçüncü Kolordu mıntıkası dâhilinde bulunan Merzifon bir kısım tertip ve bahaneler neticesinde 103 igal edilmi, ngiltere adına burada bir subay, 250 nefer, dört hafif makineli tüfee sahip bir bölük görev almıtır. Merzifon Anadolu Koleji nin bu tarihlerde en yetkili ismi Mister Getchell dir. Zira Mister Getchell aynı zamanda Amerika siyasî temsilcilii görevini de üstlenmi, dolayısıyla hem eitim ileriyle ve hem de siyasî faaliyetlerle megul olmutur. ngiltere Merzifon'u igal altında tuttuu günlerde, bir taraftan Amerikan misyonerleri ile ibirlii yaparken dier taraftan ise burada yaayan Rum ve Ermeni nüfusundan azami derecede yararlanma yoluna gitmitir 104. Hatta Ermeni ve Rumların yardımları ve rehberlikleri sayesinde Gümühacıköy'ü kazasına balı olup çevrede ekavet ve siyaset ocaı diye tanınmı bulunan Karaköy adındaki büyük Rum köyünü tekilatlanma bölgelerinden biri haline getirmilerdir 105. Merzifon'da bulunan ngiliz subayları faaliyetlerini sürdürmek noktasında Anadolu Koleji'nden azami derecede istifade etmiler, bu okul ve mensupları ile daimi bir iliki içerisinde olmulardır. Örnein ngilizler, Merzifon Anadolu Koleji eyası adı altında koleje her gün on be yirmi araba yük getirmilerdir. Önceleri getirilen sandıkların içerisinde ne olduu konusunda Türk makamlarının her hangi bir bilgisi olmamıtır. Ancak daha sonra, karılaılan güçlüklere ramen, yapılan aratırma neticesinde bunların silah ve teçhizat olduu ve bunlarla Ermenilere yardım edildii anlaılmıtır 106. Dokuzuncu Ordu Kıtaat Müfettii Mustafa Kemal in Harbiye Nezareti ne göndermi olduu ifre ve 76 numaralı istihbaratta yukarıda ifade edilen durum bir kez daha teyit edilmi ve Merzifon daki dört ngiliz subayının Anadolu Koleji nde toplandıkları, Merzifon ve havalisinde komitacılık tekiliyle uratıkları ve bölge ile ilgili bir kısım kararlar aldıkları, dier bir ifade ile komitacılık ile megul oldukları üphesini duyduunu belirtmitir 107. Merzifon Anadolu Koleji ne getirilen eya sandıklarına Mustafa Kemal de muttali olmu, sandıklar üzerinde Ottoman Amerikan yazısının yer almasından dolayı bunların silah olduundan üphe ve endie etmitir 108. Sandık yüklü bu kafilelerin Merzifon'a yaklaınca üç kısma ayrılarak muhtelif fasılalarla kasabaya girmeleri ve Merzifon'da bulunan ngiliz askerlerinin bir kısmının silahlı olarak güzergâha taksim edilmeleri bu üpheyi takviye etmitir 109. Dolayısıyla da Mustafa Kemal in bu sandıkların mahiyeti hakkındaki üphe ve endiesi ve içlerinde silah olduu yolundaki kanaati, daha sonraki bilgiler ııında, doru çıkmıtır ATASE,.S.H.-5; Sıra: 210; Kutu: 193; Gömlek: 191; Adet: 1; Tarih: ; Kocabaolu, a.g.m., c. 5, s General Davis'in, esasen ngilizlerin kendi tertip ve tazyiki sonucu meydana gelmi olan, Urfa'da bir Amerikan misyonerine silah çekilmesi olayını Urfa'nın igali için yeterli görmü ve ehri igal etmitir. Bak: ATASE,.S.H.-3.: Kutu: 79; Dosya No: E: 220; Y: 251; B.A.: 6; Tarih: ATASE,.S.H.:-2: Kutu: 33; Dosya No: E: 171; Y: 94; B.A.: 1; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 3; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 2; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Gömlek: 30; Adet: 3; Tarih: ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 3; Tarih: ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 3; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-2: Kutu: 33; Dosya No: E: 171; Y: 94; B.A.: 1; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 2; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-3: Kutu: 91; Dosya No: E: 118; Y: 291-A; B.A.: 2; Tarih: ATASE,.S.H.:-2: Kutu: 33; Dosya No: E: 171; Y: 94; B.A.: 1; Tarih: ; Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Eylül 1952, Yıl: 1, Sayı: 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara. Vesika No:101; ATASE,.S.H.:-5; Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 1; Tarih: ATASE,.S.H.:-3; Kutu: 91; Dosya No: E: 118; Y: 291-A; B.A.: 2; Tarih: ; Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Eylül 1952, Yıl: 1, Sayı: 1, Genelkurmay Basımevi Ankara. Vesika No:101; ATASE,.S.H.:-5; Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 1; Tarih: ATASE,.S.H.:-3: Kutu: 91; Dosya No: E: 118; Y: 291-A; B.A.: 2; Tarih: ; ATASE,.S.H.:-5; Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 1; Tarih: ATASE,.S.H.:-5: Kutu: 206; Dosya No: E: 8; Y: 104; B.A.: 3; Tarih:

18 ngilizlerin Merzifon bölgesine ve burada da Anadolu Koleji ne silah sevkıyatı yanında Ulukıla yoluyla Sivas ve Elazı a gelen Amerikan heyeti de Kızıl Haç Cemiyeti ile ibirlii yaparak beraberlerinde, kapalı sandıklar içersinde çok sayıda makineli tüfek ve silah sevk etmilerdir 111. Amerikan siyasî desteine zaten öteden beri sahip olan, bölgenin igal edilmesi ile dier igalci kuvvetlerin de fazladan siyasî desteine kavuan Merzifon Anadolu Koleji ve mensupları bu gelimeler üzerine olumsuz faaliyetlerine daha bir hız vermiler ve hatta bunu aleni ve endiesiz bir surette uygulamaya balamılardır. Örnein Kolej hocalarından Mister Getchell, refakatinde bir subay ve silahlı 25 kadar ngiliz askeri ile birlikte 15 Mayıs 1919'da Gümühacıköyü ne gelmi ve hükümet konaı salonunda hükümet memurlarını toplayarak: "Biz galibiz, siz malupsunuz. Her ne emredersek icra edeceksiniz" tarzında bir konuma yapmıtır. Bunun üzerine dinleyiciler arasında yer alan Müftü Efendi: "Biz galip malup bilmeyiz. Hükümetimiz tarafından verilecek emre itaat mecburiyetindeyiz" demitir. Ayrıca Mister Getchell kazada bulunan Müslüman olmu tüm Ermenileri Kiliseye toplayarak giymekte oldukları Müslüman elbiselerini çıkarmalarını söylemi, Müslümanlarla evli bulunan Ermeni kadınların da tekrar kendi dinlerine dönmelerini istemitir 112. Amerikan misyonerleri ve misyoner okullarının Osmanlı topraklarında sürdürdükleri olumsuz meguliyetlerden bir dierini ise Pontusculuk faaliyetleri oluturmutur. Bu çerçevede 1892 yılından itibaren, yurt dıında basılan ve Rumları isyana tevik eden çeitli bildiri ve yayınların muntazam bir ekilde daıtılabilmesi için Pontus adlı bir tekilatın kurulduu görülür. Samsun, Trabzon, Giresun, Batum, Kayseri, Yozgat, Çorum ehirleri ve dier bazı yerler Pontus tekilatının hareketli ve önde gelen merkezleri arasında yer almıtır 113. Merzifon ise, Samsun limanına yakın olması dolayısıyla, bu tekilatın merkezi olarak seçilmitir. Merzifon Anadolu Koleji nin mütevelli heyeti American Board of Commissioners for Foreign Mission (ABCFM)'ın kendi mensupları arasından seçtii on Amerikalı misyonerden olumutur. Okulun Merzifon'daki yönetim kurulu ise yine on kiiden meydana gelmitir. Ancak bu on üyenin bei Amerikan misyonerlerinden, dier be üyesi ise Pontus Protestan Birlii Üyesi olan kiilerden seçilmitir 114. Dolayısıyla kolej mensupları ile Pontus Cemiyeti üyeleri bir birinden ayrılmaz bir bütün halinde, aynı idealler ve hedefler için çalıır bir durum arz etmilerdir. Pontus ismi, kuzey Anadolu da eski bir bölgeye verilen addır. Bu bölge milattan önce birinci yüz yılda Roma hâkimiyetinde kalmıtır. Milattan önce dördüncü asrın sonunda baımsız bir Pontus Krallıı kurulmu ve bakentini bugünkü Amasya oluturmutur. Milattan önce ikinci ve üçüncü asırlarda ise Pontus Krallıı, bakenti Sinop olmak üzere yeniden ekillenmitir. Pontus Krallıı en kudretli çaına Mithradates VI Eupator (MÖ ) zamanında ulamıtır. Ancak bu dönem aynı zamanda, takip etmi olduu genileme siyaseti neticesi Roma mparatorluu ile çatımaya girmesi dolayısıyla, Roma nın bir parçası haline geldii bir dönem de (MÖ ) olmutur 115. Ermeniler Trabzon u hayal ettikleri Büyük Ermenistan ın bir parçası sayarken Rumlar ise bu bölgede bir Rum Pontus devleti kurmak için büyük gayret içine girmilerdir. Trabzon ve havalisinin Birinci Dünya Savaı sırasında yaklaık iki yıla yakın bir süre (14 Nisan ubat 1918) ile Rus igalinde kalmasından ve Birinci Dünya Savaı sonrasında ise Samsun ve havalisinin tilaf devletleri tarafından igal edilmi olmasından cesaret alan ve öteden beri Osmanlı idaresi aleyhinde çalımaktan, propaganda yapmaktan ve ekıyalıkta bulunmaktan geri kalmayan ve kendilerini eski Pontus Krallıı nın mirasçısı sayan yerli Samsun Rumları ve Rum çeteleri, tilaf devletlerinin 111 ATASE,.S.H.:-1: Kutu: 23; Dosya No: E: 16; Y: 64; Gömlek: 102; B.A.: 1; Tarih: ATASE,.S.H.:-3: Kutu: 105; Dosya No: E: 115; Y: 341; B.A.: 1; Tarih: 26/05/1335; ATASE,.S.H.:-3: Kutu: 105; Dosya No: E: 115; Y: 341; B.A.: 11; Tarih: Pontus Meselesi, Yayma Hazırlayan: Dr. Yılmaz Kurt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Matbuat Müdiriyet-i Umumiyesi tarafından belgelere dayanılarak hazırlanmıtır. Matbuat ve stihbarat Matbaası, Ankara 1922, TBMM Basımevi. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 68, s. 369; Gürün, a.g.e., s Kocabaolu, a.g.m., s Geni bilgi için bak: Britannica Ansiklopedisi, Pontus maddesi. 18

19 yardımına da güvenerek, Karadeniz'de yeniden bir Pontus Cumhuriyeti ilan etmek maksadıyla tekilatlanmaya balamılardır. Pontus tekilatı, yerli Rum aydınlarının katkıları ve çalımaları yanında stanbul'dan gelen ve kendilerine müfetti adı verilen Yunan siyasî memurları tarafından da desteklenmi, düzene konarak geniletilmi ve yapılan bu çalımalar neticesinde bir tekilat ortaya çıkmıtır. Oluan bu tekilat, kuvvet bulup gelime yolunda, Yunan hükümetinin de hatırı sayılır ödenek ve harcamalarına muhatap olmutur. Rumlar Pontus Cumhuriyeti ni gerçekletirme noktasında, Rum Patrikhanesi nin tahsis ettii ödenein de saladıı rahatlıkla, öncelikle kıyıları ve özellikle Samsun'u tahkim etmek, buralarda Rum nüfusunu belli sayıya ulatırmak üzere harekete geçmiler ve dier bölgelerden ve hatta Rusya'dan Rum göçmenlerin adı geçen bölgeye gelmelerini salamılardır. Bu yöndeki çalımalardan sonra Rum çeteleri ile çevrede bulunan Müslüman köylere saldırmılar, yol kesmek, adam öldürmek ve mal gasp etmek suretleriyle bölgede asayii ihlal etmeye balamılardır. Böyle bir tutumla atekesin özel maddelerine dayanmak ve dolayısıyla da dı müdahaleyi davet etmek, arkasından ise genel bir ayaklanma ile Karadeniz de, Kastamonu ve Sivas ın da içinde olduu, Pontus Cumhuriyeti ni ilan etmek istemilerdir. Bu noktada, Samsun Rum Metropolitlii ne atfettii ehemmiyetten dolayı gerek Rusya dan ve gerekse stanbul Patrikhanesi aracılııyla salanan maddi, Averof Zırhlısı vasıtasıyla salanan askeri destek dolayısıyla Yunanistan dan büyük ilgi ve alaka görmülerdir. Moral destei ise ngiliz siyasî temsilcisi Sulter'in himayesi altında metrepolithane ve Rum kulüplerinde sık sık verilen konserlerde bulmulardır. Pontus Cumhuriyeti kurma çabalarına, igal kuvvetlerinin Anadolu yu terk etmek zorunda kalmaları üzerine önce set çekilmi, alakalı ahısların takibata uramaları sonucunda ise duraksama dönemi balatılmı ve nihayet önderlerinin ve tevikçilerinin stiklâl Mahkemeleri nde yargılanmaları ve cezalandırılmaları sonucu bu bölgedeki faaliyetlere tamamıyla son verilmitir 116. Yukarıda kısaca özetlenmeye çalıılan faaliyet ve gayretler çerçevesinde Merzifon da bir Pontus Cemiyeti kurma çalıması söz konusu olmutur. Bahsi geçen faaliyetlerin yürütüldüü tarihlerde Merzifon, idarî açıdan Sivas vilayetine balı olup bir kaza durumunda bulunmaktaydı yılında Merzifon gençlerinin giriimi, Merzifon Anadolu Koleji müdür ve öretmenlerinin yardım ve itirakleri ile adı geçen kolej içerisinde bir Pontus Kulübü kurulmutur 117. Amerikan misyonerlerinin öncülüü ve yönlendirmeleri ile kurulan bu kulüp yine Amerikan misyonerlerinin himayeleri altında faaliyetlerini sürdürmü ve gelitirmitir 118. Misyoner ve onlarla ibirlii içerisinde bulunan Ermeni ve Rumların olumsuz faaliyetlerinde hangi noktaya varmı olduklarını göstermesi ve Merzifon Anadolu Koleji için bir dönüm noktası oluturması bakımlarından bu dönemin en önemli olaylarından birisi Zeki Ketani Bey in öldürülmesi hadisesi olmutur denebilir. O dönemde meydana gelen bu olaylar, Anadolu Koleji nin kapatılmasının alt yapısını oluturmutur. Kolejin aranması ise kapatma kararını hızlandıran hadiselerin baında gelmitir: Zeki Ketani Bey mezkûr kolejde Türkçe öretmeni olarak görev yapmaktaydı. Ancak 1921 yılı ubatı nın ilk günlerinde bir suikast sonucu öldürülmü 119 ve cesedi kolej civarında bulunmutur. Zeki Ketani Bey in niçin öldürüldüü konusunda kesin bir bilgi elde edilememise de Pontus Cemiyeti mensuplarının tek tek tutuklanmaya balanmalarına Zeki Bey in ihbarının neden olduu varsayımı dolayısıyla katledildii muhtemel görülmütür 120. Merzifon'daki Amerikan hastanesiyle kolej içerisinde toprak altında gizli yollar ve depolar bulunduu ve ara sıra otomobiller ile getirilen top ve tüfek gibi silahların ve cephanelerin buraya 116 Pontus Meselesi, s ATASE, Birinci Dünya Harbi Kolleksiyonu (Kısaca: B.D.H.): D: 1-A; F: 14; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 268; Sıra No: 24; Tarih: ; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 280; Sıra No: 70; Tarih: 24 M. 1261; BOA, Y.A.Hus.: Dosya No: 281; Sıra No: 1; Tarih: ; Pontus Meselesi, s A.g.e., s Pontus Meselesi, s. 371; Kocabaolu, a.g.m., s ATASE, B.D.H.: D: 1-A; F:

20 gizlendii ve hatta zaman zaman silahlı Hıristiyan köylülerin koleji sıınak olarak kullandıkları, özellikle hastane heyetinin Tavandaı nda Hıristiyan köylülerle sıkı ilikiler içerisinde oldukları ihbar edilmitir. Bu ihbar üzerine genel silah araması ve toplanması sıralarında kolejin dahi usul üzere aratırılması için Merkez Ordusu Komutanlıı tarafından 5. Fırka Kumandanlııyla Amasya Mutasarrıflıına özel emirler verilmi, durum aynı zamanda hükümet merkezine de arz olunmutur. Soruturma durumu hakkında merkezî hükümet ile Merkez Ordusu Kumandanlıı arasında geçen haberleme sonucunda Bakanlar Kurulu kararıyla kolejin aranması Merkez Ordusu Kumandanlıı na bildirilmitir 121. Yapılan bu ihbar ve verilen emir üzerine 16 ubat 1921 tarihinde Merzifon kolej ve hastanesinde arama yapılmı, ancak bu arama, Bakanlar Kurulu nun Genelkurmay Bakanlıı ndan Ordu Komutanlıı na iletilen kararı gereince gayet nazik bir ekilde gerçekletirilmitir 122. Arama neticesinde silah ve cephane bulunamamı ise de Kolej içerisinde 1904 tarihinden beri kurulmu olan Pontus Kulübü adıyla bir kulübün bulunduu tespit edilmi, 2 çuval Rumca ve ngilizce evrak ve defterlerin yanında ayrıca bu kulübe dair yönetmelikle, mühürler, Yunan bayrakları ve Pontus arması, Osmanlı silahları ile donatılmı ve gurup halinde okulda çekilmi bir takım fotoraflar ve bir kısım önemli evrak elde edilmitir 123. Ele geçirilen yönetmelikten anlaıldıı kadarıyla Pontus Kulübü nün hedefi Rumları Yunan emellerine ve Pontus hükümetinin diriltilmesine tevik etmek ve bu yönde faaliyette bulunmak olmutur 124. Anadolu Koleji nde ayrıca Osmanlı Devleti aleyhinde ikâyetlerin ve Amerikan vatandalıına kayıt ve kabul ricasının dile getirildii bir mektup ile kolej yetkilileri ile iliki içerisinde olduu anlaılan 6. Fırkadan Yüzbaı Mehmet Ali Efendi ile emekli iken silâhaltına alınarak Mecitözü ubesine memur edilen alay kâtibi Ali Rıza Efendi nin hükümet memurları aleyhinde uydurma sözleri içeren mektupları bulunmutur 125. Ayrıca yapılan aramalar sırasında, Merzifon Anadolu Koleji nin burada örenim gören gençler ile dier Rum ve Ermeni gençlerinin Avrupa'ya kaçırılmalarına aracılık ettii de ortaya çıkmıtır. Aramalarda kolej müdüriyeti ile Samsun'daki Amerika temsilcisi arasında yapılan yazımalar ve konuya dair evraklar ele geçirilmitir 126. Anadolu Koleji ne ilâveten Tokat Rumlarından durumu üpheli görülen Lazaros un evinin de aranması söz konusu olmutur. Burada yapılan arama neticesinde Pontus yazısıyla edebi, siyasî Rumca belge ve Merzifon - Anadolu Koleji adıyla ve Kantarcıolu tarafından yazılmı 5 adet basılı kitapçık ve Pontus okullarıyla Merzifon'daki Anadolu Koleji nin birletirilmesine dair Rumlarla Amerikalılar arasında düzenlenmi bir yönetmelik bulunmutur. Durum ve yapılan aratırma Merkez Ordusu Kumandanı Nureddin tarafından tarihi itibariyle Genelkurmay Bakanlıı na rapor edilmitir 127. Yapılan sorgulamada, Osmanlı silahlarıyla donatılmı ve grup halinde okulda çekilmi olarak bulunan fotorafların kimlere ait olduu yolundaki sorulara kolej müdürü her hangi bir ey bilmedii eklinde cevap vermitir. Okul Öretmenler Kurulu nda yer alan kimseler ise, müdürün kendilerine gerçee aykırı ifadelerde bulunmalarını tembih etmesi dolayısıyla, kaçamaklı ve birbiriyle çelien ifadelerde bulunmulardır. Ortada bulunan gerçeklere ve ele geçirilen belgelere ramen kolej müdürü hakkında, nazik davranılması yolundaki ihtardan dolayı, herhangi bir muamele yapılamadıı gibi, okulda öretimin yapılmasına veya hastanenin normal faaliyetini sürdürmesine de müdahale edilmemi, bu kurumların faaliyetlerini eskisi gibi devam ettirmesine izin verilmitir Pontus Meselesi, s A.g.e., s ATASE, B.D.H.: D: 1-A; F: 14; Pontus Meselesi, s ATASE, B.D.H.: D: 1-A; F: 14; A.g.e., s A.g.e., s ATASE, B.D.H.: D: 1-A; F: 14; A.g.e., s A.g.e., s A.g.e., s

ERMENİ MESELESİNİN OLUŞUM SÜRECİNDE MİSYONERLERLİK FAALİYETLERİNİN YERİ

ERMENİ MESELESİNİN OLUŞUM SÜRECİNDE MİSYONERLERLİK FAALİYETLERİNİN YERİ ERMENİ MESELESİNİN OLUŞUM SÜRECİNDE MİSYONERLERLİK FAALİYETLERİNİN YERİ Prof. Dr. M. Metin HÜLAGÜ * Osmanlı Ülkesine Gelen Misyoner Grupları Osmanlı coğrafyasında misyonerlik faaliyetlerinin tarihi araştırmacıların

Detaylı

2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, zmir

2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, zmir Türkiye de Bölgesel Kalkınmanın Aracı Olarak Kalkınma Ajansları: zmir Kalkınma Ajansı Örnei Ergüder Can zmir Kalkınma Ajansı Giri: Türkiye de dier ülkeler gibi bölgelerarası hatta bölgeler içinde kalkınma

Detaylı

BURSA DA GÖREV YAPAN MÜZK ÖRETMENLERNN ULUDA ÜNVERSTES ETM FAKÜLTES GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM DALI LE LETM VE ETKLEM

BURSA DA GÖREV YAPAN MÜZK ÖRETMENLERNN ULUDA ÜNVERSTES ETM FAKÜLTES GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM DALI LE LETM VE ETKLEM BURSA DA GÖREV YAPAN MÜZK ÖRETMENLERNN ULUDA ÜNVERSTES ETM FAKÜLTES GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM DALI LE LETM VE ETKLEM Dr. Ayhan HELVACI *1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik

Detaylı

XIX. YÜZYILIN SONLARINDA KIREHR SANCAI NIN DEMOGRAFK YAPISI DEMOGRAPHIC SITUATION OF KIREHR AT THE END OF XIX CENTURY

XIX. YÜZYILIN SONLARINDA KIREHR SANCAI NIN DEMOGRAFK YAPISI DEMOGRAPHIC SITUATION OF KIREHR AT THE END OF XIX CENTURY GAZ ÜNVERSTES KIREHR ETM FAKÜLTES Cilt 7, Sayı 1, (2006), 21-33 21 XIX. YÜZYILIN SONLARINDA KIREHR SANCAI NIN DEMOGRAFK YAPISI Nejla GÜNAY Gazi Üniversitesi, Ankara/TÜRKYE Geli Tarihi: 28.11.2005 Yayına

Detaylı

BilgiEdinmeHakki.Org Raporu Bilgi Edinme Hakkı Kanunu nun Salık Bakanlıı Tarafından Uygulanmasındaki Yanlılıklar

BilgiEdinmeHakki.Org Raporu Bilgi Edinme Hakkı Kanunu nun Salık Bakanlıı Tarafından Uygulanmasındaki Yanlılıklar BilgiEdinmeHakki.Org Raporu Bilgi Edinme Hakkı Kanunu nun Salık Bakanlıı Tarafından Uygulanmasındaki Yanlılıklar Sürüm 1.0 21 Ekim 2004 Dr. Yaman AKDENIZ * akdeniz@bilgiedinmehakki.org Bilgiedinmehakki.org

Detaylı

Yonca Anzerliolu, Karamanlı Ortodoks Türkler, Phoenix Yayınları, Ankara 2003, 376 s.

Yonca Anzerliolu, Karamanlı Ortodoks Türkler, Phoenix Yayınları, Ankara 2003, 376 s. Yonca Anzerliolu, Karamanlı Ortodoks Türkler, Phoenix Yayınları, Ankara 2003, 376 s. Hayrullah KAHYA Ortodoks Hıristiyanların Türkçe konuanlarına Karamanlı; bunların konutukları dile de Karamanlıca denmektedir.

Detaylı

BELEDYELERDE NORM KADRO ÇALIMASI ESASLARI

BELEDYELERDE NORM KADRO ÇALIMASI ESASLARI BELEDYELERDE NORM KADRO ÇALIMASI ESASLARI Belediyelerin görevlerini etkin ve verimli bir ekilde yerine getirebilmeleri için ihtiyaç duydukları optimal (ihtiyaçtan ne fazla ne de az) kadronun nicelik ve

Detaylı

TÜLN OTBÇER. Seminer Raporu Olarak Hazırlanmıtır.

TÜLN OTBÇER. Seminer Raporu Olarak Hazırlanmıtır. TÜLN OTBÇER Seminer Raporu Olarak Hazırlanmıtır. Ankara Hacettepe Üniversitesi Mayıs, 2004 ! - " $ - "%%&%$ - "%' $ - "(%' $ - "( ) (* $+,( $ - ") (',( $ - "- %./$ 0 1*&/1(2, %("%. 3/1(4""3%(/1-( /32 $$

Detaylı

TÜM OTOBÜSÇÜLER VE LETMECLER FEDERASYONU KARAYOLU YOLCU TAIMACILII SEKTÖRÜNÜN TARHSEL GELM

TÜM OTOBÜSÇÜLER VE LETMECLER FEDERASYONU KARAYOLU YOLCU TAIMACILII SEKTÖRÜNÜN TARHSEL GELM TÜM OTOBÜSÇÜLER VE LETMECLER FEDERASYONU KARAYOLU YOLCU TAIMACILII SEKTÖRÜNÜN TARHSEL GELM 1955 ten 1999 a kadar karayolu yolcu taımacılıının ulaım biçimleri içindeki payı Karayolu ile yolcu taımacılıının

Detaylı

2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, zmir

2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, zmir Deniz Akkahve Devlet Planlama Tekilatı Müstearlıı Bölgesel Gelime ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüü AB Bölgesel Programları Dairesi Bakanı zmir de düzenlenen 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumunun

Detaylı

Vakko Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi letmeleri A.. 30.06.2013 Tarihi tibarıyla Sona Eren Hesap Dönemine likin Yönetim Kurulu Yıllık Faaliyet Raporu

Vakko Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi letmeleri A.. 30.06.2013 Tarihi tibarıyla Sona Eren Hesap Dönemine likin Yönetim Kurulu Yıllık Faaliyet Raporu Sayfa No: 1 Vakko Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi letmeleri A.. 30.06.2013 Tarihi tibarıyla Sona Eren Hesap Dönemine likin Yönetim Kurulu Yıllık Faaliyet Raporu Sayfa No: 2 Vakko Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi

Detaylı

Ergin AYAN (2009). Willermus Tyrensis in Haçlı Kronii (1143-1163), Karadeniz Dergisi Yayınları, Ankara, 160 s, ISBN 978-975-8951-33-8.

Ergin AYAN (2009). Willermus Tyrensis in Haçlı Kronii (1143-1163), Karadeniz Dergisi Yayınları, Ankara, 160 s, ISBN 978-975-8951-33-8. Ergin AYAN (2009). Willermus Tyrensis in Haçlı Kronii (1143-1163), Karadeniz Dergisi Yayınları, Ankara, 160 s, ISBN 978-975-8951-33-8. Abdullah GÜNEYSU Avrupa Hıristiyanlarının, kendilerince kutsal kabul

Detaylı

MÜZK ETM YÖNETM ve DEERLENDRME LKLER *

MÜZK ETM YÖNETM ve DEERLENDRME LKLER * MÜZK ETM YÖNETM ve DEERLENDRME LKLER * Prof. Dr. lknur OKATAN *1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu Bildirisi SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta Sunu Sayın Bakan

Detaylı

TÜRKYE SERMAYE PYASASI ARACI KURULULARI BRL SCL TUTMA ESASLARI

TÜRKYE SERMAYE PYASASI ARACI KURULULARI BRL SCL TUTMA ESASLARI Amaç ve Kapsam TÜRKYE SERMAYE PYASASI ARACI KURULULARI BRL SCL TUTMA ESASLARI Madde 1 Bu Esasların amacı, aracı kurulu, portföy yönetim irketi, yatırım fonu, yatırım ortaklıı (menkul kıymetler, gayrimenkul

Detaylı

Türkiye de Bilgi Edinme Hakkı Kanunu nun Bakanlıklar Tarafından Uygulanması

Türkiye de Bilgi Edinme Hakkı Kanunu nun Bakanlıklar Tarafından Uygulanması Türkiye de Bilgi Edinme Hakkı Kanunu nun Bakanlıklar Tarafından Uygulanması Dr. Yaman AKDENIZ * akdeniz@bilgiedinmehakki.org Bilgiedinmehakki.org / BilgilenmeHakki.Org 28 Eylül 2004 Sürüm 1.1 Güncelleme

Detaylı

RAN SLÂM CUMHURYET ANKARA BÜYÜKELÇS SAYIN FROOZ DAWLATABAD LE RÖPORTAJ. Kırmızı Çizgi dergisinde yayımlanan bu röportajı

RAN SLÂM CUMHURYET ANKARA BÜYÜKELÇS SAYIN FROOZ DAWLATABAD LE RÖPORTAJ. Kırmızı Çizgi dergisinde yayımlanan bu röportajı RAN SLÂM CUMHURYET ANKARA BÜYÜKELÇS SAYIN FROOZ DAWLATABAD LE RÖPORTAJ Kırmızı Çizgi dergisinde yayımlanan bu röportajı Sayın Büyükelçi, futbolu sever misiniz? Evet, fıtrî bir oyundur... Seyretmekten holanırım.

Detaylı

İsmail Mangaltepe - Recep Karacakaya, Paul Cambon un İstanbul Büyükelçiliği ve Ermeni Meselesi, 106 sayfa, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2010.

İsmail Mangaltepe - Recep Karacakaya, Paul Cambon un İstanbul Büyükelçiliği ve Ermeni Meselesi, 106 sayfa, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2010. Tarih Okulu Eylül-Aralık 2010 Sayı VIII, 185-189. İsmail Mangaltepe - Recep Karacakaya, Paul Cambon un İstanbul Büyükelçiliği ve Ermeni Meselesi, 106 sayfa, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2010. Süleyman AŞIK

Detaylı

nsan Kaynakları ve Eitim Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii

nsan Kaynakları ve Eitim Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii nsan Kaynakları ve Eitim Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii Amaç Madde 1 Bu Yönetmeliin amacı, Avcılar Belediyesi nsan Kaynakları ve Eitim Müdürlüü nün kurulu, görev, yetki ve sorumlulukları ile çalıma

Detaylı

Harf üzerine ÎÇDEM. Numara

Harf üzerine ÎÇDEM. Numara Harf üzerine ÎÇDEM A Numara Adliyenin manevi şahsiyetini tahkir... 613 G Ağır Tehdit 750 Aleniyet deyim - kavram ve unsuru... 615 Anarşistlik - kavram ve suçu 516 Anayasa Nizamı 558 aa Anayasa Nizamını

Detaylı

OSMANLI BELGELERİNDE MİLLÎ MÜCADELE VE MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

OSMANLI BELGELERİNDE MİLLÎ MÜCADELE VE MUSTAFA KEMAL ATATÜRK T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu: 88 OSMANLI BELGELERİNDE MİLLÎ MÜCADELE VE MUSTAFA KEMAL ATATÜRK A N K A R A 2 0 0 7 1 P r o j e Y ö n e t i c

Detaylı

stanbul, 11 Ekim 2004 2004/1021

stanbul, 11 Ekim 2004 2004/1021 TÜRKYE SERMAYE PYASASI ARACI KURULULARI BRL Büyükdere Cad.No:173 I. Levent Plaza A-Blok Kat:4 34394 I. Levent-stanbul Tel : (212) 280 85 67 Faks : (212) 280 85 89 www.tspakb.org.tr stanbul, 11 Ekim 2004

Detaylı

Milli varlığa yararlı ve zararlı cemiyetler

Milli varlığa yararlı ve zararlı cemiyetler On5yirmi5.com Milli varlığa yararlı ve zararlı cemiyetler Milli varlığa yararlı ve zararlı cemiyetler nelerdir? Yayın Tarihi : 12 Kasım 2012 Pazartesi (oluşturma : 12/22/2018) Cemiyetler-Zararlı ve Yararlı

Detaylı

AMER KA B RLE K DEVLETLER SAYI TAYI

AMER KA B RLE K DEVLETLER SAYI TAYI AMERKA BRLEK DEVLETLER SAYITAYI Yazan: Dawid M. WALKER Çeviren: Müslüm PARLAK Amerika Birleik Devletleri Sayıtayı, Birleik Devlet yönetiminin yasama bölümü içerisinde yer alan baımsız bir kurumdur. Genellikle

Detaylı

TÜRKYE DE DÜNDEN BUGÜNE ÖZEL OKULLARA BR BAKI (GELM VE ETKLER)

TÜRKYE DE DÜNDEN BUGÜNE ÖZEL OKULLARA BR BAKI (GELM VE ETKLER) ! "#$#%$#%&$#' #$$ TÜRKYE DE DÜNDEN BUGÜNE ÖZEL OKULLARA BR BAKI (GELM VE ETKLER) Dr. Selçuk UYGUN Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Eitim Programları ve Öretim (ESTT) Anabilim Dalı Aratırma

Detaylı

BANKALARIN KRED LEMLERNE LKN YÖNETMELKTE DEKLK YAPILMASINA LKN YÖNETMELK TASLAI

BANKALARIN KRED LEMLERNE LKN YÖNETMELKTE DEKLK YAPILMASINA LKN YÖNETMELK TASLAI Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan: BANKALARIN KRED LEMLERNE LKN YÖNETMELKTE DEKLK YAPILMASINA LKN YÖNETMELK TASLAI MADDE 1 01/11/2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüe

Detaylı

üzere 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporu ile bir bütün olan plandır. Çevre Düzeni Planı;10) (Deiik -

üzere 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporu ile bir bütün olan plandır. Çevre Düzeni Planı;10) (Deiik - üzere 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporu ile bir bütün olan plandır. Çevre Düzeni Planı;10) (Deiik - R.G.: 17.3.2001-24345 / m.4) Çevre Düzeni Planı: Konut,

Detaylı

Osmanlı dan Cumhuriyet e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye

Osmanlı dan Cumhuriyet e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye Osmanlı dan Cumhuriyet e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninde Türkiye Prof.Dr. M. Metin HÜLAGÜ a a Nevşehir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı, NEVŞEHİR Yazışma Adresi/Correspondence:

Detaylı

BRSA BRDGESTONE SABANCI LASTK SANAY VE TCARET A. BLGLENDRME POLTKASI

BRSA BRDGESTONE SABANCI LASTK SANAY VE TCARET A. BLGLENDRME POLTKASI BRSA BRDGESTONE SABANCI LASTK SANAY VE TCARET A. BLGLENDRME POLTKASI Amaç Brisa, hissedarlarıyla effaf ve yakın bir iletiim içinde olmayı ilke edinmitir. Bu kapsamda Brisa yönetimi stratejik planları uygulayıp,

Detaylı

KOÇ ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER (KÜSB) KULÜBÜ TÜZÜÜ

KOÇ ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER (KÜSB) KULÜBÜ TÜZÜÜ KOÇ ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER (KÜSB) KULÜBÜ TÜZÜÜ YAPI Madde 1. Koç Üniversitesi Sosyal Bilimler Kulübü, kısa adıyla K.Ü.S.B., Koç Üniversitesi örenci kulüpleri tüzüüne balı ve Koç Üniversitesi örencilerinin

Detaylı

1851-1915 YILLARI ARASINDA SİVAS TA AMERİKAN MİSYONER FAALİYETLERİNE BİR BAKIŞ. Özgür YILDIZ

1851-1915 YILLARI ARASINDA SİVAS TA AMERİKAN MİSYONER FAALİYETLERİNE BİR BAKIŞ. Özgür YILDIZ Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Mart 2016 March 2016 Yıl 9, Sayı XXV, ss. 417-435. Year 9, Issue XXV, pp. 417-435. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/joh794 1851-1915 YILLARI

Detaylı

Aziz Ogan: Kültürel ve Tarihsel Hazinelerin İzinde Bir Arkeolog ve Müzeci

Aziz Ogan: Kültürel ve Tarihsel Hazinelerin İzinde Bir Arkeolog ve Müzeci Eylül 2017 Aziz Ogan: Kültürel ve Tarihsel Hazinelerin İzinde Bir Arkeolog ve Müzeci Aziz Ogan, 30 Aralık 1888 tarihinde Edremitli Hacı Halilzade Ahmed Bey'in oğlu olarak İstanbul'da dünyaya geldi. Kataloglama

Detaylı

TÜRKYE OTOMOBL SPORLARI FEDERASYONU

TÜRKYE OTOMOBL SPORLARI FEDERASYONU TÜRKYE OTOMOBL SPORLARI FEDERASYONU 01 Ocak 2006 31 Temmuz 2006 FAALYET PROGRAMI Türkiye Otomobil Sporları Federasyonu, 2006 Faaliyet Programı, 01 Ocak 2006 31 Temmuz 2006 tarihleri arasında 5 ana balık

Detaylı

ÜNVERSTELERN GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM/ANASANAT DALI BRNC SINIF ÖRENCLERNN KSEL PROFLLER *

ÜNVERSTELERN GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM/ANASANAT DALI BRNC SINIF ÖRENCLERNN KSEL PROFLLER * ÜNVERSTELERN GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ MÜZK ETM ANABLM/ANASANAT DALI BRNC SINIF ÖRENCLERNN KSEL PROFLLER * Ara.Gör.Ilgım KILIÇ *1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu

Detaylı

SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 42 ST, 08. 08. 2006 YEN KURUMLAR VERGS KANUNU NDA ÖRTÜLÜ SERMAYE

SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 42 ST, 08. 08. 2006 YEN KURUMLAR VERGS KANUNU NDA ÖRTÜLÜ SERMAYE SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 42 ST, 08. 08. 2006 çindekiler: Yeni Kurumlar Vergisi Kanunu nda örtülü sermaye YEN KURUMLAR VERGS KANUNU NDA ÖRTÜLÜ SERMAYE Bilindii üzere, 21.06.2006 tarihli Resmi Gazete de

Detaylı

Eitim-Öretim Yılında SDÜ Burdur Eitim Cansevil TEB

Eitim-Öretim Yılında SDÜ Burdur Eitim Cansevil TEB 2005-2006 Eitim-Öretim Yılında SDÜ Burdur Eitim Cansevil TEB 2005-2006 ETM-ÖRETM YILINDA SDÜ BURDUR ETM FAKÜLTES GSE BÖLÜMÜ MÜZK ETM ABD DA OKUMAKTA OLAN 2, 3 VE 4. SINIFLARIN DEVAMLILIK ZLEYEN DERSLERDE

Detaylı

Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İlahiyat Atatürk Üniversitesi 1979 Y. Lisans Tarih Atatürk Üniversitesi 1981 Doktora Tarih Atatürk Üniversitesi 1985

Derece Alan Üniversite Yıl Lisans İlahiyat Atatürk Üniversitesi 1979 Y. Lisans Tarih Atatürk Üniversitesi 1981 Doktora Tarih Atatürk Üniversitesi 1985 1. Adı Soyadı : MEHMET ÇELİK 2. Doğum Tarihi: 05 Haziran 195. Unvanı : Prof.Dr.. Öğrenim Durumu Derece Alan Üniversite Lisans İlahiyat Atatürk Üniversitesi 1979 Y. Lisans Tarih Atatürk Üniversitesi 1981

Detaylı

Fevzi Karamw;o TARIH 10 SHTEPIA BOTUESE

Fevzi Karamw;o TARIH 10 SHTEPIA BOTUESE Fevzi Karamw;o TARIH 10 FEN LisESi DERS KiTABI SHTEPIA BOTUESE LIBRI SHKOLLOR Prishtine, 2012 i

Detaylı

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH

YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH YAZILI SINAV CEVAP ANAHTARI TARİH CEVAP 1: (TOPLAM 2 PUAN) Savaş 2450-50=2400 yılının başında sona ermiştir. (İşlem 1 puan) Çünkü miladi takvimde, MÖ tarihleri milat takviminin başlangıcına yaklaştıkça

Detaylı

! "#$%& " !"# "# $ % &' ()%%*+,#-.,# % /# #0/.0&/ 1 %. '%% & &%%'% /!2!0 #

! #$%&  !# # $ % &' ()%%*+,#-.,# % /# #0/.0&/ 1 %. '%% & &%%'% /!2!0 # ! "#$%& " '(! "#$%& "!"#!"# "# $ % &' ()%%*+,#-.,# % /# #0/.0&/ 1 %. '%% & &%%'% /!2!0 # )*+ $, "- (.,/ 0..1)2#$,# &%& 0! #. # #. &&/& %# -$ 1. $.1 3 - ' # % # 1/% & & 2%% &#&&% '% /!2% &%&& #,# '%' #

Detaylı

C D E C B A C B B D C A A E B D D B E B A A C B E E B A D B

C D E C B A C B B D C A A E B D D B E B A A C B E E B A D B 1- XIX. ve XX. yüzyılın başlarında. Osmanlı. Devleti her alanda çöküntü içinde olmasına karşılık, varlığını ve bağımsızlığını uzun süre korumuştur. Bu durumun en önemli nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?

Detaylı

Kiliseler ile yap lan Resmi Sözleflmeler ve her iki ülkede ibadet yerlerininin yap m

Kiliseler ile yap lan Resmi Sözleflmeler ve her iki ülkede ibadet yerlerininin yap m Kiliseler ile yap lan Resmi Sözleflmeler ve her iki ülkede ibadet yerlerininin yap m Rainer Korten 6 yıldan beri Türkiye de yaşama memnuniyetini tadiyorum ve sayıları yaklaşık 12-14000 i bulan, ana dili

Detaylı

Sosyo-Ekonomik Gelimilik Aratırması

Sosyo-Ekonomik Gelimilik Aratırması Giri Sosyo-Ekonomik Gelimilik Aratırması Taner Kavasolu Devlet Planlama Tekilatı Kalkınma Planlarımızda, ülke corafyasında ve kesimler arasında dengeli bir gelime salanması hedefi, ülke ekonomisi için

Detaylı

BÜLTEN. KONU: Mükelleflerin zahat (Özelge) Taleplerinin Cevaplandırılmasına Dair Yönetmelik Yayınlanmıtır.

BÜLTEN. KONU: Mükelleflerin zahat (Özelge) Taleplerinin Cevaplandırılmasına Dair Yönetmelik Yayınlanmıtır. Kültür Mah. 1375 Sk. No:25 Cumhuruiyet hanı K:5 35210 Alsancak - zmir-turkey Tel : + 90 232 464 16 16.. Fax: + 90 232 421 71 92. e-mail : info@psdisticaret.com..tr BÜLTEN SAYI :2010-044 Tarih: 31.08.2010

Detaylı

S R K Ü L E R : 2007 / 6

S R K Ü L E R : 2007 / 6 S R K Ü L E R : 2007 / 6 27.12.2006! " # $% $ & '()) * & +, '-. /, 0& & $ & $ '& + $!0&&, & ' +0 +!0&&0 /!'-# $%". /1,. '&! -,! & &2-3(4-3(4 && -53(4 &6 & ' 7 &+ 8'& & / '&! ()) 7 * + ' $&& / + - ' & 8,$,

Detaylı

TÜRKYE DE MÜZK ÖRETMENLNE YÖNELME NEDENLER. Cansevil TEB * ÖZET

TÜRKYE DE MÜZK ÖRETMENLNE YÖNELME NEDENLER. Cansevil TEB * ÖZET TÜRKYE DE MÜZK ÖRETMENLNE YÖNELME NEDENLER Cansevil TEB * ÖZET Günümüzde daha popüler bir yer edinen müzik öretmenlii giderek bireylerin kendilerini daha iyi ifade edebildikleri bir alan olmaktadır. Müzik

Detaylı

II. Ara tırmanın Amacı III. Ara tırmanın Önemi

II. Ara tırmanın Amacı III. Ara tırmanın Önemi Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 34 Volume: 7 Issue: 34 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 ETKL OKUL-ÇEVRE LKSNDE ALENN KATKISINA

Detaylı

Bu dönemde daha önce belirttiim gibi yatırımlarımızla ilgili almı olduumuz kararlarımızın yanı sıra;

Bu dönemde daha önce belirttiim gibi yatırımlarımızla ilgili almı olduumuz kararlarımızın yanı sıra; BORYAD / Aralık 2009 1. 2009, finansal anlamda fırtınalı bir yıldı. Kısaca iecam ın 2009 yılını deerlendirebilir misiniz? Öncelikli konularınız neler oldu, kârlılık hedefleriniz de büyük amalar görüldü

Detaylı

GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ ÖRENCLERNN OKUL DENEYM I DERSNE YÖNELK LGLER VE BEKLENTLER **

GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ ÖRENCLERNN OKUL DENEYM I DERSNE YÖNELK LGLER VE BEKLENTLER ** GÜZEL SANATLAR ETM BÖLÜMÜ ÖRENCLERNN OKUL DENEYM I DERSNE YÖNELK LGLER VE BEKLENTLER ** Yrd.Doç.Dr. Gürsan SARAÇ * **1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu Bildirisi

Detaylı

RUSYA-UKRAYNA ENERJ KRZ STRATEJK BR DEERLENDRME

RUSYA-UKRAYNA ENERJ KRZ STRATEJK BR DEERLENDRME RUSYA-UKRAYNA ENERJ KRZ STRATEJK BR DEERLENDRME I. RUSYA NIN YEN STRATEJS OCAK 2005 1- Rusya, ekonomik, siyasi ve askeri açıdan yeniden güçlenmek ve öncelikle bölgesinde nüfus sahibi olabilmek stratejisinde

Detaylı

Bu model ile çalımayı öngören kuruluların (servis ve içerik salayıcılar),.nic.tr sistemi ile uyumlu, XML tabanlı yazılım gelitirmeleri gerekmektedir.

Bu model ile çalımayı öngören kuruluların (servis ve içerik salayıcılar),.nic.tr sistemi ile uyumlu, XML tabanlı yazılım gelitirmeleri gerekmektedir. .tr alan adlarını tescili, 1991 yılından itibaren, Türkiye'yi ilk olarak nternet'e balayan Üniversitemiz bünyesinde devam etmektedir. Bu kapsamda, bugün itibarı ile, toplam yaklaık 70,000 adet.tr uzantılı

Detaylı

BÜLTEN İSTANBUL AZİZ BABUŞCU. FİLİSTİN MESELESİ 2 5 te B İ L G İ NOTU. Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya geldi

BÜLTEN İSTANBUL AZİZ BABUŞCU. FİLİSTİN MESELESİ 2 5 te B İ L G İ NOTU. Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya geldi 2 de Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya geldi AK Parti İstanbul İl Kadın Kolları nda AK Öğretmenler ile öğrenciler yıllar sonra bir araya gelmenin mutluluğunu yaşadı. 8 de YIL: 2012 SAYI

Detaylı

Bilgi lem Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii

Bilgi lem Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii Bilgi lem Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii Amaç Madde 1. Bu Yönetmeliin amacı; Bilgi lem Müdürlüünün tekilat yapısını, hukukî statüsünü, görev, çalıma usul ve esaslarını belirleyerek, hizmetlerin daha

Detaylı

! "!! # $ % &'( )#!* )%" +!! $ %! + ')!

! !! # $ % &'( )#!* )% +!! $ %! + ')! ! "!! # $ % &'( )#!* )%" +!! $ %! + ')! &( '!#,-.! /,! 0 + # ' #! * #! 0 #! 0! ) '! '1# + $ # )' * #! 0!! #! 0! "! '!% # #! 0 " 2 3) # ' $ 4!# ) '.*,5 '# 0! )'* $ $! 6 )' '+ " 7 ) 2#!3)# ' $ 4!# '#"'1

Detaylı

SRKÜLER NO: POZ - 2005 / 62 ST, 20. 07. 2005 SSK EK GENELGES(16/347) YAYIMLANDI

SRKÜLER NO: POZ - 2005 / 62 ST, 20. 07. 2005 SSK EK GENELGES(16/347) YAYIMLANDI SRKÜLER NO: POZ - 2005 / 62 ST, 20. 07. 2005 ÖZET: * SSK ek genelgesi yayımlandı. SSK EK GENELGES(16/347) YAYIMLANDI S.S.K.Bakanlıı Sigorta leri Genel Müdürlüü Sigorta Primleri Daire Bakanlıı nın 04.07.2005

Detaylı

HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları

HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları HAÇLI SEFERLERİ TARİHİ 3.Ders Dr. İsmail BAYTAK HAÇLI SEFERLERİ Nedenleri ve Sonuçları Hristiyanlarca kutsal sayılan Hz. İsa nın doğum yeri Kudüs ve dolayları, VII. yüzyıldan beri Müslümanlar ın elinde

Detaylı

HAZIRLAYAN KONTROL EDEN ONAYLAYAN

HAZIRLAYAN KONTROL EDEN ONAYLAYAN Sayfa No 1 / 145 TANIMI ve N GEREKLER 1. N KML Kadro Unvanı Müfetti Fiili Görev Unvanı Müfetti stihdam Türü (Statü) Memur Tarih Kod No 2. E LKN BLGLER 2.1. in Özeti...belediyesi; faaliyet ve ilemlerinde

Detaylı

OTSTK BR OLGUNUN DUYGULARI ANLAMA VE FADE ETME BECERSNN KAZANDIRILMASINA YÖNELK DÜZENLENEN KISA SÜREL BR E TM PROGRAMININ NCELENMES

OTSTK BR OLGUNUN DUYGULARI ANLAMA VE FADE ETME BECERSNN KAZANDIRILMASINA YÖNELK DÜZENLENEN KISA SÜREL BR E TM PROGRAMININ NCELENMES Bu aratırma 005 yılında 1. Uluslararası zmir Özel Eitim ve Otizm Sempozyumu'nda poster bildiri olarak sunulmutur. OTSTK BR OLGUNUN DUYGULARI ANLAMA VE FADE ETME BECERSNN KAZANDIRILMASINA YÖNELK DÜZENLENEN

Detaylı

AKÇA, Hakan (2012). Ankara li Aızları (nceleme, Metinler, Dizin), Ankara: Türk Kültürünü Aratırma Enstitüsü Yayınları, XXII+672 s.

AKÇA, Hakan (2012). Ankara li Aızları (nceleme, Metinler, Dizin), Ankara: Türk Kültürünü Aratırma Enstitüsü Yayınları, XXII+672 s. AKÇA, Hakan (2012). Ankara li Aızları (nceleme, Metinler, Dizin), Ankara: Türk Kültürünü Aratırma Enstitüsü Yayınları, XXII+672 s. Bahadır GÜNE * Aynı kökten geldii üst sistem durumundaki bir standart

Detaylı

5228 Sayılı Kanunla Yapılan Deiiklikler aaıda detaylandırılmıtır:

5228 Sayılı Kanunla Yapılan Deiiklikler aaıda detaylandırılmıtır: 5228 Sayılı Kanunla (31.7.2004 tarih ve 25539 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıtır) Kamu Yararına Çalıan Derneklerle Bakanlar Kurulu nca Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıfları lgilendiren Deiiklikler: Kamu

Detaylı

BOSAD Boya Sanayicileri Dernei TÜRK BOYA SEKTÖRÜ. Dünya Boya Ticaretindeki Gelimeler

BOSAD Boya Sanayicileri Dernei TÜRK BOYA SEKTÖRÜ. Dünya Boya Ticaretindeki Gelimeler BOSAD Boya Sanayicileri Dernei Dünya Boya Ticaretindeki Gelimeler TÜRK BOYA SEKTÖRÜ Dünya ekonomisindeki gelimeyle paralel olarak dünya boya üretimi bugün 29,4 milyon ton civarında gerçeklemektedir ve

Detaylı

SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 43 ST, 18. 08. 2006. Yıllık alı ve satıların formlar ile bildirilmesi hakkında tebli yayımlandı.

SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 43 ST, 18. 08. 2006. Yıllık alı ve satıların formlar ile bildirilmesi hakkında tebli yayımlandı. SRKÜLER NO: POZ - 2006 / 43 ST, 18. 08. 2006 çindekiler: Yıllık alı ve satıların formlar ile bildirilmesi hakkında tebli yayımlandı. YILLIK ALI VE SATILARIN FORMLAR LE BLDRLMES HAKKINDA TEBL YAYIMLANDI

Detaylı

Þiddete Maruz Kalan Kadýnlara Sunulan Hizmetler Þiddete Maruz Kalan Kadýnlara Sunulan Hizmetler Hazýrlayan Ebru Özberk T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü Ekim 2008 Bu kitabýn basým, yayýn,

Detaylı

'! % ) * + #"## '! % "# "'" %!" # $ %&',!! ## ##

'! % ) * + ### '! % # ' %! # $ %&',!! ## ## !"#!!#"#!!$ "# % &#"# "## '"## % ( #"## '! % ) * + #"## '! % "# "'" %!" # $ %&',!! ## ## 1 !"#$ Kurumlar Vergisi Genel Teblii (Seri No: 7) Bu Teblide, 31/5/2012 tarihli ve 6322 sayılı Amme Alacaklarının

Detaylı

stanbul Depreme Nasıl Hazırlanıyor?

stanbul Depreme Nasıl Hazırlanıyor? Sayıtay Dergisi Sayı: 44-45 Performans Denetimi Raporu: stanbul Depreme Nasıl Hazırlanıyor? stanbul Depreme Nasıl Hazırlanıyor Raporu, Sayıtay Bakanlıınca 6.5.2002 tarihinde TBMM Bakanlıına gönderilmitir.

Detaylı

OTSTK ÇOCUKLARDA TEACCH PROGRAMININ GELMSEL DÜZEYE ETKS: OLGU SUNUMU

OTSTK ÇOCUKLARDA TEACCH PROGRAMININ GELMSEL DÜZEYE ETKS: OLGU SUNUMU Bu aratırma 2005 yılında 1. Uluslararası zmir Özel Eitim ve Otizm Sempozyumu'nda poster bildiri olarak sunulmutur. OTSTK ÇOCUKLARDA TEACCH PROGRAMININ GELMSEL DÜZEYE ETKS: OLGU SUNUMU Psk. Deniz VARIR

Detaylı

ÜÇÜNCÜ TÜRK KENEŞİ İŞ FORUMU. (24 Ekim 2014, Nahçıvan) TÜRK KENEŞİ GENEL SEKRETERİ RAMİL HASANOV UN İŞ ADAMLARINA HİTABI

ÜÇÜNCÜ TÜRK KENEŞİ İŞ FORUMU. (24 Ekim 2014, Nahçıvan) TÜRK KENEŞİ GENEL SEKRETERİ RAMİL HASANOV UN İŞ ADAMLARINA HİTABI ÜÇÜNCÜ TÜRK KENEŞİ İŞ FORUMU (24 Ekim 2014, Nahçıvan) TÜRK KENEŞİ GENEL SEKRETERİ RAMİL HASANOV UN İŞ ADAMLARINA HİTABI Sayın Âli Meclis Başkanı, Sayın Bakan, Sayın Oda Başkanları, Değerli İş Adamları,

Detaylı

1946 BELEDYE SEÇMLER VE BU SEÇMLERDE KADIN SEÇMENLERN DURUMU. Kadir EKER ÖZET

1946 BELEDYE SEÇMLER VE BU SEÇMLERDE KADIN SEÇMENLERN DURUMU. Kadir EKER ÖZET 1946 Belediye Seçimleri ve Bu Seçimlerde Kadın Seçmenlerin Kadir EKER 1946 BELEDYE SEÇMLER VE BU SEÇMLERDE KADIN SEÇMENLERN DURUMU Kadir EKER ÖZET Ülkemizde demokratik gelimeler Merutiyetle balamı, Cumhuriyetle

Detaylı

taahhüt ettii yabancı sermaye tutarı 300 bin dolar düzeyinde kalıyor ki, üzerinde asıl düünülmesi gereken nokta da bu.

taahhüt ettii yabancı sermaye tutarı 300 bin dolar düzeyinde kalıyor ki, üzerinde asıl düünülmesi gereken nokta da bu. taahhüt ettii yabancı sermaye tutarı 300 bin dolar düzeyinde kalıyor ki, üzerinde asıl düünülmesi gereken nokta da bu. Kamu dıında yapılan bir baka aratırmaya göre ise, son iki yıl içinde 44 bin 740 yabancı

Detaylı

ELEKTRK MÜHENDSLER ODASI MESLEK Ç SÜREKL ETM MERKEZ YÖNETMEL

ELEKTRK MÜHENDSLER ODASI MESLEK Ç SÜREKL ETM MERKEZ YÖNETMEL ELEKTRK MÜHENDSLER ODASI MESLEK Ç SÜREKL ETM MERKEZ YÖNETMEL Amaç Madde 1: Bu Yönetmeliin amacı; meslekteki bilimsel, teknolojik gelimelerle ve uygulama alanları ile ilgili olarak Üye Mühendislere verilecek

Detaylı

Kanun No: 2320 Kabul Tarihi: 17.10.1980 (23.10.1980 gün ve 17140 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıtır.) GEREKÇES,

Kanun No: 2320 Kabul Tarihi: 17.10.1980 (23.10.1980 gün ve 17140 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıtır.) GEREKÇES, 1475 SAYILI KANUNUNUN 1927 SAYILI KANUNLA DEK 14 NCÜ MADDESNN DETRLMES, 98 NC MADDESNE BR FIKRA EKLENMES; 193 SAYILI GELR VERGS KANUNUNUN 1927 SAYI- LI KANUNLA DEK 25 NC MAD- DESNN 7 NC FIKRASININ DE-

Detaylı

Fevzi Karamuc;o TARIH 11 SHTEPIA BOTUESE LIBRI SHKOLLOR

Fevzi Karamuc;o TARIH 11 SHTEPIA BOTUESE LIBRI SHKOLLOR Fevzi Karamuc;o TARIH 11 SOSYAL BiLiMLER LiSESi DERS KiTABI SHTEPIA BOTUESE LIBRI SHKOLLOR Prishtine, 2012 ic;indekiler I ÜNiTE: BÜYÜK COGRAFYA KESiFLERi 3 1. BÜYÜK COGRAFYA KESiFLERi 3 A. COGRAFYA KESiFLERi

Detaylı

2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, zmir

2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetiim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, zmir Yönetiim, Bölgesel Kalkınma ve Kalkınma Ajansları: Çukurova Kalkınma Ajansı Uygulaması A. Celil Öz 1 1- Giri Son çeyrek yüzyılda küresellemenin ve uluslar arası ve uluslar üstü kurumların da etkisiyle

Detaylı

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. ÇALIŞMA HAYATINDA SOSYAL DİYALOĞUN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ

Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. ÇALIŞMA HAYATINDA SOSYAL DİYALOĞUN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. ÇALIŞMA HAYATINDA SOSYAL DİYALOĞUN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ ŞİRKET DÜZEYİNDE S O S YA L D İ YA LO G E N İ Yİ UYG ULA M A YA

Detaylı

BİRİNCİ MEŞRUTİYET'İN İLANI (1876)

BİRİNCİ MEŞRUTİYET'İN İLANI (1876) BİRİNCİ MEŞRUTİYET'İN İLANI (1876) I. Meşrutiyete Ortam Hazırlayan Gelişmeler İç Etken Dış Etken Genç Osmanlıların faaliyetleri İstanbul (Tersane) Konferansı BİRİNCİ MEŞRUTİYET'İN İLANI (1876) Osmanlı

Detaylı

Madde 1.1. in 4.paragrafı aaıdaki ekilde güncellenmitir.

Madde 1.1. in 4.paragrafı aaıdaki ekilde güncellenmitir. YAPI VE KRED BANKASI A.. NN BANKA BONOSU VE/VEYA TAHVLLERNN HALKA ARZINA LKN SERMAYE PYASASI KURULU TARAFINDAN 3 HAZRAN 2011 TARHNDE ONAYLANAN ve TESCL ETTRLEN, 30 EYLÜL 2011 TARHNDE TADL VE 4 EKM 2011

Detaylı

ETK LKELER BANKACILIK ETK LKELER

ETK LKELER BANKACILIK ETK LKELER ETK LKELER Türkiye Bankalar Birlii tarafından hazırlanan ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun 15 Haziran 2006 tarih ve 1904 sayılı kararlı ile yayımlanan Bankacılık Etik lkeleri Bankamız tarafından

Detaylı

"./01 23/40./ /0531,7,++'7%/4' '/90+07

./01 23/40./ /0531,7,++'7%/4' '/90+07 !" ###!$# " %&'(')*+,+,- Türkiye nin en büyük özel ticari bankalarından biri olan Türkiye Bankası A.. tarafından, 74 yıl önce Türkiye de kurulan irket in hisseleri stanbul Menkul Kıymetler Borsası nda

Detaylı

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu v TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ÖNSÖZ Yirmi birinci yüzyılı bilgi teknolojisi çağı olarak adlandırmak ne kadar yerindeyse insan hakları çağı olarak adlandırmak da o kadar doğru olacaktır. İnsan

Detaylı

TEŞKİLATLANMA VE KOLLEKTİF MÜZAKERE HAKKI PRENSİPLERİNİN UYGULANMASINA MÜTEALLİK SÖZLEŞME

TEŞKİLATLANMA VE KOLLEKTİF MÜZAKERE HAKKI PRENSİPLERİNİN UYGULANMASINA MÜTEALLİK SÖZLEŞME TEŞKİLATLANMA VE KOLLEKTİF MÜZAKERE HAKKI PRENSİPLERİNİN UYGULANMASINA MÜTEALLİK SÖZLEŞME Bu sözleşme, ILO'nun temel haklara ilişkin 8 sözleşmesinden biridir. ILO Kabul Tarihi: 18 Haziran 1949 Kanun Tarih

Detaylı

Snf Öretmenlerinin Kendi Mesleki Yeterliklerine likin Görüleri: Genel Bir Deerlendirme. Dr. Halil Yurdugül Ali Çakrolu Mesude Ayan

Snf Öretmenlerinin Kendi Mesleki Yeterliklerine likin Görüleri: Genel Bir Deerlendirme. Dr. Halil Yurdugül Ali Çakrolu Mesude Ayan Snf Öretmenlerinin Kendi Mesleki Yeterliklerine likin Görüleri: Genel Bir Deerlendirme Dr. Halil Yurdugül Ali Çakrolu Mesude Ayan Öretmen Yeterlikleri Toplumsal geliim için, Eitimin kalitesini artrmak

Detaylı

! "#$ % %&%' (! ) ) * ()#$ % (! ) ( + *)!! %, (! ) - )! ) ) +.- ) * (/ 01 ) "! %2.* ) 3."%$&(' "01 "0 4 *) / )/ ( +) ) ( )

! #$ % %&%' (! ) ) * ()#$ % (! ) ( + *)!! %, (! ) - )! ) ) +.- ) * (/ 01 ) ! %2.* ) 3.%$&(' 01 0 4 *) / )/ ( +) ) ( ) ! "#$ % %&%' (! ) ) * ()#$ % (! ) ( + *)!! %, (! ) - )! ) ) +.- ) * (/ 01 ) "! %2.* ) 3."%$&(' "01 "0 4 *) / )/ ( +) ) ( )! )! ) 1 87 Seri No'lu Gider Vergileri Genel Teblii Resmi Gazete Sayısı 27737 Resmi

Detaylı

Hukuk leri Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii

Hukuk leri Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii Hukuk leri Müdürlüü Görev ve Çalıma Yönetmelii Amaç Madde 1 - Bu Yönetmeliin amacı, Hukuk ileri Müdürlüünün görev, çalıma tekilat yapısını, ileyiini ve yetkileri ile sorumluluunu düzenlemektir. Dayanak

Detaylı

ERMENİLERİN KÖKENİ VE TARİHİ...

ERMENİLERİN KÖKENİ VE TARİHİ... İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: ERMENİLERİN KÖKENİ VE TARİHİ... 1 1.1. ERMENİLERİN KÖKENİ... 1 1.2. ERMENİLERİN TARİHİ... 2 1.2.1. Büyük İskender ve Takip Eden Dönemde Ermeniler... 3 1.2.2. Partlar Döneminde Ermeniler...

Detaylı

DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI

DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM ROGRAMI 4. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ UYGULANMASI 4.1. DİNLER TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL FELSEFESİ VE GENEL AMAÇLARI Kültürler arası etkileşimin hızlandığı

Detaylı

PORTER MODEL: ULUSLARARASI REKABET ÖZLEM ÖZ ODTÜ LETME BÖLÜMÜ

PORTER MODEL: ULUSLARARASI REKABET ÖZLEM ÖZ ODTÜ LETME BÖLÜMÜ : ULUSLARARASI REKABET ÖZLEM ÖZ ODTÜ LETME BÖLÜMÜ Genel Çerçeve Makroekonomik, Politik ve veyasal Çevre Rekabet Edebilirliliin Mikroekonomik Temelleri irket irket Stratejisi Stratejisi Mikroekonomik Mikroekonomik

Detaylı

SINIF ÖRETMEN ADAYLARININ NTERNET KULLANIMINA LKN TUTUMLARININ DEERLENDRLMES

SINIF ÖRETMEN ADAYLARININ NTERNET KULLANIMINA LKN TUTUMLARININ DEERLENDRLMES Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007), 209-222 209 SINIF ÖRETMEN ADAYLARININ NTERNET KULLANIMINA LKN TUTUMLARININ DEERLENDRLMES Erturul USTA Ahi Evran Üniversitesi,

Detaylı

MUSK MUALLM MEKTEBNDEN GÜNÜMÜZE MÜZK ÖRETMEN YETTRME PROGRAMLARINDAK YAYLI ÇALGI ÖRETMNE LKN SINAMA-ÖLÇME-DEERLENDRME DURUMLARININ NCELENMES

MUSK MUALLM MEKTEBNDEN GÜNÜMÜZE MÜZK ÖRETMEN YETTRME PROGRAMLARINDAK YAYLI ÇALGI ÖRETMNE LKN SINAMA-ÖLÇME-DEERLENDRME DURUMLARININ NCELENMES MUSK MUALLM MEKTEBNDEN GÜNÜMÜZE MÜZK ÖRETMEN YETTRME PROGRAMLARINDAK YAYLI ÇALGI ÖRETMNE LKN SINAMA-ÖLÇME-DEERLENDRME DURUMLARININ NCELENMES 1. GR Yrd.Doç.Dr.Cansevil TEB *1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden

Detaylı

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ MUSTAFA KEMAL İN SAMSUN A ÇIKIŞI GENELGELER KONGRELER

MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ MUSTAFA KEMAL İN SAMSUN A ÇIKIŞI GENELGELER KONGRELER MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ 1919-1922 MUSTAFA KEMAL İN SAMSUN A ÇIKIŞI GENELGELER KONGRELER Milli mücadele Hazırlık Dönemi Kronoloji 19 Mayıs 1919 Mustafa Kemal in Samsun a Çıkışı 28 Ocak 1919 Havza Genelgesi

Detaylı

KTSAD LETMELRE DAHL MENKUL KIYMETLERN DEERLEMES. Bülent AK Ba Hesap Uzmanı

KTSAD LETMELRE DAHL MENKUL KIYMETLERN DEERLEMES. Bülent AK Ba Hesap Uzmanı KTSAD LETMELRE DAHL MENKUL KIYMETLERN DEERLEMES Bülent AK Ba Hesap Uzmanı 1. TCAR KAZANCIN TESPT YÖNTEM VE DEERLEME LEM : 1.1. Öz Sermaye Nedir? Öz sermaye; iletmenin sahip olduu iktisadi kıymetler ile

Detaylı

ICS 04.200.10 TÜRK STANDARDI TS EN OHSAS 18001/Mart 2001

ICS 04.200.10 TÜRK STANDARDI TS EN OHSAS 18001/Mart 2001 OHSAS 18001 SALII VE GÜVENL YÖNETM REHBER STANDARDI GR : Dünyada, üretim faktörünün temel öesi olan çalıanların salıı ve güvenlii endüstriyel gelimelere paralel olarak, ön plana çıkmaktadır. Salıı ve i

Detaylı

Intel Ö!renci Programı

Intel Ö!renci Programı Intel Ö!renci Programı De!erlendirme Raporu Eylül 2009 - A!ustos 2010 Cengiz Hakan AYDIN Hasan ÇALI"KAN Murat ATA#Z# Giri! Intel Ö!renci Programı, özellikle teknolojiye eri$imin sınırlı oldu!u bölgelerdeki

Detaylı

DELTA MENKUL DEERLER A..

DELTA MENKUL DEERLER A.. sayfa No: 1 A) Giri 1.Raporun Dönemi: Bu rapor, Delta Menkul Deerler A.. kuruluunun 1 Ocak 2008 31 Mart 2008 çalıma dönemini kapsamaktadır. 2. Ortaklıın Unvanı: Delta Menkul Deerler A.. 3. Dönem çinde

Detaylı

Dousan Boru Sanayi ve Ticaret A.. 30.09.2009 Tarihli Faaliyet Raporu. irket Merkezi Erzincan Sivas Karayolu 14 Km Pk 74 Erzincan

Dousan Boru Sanayi ve Ticaret A.. 30.09.2009 Tarihli Faaliyet Raporu. irket Merkezi Erzincan Sivas Karayolu 14 Km Pk 74 Erzincan Dousan Boru Sanayi ve Ticaret A.. 30.09.2009 Tarihli Faaliyet Raporu Dousan Boru Sanayi ve Ticaret A.. Ödenmi Sermaye: 11.173.366 YTL. irket Merkezi Erzincan Sivas Karayolu 14 Km Pk 74 Erzincan Sayfa No:

Detaylı

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK E KARI ALMAN VE TALYANLARIN DÜZENLED SUKAST GRMLER. Doç Dr. M. Metin HÜLAGÜ *

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK E KARI ALMAN VE TALYANLARIN DÜZENLED SUKAST GRMLER. Doç Dr. M. Metin HÜLAGÜ * MUSTAFA KEMAL ATATÜRK E KARI ALMAN VE TALYANLARIN DÜZENLED SUKAST GRMLER Doç Dr. M. Metin HÜLAGÜ * I- Giri Suikast teebbüsü insanlık tarihi kadar eskidir dense yanlı olmasa gerek. Zira insanlık çok defa

Detaylı

İÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5

İÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiyenin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V GİRİŞ 1 A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 BİRİNCİ BÖLÜM: AVRUPA SİYASAL TARİHİ 1 2 I.

Detaylı

Ermeni Meselesi ve Türkiye

Ermeni Meselesi ve Türkiye Ermeni Meselesi ve Türkiye Konstantın, L. D. (1913). Anadolu'da Islahat. Ermeni meselesi. Suriye Meselesi. İstanbul:. Toros, T. (). "Ermeni Tehciri Meselesi". Hayat Tarih Mecmuası, (12), 64-71, Kodaman,

Detaylı

MEZÂLİM VE SOYKIRIMIN

MEZÂLİM VE SOYKIRIMIN TBMM KÜLTÜR, SANAT VE YAYIN KURULU - YAYIN No: 92 ERMENİLER İN TÜRKLER E YAPTIKLARI MEZÂLİM VE SOYKIRIMIN ARŞİV BELGELERİ İSMET BİNARK ANKARA - 2001 Verilen bilgiler, kaynak gösterilmek suretiyle alõnabilir.

Detaylı

İzmit te (Nicomedia) Amerikan Misyoner Faaliyetleri

İzmit te (Nicomedia) Amerikan Misyoner Faaliyetleri İzmit te (Nicomedia) Amerikan Misyoner Faaliyetleri American Missionary Activities in İzmit (Nicomedia) Özet Özgür Yıldız* Bu çalışmada, Amerikan misyonerlerinin İzmit te yapmış oldukları misyonerlik faaliyetlerine

Detaylı

Zeki DOĞAN-Sosyal Bilgiler Öğretmeni

Zeki DOĞAN-Sosyal Bilgiler Öğretmeni T.C. ĠNKILAP TARĠHĠ VE ATATÜRKÇÜLÜK AÇIK UÇLU DENEME SINAVI (I. Dünya Savaşı ndan Erzurum Kongresi ne kadar) sosyalciniz.wordpress.com 1. Gelişen sanayimiz için hem bir hammadde kaynağı hem de uygun bir

Detaylı

ÜNİTE:1. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ÜNİTE:2. Anayasaların Yapılması ve 1982 Anayasası ÜNİTE:3. Anayasaların Değiştirilmesi ve 1982 Anayasası

ÜNİTE:1. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ÜNİTE:2. Anayasaların Yapılması ve 1982 Anayasası ÜNİTE:3. Anayasaların Değiştirilmesi ve 1982 Anayasası ÜNİTE:1 Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ÜNİTE:2 Anayasaların Yapılması ve 1982 Anayasası ÜNİTE:3 Anayasaların Değiştirilmesi ve 1982 Anayasası ÜNİTE:4 1982 Anayasası na Göre Devletin Temel Nitelikleri

Detaylı