İÇİNDEKİLER. Genel İhracat Artışı %5, Tekstil İhracatında Artış %8, Aylar İtibariyle Tekstil İhracatı... 24

Transkript

1 TEKSTİL SEKTÖRÜ İHRACAT PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ 2014 OCAK - EYLÜL AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİ EKİM 2014

2 İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ Ocak Eylül İlk Dokuz Aylık Tekstil İhracatı... 4 Ülke Grupları Bazında Tekstil İhracatındaki Gelişmeler... 4 Belli Başlı Pazarlara Tekstil İhracatında Gelişmeler... 5 Belli Başlı Ürün Grupları Bazında İhracat... 6 En Büyük İplik ve Örme Kumaş Pazarı İtalya iken, Rusya En Çok Dokuma Kumaş İhraç Edilen Ülke... 7 Ev Tekstili İhracatı Artıyor... 7 Üretim ve Kapasite Kullanımındaki Gelişmeler... 8 Türkiye de ve Dünyada Pamuk Fiyatı Artıyor... 8 Euro/Dolar Paritesi nin Tekstil İhracatına Etkisi... 9 I. DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Dünya Ekonomisi Jeopolitik Riskler ve Çin Ekseninde ABD Ekonomisi Avrupa Birliği Ekonomisi Almanya Ekonomisi İngiltere Ekonomisi Fransa Ekonomisi İtalya Ekonomisi Hollanda Ekonomisi İspanya Ekonomisi Diğer Bazı Hedef Pazarlardaki Gelişmeler BDT Ülkelerinde Gelişmeler Ortadoğu Ekonomileri Türkiye Ekonomisi II OCAK EYLÜL DÖNEMİNDE GENEL OLARAK TÜRKİYE İHRACATI 23 Genel İhracat Artışı %5, Tekstil İhracatında Artış %8, Aylar İtibariyle Tekstil İhracatı III. BAŞLICA ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İHRACAT AB Ülkeleri En Önemli Tekstil Pazarı En Fazla Tekstil Mamulü İhraç Edilen Ülkeler AB Ülkelerine Yönelik Tekstil İhracatı Toplam Tekstil İhracatından Daha Yüksek Oranda Artıyor AB Ülkelerine İhracat Artışı %10, İtalya, Almanya, İngiltere, Romanya ve Bulgaristan En Fazla Tekstil İhraç Edilen AB Ülkeleri Eski Doğu Bloku Ülkeleri ne Tekstil İhracatı %9,1 Düştü En Yüksek Oranlı Artış Ortadoğu Ülkeleri ne Tekstil İhracatında Elde Edildi: %53, Afrika Ülkeleri ne İhracat %5,8 Arttı Amerika Ülkeleri ne İhracat Artışa Geçti: %2, Asya ve Okyanusya Ülkelerine İhracatta Düşüş Oranı %5, Serbest Bölgelere İhracat Artıyor: %1, Türk Cumhuriyetleri ne İhracat Artışı Yüksek İvmeyle Devam Ediyor: %52, Diğer Avrupa Ülkeleri nde İhracatta Düşüş Oranı %0,

3 IV. BAŞLICA ÜRÜNLER VE ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA TEKSTİL İHRACATI Tekstil Ürün Gruplarında İhracat Artıyor En Çok İplik İhraç Edilen Ülkeler İtalya, İngiltere ve Belçika Dokuma Kumaş İhracatında En Önemli Pazar: Rusya İtalya Örme Kumaş İhracatında En Önemli Pazar Ev Tekstili İhracatında Artış Devam Ediyor: Artış Oranı %5, V. KAPASİTE KULLANIM ORANI VE ÜRETİM ENDEKSİ VI. PERFORMANSA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Pamuk Fiyatları Dünya Fiyatlarının Üstüne Çıktı Yılı Ocak-Eylül Döneminde Tekstil İhracatına Euro/Dolar Paritesi nin Etkisi Ocak Eylül Dönemi Eylül Ayı Ek 1: Sektörler ve İhracatçı Birlikleri Bazında Türkiye İhracat Kaydı 2014 Ocak-Eylül EK 2: TÜRKİYE TEKSTİL İHRACAT KAYDI EK 3: TÜRKİYE HAZIRGİYİM VE KONFEKSİYON İHRACAT KAYDI

4 YÖNETİCİ ÖZETİ 2014 Ocak Eylül İlk Dokuz Aylık Tekstil İhracatı Türkiye nin tekstil ihracatı, 2014 yılının ilk üç çeyreğinde, 2013 yılının aynı dönemine kıyasla %8,4 oranında artarak 6,7 milyar dolar olmuştur. Tekstil ihracatı, 2011 yılında %21,9 oranında artarken, 2012 yılında %1,2 oranında gerilemişti yılında ise artış oranı %7 olmuştu yılının ilk dokuz aylık döneminde ise artış oranı %8,4 olmuştur yılının ilk üç çeyreğinde Türkiye nin genel ihracatı %5,7 oranında artışla 118,2 milyar dolara çıkarken; sanayi ihracatı da %6,1 oranında artarak 93,3 milyar dolara yükselmiştir. Ocak-Eylül 2014 döneminde tekstil ihracatının artış oranının (%8,4) hem Türkiye genel ihracatının artış oranından (%5,7) hem de sanayi ihracatının artış oranından (%6,1) yüksek olması neticesinde, Türkiye genel ihracatı içinde tekstil ihracatının payı %5,6 dan %5,7 ye, sanayi ihracatı içindeki payı %7,1 den %7,2 ye çıkmıştır. Ülke Grupları Bazında Tekstil İhracatındaki Gelişmeler 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde AB(28), Ortadoğu, Afrika, Amerika ve Türk Cumhuriyetleri ülke grupları ile Serbest Bölgelere yönelik tekstil ihracatı %1,4 ile %53,7 arasında değişen oranlarda artmıştır. Anılan dönemde Eski Doğu Bloku, Asya ve Okyanusya ve diğer Avrupa ülkelerine yönelik tekstil ihracatında %0,4 ile %9,1 arasında değişen oranlarda düşüş görülmüştür. Yılın ilk üç çeyreğinde gerçekleşen tekstil ihracatının yaklaşık yarısı (%46,3 lük bölümü) AB(28) ülke grubuna yapılmıştır. Söz konusu ülke grubuna yönelik ihracat %10,9 oranında artarak 3,1 milyar dolara ulaşmıştır. Rusya Federasyonu, Ukrayna, Beyaz Rusya, gibi ülkelerin yer aldığı ve Türkiye nin AB ülkelerinin ardından en büyük ikinci tekstil pazarı olan Eski Doğu Bloku Ülkeleri grubuna yönelik tekstil ihracatı, Ocak-Eylül döneminde %9,1 oranında düşerek 1,2 milyar dolara gerilemiştir. Bu gerileme neticesinde, Eski Doğu Bloku ülkelerinin Türkiye toplam tekstil ihracatından aldığı pay %20,5 ten %17,2 ye inmiştir. Tekstil ihracatında üçüncü en büyük pazar konumundaki Ortadoğu ülkelerine yönelik ihracat %53,7 ile yüksek bir oranda artarak 475,8 milyon dolardan 731,2 milyon dolara yükselmiştir. Suudi Arabistan, Irak, İran, İsrail, Kuveyt gibi ülkelerin yer aldığı Ortadoğu ülke grubuna yönelik tekstil ihracatındaki bu yüksek artış neticesinde söz konusu ülke grubunun Türkiye toplam tekstil ihracatından aldığı pay %7,7 den %10,9 a çıkmıştır. Ülke 4

5 grupları arasında en yüksek ihracat artışı Ortadoğu ülkeleri grubunda elde edilmiştir. Cezayir, Libya, Mısır, Tunus, Fas ve Güney Afrika Cumhuriyeti nin dahil olduğu Afrika ülke grubuna 2014 yılının ilk dokuz ayında %5,8 oranında artışla 675,1 milyon dolarlık tekstil ihracatı yapılmıştır. Afrika ülkelerinin Türkiye toplam tekstil ihracatından aldığı pay %10 olmuştur. ABD, Kanada, Brezilya ve Meksika gibi Amerika kıtasında yer alan ülkelerden oluşan Amerika ülke grubuna yönelik tekstil ihracatı 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde %2,4 oranında artarak 377,1 milyon dolar olmuştur. Söz konusu ülke grubuna yönelik ihracatın toplam tekstil ihracatından aldığı pay ise %5,6 seviyesindedir. Japonya, Çin, Hong Kong, Hindistan gibi ülkelerin yer aldığı Asya ve Okyanusya ülkelerine yönelik ihracat, 2014 yılının ilk üç çeyreğinde %5,8 oranında düşüşle 354 milyon dolara gerilemiştir. Asya ve Okyanusya ülke grubunun toplam tekstil ihracatındaki payı %5,3 e inmiştir yılının ilk dokuz ayında Serbest Bölgeler e yapılan tekstil ihracatı ise %1,4 artışla 158,3 milyon dolar seviyesine yükselmiştir. Söz konusu ülke grubunun toplam tekstil ihracatından aldığı pay %2,4 seviyesindedir. Diğer yandan, Ocak-Eylül dönemi 2014 de Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan gibi Türk Cumhuriyetlerinin yer aldığı ülke grubuna yapılan tekstil ihracatı %52,9 ile yüksek oranda artarak 93,6 milyon dolardan 143,1 milyon dolara yükselmiştir. Türk Cumhuriyetleri ne yönelik tekstil ihracatının toplam tekstil ihracatından aldığı pay ise %1,5 ten %2,1 seviyesine çıkmıştır. Belli Başlı Pazarlara Tekstil İhracatında Gelişmeler Ülke bazında bakıldığında, 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde Türkiye den en fazla tekstil ve hammaddeleri ihraç edilen ülkeler İtalya, Rusya Federasyonu, Almanya, İngiltere, Romanya, Ukrayna, İran, ABD, Bulgaristan ve Polonya olarak sıralanmaktadır. En fazla ihracat yapılan ilk on ülkeden Rusya hariç diğer dokuz ülkenin tamamında %1 ile %47,3 arasında değişen oranlarda ihracat artışına ulaşılmıştır. İlk on tekstil pazarı için yalnızca Rusya ya yönelik tekstil ihracatında performans kaybı görülmüş ve düşüş oranı %25,4 olmuştur. Ocak-Eylül döneminde İtalya ya tekstil ve hammaddeleri ihracatı %12 oranında artışla 697,2 milyon dolara yükselirken, Rusya ya yönelik ihracat %25,4 düşüşle 603,1 milyon dolara gerilemiştir. Anılan dönemde Almanya ya ihracat %5,7 artışla 336,5 milyon dolara yükselmiştir. İtalya nın Türkiye genel tekstil ihracatındaki payı %10,4, Rusya nın payı %9 ve Almanya nın payı %5 olarak hesaplanmaktadır. 5

6 Tekstil ihracatında dördüncü büyük pazar İngiltere ye ihracat 2014 yılının ilk üç çeyreğinde %17,4 oranında artarak 277,2 milyon dolara yükselmiştir. Romanya ya ihracat %10 oranında artarak 259,2 milyon dolara yükselmiştir. İngiltere nin Türkiye toplam tekstil ve hammaddeleri ihracatındaki paylarının oranı %4,1, Romanya nın payı ise %3,9 olmuştur yılının Ocak-Eylül döneminde Ukrayna ya tekstil ihracatı %21,4 oranında artarak 247,9 milyon dolara yükselmiş ve Türkiye toplam tekstil ve hammaddeleri ihracatından aldığı pay %3,7 olmuştur. Anılan dönemde İran a tekstil ihracatı %47,3 ile yüksek oranda artarak 246 milyon dolara yükselmiştir. İran ın toplan tekstil ihracatından aldığı pay da %2,7 den %3,7 ya yükselmiştir. En fazla tekstil ihraç edilen ilk on pazar içinde en yüksek ihracat artışı İran a yönelik ihracatta görülmüştür. ABD ye %1 artışla 236,8 milyon dolar, Bulgaristan a %3,3 artışla 225,6 milyon dolar ve Polonya ya %7,5 artışla 215,9 milyon dolar tekstil ürünü ihraç edilmiştir. ABD nin toplam tekstil ve hammaddeleri ihracatında payı %3,5, Bulgaristan ın payı %3,4 ve Polonya nın payı ise %3,2 olarak hesaplanmaktadır. Belli Başlı Ürün Grupları Bazında İhracat 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde elyaf, iplik, dokuma kumaş, örme kumaş ve dokusuz yüzeyler, keçeler ve vatkalar olarak belirlenen belli başlı tekstil ürün gruplarında ihracat incelendiğinde, elyaf ihracatının sabit kaldığı görülürken, diğer tüm tekstil ürün gruplarında %4,2 ile %17,9 arasında değişen oranlarda ihracat performans artışları görülmektedir. Ocak-Eylül 2014 döneminde, 2013 yılının aynı dönemine kıyasla, Türkiye den 476,3 milyon dolar değerinde elyaf, %5,6 artışla 1,3 milyar dolar değerinde iplik ve %4,5 oranında artışla 2,2 milyar dolar dolar değerindeki dokuma kumaş ihraç edilmiştir. Diğer önemli ihracat kalemlerinden örme kumaş ihracatı da %4,2 oranında artışla 1,3 milyar dolara yükselmiştir. Keçeler ve vatkalarında dahil olduğu dokusuz yüzeylerin ihracatı %17,9 oranında artışla 343,7 milyon dolar olmuştur. Toplam tekstil ihracatında elyaf ihracatının payı %7,1, iplik ihracatının payı %20, dokuma kumaş ihracatının payı %32,6 olarak hesaplanmaktadır. Dokuma kumaşların yanı sıra, konfeksiyon sanayiinin bir diğer temel hammaddesi olan örme kumaşların ihracatının toplam tekstil ihracatındaki payı %19,6 olurken, kullanımları ve dolayısıyla önemleri gün geçtikçe artan keçe ve dokusuz yüzeylerin payı ise %5,1 olarak kayda alınmıştır. Elyaf, iplik ve dokuma kumaşların alt ürün grupları incelendiğinde, 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde elyafta en çok ihraç edilen alt ürün grubu, %3,5 artış ve 309,8 milyon dolarlık ihracat değeri ile sentetik-suni devamsız 6

7 lifler olmuştur yılı Ocak-Eylül döneminde Türkiye den en fazla ihraç edilen iplik alt ürün grubu, %9,2 artışla 509,3 milyon dolarlık ihracat değeriyle sentetik-suni filament iplikleridir. Aynı dönemde, en fazla ihraç edilen dokuma kumaşlar, %1,8 oranında düşüş ve 928,3 milyon dolarlık ihracat değeri ile pamuklu dokuma kumaşlardır. Ocak-Eylül 2014 de en çok ihraç edilen örme kumaş alt ürün grubu ise %5,2 artış ve 720,2 milyon dolar ihracat değeri ile diğer örme kumaşlardır. En Büyük İplik ve Örme Kumaş Pazarı İtalya iken, Rusya En Çok Dokuma Kumaş İhraç Edilen Ülke En fazla iplik ihraç edilen ülkeler sırasıyla İtalya, İngiltere, Belçika, Almanya ve Hollanda olarak sıralanmaktadır. İtalya ya %10,5 artışla 167 milyon dolar, İngiltere ye %21,1 artışla 107,6 milyon dolar, Belçika ya %11,1 artışla 84,2 milyon dolar, Almanya ya %7,1 artışla 76,9 milyon dolar ve Hollanda ya %26,6 artışla 65,3 milyon dolar değerinde iplik ihraç edilmiştir. En fazla dokuma kumaş ihraç edilen ülkeler sırasıyla Rusya Federasyonu, İtalya, Almanya, Romanya ve İspanya olarak sıralanmaktadır. Rusya Federasyonu na gerçekleştirilen dokuma kumaş ihracatı %9,7 düşüşle 206 milyon dolar, İtalya ya ihracat %7,9 artışla 160 milyon dolar, Almanya ya ihracat %2,3 artışla 137,3 milyon dolar, Romanya ya ihracat %2,9 artışla 120,7 milyon dolar ve İspanya ya ihracat %17,6 artışla 97,6 milyon dolar olmuştur. Öte yandan, en çok örme kumaş ihraç edilen ülkeler İtalya, Rusya Federasyonu, Ukrayna, Bulgaristan ve Romanya olarak sıralanmaktadır yılının Ocak-Eylül döneminde, İtalya ya %13,2 artışla 263,2 milyon dolar, Rusya Federasyonu na %37,5 düşüşle 191,8 milyon dolar, Ukrayna ya %23,1 artışla 96,7 milyon dolar, Bulgaristan a %9,3 artışla 94,3 milyon dolar ve Romanya ya %6,5 artışla 71,7 milyon dolar değerinde örme kumaş ihracatı gerçekleştirilmiştir. Ev Tekstili İhracatı Artıyor Türkiye nin ev tekstili ihracatı, 2014 yılının ilk üç çeyreğinde %5,7 oranında artarak 1,6 milyar dolar olmuştur. 7

8 Türkiye toplam tekstil ve konfeksiyon ihracatının 2014 yılının ilk üç çeyreğinde %10,2 oranında arttığı gözönüne alındığında, %5,7 oranında artış kaydeden ev tekstili sektörünün, sektör genelinin biraz altında performans gösterdiği söylenebilir. Ev tekstili sektörünün tekstil ve konfeksiyon ihracatından aldığı pay da %7,4 olmuştur yılının ilk dokuz aylık döneminde ev tekstili ürün gruplarından yalnızca diğer mefruşat eşyası ve el işi duvar halılarının ihracatında sırasıyla %19,3 ve %89,2 oranlarında azalma görülürken diğer tüm ürün gruplarında %0,1 ile %19,8 arasında değişen oranlarda artışlar olmuştur. Değer bazında en büyük ihracat kalemi %10,1 artışla ve 512,8 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilen yatak çarşaflarıdır. En çok ihraç edilen diğer ev tekstili ürünleri %6 artış ve 508,7 milyon dolarlık ihracatla havlular dahil tuvalet ve mutfak bezleri, %0,1 artış ve 112,4 milyon dolarlık ihracat ile dokuma bornozlar ve %5,1 artış ve 96,7 milyon dolarlık ihracat ile perde, perde ve yatak farbelasıdır. Türkiye nin en önemli tekstil ve konfeksiyon ihracat pazarlarından biri olan Almanya, aynı zamanda en büyük ev tekstili ihracat pazarıdır. Bu ülkeye gerçekleştirilen ev tekstili ihracatı 2014 yılının ilk üç çeyreğinde %2,1 artışla 385 milyon dolar olarak kayda alınmıştır. Almanya dan sonra en çok ihracat yapılan ülkeler %7,2 artış ile 163 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirilen ABD, %4 düşüş ile 120,2 milyon dolarlık ihracat yapılan Fransa, %41 artış ile 88,5 milyon dolar ihracat gerçekleştirilen Hollanda ve %14,3 artış ile 77,2 milyon dolarlık ihracat yapılan İngiltere dir. Üretim ve Kapasite Kullanımındaki Gelişmeler Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından açıklanan verilere göre, tekstil ürünleri imalatında kapasite kullanım oranı 2014 yılının Eylül ayında, bir önceki aya (2014 Ağustos) göre %0,7 oranında düşerken, 2013 yılının Eylül ayına göre de %0,1 oranında gerilemiştir. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2014 yılı Temmuz ayı tekstil ürünleri imalatında üretim endeksi, bir önceki ay olan 2014 yılı Haziran ayına göre %1,3 oranında düşerken, 2013 yılının Temmuz ayına göre ise %0,1 oranında artmıştır. Türkiye de ve Dünyada Pamuk Fiyatı Artıyor 2012 yılında dünya fiyatlarının altında seyreden Türkiye deki pamuk fiyatı, 2013 yılında üstüne çıkmıştı yılının ilk dokuz ayında da bu eğilim devam etmiştir. Eylül ayı sonunda İzmir Ticaret Borsası STD Garanti pamuk fiyatı 4,22 TL/kg olup, 3,56 TL/kg olan Cotlook A Indeksi pamuk fiyatından 8

9 %18,4 oranında daha yüksektir. Euro/Dolar Paritesi nin Tekstil İhracatına Etkisi 2014 yılı Ocak-Eylül döneminde 1 Euro 1,317 ABD Dolarına eşit iken, 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde Euro nun değeri ABD Dolarına karşı %3 lük artışla 1,357 dolar düzeyine çıkmıştır. Bu durumda, 2014 yılı Ocak-Eylül döneminde Euro bazında yapılan ihracat, dolar olarak istatistiklerde yeralırken, dolar bazındaki istatistiklerde %3 oranında fiktif bir artış yaratmaktadır. Bu çerçevede 3,113 milyar dolarlık Euro bölgesine yapılan ihracat, %3 lük pariteden kaynaklanan fiktif düşüşten arındırıldığında, AB ye ihracatın gerçek değeri 3,020 milyar dolar olmakta ve bu durumda 2014 yılı Ocak- Eylül döneminde reel toplam ihracat tutarı 6,634 milyar dolar olmaktadır. Sözkonusu ihracat tutarı, 2013 yılı Ocak-Eylül döneminde gerçekleştirilen 6,205 milyar dolarla kıyaslandığında ise 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde tekstil sektörünün ihracat performansında reel %8,4 lük artış değil, reel bazda %6,91 lik artış meydana gelmiş olmaktadır. 9

10 I. DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Dünya Ekonomisi Jeopolitik Riskler ve Çin Ekseninde Dünya ekonomisi 2014 yılının dörtte üçlük bölümünü geride bırakırken, başta Irak ve Suriye olmak üzere Ortadoğu da devam eden çatışmalar ve siyasi krizin yanı sıra Ukrayna da devam eden iç savaş ve bölgedeki gerilim küresel risk algısını yükselterek uluslararası ekonomi ve ticareti olumsuz etkilemektedir. OECD Eylül ayında dünya ekonomisinin görünümüne dair yeni rapor yayınlayarak küresel ekonomide devam eden ılımlı toparlanmanın ülkeler ve bölgeler arasında eşit dağılmadığını ve farklı yönlerde seyrettiğini belirtmiştir. Mayıs ayında daha iyimser tahminlerde bulunan OECD, Eylül ayındaki raporunda 2014 yılı için ABD ile ilgili büyüme tahminini % 2,6 dan % 2,1 e, Euro Bölgesi tahminini % 1,2 den % 0,8 e indirirken, Çin le ilgili tahminini ise değiştirmeyerek % 7,4 te bırakmıştır. Raporda ABD ve İngiltere ekonomilerindeki çıkışı olumlu değerlendiren OECD, AB ekonomisinin ise deflasyon ve düşük büyüme riskleriyle karşı karşıya olduğunu belirterek Japonya nın da parasal genişleme politikasına devam etmesi gerektiği konusunda uyarıda bulunmuştur. Son dönemde açıklanan veriler, dünyanın ikinci büyük ekonomisine sahip Çin de geçen yıl başlayan gevşemenin devam ettiğini göstermektedir. Nitekim yılın ikinci çeyreğinde % 7,5 oranında büyüyen Çin ekonomisinin üçüncü çeyrek dönemde % 7,3 oranında büyüdüğü açıklanmıştır. Bu oranın beklentilerin altında bir oran olmadığı belirtilse de üçüncü çeyrekteki büyümenin 2009 yılının ilk çeyreğinden bu yana en düşük oranlı büyüme olduğu görülürken, Çin in % 7,5 lik büyüme hedefini ıskalayarak 1998 Asya krizinden beri ilk defa yıllık büyüme hedefini tutturamama riski olduğu kaydedilmektedir. Çin yönetimi ise hedeften küçük sapmalar olabileceğini kabul ederek bunun ciddi sorunlara neden olmayacağını ve ekonominin genel olarak yolunda olduğunu belirtmektedir. Buna rağmen son çeyrekteki büyümenin üçüncü çeyrekten bile daha düşük gerçekleşebileceği de kaydedilmektedir. Çin sanayi üretimi % 6,8 büyüme oranıyla 2008 yılından beri aylık bazda en düşük düzeyde gerçekleşirken, Eylül ayında % 8 büyüme ile kısmen toparlanmış durumdadır. Ülke genelinde perakende satışlarda ise Ağustos ayında % 11,9 artış yaşanırken, Eylül ayında % 11,6 artış açıklanmıştır. Aslında Çin ekonomisinden gelen sinyallerin karışık olduğu, olumlu ve olumsuz verilerin bir arada açıklandığı ve yavaşlayan ekonomik büyümenin bile AB ve ABD ekonomilerinden çok daha iyi performans gösterdiği inkar edilemese de, uzmanlara göre kritik eşikteki Çin ekonomisinde problemler artarak devam edecek ve mali teşvik veya parasal genişleme gibi tedbirler 10

11 ancak sorunları ertelerken, aslında köklü reformlara ihtiyaç olduğu kaydedilmektedir. Çoğu ülke için hayal olan % 7 ve üzeri bir büyüme oranının Çin ekonomisi için şart olduğu nitekim Çin in devasa nüfusu için her yıl yaratması gereken 10 milyon ek istihdam için yıllık en az % 7 büyüme oranına ihtiyaç olduğu belirtilmektedir. Uzmanlara göre önünde en büyük sorun olarak deflasyon ve düşük büyüme sorunu olan Çin ekonomisinin tekrar iki haneli büyüme oranlarına dönmesinin imkansız olduğu ve 2014 yılı genelinde % 7,4 7,5 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir. Çin ekonomisinin dünya ekonomisi üzerindeki genel etkisinin yanı sıra sektörel olarak da değiştirdiği pamuk politikasıyla küresel tekstil ve konfeksiyon sektörlerini derinden etkilemektedir döneminde pamuk stoklama politikasıyla yüksek pamuk ithalatı yapan ve küresel pamuk fiyatlarını yükselten Çin, bu yıl ise elindeki aşırı stokları eritmek amacıyla ithalatı azalttığından küresel pamuk fiyatları ciddi oranda düşerken, başlangıçta tekstil ve konfeksiyon sektörleri için olumlu bir gelişme olarak görülen bu seyrin, uzun vadede tekstil ve konfeksiyon ürünleri fiyatlarının düşmesi noktasında baskı unsuru haline gelebileceği de belirtilmektedir. Asya kıtasının diğer önemli ekonomisi Japonya da kronik durgunluk ve deflasyona karşı uygulanan yeni ekonomi politikası ve Merkez Bankası nın parasal genişleme programı olumlu sonuçlar vermeye başlamasına rağmen henüz istenen üretim ve ihracat artışları sağlanamadığından, mali ve parasal teşviklerle özel sektör büyümesi desteklenmeye çalışılmaktadır. Diğer yandan, son dönemde Yen de kaydedilen değer kaybının ülkenin ihracat rekabet gücünü tekrar artırabileceği ve ekonomideki durgunluğu azaltabileceği de belirtilmektedir. Uluslar arası petrol fiyatları ise küresel ekonomide son dönemdeki olumsuz verilere paralel enerji talebinde öngörülen düşüş nedeniyle Haziran ayında zirve yaptığı 110 $ / varil seviyelerinden Ekim ayı ortasında 90 $ / varil seviyesinin altına kadar gerilemiş bulunmaktadır. Bu durum Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler için cari açık anlamında olumlu bir gelişme olurken, başta Rusya olmak üzere enerji ihracatı yapan sektörlerimizin hedef pazarlarında yaşanan sıkıntıların ihracat sektörlerimize de yansıdığı da göz önüne alınmalıdır. ABD Ekonomisi Dünyanın en büyük ekonomisi ABD de 2014 yılının ilk çeyrek döneminde yerini büyük ölçüde soğuk ve olumsuz hava koşullarından kaynaklanan daralma, ikinci çeyrekte toparlanma ve hızlı büyümeye bırakmışken, ABD Merkez Bankası (FED) in farklı yetkililerinin para politikasına ilişkin varlık alımlarının ne zaman tamamen sona erdirileceği ve faizlerin artırım takvimi 11

12 konularında farklı yönde yaptıkları yorumlar kafaların karışmasına ve küresel risk iştahı paralelinde özellikle cari açığı olan gelişmekte olan ekonomileri ilgilendirdiğinden piyasalarda dalgalanmalara neden olmaktadır. Bu çerçevede, yılın ilk çeyreğinde % 2,1 daralan ABD ekonomisinin, Eylül ayının son haftasında yapılan revizeyle birlikte, 2014 yılının ikinci çeyrek döneminde % 4,6 gibi yüksek bir oranda büyüdüğü açıklanmıştır. Yılın üçüncü çeyrek döneminde ise % 3 - % 4 bandında bir büyüme tahmin edilmektedir. OECD verilerine göre ABD ekonomisinde 2014 yılı genelinde % 2,1 oranında bir büyüme tahmin edilirken, aynı dönemde IMF tarafından ise % 2,2 oranında bir büyüme oranı öngörülmektedir. ABD Merkez Bankası (FED) ise son tahminlerinde ülke ekonomisinin 2014 yılında % 2 - % 2,2 aralığında, 2015 yılında ise % 2,6 - % 3 aralığında büyüyeceğini öngörmektedir. Söz konusu büyüme oranı ABD ekonomisinin henüz tam potansiyeline ulaşamasa da birçok uzman tarafından krizin geliştiği 2008 yılından bu yana en güçlü büyüme aşamasına geçtiği şeklinde yorumlanmaktadır. Öte yandan Obama Yönetimi ülkenin ihracatını artırmaya özel bir önem verse de, dünya genelinde birçok bölgede yükselen jeopolitik krizler ve ekonomik sorunlar, ABD nin denizaşırı ticaretini ekonominin zayıf karnı olma riskiyle karşı karşıya bırakmaktadır. Öte yandan, ikinci çeyrek dönemde, pozitif büyüme rakamlarına paralel hane halkı harcamalarında da olumlu gelişmeler mevcut olup, yılın ilk çeyrek döneminde % 1,2 artan kişisel harcamalar, ikinci çeyrek dönemde % 2,5 oranında artmıştır. Ülke genelinde gıda dışı perakende satışlarında 2014 yılının ilk 8 aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 3,6 büyüme gerçekleştiği açıklanmıştır. ABD genelinde hazırgiyim ve aksesuar ile ayakkabı perakende satışlarında ise 2014 yılının ilk 8 aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 1,4 artış kaydedilirken, artış oranının ortalama perakende satışlardan daha düşük olmasında 2014 yılında giyim ve ayakkabı fiyatlarında artışların düşük kalması da etkili olmaktadır. Öte yandan, ABD genelinde 2014 yılının Temmuz ayında % 6,2 seviyesinde olan işsizlik oranı, Ağustos ayında % 6,1 e, Eylül ayında ise son 6 yılın en düşük seviyesi olan % 5,9 seviyesine gerilemiştir. ABD nin güncel dış ticaret verilerine göre ülkenin mal ihracatı 2014 yılı Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yıla göre % 3,1 artarak 1,1 trilyon dolar olarak gerçekleşirken, aynı dönemde mal ithalatı ise % 3,5 artışla 1,6 trilyon dolara yükselmiştir. Bu dönemde ABD nin mallar bazında dış ticaret açığı ise % 4,2 artışla 491 milyar dolar olarak kaydedilmiştir. 12

13 Avrupa Birliği Ekonomisi AB ve Euro Bölgesi nde yılın son dönemine ait açıklanan veriler, ekonomi genelinde ve üretim ile tüketim özelinde toparlanmanın yavaşladığını, Rusya ya uygulanan yaptırımların üye ülke ekonomilerini olumsuz etkilediğini ve başta Euro Bölgesi olmak üzere AB ekonomisinin önümüzdeki dönemde deflasyon ve sıfır büyüme riskiyle karşı karşıya olduğunu göstermektedir. Önümüzdeki dönem daha ağır bir durgunluk ve deflasyon riskine karşın Avrupa Merkez Bankası (ECB), yılın son döneminde varlık alım programına başlayacaklarını ilan ederken, parasal genişlemenin 2 yıl sürebileceği kaydedilmektedir. Güncel verilere göre, Euro Bölgesi ekonomisi 2014 yılının ikinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 0,7 büyürken, AB-28 ekonomisi ise aynı dönemde % 1,2 büyüme göstermiştir yılı genelinde ise Euro Bölgesi nin en fazla % 0,8 1,0 oranında büyüyeceği, AB genelinde ise % 1,2 oranında büyüme beklendiği kaydedilmektedir. Öte yandan, AB de işsizlik oranlarında yaşanan artış ise 2014 yılının ilk üç çeyrek döneminde yerini yavaş da olsa düşüşe bırakmış görünmektedir. Euro Bölgesi işsizlik oranı Temmuz ayında % 11,5 iken, Ağustos ayında da değişmeyerek % 11,5 seviyesinde kalmıştır. AB genelinde işsizlik oranı ise Temmuz ayında % 10,2 iken, Ağustos ayında ise bu oran % 10,1 olarak kaydedilmiştir. Aynı verilere göre 2014 yılı Ağustos ayı itibariyle AB genelinde en yüksek işsizlik oranları % 27 ile Yunanistan, % 24,4 ile İspanya da gerçekleşirken, en düşük işsizlik oranları ise % 4,7 ile Avusturya, % 5 ile Almanya ve % 5,9 ile Malta da kaydedilmiştir. AB genelinde 2014 yılı ilk 8 aylık dönemde perakende satışlarda hafif bir kıpırdanma olurken, tekstil, hazırgiyim ve ayakkabı satışlarında da yer yer toparlanmalar mevcuttur. Euro Bölgesi nde perakende satışlar geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 0,5 artarken, Ağustos ayında ise % 1,9 artmıştır. AB genelinde ise perakende satışlar Temmuz ayında % 0,8 artarken, Ağustos ayında ise % 2,5 artmış bulunmaktadır. Tekstil, giyim ve ayakkabı perakende satışları ise Euro Bölgesi nde geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 1 artarken, aynı dönemde AB genelinde ise % 1,5 artış kaydedilmiştir. Diğer yandan, AB ekonomisinin önemli göstergelerinden sanayi üretimi Euro Bölgesi nde geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 1,6 artarken, aynı dönemde AB genelinde ise % 1,7 artış göstermiştir. Ağustos ayında ise sanayi üretimi Euro Bölgesi nde % 1,9 düşerken, AB genelinde ise % 0,8 gerilemiştir. 13

14 Almanya Ekonomisi İhracat sektörlerimizin en önemli pazarı ve Avrupa Birliği nin en büyük ekonomisi olan Almanya da ilk iki çeyrek dönemde ekonomi ve istihdamda devam eden olumlu seyir, üçüncü çeyreğin ortasından itibaren yerini yavaşlama ve endişelere bırakmış durumdadır. Ülke GSYH sinin 2014 yılının birinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 2,2 büyüdüğü, ikinci çeyrek dönemde ise % 1,3 büyüme olduğu açıklanırken, üçüncü çeyrek döneme ilişkin beklentiler çok olumlu yönde değildir. Alman Merkez Bankası bile üçüncü çeyrek dönemde sıfırın biraz üstünde bir büyüme oranı beklendiğini kabul ederken, Alman ekonomisindeki bozulmanın AB ekonomisi ve küresel ekonomiye de yansıyacağından endişe edilmektedir. Alman ekonomisinin 2014 yılı genelinde % 1,3 1,4, 2015 yılında ise % 1,4-1,5 oranında büyümesi beklenmektedir. Almanya da işsizlik oranı ise AB ortalamasının epey altında seyretmeye devam etmekte olup, Temmuz ayında % 5 seviyesindeyken, Ağustos ayında ise % 4,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Son gelen verilerde olumsuz sinyallere rağmen işsizlik oranının bu yılsonunda % 5 i geçmesi beklenmemektedir. Ülke genelinde perakende satışlarda ise geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 1 artış kaydedilirken, Ağustos ise % 3,1 artış meydana gelmiştir. AB nin sanayi üretiminde lokomotifi olan Almanya nın sanayi üretiminde Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre % 3,1 artış kaydedilirken, Ağustos ayında ise güncel olumsuz verilere paralel % 2,8 düşüş gerçekleşmiştir. Öte yandan, açıklanan son veriler Alman ekonomisinde ikinci çeyrekteki daralmanın ardından toparlanmakta sıkıntı yaşadığını gösterirken, Almanya'nın resesyona gireceği endişelerini de artırmaktadır. İkinci çeyrek sonunda küçülmeye başlayan Alman ekonomisinde, Ağustos ayı fabrika siparişleri ve sanayi üretimi verileri Ocak 2009'dan bu yana en düşük seviyeye işaret etmektedir. Öte yandan, ekonominin lokomotifi olan ihracatın da Ağustos ayında % 5,8 gerileyerek son 5,5 yılın en büyük düşüşünü kaydetmesi de kaygıları artırmaktadır. AB içinde başta Fransa olmak üzere sıkıntıdaki ekonomiler Almanya nın harcamalarını artırarak AB ekonomisini sırtlamaya devam etmesi gerektiğini savunurken, Almanya ise bütçe disiplininden taviz vermeye yanaşmamaktadır. 14

15 İngiltere Ekonomisi Avrupa Birliği nin önemli ekonomilerinden İngiltere de toparlanma hız kazanırken, ülkenin GSYH sinin 2014 yılının birinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 3, ikinci çeyrek dönemde ise % 3,1 oranında büyüdüğü açıklanmıştır. İngiltere nin 2014 yılı genelinde % 3,0 3,1, 2015 yılında ise % 2,6 2,8 aralığında bir oranda büyümesi beklenmektedir. İngiltere ekonomisinin resesyonun yaralarını hızla sardığı görülürken, İngiltere ekonomisinin 2014 ve 2015 yılları döneminde Euro Bölgesi nin en hızlı büyüyen ekonomisi olacağı öngörülmektedir. İngiltere de işsizlik oranı ise Haziran ayında % 6,4 seviyesindeyken, Temmuz ayında ise % 6,2 seviyesinde kaydedilmiştir. İngiltere genelinde perakende satışlarda geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 2,1 oranında artış kaydedilirken, Ağustos ayında ise % 5,6 artış meydana gelmiştir. İngiltere sanayi üretiminde Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre % 2,5 artış kaydedilirken, Ağustos ayında ise % 2,4 artış gerçekleşmiştir. Fransa Ekonomisi Avrupa Birliği nin önemli ekonomilerinden Fransa nın GSYH sinin 2014 yılının birinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 0,8 büyüdüğü, ikinci çeyrek dönemde ise ancak % 0,1 büyüdüğü açıklanmıştır. Fransa ekonomisinin 2014 yılı genelinde ancak % 0,4 0,5 aralığında, 2015 yılında ise % 1 veya biraz altında bir oranda büyümesi beklenmektedir. Fransa da işsizlik oranı ise Temmuz ayında % 10,3 seviyesindeyken, Ağustos ayında ise % 10,5 e yükselmiştir. Fransa genelinde perakende satışlarda geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 0,2 düşüş kaydedilirken, Ağustos ayında ise % 2,1 artış meydana gelmiştir. Fransa sanayi üretiminde ise Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre % 0,2 artış kaydedilirken, Ağustos ayında ise ancak % 0,1 artış meydana gelmiştir. Fransa ekonomisiyle ilgili diğer bir gelişme de Ekim ayında uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch in Fransa'nın kredi notunu negatif izlemeye alması olup, Fransa'nın kredi notuna ilişkin değerlendirmesini Aralık ayında yapması beklenen Fitch, Fransa ekonomisi için 2014 yılı büyüme tahminini %0,7'den %0,4'e ve 2015 büyüme tahminini %1,2'den %0,8'e indirmiş 15

16 bulunmaktadır. İtalya Ekonomisi Avrupa Birliği nin önemli ekonomilerinden ve ihracat sektörlerimizin başlıca pazarlarından İtalya da ekonomi beklenenin altında bir performans sergilemeye devam etmekte olup, ülke GSYH sinin 2014 yılının birinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 0,4 küçüldüğü, ikinci çeyrek dönemde ise % 0,2 daraldığı açıklanmıştır. İtalya ekonomisinin 2014 yılında % 0,2 daralması, 2015 yılı genelinde ise % 0,8 oranında büyümesi beklenmektedir. İtalya da işsizlik oranı, Temmuz ayında % 12,6, Ağustos ayında ise % 12,3 seviyesinde kaydedilmiştir. İtalya genelinde perakende satışlarda ise geçen yılın aynı dönemine göre Haziran ayında % 0,1 artış kaydedilirken, Temmuz ayında ise % 1,1 artış meydana gelmiştir. İtalya sanayi üretiminde ise Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre % 1,6 düşüş kaydedilirken, Ağustos ayında % 0,7 düşüş meydana gelmiştir. Hollanda Ekonomisi Özellikle hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatımızda önemli pazarlarımızdan olan Hollanda ekonomisinin GSYH sinin 2014 yılının birinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre sabit kaldığı, ikinci çeyrek dönemde ise % 0,9 büyüdüğü açıklanmıştır. Hollanda ekonomisinin 2014 yılı genelinde ise % 0,6 0,7 aralığında bir oranda büyümesi beklenmektedir. Geçmiş dönemlerde AB nin en düşük işsizlik oranına sahip olan ülkelerinden biri olan Hollanda da işsizlik oranı 2014 yılının ilk aylarındaki artışın ardından tekrar inişe geçmiş olup, bu yılın Temmuz ayında % 6,7 seviyesindeyken, Ağustos ayında % 6,6 seviyesine gerilemiştir. Hollanda da perakende satışlarda geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 0,5 artış kaydedilirken, Ağustos ayında ise % 0 artış meydana gelmiştir. İspanya Ekonomisi Avrupa Birliği nin önemli ekonomilerinden ve hazırgiyim başta olmak üzere 16

17 ihracat sektörlerimizin önemli pazarlarından İspanya ekonomisinin uzun süreden sonra ilk defa artıya geçerek 2014 yılının birinci çeyrek döneminde geçen yılın aynı dönemine göre % 0,5 büyüdüğü açıklanırken, ikinci çeyrek dönemde ise % 1,2 büyüme kaydedilmiştir. Ekonomik krizden en çok etkilenen ülkelerin başında gelen İspanya ekonomisinin son aylarda toparlanma emareleri gösterdiği görülürken, 2014 yılı genelinde ise % 1,2 1,3 oranında büyümesi beklenmektedir. İspanya genelinde perakende satışlarda geçen yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 0,2 düşüş kaydedilirken, Ağustos ayında ise % 0,7 artış meydana gelmiştir. Yunanistan ile birlikte AB nin en yüksek işsizlik oranına sahip iki ülkesinden biri olan İspanya da işsizlik oranı Temmuz ayında % 24,5 iken, Ağustos ayında da aynı seviyede kalmıştır. Diğer Bazı Hedef Pazarlardaki Gelişmeler BDT Ülkelerinde Gelişmeler Rusya Pazarındaki Gelişmeler İhracat sektörlerimizin en önemli pazarlarından Rusya ya Ukrayna krizine bağlı olarak ABD ve AB tarafından uygulanan yaptırımlar nedeniyle ülke ekonomisinde zaten mevcut olan durgunluğun daha da artmasından ve bu durumun Avrupa nın canlanmasına da darbe vurmasından endişe edilmektedir. Yaptırımlara ek olarak Rusya ekonomisinin en önemli sorunları arasında düşük güven ve zayıf yatırım ortamı, azalan iç tüketim ve düşen sanayi üretimi görülmektedir. Bu kapsamda Rus ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yıllık bazda % 0,5 oranında daralırken, ikinci çeyrek dönemde ancak % 0,5 0,7 aralığında büyümüş, yıl genelinde büyüme oranı tahminleri ise ortalama % 0,2-0,3 düzeyine gerilemiştir. IMF tarafından yeni revize edilen tahminlerde Rusya nın 2014 yılı genelinde % 0,2 oranında büyümesi beklenmektedir. Öte yandan, Mayıs ve Haziran aylarında sırasıyla % 2,1 ve % 0,7 oranlarında artan perakende satışlar, Temmuz ayında % 1,2, Ağustos ayında ise % 1,4 oranında artmıştır. Ağustos-Ekim döneminde petrol fiyatlarında yaşanan sert düşüş ve yükselen askeri harcamalara paralel kamu harcamalarındaki artış nedeniyle Rusya nın cari fazlasının 2014 yılının kalan bölümünde ciddi oranda gerileyeceği görülmektedir. Öte yandan, Rus para birimi rublede son dönemde yaşanan sert değer kaybının ülkedeki enflasyon oranını artırdığı, hayat pahalılığının insanları 17

18 rahatsız edecek seviyeye yükseldiği kaydedilirken, rubledeki değer kaybı ve ülkenin içinde bulunduğu jeopolitik krizin de etkisiyle yılbaşından beri ciddi sermaye çıkışı olduğu, Merkez Bankası nın ciddi oranda dolar satışına ve rezervlerdeki kayba rağmen rubledeki değer kaybının önlenemediği de belirtilmektedir. Bu kapsamda Merkez Bankası nın sadece Ekim ayının ilk yarısında rublenin değer kaybını yavaşlatmak amacıyla rezervlerinden 13 milyar dolar harcadığı da belirtilmektedir. Petrol fiyatlarındaki düşüş ve Rusya nın ABD ve AB ile yaşadığı kriz nedeniyle önümüzdeki dönemde Rusya ekonomisinin sıfır büyüme, yüksek enflasyon ve Ruble nin değer kaybı gibi risklerle karşı karşıya olduğu da kaydedilmektedir. Bu arada, Uluslararası derecelendirme kuruluşu Moody s, Ukrayna krizi ve Batılı ülkelerin uyguladığı yaptırımlar sebebiyle Rusya nın kredi notunu Baa1 den Baa2 ye düşürürken, böylelikle ülkenin kredi notunu ikinci en düşük yatırım yapılabilir seviyeye indirmiştir. Diğer yandan, Dünya Bankası da daha önceden % 1,1 olan Rusya nın 2014 yılı büyüme beklentisini % 0,5 e çekerken, 2015 yılı tahminini de % 1,2 den % 0,3 e indirmiş bulunmaktadır. Hazırgiyim, deri ve tekstil ürünleri ihracatımız açısından önemli bir pazar olan Rusya ekonomisinde 2014 yılının ilk yarısında yaşanan düşüşlerin yılın kalan bölümünde yerini canlanmaya bırakması umulurken, Ukrayna ve Kırım krizine bağlı siyasi sorunların artması veya olası bir küresel ekonomik krizde petrol fiyatlarının düşmesiyle birlikte gelirlerinin büyük bölümü petrole bağlı olan Rusya ekonomisinin önümüzdeki dönemde daha çok sıkıntıya girme olasılığı da mevcuttur. Bu noktada Ukrayna ile devam eden krizden Rusya ekonomisi olumsuz yönde etkilenmektedir. Diğer BDT Ülkelerindeki Gelişmeler BDT ülkeleri arasında birçok ihracat sektörü açısından potansiyel vaadeden pazarlar arasında yeralan Kazakistan ekonomisi büyük oranda petrol ve doğalgaz ihracatına bağımlı bir hammadde ekonomisi olup, ekonomideki performansı petrol fiyatlarına paralel gelişmektedir. Resmi verilere göre Kazak ekonomisi 2014 yılının ilk yarısında % 3,9 oranında büyürken, 2014 yılı geneli için belirlenen % 5,5 oranındaki büyüme hedefine ulaşılmasının zor olduğu öngörülmektedir. Kazak ekonomisindeki yavaşlamada düşen petrol fiyatlarının yanısıra en büyük ticaret ve yatırım ortağı Rusya nın yaşadığı ekonomik sıkıntıların da etkili olduğu kaydedilmektedir. Ortadoğu Ekonomileri Üç yıldır Suriye de devam eden iç savaşa ek olarak son dönemde IŞİD örgütünün güçlenerek Irak ın doğusuna hakim olmasıyla birlikte Ortadoğu da 18

19 kriz odaklı gündem 2014 yılının ikinci yarısıyla birlikte tırmanışa geçmiştir. Dolayısıyla Türkiye ihracatı ve ekonomisi de bu olumsuz atmosferden etkilenmeye devam etmektedir. Ortadoğu pazarının önemli ülkelerinden ve Türkiye nin yükselen ihracat pazarı Irak ta son dönemde artan iç çatışmalar ve IŞİD örgütünün ülkenin doğusunu büyük ölçüde kontrolu altına alması, bu ülkeye olan ihracatımızı ve yatırımları tehdit etmektedir. Bu çerçevede, Eylül ayında Irak a yapılan ihracatımız geçen yılın aynı dönemine göre % 12 düşüşle 846 milyon dolara gerilerken, Ocak-Eylül döneminde ise daha önceki aylarda kaydedilen artışlar sayesinde yıllık % 6,5 oranında gerileme göstermiştir. Irak ta iç çatışmaların ve petrol gelirlerinin paylaşımı eksenindeki siyasi krizin devamı halinde gerek Irak ekonomisinin olumsuz etkilenmesinden, gerekse bu ülkeye ihracatımızın daha da gerilemesinden endişe edilmektedir. Başta tekstil ve hammaddeleri olmak üzere ihracat sektörlerimizin önemli bir pazarı olan Ortadoğu ülke grubundaki Suriye de yaşanan iç karmaşa ve bu ülke ile aramazdaki mevcut Serbest Ticaret Anlaşması nın askıya alınması ve Türkiye den yapılan ihracatlarda % 30 oranında ek gümrük vergisi uygulanmasına rağmen en fazla sektörel ihracatımızın olduğu tekstil ve hammaddeleri ihracatı 2014 yılının ilk dokuz ayında % 183 oranında artarken, hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatında ise aynı dönemde % 185 artış kaydedilmiştir. Özellikle tekstil ve hammaddeleri ihracatımızda başlıca pazarlardan olan İran, son yıllarda ABD nin öncülük ettiği mali ve ekonomik yaptırımlar nedeniyle sıkıntılı geçen yılların ardından Batıyla ilişkilerini tamir etmeye çalışırken, Cumhurbaşkanlığına Ruhani nin seçilmesi sonrasındaki süreçte başlayan ABD-İran yakınlaşmasının yanı sıra BM ile İran arasında 2013 yılının Kasım ayında varılan anlaşma, İran'a uygulanan ekonomik ambargonun azaltılması açısından büyük önem taşımaktadır. İran ın sözkonusu yaptırımlar nedeniyle 2013 yılında % 1,7 düzeyinde küçüldüğü belirtilirken, işsizlik oranının ise % 20 ye yaklaştığı tahmin edilmektedir. İran ekonomisinin 2014 yılı genelinde yaptırımların da hafiflemesiyle birlikte % 1,5 büyümesi öngörülürken, İran riyalinin yabancı para birimleri karşısında istikrarsız seyri ekonomiyi ve ticareti olumsuz yönde etkilemektedir. Öte yandan, geçtiğimiz Aralık ayında imzalanan Türkiye-İran Tercihli Ticaret Anlaşması nın önümüzdeki yıllarda ikili ticareti artırması beklenirken, İran tarafı da sözkonusu anlaşmanın uygulama takviminin netleşmesini talep etmektedir. Dünyanın kanıtlanmış petrol rezervlerinin % 20 sine sahip olan, dünyanın en önemli petrol ihracatçısı ve Ortadoğu nun en zengin ekonomisi Suudi Arabistan'da, ülkenin GSYH'sinin 2013 yılı sonunda 700 milyar doları aştığı hesaplanırken, satın alma paritesine göre kişi başına gelir ise 30 bin dolar seviyesinde bulunmaktadır. 19

20 Irak ta son dönemde yaşanan çatışma ve krizin küresel petrol arzıyla ilgili endişeleri artırması sonucu gözler tekrar Suudi Arabistan a çevrilmiş ve bu ülkenin önemi artmıştır. Güncel verilere göre Suudi Arabistan ın 2014 yılının ilk çeyrek döneminde % 4,7 oranında büyüdüğü tahmin edilirken, 2014 yılı genelinde ise % 4 oranında bir büyüme beklenmektedir. Türkiye Ekonomisi 2014 yılının Ağustos ayında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimi nedeniyle Haziran ve Temmuz aylarında siyasi gündeme dayalı ekonomik görünüm yerini istikrara bırakmıştır. Seçim sonrası dönemde ise yeni kurulan hükümette ekonomi politikalarında bazı değişikliklere gidilmiştir. Bu değişiklilerin en önemlisi dönemini kapsayan Orta Vadeli Program da (OVP) yapılan revizyondur. Bu çerçevede, dönemi ekonomisinde öncelikli hedef 2014 yılında yükselişe geçen enflasyonla mücadele olarak belirlenirken, daha önceden % 4 olarak öngörülen 2014 yılı büyüme hedefi % 3,3 e indirilmiş ve 2016 ve 2017 yılları için ise % 5 hedefi korunmuştur. Yeni OVP programı açıklamasında ABD Merkez Bankası (FED) in para politikasında sıkılaşmaya gitmesinin Türk ekonomisine olumsuz etkisi sözkonusuyken, Avrupa Merkez Bankası nın parasal genişleme politikasının ise ekonomimizi olumlu etkileyeceği değerlendirilmektedir. Başta Irak ve Suriye de devam eden iç savaşın yanısıra Ukrayna merkezli siyasi krizin de dahil olduğu jeopolitik risklerin arttığı uluslararası konjonktür, Türkiye ekonomisini olumsuz yönde etkilemeye devam etmektedir. Öte yandan, iç savaşın tüm hızıyla devam etmesine karşın Ağustos ve Eylül aylarında Irak ve Suriye ye yapılan ihracatlarda artış yaşanması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. En büyük ihracat pazarımız AB nin önde gelen ülkelerinden Almanya ve Fransa gibi lokomotif ülkelerinin ekonomilerinin durgunluğa girmesi, gelecek dönemde bu ülkelere yönelik ihracat açısından öngörülerin belirsizleşmesine yol açmaktadır. Özellikle Almanya da sanayi üretiminin ve ihracatın son dönemde gerilemesi, AB pazarına yönelik kaygıların yeniden ortaya çıkmasına neden olmuştur yılında % 4 oranında büyüyen Türkiye ekonomisi, 2014 yılının ilk çeyrek döneminde beklentilerin üzerine çıkarak % 4,3 büyümüştür. Ancak ikinci çeyrekte % 2,7 olarak belirlenen büyüme hedefi gerçekleşememiş ve büyüme % 2 de kalmıştır. Büyümenin öngörülenden düşük çıkmasında taksit sınırlaması ve gayrimenkul, otomotiv gibi sektörlerde tüketimin azalması 20

21 etkili olurken, ihracatın artış eğilimde olması ekonominin canlılığını korumasında en büyük etken olmuştur. Ayrıca ithalat ve sermaye stoğunun azalması da büyümeyi frenleyen olumsuz etkiler arasında yer almıştır. OECD tarafından açıklanan güncel tahminlere göre Türkiye ekonomisinin 2014 yılı genelinde % 3,3, 2015 yılında ise % 4 oranında büyümesi öngörülmektedir. OECD, Türkiye ekonomisinin önümüzdeki dönemde de olumlu büyüme performansını sürdüreceğini tahmin ederken, dış kaynak ile fonlanan yurt içi tüketime bağımlılık sorununun devam ettiği konusunda da uyarıda bulunmaktadır. Dış ticaret verileriyle ilgili olarak, ekonominin lokomotifi olan ihracat 2014 yılının ilk 9 aylık döneminde TİM ihracat kayıt verilerine göre geçen yılın aynı dönemine göre % 7,3 artışla 80 milyar dolara yükselmiştir. Son dönemde gelişmiş ülke ekonomilerinde yaşanan toparlanma sinyallerinin yılın kalan bölümünde Türkiye genel ihracatını olumlu etkileyeceği öngörülmektedir. Öte yandan, TÜİK verilerine göre Türkiye genel ihracatı 2014 yılının ilk 8 aylık döneminde % 5,7 artışla yaklaşık 105 milyar dolar olarak kaydedilirken, ithalat ise aynı dönemde % 4,7 düşüşle 159 milyar dolara gerilemiştir. Bu sonuçlara göre yılın ilk 8 aylık döneminde dış ticaret açığı % 20 düşüşle 54 milyar dolara gerilemiş ve ihracatın ithalatı karşılama oranı geçen yılın aynı döneminde % 59,5 iken, bu yılın Ocak-Ağustos döneminde ise % 66 ya yükselmiştir. İhracat sektörlerimizi yakından ilgilendiren döviz kurlarıyla ilgili olarak euro / dolar paritesi yılın ilk ve ikinci çeyrek döneminde 1,36-1,38 / $ seviyesinde seyrederken, Temmuz ayıyla birlikte gerileme eğilimine girmiş ve Eylül ayı itibariyle ise 1,27 / $ düzeyine kadar inmiştir. Haziran ayında ortalama 2,12 TL düzeyinde kaydedilen Dolar, Eylül ayında 2,2 TL ile nispeten küçük bir yükseliş yaşamıştır. Euro ise Haziran ayı başında 2,96 TL seviyesindeyken, Eylül ayında ise ortalama 2,85 TL düzeyinde kaydedilmiştir. Sanayi üretiminde ise yılın ilk çeyreğinde ortalama % 5,2 artan imalat üretimi, ikinci çeyrekte Haziran ayında % 1,4 ile yılın en düşük artış oranını kaydetmiştir. TÜİK sanayi üretim endeksine göre imalat sanayii endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre Temmuz ayında % 3,4 ve Ağustos ayında ise % 4,3 oranlarında artarak yeniden artış eğilimine girmiştir. Merkez Bankası tarafından açıklanan kapasite kullanım verilerine göre ise imalat sanayii kapasite kullanım oranı 2014 yılı Haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre değişmeyerek % 74,3 olarak gerçekleşmiş, Temmuz ayında %0,8 gerileme ile % 74,9 a, Ağustos ayında %1,1 gerileme ile % 74,7 ye ve Eylül ayında %1,3 gerileme ile % 74,4 seviyesine kadar inmiştir. Öte yandan, TÜİK tarafından açıklanan verilere göre 2014 yılının Şubat ayında % 10,2 seviyesinde açıklanan işsizlik oranı, Mayıs ayında % 8,8 e kadar gerilemiş, Temmuz ayında ise % 9,8 seviyesine yükselmiştir. 21

22 Yine TÜİK tarafından yayınlanan Perakende Satış Hacmi Endeksi verilerine göre Türkiye genelinde perakende satışlar 2014 yılı Haziran ayında yıllık bazda % 5,3 ile önemli bir artış kaydetmiş, fakat Temmuz ayında sadece % 2,1 oranında yükselmiş ve Ağustos ayında ise % 1 oranında gerilemiştir. Öte yandan, Merkez Bankası Temmuz ayında gerçekleştirdiği Para Politikası Kurulu toplantısında temkinli faiz indirme adımlarına devam ederek politika faizi olarak adlandırılan bir hafta vadeli repo faizini 50 baz puan düşüşle % 8.25'e indirmiştir. Merkez Bankası politika faizindeki indirimin nedeni olarak son aylarda küresel likidite koşullarındaki iyileşmeyi göstermiştir. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında faiz koridorunun alt bandı olan gecelik borç alma faiz oranı ise % 8'den % 7.5'e indirirken, faiz koridorunun üst bandı olan gecelik borç verme faiz oranını ise % 12'de sabit bırakmıştır. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK) PPK açıklamasında geçen yılın ortalarından itibaren gerçekleşen birikimli döviz kuru gelişmelerinin yıllık enflasyon üzerindeki olumsuz yansımalarının kademeli olarak azaldığına dikkat çekilerek ve son dönemde gıda fiyatlarındaki artışın enflasyonda düşüşü engellediği belirtilerek enflasyon beklentileri, fiyatlama davranışları ve enflasyonu etkileyen diğer unsurların yakından izleneceği ve enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar para politikasındaki sıkı duruşun sürdürüleceği belirtilmiştir. 22

23 II OCAK EYLÜL DÖNEMİNDE GENEL OLARAK TÜRKİYE İHRACATI Genel İhracat Artışı %5,7 Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından açıklanan verilere göre, 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde Türkiye genel ihracatı %5,7 artışla 118,2 milyar dolar olmuştur. Türkiye sanayi ihracatı ise 2014 yılının ilk üç çeyreğinde %6,1 artış ile 93,3 milyar dolara ulaşmıştır. Tekstil İhracatında Artış %8, yılının ilk üç çeyreğinde Türkiye den 6,7 milyar dolar değerinde tekstil ihracatı yapılmıştır yılının ilk üç çeyreğine kıyasla ihracat %8,4 oranında artmıştır. Tekstil sektörünün ihracat artışı oransal olarak Türkiye genel ihracat artışının (%5,7) bir miktar üstündedir. Bunun bir sonucu olarak, tekstil ihracatının genel ihracattaki payı 2013 yılının Ocak-Eylül döneminde %5,6 iken, 2014 yılının Ocak-Eylül döneminde %5,7 seviyesine çıkmıştır. Paralel şekilde, tekstil ihracatında kaydedilen daha yüksek artış sonucu, tekstil ihracatının Türkiye nin sanayi ürünleri ihracatı içerisindeki payı da %7,1 düzeyinden %7,2 düzeyine çıkmıştır. Dolayısıyla, 2014 Ocak-Eylül döneminde tekstil sektörünün hem genel ihracattan hem de sanayi ihracatından daha iyi bir ihracat performansı gösterdiği ifade edilebilir. Birim: 1000 $ Ocak - Eylül Ocak - Eylül Değişim % Türkiye Genel İhracatı ,7 Tekstil ve Hammaddeleri İhracatı ,4 Teks.ve Hammaddeleri İhracatının Payı % 5,6 5,7 Sanayi İhracatı ,1 Teks.ve Hammaddeler İhracatının Sanayi İhracatındaki Payı % Kaynak: İhracatçı Birlikleri Kayıtları Genel İhracat Performansı İçinde Tekstil ve Hammaddeleri İhracatının Payı 7,1 7,2 23

24 2014 yılının ilk üç çeyreğinde tekstil ve konfeksiyon sektörü birlikte değerlendirildiğinde, 21,1 milyar dolarlık toplam ihracat rakamı ile Türkiye de en fazla ihracat yapan bir numaralı sektör konumundadır. Otomotiv sektörü 16,9 milyar dolar ile en fazla ihracat gerçekleştiren ikinci sektör olurken, kimyevi maddeler ve mamulleri sektörü ise 13,4 milyar dolar ihracat ile üçüncü sırada yeralmaktadır. Aylar İtibariyle Tekstil İhracatı Türkiye tekstil ihracatı 2014 yılının ilk dokuz aylık döneminde ay ay incelendiğinde, ihracatın dalgalı bir seyirle arttığı görülmektedir. Ocak ayında %12,8 olan artış oran, Şubat ayında %10,4 e ve Mart ayında ise %5,2 ye düşmüş, ancak Nisan ayında ihracatın artış oranı tekrar %12,9 a yükselmiştir. Akabinde, Mayıs ayında ihracatın artış oranı tekrar düşüşe geçerek %2,8 olmuştur. Haziran ayında ise ihracat artışı %9,7 olarak kayda geçmiştir. Temmuz ayında %4,2 ye kadar küçülen artış oranı Ağustos ayında %11 e yükselirken, Eylül ayında biraz azalarak %9 olmuştur. Aylar itibariyle tekstil ihracatının seyrini gösteren bir tablo ve grafik aşağıda verilmektedir. 24