OKUMAMANIN SOSYOLOJĠSĠ VE MODERNLEġMEYLE BĠRLĠKTE BU OLGUYA KARġI ALINABĠLECEK ÖNLEMLER ÜZERĠNE BĠR ĠNCELEME: ESKĠġEHĠR ÖRNEKLEMĠ HAZIRLAYANLAR

Transkript

1 OKUMAMANIN SOSYOLOJĠSĠ VE MODERNLEġMEYLE BĠRLĠKTE BU OLGUYA KARġI ALINABĠLECEK ÖNLEMLER ÜZERĠNE BĠR ĠNCELEME: ESKĠġEHĠR ÖRNEKLEMĠ HAZIRLAYANLAR GÜLĠZAR ALTIN (ESKĠġEHĠR ETĠ SOSYAL BĠLĠMLER LĠSESĠ) DANIġMAN ÖĞRETMEN SEYFĠ ERDOĞAN FATĠH ÜNĠVERSĠTESĠ LĠSELERARASI ULUSAL SOSYAL BĠLĠMLER OLĠMPĠYATI: PROJE KATEGORĠSĠ ĠSTANBUL, 2011

2 PROJENĠN ADI: Okumamanın sosyolojisi ve modernleşmeyle birlikte bu olguya karşı alınabilecek önlemler üzerine bir inceleme: Eskişehir örneklemi. PROJENĠN KONUSU: Her şeyin sanallaştığı toplumlarda okumama, temel bir toplumsal sorun olarak karşımızda durmaktadır. Bu durum toplumsal gelişmenin aktörü olan bireylerin donanımsız ve içerikten yoksun olmalarına yol açmaktadır. Bunun da anahtarı: Okumaktır. Okumamanın nedenleri ve bu soruna karşı alınabilecek çözüm önerileri incelenmiştir. PROJENĠN AMACI: Ülkelerin okuma oranları gelişmişlik düzeyleriyle orantılıdır. Ülkemiz gelişmekte olan bir ülke olarak okuyan araştıran donanımlı bireylere ihtiyaç duymaktadır. Türk toplumunda gelecek kuşaklara okuma alışkanlığını kazandırma amacıyla yapılan çalışmaların yeterli olmadığı ortadadır. Bu sorunu irdeleyip modernleşmeyle birlikte geliştirilebilecek çözüm önerileri üretmek amaçlanmıştır. Bu temel amacın yanında alt hipotezler şu şekilde geliştirilmiştir: Teknolojik olanakların gelişmesi okuma oranını olumlu etkiler. Teknolojik gelişmeler bireylere görsel (dizi, afiş, film, kitap kapakları, i ped, e kitap) okuma imkânı sağlar. Kitap fiyatlarının yüksek oluşu okuma oranlarını azaltır. YÖNTEM: Kota ve basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle 300 kişilik Eskişehir il merkezinde bulunan Eskişehir Eti Sosyal Bilimler Lisesi ile sınırlandırılmıştır. Proje kapsamında örneklemden elde edilecek bilgi ve verileri toplamak üzere öğrencilere yönelik 20 sorudan oluşan bir anket formu geliştirilmiştir. Ankete cevap verme oranı %100 olarak gerçekleştirilmiştir. Anketle elde edilen sonuçlar bir istatistik analiz programı olan Excel programı kullanılarak analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. GİRİŞ A.OKUMA ALIŞKANLIĞI Okuma alışkanlığı; bireyin bir gereksinim ve zevk kaynağı olarak algılaması sonucu okuma eylemini yaşam boyu, sürekli, düzenli ve eleştirel bir biçimde gerçekleştirmesidir. B. OKUMAMA SORUNU Günümüzde okuma oranı düşmüştür. İnsanlar televizyon internet derken neredeyse okuma-yazmayı unutmuş durumdadır. Okumamaya sebep olan sorunları ikiye ayırabiliriz: Malzemeden kaynaklanan sorunlar: Yayınların ticari kaydıyla hazırlanması, piyasada yeterli sayıda Türkçe kitaplarının az olması, kütüphane sayısının azlığı, kütüphanelere ulaşımda çekilen zorluklar, okunacak kitaplardaki dil ve üslup sorunlarıdır.

3 Okuyucudan kaynaklanan sorunlar ise: Okulda ve ailede okuma sevgisinin verilmemesi, okumanın yeterince fayda sağlayamayacağına dair olan genel kanı, okuma alışkanlığı için yeterince çaba harcanmaması, okumanın küçümsenmesi, iş hayatının yoğunluğu, okumadan da başarılı olunabileceği inancı, kitabın bir angarya olarak görülmesi, okuma inceliği ve kazandırma ile ilgili anket yetersizliği, okumaya yeteri kadar zaman ayrılmamasıdır. (Erzurum Palandöken Gazetesi, ) Diğer nedenler ise şunlardır: Kas gücünün beyin gücüne tercih edilmiş olunması, bilginin günümüzdeki en önemli güç olduğunun kavranmamış olunması, ezberci eğitim sistemi, kitabın öneminin gerçek anlamda bilinmemesi, annebabaların ne yapacaklarını bilememeleri, toplumda okumanın karşılığının olmaması. 1 Okuma sorunun temeline baktığımızda da kişilerin çevresindeki insanların(anne-baba, öğretmenler, arkadaşlar vb.) teşvik etmemeleri yatmaktadır. Özellikle de anne-babaların, öğretmenlerin ilk amacı çocukları sadece okul sıralarında değil, ömrü boyunca okumaktan zevk alacak bir kişi olarak yetiştirmek olmalıdır. Ama başta anne-babaların okuması gerekmektedir. C.MODERNLEŞME: Tarımsal üretimden endüstriyel üretim tarzına geçişin getirmiş olduğu genel, toplumsal değişikliklerdir. (Arda ve diğerleri, 2003: 424 ) Genellikle Lemer in terminolojisi ile damgalanmış olan modernleşme kuramına göre, her toplum kentleşme ile başlayan bir toplumsal değişme sürecinden geçer. Bu süreç, kentleşmenin, okuryazarlığı arttırmasıyla sürer. Artan okur-yazarlık ise kitle haberleşme araçlarının daha geniş ve yaygın bir etkisine yol açar. Bunun sonunda ise, halkın, toplumsal, ekonomik ve siyasal tüm olaylara katılımı yükselir. ( Lerner, 1964 ten aktaran Kongar, 2008, s. 338) Modernliğin sonucunda ortaya çıkan yaşam tarzları bizi geleneksel toplumsal düzen türlerinin tamamından eşi görülmedik bir biçimde söküp çıkarmıştır. ( Anthony GIDDENS, Modernliğin Sonuçları, Çeviren: Ersin KUŞDİL, 1994, Ayrıntı yayınları, s.12)

4 ANKET ANALĠZĠ Araştırma grubunu 145 kız 115 erkek öğrenci oluşturmuştur. Araştırma grubundaki katılımcıların yaş aralığı 14 ile 18 arasında değişmektedir. Örneklemi oluşturan 300 öğrenciden 278 i kitap okuduğunu 22 si ise okumadığını Bazen 9% 44% 18 Yaş 1 17 Yaş 16 22% Yaş 17 % 1-Cinsiyetiniz 56% 2-YaĢınız 15 Yaş 20% Kız Belirtme yen 14 Yaş 1% 23% Erkek 3-Kitap okur musunuz? 93% 4-Ne sıklıkla kitap okursunuz? Çok az 3% 5-Kitap okumama nedenleriniz nelerdir? Diğer 14% Zaman azlığı 29% Kitap fiyatlarının pahalılığı 33% Kitapları sıkıcı bulmanız 24% Katılımcıların 110 u kitap fiyatlarını pahalı bulurken, 78 i kitapları sıkıcı bulmakta 95 i ise kitap okumama nedeni olarak zaman azlığını göstermektedir. 48 kişi ise çeşitli sebeplerle kitap okumadıklarını 6-Kitap seçiminizi neye göre yaparsınız? Yazılı medya 2 Diğer 18% Görsel medya 22% Örneklemi oluşturan 300 öğrenciden 100 ü kitap seçimini arkadaş, öğretmen, annebaba tavsiyesi üzerine yapmakta 67 si görsel medyadan, 80 i yazılı medyadan etkilenmektedir. 53 ü ise kitap seçimlerini diğer yollarla yaptıklarını Arkadaş, öğretmen, annebaba tavsiyesi 33% Çok sık 1 Düzenli olarak 71% Katılımcıların 210 u düzenli olarak, 50 si çok sık, 25 i bazen, 10 u da çok az kitap okuduğunu

5 7-Sizce teknolojik geliģmeler kitap okumayı nasıl etkilemektedir? yok 4% Artırır 8% 9) Sizce kütüphaneler arası kalite farklılıkları okumayı nasıl etkilemektedir? 15% Azaltır 88% Örneklemi oluşturan 300 öğrenciden 24 ü teknolojik gelişmelerin kitap okunmayı artırdığını, 263 ü azalttığını, 13 ü ise fikri olmadığını 9% 8) ġehrinizdeki kütüphanelerin azlığı ya da yaģadığınız yerin kütüphanelere uzaklığı okumayı nasıl etkiler? Etkileme z 2 Olumsuz etkiler 58% Katılımcıların 173 ü kütüphaneler arası kalite farklılıklarının kitap okumayı olumsuz etkilediğini 81 i etkilemediğini belirtirken, 46 si fikri olmadığını Etkilem ez 3 Olumsu z Etkiler 54% 13% 10) Sanal ortamda kitap özetlerinin bulunması okumayı olumsuz etkilediğini düģünüyor musunuz? Katılımcıların 160 ı yaşadıkların yerdeki kütüphanelerin azlığı ya da yaşadığı yerin kütüphanelere olan uzaklığını kitap okuma oranını olumsuz etkilediğini 112 si etkilemediğini söylemiştir. 28 i ise fikri olmadığını 1 70% Katılımcıların 210 u sanal ortamda bulunan kitap özetlerinin kitap okumayı olumsuz etkilediğini, 51!i etkilemediğini düşünürken, 39 u fikri olmadığını

6 11) Kitap satın alıyor musunuz? 44% 56% Katılımcıların 167 si kitap satın aldığını 133 ü ise almadığını 12) Kitaplara aylık ortalama ne kadar para veriyorsunuz? 30 TL ve üzeri TL 56% Hiç 16% 10 TL ve daha az 21% 14) DüĢük oranda da olsa kitapların internet aracılığı ile indirilebilme olanağı vardır? Sizce yaygınlaģtırılmalı mıdır? Katılımcıların 264 ü internetten kitap indirme imkânlarının yaygınlaştırılmasını desteklerken 29 u destelememekte ve 7 si fikri olmadığını Fiktim 10% 2% 88% 15) Kitap tanıtımları sizce yeterli oranda yapılıyor mu? Katılımcıların 48 i kitaba hiç para vermediğini 64 ü 10 TL den daha az verdiğini, 168 i TL arası para verdiğini, 20 si ise 30 TL den daha fazla para verdiğini 4 46% 9% Olumsu z 11% 13) Sizce kitapların dizi veya film haline getirilmesi okuma oranlarını nasıl etkilemektedir? Katılımcıların 139 u kitap tanıtımlarını yeterli bulurken 140 ı yeterli bulmamakta 21 i ise bu konuda fikri olmadığını Olumlu 80% Katılımcıların 240 ı kitapların dizi ve film haline getirilmesi okuma oranını olumlu etkilediğini 34 u olumsuz etkilediğini 26 sı ise fikri olmadığını

7 16) Kitap seçiminizde kapaklarına veya kitap arkası yazılarına dikkat eder misiniz? 20% yok 4% 9% 18) Roman, gezi yazısı vs. gibi kitapların çizim, fotoğraf gibi görsel açıdan desteklenmesini ister miydiniz? 76% Katılımcıların 227 si kitap seçiminde kitap kapaklarına ve kitap arkası yazılara dikkat ettiğini belirtirken 60 ı dikkat etmediğini ve 13 ü fikri olmadığını 17)Ġçinde çizimlerin bulunduğu kitaplar okuma olanağı açısından daha çok ilgi çeker. Bu görüģe katılıyor musunuz? 21% 72% Katılımcıların 217 si içinde çizimlerin bulunduğu kitapların okuma olanağı açısından daha çok ilgi çektiği görüşüne katılırken 62 si katılmadığını ve 21 i ise fikri olmadığını 30% 61% 300 katılımcının 182 si roman gezi yazısı vb kitapların çizim, fotoğraf gibi görsel açıdan desteklenmesini isterken 90 ı istememektedir. 28 i ise fikri olmadığını 19) Ġnternetten indirilebilen e kitapların yüklenmesiyle her ortamda sınırsız kitap okuma imkânı sağlayan iped ve ipod ların yaygınlaģtırılması gerektiğini düģünüyor musunuz? 5% 88% Katılımcıların 265 i iped ve ipod ların yaygınlaştırılması gerektiğini, 21 i buna gerek olmadığını 14 ü ise fikri olmadığını

8 Çözüm önerileri: 1) Kitap fiyatları %20 oranında düşürülmelidir. 2) Kütüphanelerde, her kesime hitap eden kitapların yeterli düzeyde bulunması sağlanmalı. 3) Yazılı ve görsel medyada aile ve çocukları kitap okuma konusunda bilinçlendirici ve özendirici yayınlar yapılmalıdır. 4) Kitap tanıtımları yaygınlaştırılmalıdır. 5) Kitaplar görsel açıdan desteklenmelidir. 6) Gençlerin okuduğu kitapların çizgi roman haline getirilmesiyle kitaplara ilgi artırılabilir. 7) Okullarda kitap okumayı özendirici konferanslar yapılabilir. 8) Romanların dizi şekline getirilmesi kitapların orijinaline olan ilgiyi artırmaktadır. Bu sebeple yaygınlaştırılmalıdır. 9) Sbs ve ygs gibi sınavlarda kitaplara yönelik soruların sayıları artırılabilir. 10) Kitap ve faydaları konulu afişler düzenlenerek toplumun bilinçlenmesi sağlanmalıdır. 11) İnternetten kitap okuma imkânları artırılmalıdır. TEġEKKÜR: Bu projeye başlamamız konusunda bizi yönlendiren, çalışma sürecinde fikirleriyle bize destek olan danışman öğretmenimiz Seyfi ERDOĞAN a, bu projenin yazım aşamasında bizi yönlendiren, bizden desteğini esirgemeyen öğretmenimiz Cem ÖNER e ve Mehmet AKSOY a, anketi uygulamış olduğumuz ortaöğretim okullarında bizlere yardımcı olan öğretmenlerimize ve öğrenci arkadaşlarımıza, bizden maddi manevi desteklerini esirgemeyen ailelerimize ve 11-B sınıfı öğrencilerine sonsuz teşekkürlerimizi sunarız. KAYNAKÇA: ARDA, Erhan; KILIÇGEDİK, Necla; BAKAN, Selahattin; BAKAN, İsmail KEMER, Barbaros (2003), Sosyal Bilimler El Sözlüğü, İstanbul: Alfa Yayınları. KONGAR, Emre (2008), Devrim Tarihi ve Toplumbilim Açısından Atatürk, 11. Basım, İstanbul: Remzi Kitabevi. GIDDENS, Anthony (1994), Modernliğin Sonuçları, (Çev: Ersin KUŞDİL), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Erişim: , Saat: 22:15