Turizm Bölgelerinde Sivrisinek Mücadelesi; Antalya Örneği

Transkript

1 Turizm Bölgelerinde Sivrisinek Mücadelesi; Antalya Örneği Yük. Bio. Önder SER Halk Sağlığı Müdürlüğü, Kepez Toplum Sağlığı Merkezi, Sıtma Birimi, Antalya

2 Antalya İlinin Bazı Özellikleri Antalya, Türkiye nin güneybatısında yer alıp; güneyinde Akdeniz, kuzeyinde denize paralel uzanan Toros Dağları ile çevrilidir. Toplam yüzölçümü km² olan il, 19 ilçeye ayrılmıştır. Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü ilde yıllık ortalama sıcaklık 18,4 C, nispi nem %62 dir. Bitki örtüsü genel olarak maki ve çam ormanlarından oluşmaktadır. Kıyı uzunluğu girinti ve çıkıntı dahil 640, düz hat olarak 500 km dir yılı toplam nüfusu olup, Türkiye nin en kalabalık 5. şehridir.

3 Antalya'da kültür turizmi başta olmak üzere deniz, spor, sağlık, kış, kongre, yayla, mağara, kamp ve inanç turizmi yapılabilmektedir. Hava ve deniz limanın bulunduğu Antalya ilini, 2014 yılında yabancı, yerli turist ziyaret etmiştir. Turizm faaliyetlerinin genişliği ve buna bağlı tesisleşmenin yaygın olması, verimli tarım alanları ve uygun iklim özelliklerine sahip oluşu, denize kıyısının olması ve ulaşım imkânlarının kolaylığından ötürü Antalya ili yoğun olarak göç almaktadır.

4 Sivrisineklerin Sağlık Açısından Önemi Dünyada 3500'ün üzerinde türü bulunan sivrisinekler birçok hastalık etmeninin insan ve hayvanlara bulaşmasından sorumlu önemli vektörlerdir. Dünya genelinde her yıl milyonlarca insan sivrisinek ısırması sonucu sıtma, sarı humma, Batı Nil ateşi, deng humması, lenfatik flariasis, chikungunya ateşi ve Japon ensefaliti gibi hastalıklara yakalanmakta ve bir milyonun üzerinde insan bu hastalıklardan ölmektedir.

5 Sivrisineklerin Yaşam Döngüsü Sivrisinekler Holometabol (tam başkalaşım geçiren) canlılardır. Yaşam döngülerinde 4 evre bulunur.

6 Doğal Üreme alanları (Doğal Jit)

7 Yapay Üreme Alanları (Yapay Jit)

8 Fiziksel (mekanik) mücadele Entegre Sivrisinek Mücadelesi Kültürel mücadele Biyolojik mücadele Kimyasal mücadele Özellikle sivrisinek larvalarına karşı yürütülen mücadele, entegre mücadelenin başarısını arttırmaktadır

9 Antalya İlinde Sivrisinek Mücadelesi Yapan Kurum ve Kuruluşlar Antalya ilinde sivrisinek mücadelesi 2014 yılı yerel seçimleri öncesinde Büyükşehir Belediyesi (Aksu, Döşemealtı, Kepez, Konyaaltı ve Muratpaşa ilçelerinde), ilçe ve belde belediyeleri, turizm altyapı birlikleri ve Halk Sağlığı Müdürlüğü (HSM) tarafından yapılmaktaydı. Ancak 06/12/2012 tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanan 6360 no lu kanun ile Antalya ilinin de içinde olduğu illerin büyükşehir belediyelerinin sınırları il mülki sınırları olarak değiştirilmiştir. Buna göre Antalya ili genelinde vektör mücadelesi yapma görevi Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin sorumluluğuna girmiştir. Yine bu kapsamda Kemer ilçesinde vektör mücadelesi yapan Güney Antalya Turizmi Geliştirme ve Altyapı İşletme Birliği (GATAB) ve Manavgat Çevre Koruma Turizm Altyapı Tesisleri Yapma ve İşletme Birliği (MATAB) kapatılarak görevleri Antalya Büyükşehir Belediyesi'ne devredilmiştir.

10 Şu an için; Antalya ili genelinde Büyükşehir Belediyesi ve Halk Sağlığı Müdürlüğü, Serik ilçesine bağlı Belek Turizm Bölgesi'nde Belek Turizm Yatırımcıları Birliği (BETUYAB), Aksu ilçesine bağlı Kundu Turizm Bölgesi'nde Kundu Turizm Yatırımcıları Birliği (KUYAB), Aksu ve Muratpaşa ilçelerine bağlı Lara Turizm Bölgesi'nde Lara Turizm Yatırımcıları Birliği (LATUYAB) tarafından sivrisinek mücadelesi yapılmaktadır. Akdeniz

11 Büyükşehir Belediyesi Büyükşehir Belediyesi bünyesindeki Çevre Sağlığı Şube Müdürlüğü, hizmet alımıyla 19 ilçede aylara göre değişmekle birlikte personel ile vektör mücadelesi çalışmalarını yürütmektedir. Mayıs-Ekim ayları arasında 30 Mist Blower ve 99 araç üstü ULV ile soğuk sisleme yapılmaktadır.

12 Halk Sağlığı Müdürlüğü Halk Sağlığı Müdürlüğü ne bağlı Kepez Toplum Sağlığı Merkezi, Sıtma Birimi 13 personel ile sivrisinek mücadele çalışmalarını yürütmektedir. Sıtma Birimi; Sağlık Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında 1995 yılında imzalan "Turizm Öncelikli İllerde Haşaratla Mücadele Projesi" protokolüne istinaden ildeki turizm altyapı birlikleri ile, değişen Büyükşehir Yasası nedeniyle de il genelinde Antalya Büyükşehir Belediyesi ile ortaklaşa sivrisinek mücadelesi yapmaktadır.

13 Turizm Altyapı Birlikleri Birlik Adı Sorumluluk Alanı Tesis Sayısı Turizm Golf Personel Sayısı (Vektör Mücadelesi) Araç Üstü ULV Araç Sayısı Uygulama Dönemi BETUYAB Serik (Belek) ( Kış aylarında 11) 7 Haziran-Ekim KUYAB Aksu (Kundu) Mayıs-Ekim LATUYAB Aksu (Kundu) Muratpaşa (Lara) Nisan-Ekim Tablodaki 3 Turizm Birliği; Lara, Kundu ve Belek Turizm Bölgelerinde toplam 82 tesis ve çevresindeki yerleşim alanlarında 40 personel ve 11 araç üstü ULV ile entegre sivrisinek mücadele çalışmalarını yürütmektedir.

14 Sivrisinek Mücadelesinde Kullanılan Yöntemler Sivrisinek mücadele çalışmaları Antalya ilinin iklimsel özellikleri nedeniyle yıl boyunca yapılmaktadır. Çalışmalar entegre sivrisinek mücadelesi şeklinde yürütülmektedir. Sivrisineklere karşı ağırlıklı olarak larva mücadelesi yapılmaktadır. Erginlere yönelik olarak; - Kapalı alanlarda sıcak sisleme ve rezidüel (kalıcı) uygulama, - Açık alanlarda, yaz aylarında akşam saatlerinde ULV çalışması yapılmaktadır.

15 Sivrisinek Mücadelesinde Kullanılan Ürünler ve Canlılar Larva mücadelesinde; - Bacillus thuringiensis israelensis (Bti) ve Bacillus sphaericus (Bs) toksinleri ile spinosad gibi bakteri kökenli ürünler, - Kitin Sentez İnhibitörleri ve Jüvenil Hormon Analogları gibi Böcek Gelişim Düzenleyici ürünler, - Gölet, sera sulama havuzları, süs havuzları, su kuyuları, kullanılmayan yüzme havuzları gibi kapalı su sistemlerinde sivrisinek balığı Gambusia affinis kullanılmaktadır. Ergin mücadelesinde ise ağırlıklı olarak sentetik piretroit grubu insektisitler kullanılmaktadır.

16 Sivrisinek Mücadele Çalışmalarında Tespit Edilen Sorunlar 1- Turizm bölgelerinin sınırları içinde kalan ve daha önce köy olan yerleşim alanlarında seracılık başta olmak üzere tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin (büyük ve küçükbaş hayvan yetiştirilmesi ve at çiftlikleri) yapılması, Lara Turizm Bölgesi Kundu Turizm Bölgesi Belek Turizm Bölgesi Kundu Turizm Bölgesi Manavgat-Side Manavgat-Side

17 Çok sayıda sera ve buna bağlı olarak sera sulama havuzunun bulunması, Kumluca Konyaaltı-Çakırlar Serik Sulama kanallarının ve derelerin yer yer ot ve sazlarla kaplı olması, Manavgat Lara Turizm Bölgesi Kundu Turizm Bölgesi

18 Kanaletlerin kırılması veya taşırılması yoluyla, çayır ve meralara hayvan otlatmak amacıyla rastgele su salınması, Hayvanlara su verilen kaplarda uzun süre su bulundurulması ve hayvan atıklarının döküldüğü alanlarda suların birikmesi,

19 2- Denize yakın bölgelerdeki binaların bodrum katlarında biriken yeraltı ve yağmur suları, Konyaaltı-Hurma Belek Turizm Bölgesi Lara turizm Bölgesi 3- Deniz kıyısındaki kayalıklarda ve falezlerde biriken deniz ve yağmur suları, Kaş Muratpaşa

20 3- Site ve yazlıklarda bulunan ve yaz sezonu sonunda kullanılmayan yüzme havuzları, Belek Turizm Bölgesi Belek Turizm Bölgesi Belek Turizm Bölgesi Belek Turizm Bölgesi Belek Turizm Bölgesi Lara Turizm Bölgesi

21 4- Araçlara ait eski lastikler başta olmak üzere çok sayıda yapay üreme alanının bulunması,

22 5- Kanalizasyon sisteminin olmadığı veya yetersiz olduğu bölgelerdeki uygun olmayan foseptikler,

23 6- Arazideki kot farkı, hafriyat çalışmaları ve taban suyu seviyesinin yüksek olması nedeniyle oluşan çukur alanlarda, yağmur sonrası aylarca kalacak büyük su birikintilerinin oluşması, Belek Turizm Bölgesi nde yağmur sonrası oluşan büyük su birikintileri Belek Turizm Bölgesi Kundu Turizm Bölgesi Kundu Turizm Bölgesi

24 7- Tamamlanmamış inşaatların bodrumlarındaki su birikintileri,

25 8- Turizm bölgeleri yakınındaki tarım alanlarında çalışan ve uygun olmayan koşullarda, kalabalık halde yaşayan Suriyeli sığınmacıların olması, Bu kişilerin geldikleri bölgeden vektör kaynaklı bazı hastalıkları (sıtma, şark çıbanı vb.) getirmiş olma olasılığı, sağlıksız ortamlarda yaşamaları ve sürekli yer değiştirmeleri il genelinde vektör kaynaklı hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabileceği düşünülmektedir.

26 Ayrıca kurumsal anlamda da bir takım sorunlar bulunmaktadır. Bunlar; Vektör mücadelesi ile doğrudan veya dolaylı ilgisi olan kurum ve kuruluşlar arasında istenen düzeyde koordinasyon sağlanamaması, Entegre sivrisinek mücadelesi çalışmalarında kültürel ve fiziksel mücadele yöntemlerinin yeterince uygulanmaması, Kültürel Mücadele Fiziksel Mücadele

27 Değişen Büyükşehir Yasası ile Büyükşehir Belediyesi nin sorumluluk alanının genişlemesi, Vektör mücadele ekiplerinde görevli, iş ve saha deneyimi olan personelin zaman zaman işten çıkarılması veya görev yerinin değiştirilmesi, Turizm bölgelerindeki tesislerin bir kısmının turizm altyapı birliklerine üye olmaması gibi kurumsal sorunlar bulunmaktadır.

28 Çözüm Önerileri Sivrisinek mücadelesi ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi olan kurum ve kuruluşlar arasında iş birliği sağlanmalıdır. Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Büyükşehir Belediyesi Üniversiteler Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğü (DSİ) Halk Sağlığı Müdürlüğü Entegre Sivrisinek Mücadelesi Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü Turizm Altyapı Birlikleri İl Milli Eğitim Müdürlüğü İlçe Belediyeleri Kaymakamlıklar Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü İl Müftülüğü

29 Kurumlar Arası İşbirliği İle Neler Yapılabilir? Özellikle fiziksel ve kültürel mücadeledeki eksiklikler bu şekilde daha kolay giderilebilecektir. Örneğin; Büyükşehir Belediyesi, DSİ, ilçe belediyeleri ve turizm altyapı birlikleri arasındaki iş birliği ile, Turizm bölgelerindeki bina ve inşaat bodrumlarında ve arazideki çukur alanlarda biriken yağmur ve yeraltı sularının tahliyesi, çukur alanlara dolgu yapılması, dere ve kanalların temizlenmesi sağlanabilecektir. Belek-Boğazkent Serik Belediyesi dolgu çalışmaları DSİ Manavgat dere temizlik ve ıslah çalışması

30 Ayrıca el ilanları hazırlanarak halka dağıtılabilir; kahve, okul ve cami gibi yerlere afişler asılabilir. Halk Sağlığı Müdürlüğü, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, İl Müftülüğü, Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ve ilgili ilçe Kaymakamlıkların iş birliği ile; Turizm bölgelerinde yaşayan vatandaşlara, muhtarlara, öğretmenlere, imamlara, turistik tesis çalışanlarına ve turistlere; sivrisinekler, taşıdığı hastalıklar ve korunma yolları ile yapay sivrisinek üreme alanı oluşumunu önleyecek eğitimler verilebilir,

31 Turizm bölgeleri içinde ve çevresindeki kırsal yerleşim alanlarında sivrisinek üreme alanı olabilecek ömrünü tamamlamış lastikler (ÖTL), ilgili belediyeler ile Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün iş birliği ile toplatılarak, geri dönüşüme gönderilebilir.

32 Turizm bölgelerinde tarım ve hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan sorunların çözümü için ilgili kurumlar ile Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü arasında koordinasyon sağlanarak, bu faaliyetlerin daha bilinçli ve modern şekilde, uygun alanlarda yapılması sağlanabilir. Suriyeli sığınmacıların tespitine, yaşam koşullarının düzeltilmesine ve sağlık taramalarının düzenli olarak yapılmasına yönelik çalışmalar yapılabilir. Manavgat-Side Manavgat-Side

33 Ayrıca kurumlar arasında personel, insektisit, araç ve cihazların ortak kullanımı sağlanabilir. Örneğin: 1- Belek Turizm Bölgesi'nde 2014 Aralık ayında HSM Sıtma Birimi nin, BETUYAB a insektisit ve personel desteği sağladığı ortak çalışmada; - Otluk ve sazlık alanlarda, yağış sonrası oluşan büyük su birikintilerinde toplam 12,07 kg Granül formülasyonunda biyolojik larvasit kullanılarak yaklaşık 8 ha alanda uygulama yapılmıştır.

34 - Yine sitelerin bodrum katlarında, mevsim itibarıyla kullanılmayan yüzme havuzlarında ve süs havuzlarında adet spinosad aktif maddesi içeren Briket formülasyonunda ürün kullanılarak yaklaşık m 2 alanda uygulama yapılmıştır.

35 - Ayrıca tespit edilen çok sayıda yapay üreme alanında fiziksel yöntemlerle uygulama yapılmıştır.

36 2- HSM Sıtma Birimi ile Büyükşehir Belediyesi nin ortaklaşa ULV faaliyetinde; yılı Haziran-Ekim ayları arasında Büyükşehir Belediyesi ne ait 2 adet araç üstü ULV cihazında kullanılan toplam 298,7 L insektisit ve refakatçi 2 personel Sıtma Birimi tarafından karşılanmıştır.

37 Sivrisinek Mücadelesi ile İlişkili Kurumlar Arasında İş Birliği Nasıl Sağlanabilir? Vali Yardımcısı Başkanlığı nda, ilgili kurum ve kuruluşların temsilcilerinden oluşacak bir komisyon kurulabilir. Böylece turizm bölgelerinde sivrisineklerin (diğer vektör canlılarda dahil edilebilir) kontrolüne yönelik çalışmaların koordinasyon içinde yürütülmesi ve tespit edilen sorunların çözümüne, her kurumun kendi uzmanlık alanı dahilinde katkı sunması sağlanabilecektir.

38 Bu komisyon aracılığıyla; 1- Sivrisinek mücadele çalışması yapan kurum ve kuruluşlar arasında yaşanan yetki ve sorumluluk karmaşası giderilebilecektir. 2- İl genelinde sivrisinek üreme alanlarını gösteren bir haritanın yapılması ve bu haritanın belirli aralıklarla güncellenmesi sağlanabilecektir. 3- Sivrisinek mücadelesi yapan kurum ve kuruluşlarda görevli personel, araç, cihaz, ekipman ve insektisit durumunu gösteren bir envanter hazırlanması ve belirli aralıklarla güncellenmesi sağlanabilecektir.

39 4- Turizm bölgelerinde yürütülecek entegre sivrisinek mücadele çalışmalarında, özellikle fiziksel ve kültürel mücadeledeki eksiklikler ilgili kurumların temsilcileri aracılığıyla giderilebilecektir. 5- Üniversitelerin desteği ile il genelinde sivrisinek tür çeşitliliğini, popülasyon yoğunluğunu, davranış özelliklerini ve mevcut insektisitlere duyarlılıklarını belirlemeye yönelik bilimsel çalışmalar yapılması sağlanabilecektir.

40 Sonuç olarak; Antalya ilinin iklimi, doğası, bitki örtüsü ve ildeki insan faaliyetleri vektör potansiyeli olan sivrisineklerin yaşaması için uygun ortam oluşturmaktadır. Ayrıca turizm ve göç kaynaklı yoğun nüfus hareketliliğinin olması, il genelinde vektör kaynaklı hastalıkların ortaya çıkması riskini doğurmaktadır. Halk sağlığının korunması ve ilimizin turizm potansiyelinin zarar görmemesi açısından; sektörler arası iş birliği ile yıl boyunca düzenli olarak entegre sivrisinek mücadele çalışmalarının yürütülmesi gerekmektedir.

41 Kaynaklar Ser Ö, Çetin H. Toxicity Of Mosquito Larvicides On Non-target Mosquito Predator Insect, Backswimmer (Notonecta Sp.). Fresenius Environmental Bulletin 2015; 24(1b): Ser Ö, Çetin H. Kutanöz Leishmaniasis ve Antalya İlindeki Durumu. Türkiye Parasitol. Derg. 2013; 37: Becker N, Petric D, Zgomba M, Boasea C, Dahl C, Madona M, Kaiser A. Mosquitoes and Their Control. Second Edition, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, p. Sarı C, Koçak İ. Antalya nın Genel Coğrafya Özellikleri. Atılgan AK, editor. Dünden Bugüne Antalya. Antalya: T.C Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları; 2010.s Tolle MA, MD and MPD. Mosquito-borne Diseases. Curr. Probl. Pediatr. Adolesc. Health Care, 2009; 39: Kafalı Yılmaz F. Antalya nın Günlük Yağış Özellikleri ve Şiddetli Yağışların Doğal Afetler Üzerine Etkisi. Sosyal Bilimler Dergisi 2008; 1: Alten B, Çağlar S. Vektör Ekolojisi ve Mücadelesi Sıtma Vektörünün Biyo-Ekolojisi, Mücadele Organizasyonu ve Yöntemleri. T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü, Cem Web Ofset Ltd. Şti., Ankara, 1998, 69 s. Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü, Antalya Büyükşehir Belediyesi, BETUYAB, KUYAB ve LATUYAB kurumlarından temin edilen veriler. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri. [Erişim tarihi: ]. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) İç Göç İstatistikleri Verileri. [Erişim tarihi: ]. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2014 Yılı Antalya Gümrük Kapıları Yerli ve Yabancı Ziyaretçi Girişleri Verileri. [Erişim tarihi: ]. Turizm Yörelerinde Haşaratla Mücadele Projesi. [Erişim tarihi: ]. [Erişim tarihi: ]. [Erişim tarihi: ].

42 TEŞEKKÜRLER