Türkiye deki Ýspanyol Kültürü: Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi

Transkript

1 Görüþler / Opinion Paper Türk Kütüphaneciliði 20,2 (2006), Türkiye deki Ýspanyol Kültürü: Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi Begoña Colmenero Niño 1 Bu makale, Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi nin kuruluþ ve iþler hale getiriliþ sürecini açýklamak üzere hazýrlanmýþ bir çalýþmadýr. Kütüphanenin kurulmasýnda etkin olan faktörler ve bu projenin ortaya çýkmasýyla izlenen hedefler sistematik bir biçimde ele alýnmýþtýr. Her þeyden önemlisi, Türkiye de Ýspanyol ve Latin Amerika kültürünü tanýtma amacýyla uzmanlaþan tek kütüphane olma sorumluluðunu üstlenmesi çerçevesinde, Alvaro Mutis Kütüphanesi nin beþ yýllýk varlýðý süresince gerçekleþtirdiði iþlerin küçük bir analizi yapýlmaya çalýþýlmýþtýr. Eylül 2001 de Ýstanbul Cervantes Enstitüsü açýldýktan sonra, kütüphaneyi sýfýrdan yaratmak gibi çok zevkli ve bir o kadar da zahmetli bir görev bizi beklemekteydi. Ýþe koyulmadan önce; kütüphanenin kuruluþ amacý, bu kararýn alýnmasýndaki nedenler, kütüphanenin nasýl iþler hale getirileceði gibi bazý temel sorularýn;misyonun baþarýlý bir biçimde yerine getirebilmesi için eksiksiz cevaplandýrýlmasý gerekmekteydi. Ne Ýçin? Ýlk sorunun cevabý oldukça net: Kütüphane Cervantes Enstitüsü (IC) ile ayný temel amacý taþýmaktadýr; yani, Ýspanyol dili ve kültürünü dünya çapýnda - bu durumda Türkiye de- tanýtmak ve yaygýnlaþmasýný saðlamak. Bu nedenle, Cervantes Enstitüsü nün kuruluþ yýlý olan 1992 de, bugün 30 ülkede bulunan ve 44 merkezi kapsayan, Cervantes Enstitüleri Kütüphane Aðý (RBIC) þekillendirilmiþtir. Diðer ülkelerin kültür ofislerinde de benzer modelleri bulunan bu aðýn bazý karakteristik özellikleri göze çarpmaktadýr. Bu aðý oluþturan kütüphanelerin temellerinden getirdikleri farklýlýklar, çok çeþitli ülkelerde bulunulmalarý nedeniyle heterojen bir yapý sergilemeleri ve Enstitü nün geliþimiyle birlikte kütüphane aðýnýn da geniþlemesi bu özelliklerdendir. 1 Ýstanbul Cervantes Enstitüsü, Kütüphane Müdürü.

2 322 Görüþler / Opinion Paper / Begoña Colmenero Niño Neden? Bu sorunun yanýtý da oldukça basit: Çünkü Türkiye de Cervantes Enstitüsü nden önce Ýspanyol dili ve kültürünü tanýtma ve yayma amacýný taþýyan ne bir özel ne de bir devlet kurumu bulunmaktaydý. Ýspanya devleti Ankara daki Büyükelçilik, Ýstanbul daki Baþkonsolosluk ve yine bu kentte bulunan Ticaret Ofisleri ile temsil edilmekteydi. Yalnýzca kütüphane açýsýndan düþünsek bile, Türkiye de böyle bir kuruluþa ihtiyaç duyulduðunu söylemek mümkündür den bu yana durum biraz olsun düzelmiþ olsa da, Cervantes Enstitüsü Kütüphanesi nin haricinde Türkiye de Ýspanyolca kaynak bulmak neredeyse imkansýz bir haldedir yýlý öncesinde bu kaynaklara sahip olan tek yer, güvenlik gerekçesiyle bir kaç yýl boyunca halka açýlamayan Ýspanya Baþkonsolosluðu kütüphanesiydi. Bünyelerinde Ýspanyol Dili ve Edebiyatý Bölümleri ni barýndýran iki üniversite ( Ýstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi ) ve Ýspanyolcayý seçmeli ders olarak veren ortaöðretim kurumlarý veya üniversitelerde, günümüzde dahi ne dil öðrenimine uygun kaynaklar ne de edebi eserlere sahip bir kütüphane bulunmaktadýr. Böyle bir ortamda bir Ýspanyol Kütüphanesi açmak, ana dili Ýspanyolca olan insanlar için olduðu kadar, Ýspanyol dili tutkunlarýna da edebi bir cennet sunmak anlamýna gelmekteydi. Kimin Ýçin? Cevaplanmasý belki de en güç ama ayný zamanda bir o kadar da ilginç bir soruyla karþý karþýyayýz. Sadece kütüphanemiz kullanýcýlarýnýn profillerini tanýyarak; kaynak seçimi ve kitap satýn alma politikasý, gereksinimlere göre zenginleþtirilmesi gereken materyaller, en uygun çalýþma saatleri, diðer hizmetler, kültürel aktiviteler; kýsacasý bütün bu öðelerle bir organizasyon ve kütüphanenin genel çalýþma sistemi belirlenebilirdi. Yaklaþýk 5 yýl hizmet vermenin ardýndan bugün, Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Kütüphanesi nin kullanýcý profili hakkýnda bir kanýya varmak güç deðil. Artýk üyelerinin çeþitliliðine ve özelliklerine bakarak söyleyebiliriz ki; kütüphanemiz, Türkiye de kendi alanýndaki talebi karþýlayacak bir referans merkezi konumuna ulaþmýþtýr. Kullanýcý grubumuz içinde en göze çarpaný, Cervantes Enstitüsü çalýþanlarýnýn

3 Türkiye deki Ýspanyol Kültürü: Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi 323 yaný sýra, Ýspanyolca dil eðitimi veren diðer üniversiteler veya ortaöðretim kurumlarýndaki eðitmen ve öðrencilerdir. Bu grubun ihtiyaçlarý bellidir: basit Ýspanyolca kitaplarý, dil bilgisi kitaplarý, sözlükler vs. Bunun için kütüphanenin en önemli kýsýmlarýndan biri olan, metotlar bölümü nün oluþturulmasý, geliþtirilmesi ve korunmasý oldukça önemlidir. Öte yandan, Ýspanya da üniversite eðitimi almak veya Ýspanyolcalarýný geliþtirmek isteyen öðrencilerin sayýsýnýn gün geçtikçe artmasý dolayýsýyla, onlar için Ýspanya daki eðitim sistemi hakkýnda danýþmanlýk hizmeti gibi çok önemli bir görev üstlenilmiþtir. Kütüphane, Ýspanyolca öðretenler ve öðrenenler açýsýndan eðitimin bir parçasý olarak algýlansa da; sayýlarý yavaþ yavaþ artan ve Türkiye de yaþayýp ana dili Ýspanyolca olan zümre için iþlevi tamamen farklýdýr. Bu grup, kütüphaneyi daha ziyade bir hobi mekaný olarak kullanmakta ve bu amaçla, güncel edebi eserlerin yaný sýra, dergi, gazete, film veya müzik talep etmektedir. Önemli kullanýcý gruplarýndan bir diðerini ise, yüzyýllar boyunca baþta Ýstanbul ve Ýzmir olmak üzere Türkiye nin çeþitli bölgelerinde yaþayýp da, Ýspanyol kültürü ile baðlarýný koparmayan Sefaradlar oluþturmaktadýr. Cervantes Enstitüsü ne uðramak, Ýspanyol Yahudileri için bir anlamda kendi kökenlerini yeniden keþfetmek anlamýna geldiðinden, Ladino dilini yaþatmak ve Sefaradlarýn kültürel kimliðini korumak adýna kütüphanede özel bir bölüm oluþturulmuþtur. Tüm bunlarýn haricinde, Ýspanya ve Latin Amerika ülkelerinde Türkiye ile ilgili yayýmlanan kaynaklarý tanýmak veya Türk edebiyatýný Ýspanyolca çevirilerden takip etmek isteyenler için kütüphanemizde bir yerel bölüm oluþturulmuþtur. Ayný zamanda bu bölüm, ilgililere, Ýspanya ve Latin Amerika hakkýnda Türkçe olarak basýlmýþ kaynaklara eriþme olanaðý da tanýmaktadýr. Bu alanda en dikkat çekici örnekler, gün geçtikçe daha fazla eseri Türkçe ye tercüme edilen Ýspanyol ve Latin Amerikalý yazarlarýn kitaplarýdýr. García Márquez, Vargas Llosa veya Isabel Allende gibi, hemen hemen bütün eserlerinin Türkçe tercümesi bulunan yazarlar grubuna; Javier Marías, Carlos Ruiz Zafón, Manuel Rivas, Juan José Millás gibi diðer önemli isimler de yavaþ yavaþ eklenmektedir. Son olarak, Ýspanyol kültürünün referans merkezi olmasý dolayýsýyla; seyahat, müzik, sinema, sanat, edebiyat, tarih vb. gibi çok çeþitli konularda inceleme yaparken kütüphanemize baþvuran diðer tüm insanlarý da unutmamak gerekmektedir. Bu gibi durumlarda genellikle, veri tabanlarý, kaynak

4 324 Görüþler / Opinion Paper / Begoña Colmenero Niño bilgilendirmeleri, rehber kitaplar ve de Cervantes Enstitüleri Kütüphane Aðý ndan eriþilebilen büyük çaptaki elektronik kaynaklar aracýlýðýyla yardýmcý olunmaktadýr. Kütüphanemiz Aralýk 2005 den bu yana, 2001 yýlýnda Cervantes ödülüne layýk görülen yazar, Alvaro Mutis in adýný almýþtýr. Bu nedenle, Mutis in tüm eserleri ve onun hakkýnda yazýlmýþ diðer kaynaklar bir araya toplanarak, özel bir bölüm hazýrlanmýþtýr. Bu sayede Ýstanbul Cervantes Enstitüsü, Kolombiya lý yazarýn adýný, büyük bir hayranlýk duyduðu bu kentteki bir kütüphaneye vererek, ona olan saygý ve baðlýlýðýný göstermeye gayret etmektedir. Nasýl? Kütüphanenin kuruluþ hazýrlýklarý tamamlanýp, halka açýlma zamaný geldiðinde; kullanýcýlarýn çoðunluðunun Ýspanyolcayý yeni öðrenmeye baþlamasý dolayýsýyla, olasý muhtemel iletiþim problemlerinin çözümlenmesi gerekiyordu. Bunun saðlamak adýna, kullanýcýyla direkt ve sürekli iletiþim halinde olmak ve özellikle baþlangýç seviyesindeki öðrencilerin daha çok yararýný gördüðü, kütüphaneyi tanýtým amaçlý geziler yapmak etkili yöntemlerdi. Bu gezilerde, kütüphanenin sunduðu hizmetler, katalogdan kaynak tarama yöntemleri, öðrencilerin iþlerine en çok yarayacak kaynaklarýn kütüphanedeki yerleri vb. gibi önemli bilgilerin aktarýlmasýnýn ardýndan; Türkçe ve Ýspanyolca olarak hazýrlanmýþ, kütüphaneyi tanýtýcý broþürler kullanýcýlara daðýtýlmaktaydý. Kütüphane üyelerimiz halen bu bireysel ilgiyi talep etmekte ve ayný zamanda bunu memnuniyetle karþýlamaktadýrlar. Hafta sonlarýnýn bile herhangi bir iþ günü kadar hýzlý yaþandýðý ve hayatýn ritminin hiç bir zaman yavaþlamadýðý Ýstanbul gibi bir þehirde, Cervantes Enstitüsündeki ders saatlerinin de etkisiyle, kütüphanemiz en baþýndan beri, kendini, haftanýn tüm günlerini içine alacak þekilde (toplam 42 saat gibi yoðun bir tempoda) halka açýk olduðu çalýþma saatlerini son derece geniþ tutmakla yükümlü görmüþtür. Öte yandan, Türkiye deki tek Ýspanyol kütüphanesi olmasý sebebiyle, Ýstanbul Cervantes Enstitüsü ne direkt olarak ulaþamasalar da; kütüphane hizmetlerinden yararlanabilmek için ülkenin farklý bölgelerinden kýsa bir süre içerisinde çok çeþitli baþvurularda bulunulmuþtur. Bu tür kullanýcýlar için, posta ile ödünç verme sistemi iþler hale getirilmiþ ve web sayfasý gibi teknolojik imkanlarýn kullanýmýna özel bir hassasiyet gösterilmiþtir. Kütüphaneyi web sitemiz

5 Türkiye deki Ýspanyol Kültürü: Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi 325 aracýlýðýyla kullananlarýn, genel çalýþma ilkeleri hakkýnda hem Türkçe hem de Ýspanyolca bilgi edinebilmelerinin yaný sýra; katalog taramasý, Cervantes Enstitüleri Kütüphane Aðý kullanýmý ( RBIC), hem Türkler hem de Ýspanyollar için ortak ilgi çekici web sitelerine eriþim,, arþive eklenen yeni kaynaklar hakkýnda güncel bilgi edinimi ve kaynak bilgisi baþvuru formu gibi hizmetlerden faydalanmalarý mümkündür. Esas bahsedilmeye deðer olaný ise, Ýspanyol kültürünün önemli isimlerinin, Türkler tarafýndan da tanýnmasýný saðlayan ayýn yazarý bölümüdür. Bahsi geçen web sayfasýnýn her bölümünün sürekli olarak güncellenmesi ciddi ve zorlu bir iþ olsa da; sonuçta, istikrarlý bir biçimde, hem Türkçe hem Ýspanyolca dillerinde ise yarar bilgiler içeren belgelerin elde edilmesine þahit olmak, yapýlan çalýþmalarýn karþýlýðýnýn alýnmasý anlamýna gelmektedir. Kütüphanemizin henüz ilk kuruluþ aþamasýndayken sahip olduðu doküman sayýsý den; büyük bir bölümü, aralarýnda Ýstanbul daki Ýspanya Baþkonsolosluðu Kütüphanesi nin de bulunduðu farklý kaynaklar tarafýndan yapýlan baðýþlar sayesinde e ulaþmýþtýr. Buna raðmen, zaman zaman farklý isteklerle karþýlaþýlmasý durumunda, yalnýzca kütüphane kaynaklarýnýn kullanýlmasý yetersiz kalmakta ve bu durumda devreye kütüphaneler arasý ödünç alma sistemi girmektedir. Bu sistem, kullanýcýlarýn Cervantes Enstitüleri Kütüphane Aðý nda (RBIC) veya herhangi bir Ýspanyol kütüphanesinde bulunan eriþilebilir kaynaklarýn yaný sýra; elektronik ortamdaki sayýsýz kaynaða da ( veri tabanlarý, süreli yayýnlar, referans kitaplar vs.) ulaþmasýný mümkün kýlmaktadýr. Kütüphanenin Geniþlemesi ve Yaygýnlaþmasý Ýspanyol dilinin Türkiye de son derece popüler olmasýnýn yaný sýra, Latin Amerika kültürünün uyandýrdýðý merak ve ilgi de son derece þaþýrtýcý boyutlardadýr. Çoðu latin müzik konserine bilet bulabilmek neredeyse imkansýzdýr, bu tür müzik restoranlarda, müzik maðazalarýnda ve hatta asansörlerde dahi dinlenmektedir. Her geçen gün, daha fazla sayýda Ýspanyol ve Latin Amerikalý yazarýn eseri Türkçe ye tercüme edilmekte, sinemalarda bu ülkelere ait filmlere ilgi gösterenlerin sayýsý giderek artmaktadýr. Türkiye müzeler tarihinde bir ziyaretçi rekoru kýrarak, yýlýn en baþarýlý sanat etkinliði olarak adýndan söz ettiren, Sakýp Sabancý Müzesi nin düzenlemiþ olduðu Picasso sergisi göze çarpan diðer bir örnektir. Ýspanyol ve Latin Amerika kültürünü tanýtmaya devam etmek ve hali hazýrda varolan bu ilgiyi canlý tutmak kütüphanenin en önemli iþlevleri arasýnda

6 326 Görüþler / Opinion Paper / Begoña Colmenero Niño bulunmaktadýr. Bunu saðlamak için Alvaro Mutis Kütüphanesi, Cervantes Enstitüsü nün düzenlemiþ olduðu kültürel aktivitelerde iþbirliði yaparak; etkinlik rehberi, kaynakça, biyografi ve belirlenmiþ olan diðer konularda özel dokümanlar hazýrlamýþtýr. Ayný zamanda, Cervantes Enstitüsü öðrencilerinin ve diðer kütüphane üyelerinin hayranlýk uyandýracak derecede heves ve istekli katýlýmlarýyla yürütülen projeler, Ýspanyolca olarak basýlan bir Türk Yemekleri Kitabý veya Ýstanbul u Ýspanyolca olarak tanýtan bir web sitesi hazýrlanmasý gibi son derece ilginç sonuçlara vesile olmuþtur. Tüm bunlarýn yaný sýra, kütüphaneler hakkýnda düzenlenen çeþitli kongrelere ve Uluslararasý Ýstanbul Kitap Fuarý na katýlým, yuvarlak masa organizasyonlarý, edebiyat alanýnda yarýþmalar düzenlenmesi, açýk oturumlar, kitaplarýn tanýtýmlarý ve sergilenmelerine ev sahipliði yapýlmasý kütüphanenin diðer etkinlikleri arasýnda sayýlabilir. Ayrýca bazý yerel yayýnevleri ile, kitap tercümesi ve basýmlarýna iliþkin çeþitli anlaþmalar yapýlmýþtýr. Kütüphanelerarasý Ýþbirliði Türkiye, içerisinde çok çeþitli kütüphaneleri barýndýran ve oldukça büyük bir kaynak mirasýna sahip bir ülke konumundadýr. Bu manzarada, Alvaro Mutis Kütüphanesi ne bir yer bulmak; diðer kütüphaneler tarafýndan tanýnmak, iletiþim ve iþbirliði saðlamak açýsýndan oldukça büyük bir anlam ifade etmektedir. Bu noktadan bakýldýðýnda 5 yýl boyunca gerçekleþtirilen çalýþmalarýn, Yaratýcý Kütüphane Giriþimleri Tanýtým Grubu nun oluþturulmasýnýn da sayesinde verimli geçtiðini söylemek yerinde olacaktýr. Yaratýcý Kütüphane Giriþimleri Tanýtým Grubu, - Türkiye de halk kütüphaneleri standartlarýný geliþtirmeye hýz verme, - Türkiye de ve uluslararasý düzeyde, kütüphaneci aðlarýný ve küresel aðý aktif hale getirme, - Türkiye de kütüphaneler için lobi faaliyetlerini harekete geçirme, - Kütüphanecilerin ve kütüphanecilik öðrencilerinin mesleki ve teknik becerilerini geliþtirme amaçlarýna yönelik olarak çeþitli faaliyetleri yürüten ve bunun için yerli ve yabancý katýlýmcýlarla bölgesel ve ulusal düzeyde seminerler düzenleyen, yurt içinde ve dýþýnda model kütüphanelerde kýsa dönem iþ deneyimi kazandýran, diðer ülkelerdeki yenilikçi geliþmeler/yeni standartlar hakkýndaki dokümanlarý Ýngilizce ya da diðer Avrupa dillerinden Türkçe ye çeviren Ýstanbul daki bir grup kütüphaneciden oluþmaktadýr.

7 Türkiye deki Ýspanyol Kültürü: Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi 327 ILIPG, Türk Kütüphaneciler Derneði (TKD) ile yakýn bir iþbirliði içinde çalýþmaktadýr. Alvaro Mutis Kütüphanesi, ayrýca periyodik olarak iki yýlda bir düzenlenen Cervantes Enstitüsü Kütüphaneleri toplantýlarýna katýlýmýnýn yaný sýra; ayný coðrafyada bulunan kütüphanelerin karþýlaþtýklarý ortak problemlerin tartýþýldýðý ve birlikte projelerin üretildiði, Yakýn Doðu daki Cervantes Enstitüleri Kütüphaneleri nin yýllýk toplantýlarýnda da hazýr bulunmaktadýr. Sonuç Bugüne deðin önemli iþler gerçekleþtirilmiþ olsa da; önümüzde hala uzun bir yol bulunmaktadýr. Ýstanbul Cervantes Enstitüsü Alvaro Mutis Kütüphanesi gelecekte de, Türkiye nin sahip olduðu bu deðerli kütüphane mirasýnýn bir parçasý olmayý sürdürmek adýna, kaliteli belge ve hizmet sunma anlayýþýyla vazifesinin baþýnda bulunmalýdýr. Kaynakça Barón Martín, C. (2002): Consideraciones generales en torno a la presentación de servicios bibliotecarios en un contexto bilingüe alemán-español: la Biblioteca del Instituto Cervantes de Múnich. en Métodos de información, 49(9), Turkey: Information on Public Libraries, Local Museums and Archives (2004). 15 Kasým 2006 tarihinde CALIMERA web sitesinden eriþildi: Colmenero Niño, B. (2006). La Biblioteca Álvaro Mutis del Instituto Cervantes de Estambul, en Revista del Instituto Cervantes, 9. Martín Asuero, P. (2006): El español en Turquía, en Revista del Instituto Cervantes, 9. Martín Montalvo, I. (2002): La red de bibliotecas del Instituto Cervantes: origeny evolución. en Métodos de información, 49(9),

8 328 Görüþler / Opinion Paper / Begoña Colmenero Niño