2017 / harman ayı / 8 (34) YAZ MOTİVLERİ KOMRATTA RESİM SERGİSİ

Transkript

1 2017 / harman ayı / 8 (34) YAZ MOTİVLERİ KOMRATTA RESİM SERGİSİ Harman ayının birindä Atatürk adına Komrat bibliotekasında açıldı Praskovya Bejenarın hem Vera Jekovanın resim sergisi. Praskovya Bejenar artık üçüncü kerä kendi resimnerini sergileer Atatürk bibliotekasında, o pay alêr Gagauziya resimcilär birliinin sergilerindä dä. Bu sergidä resimci sergiledi natürmortları hem peyzajları, angılarında kullanıldı yaalı boya, akvarel hem başka tehnika. Can yalpaklıı, resimnerdeki garmoniya, angısını resimci görer insanda hem tabiatta, hepsi bunnar var Praskovya Bejenarın yaratmalarında. Jekova Vera da başlêêr resimcilik yolunu. O duudu Komratta, univer- siteti bitirdiynän, işledi şkolada üüredici hem bibliotekada. Türkiyada işledi 11 yıl, neredä yabancı dillär merkezindä üüretti rus dilini hem çevirici işledi. Ama resim yapmaa o hep istärdi da iki yıl geeri başladı bu işi yılda Rusiyada Tula kasabasında geçti onun ilk resim sergisi Radujnoe nastroenie, hep o yılın çıktı Konstantin Averyanovun Nüansı peet toplumu, angısına girdi Vera Nikolaevnanın resimneri. Serginin açılışı geçti sıcak atmosferada. Resimcilär hem incä zanaat meraklıları lafettilär resimcilik için, paylaştılar kendi fikirlerini hem görüşlerini. Praskovya KARA AYDINNIK kultura-aydınnatmak cümnä topluluu Aydınnık kultura-aydınnatmak cümnä topluluu kuruldu bir neetlän - nekadar varsa nicä ilerletmää gagauz kulturasını, en ilk olarak - gagauz dilini hem literaturasını. Bu iştä biz gideriz unudulmaz aydınnadıcımız Ay-Boba Mihail Çakirin izlerindän. Biz zanaatlanêrız bilim aaraştırmalarınnan, Bibliya hem liturgik tekstlerini gagauz dilinä çevirmäklän, gagauzça yaratma tiparlamaklan yıldan beeri biz tiparlêêrız Hakikatın sesi gazetasını, angısını 1907 yılda başladı çıkarmaa protoierey Mihail Çakir. Gazeta çıkêr latin hem kiril grafıkasında da daadılêr parasız. Gazetanın devamnı zaametçileri: Petri Çebotar, monah Kosmas, Aleksandra Kristova, Kristina Koçan hem Viktor Kopuşçu.

2 2017 / harman ayı HAKİKATIN SESİ 8 (34) / 2 REDAKTORUN KÖŞESİ Harman ayının ikisindä Komratta Bilim-aaraştırma merkezindä geçti «Gagauzça-rusça üürenmäk tematika sözlüünün» tanıtımı. Prezentaţiyaya katıldı üüredicilär, bilim adamnarı, bibliotekacılar, jurnalistlär hem gagauz dilini sevennär. Prezidiumda oturdu sözlüün sade bir avtoru İvanna Bankova. İkinci avtor Sofiya Koca görämedi bu sözlüü, o vakıtsız geçindi hederlez ayının 26-da. Bu günü onun için sölendi çok gözäl laf, anıldı onun çalışmaları hem yaratmaları. Filologiya doktoru İvanna Bankova açıkladı, ani çoktan toplardı material bölä sözlük için, ani olsun bölüm-bölüm laflar hem terminnär. Sözlüktä var nicä bulmaa siirek kullanılan büüyümnerin hem kurt-kuşların adlarını. İvanna Dmitrievna prezentaţiyaya da getirdi kimi otları hem büüyümneri, ani katılımcılar görsünnär onnarı da tutsunnar aklılarında onnarın adlarını. GAGAUZÇA-RUSÇA TEMATİKA SÖZLÜÜ TİPARLANDI Konuşmacılar kutladılar bölä lääzımnı sözlüün tiparlanmasını hem urguladılar, ani o pek vakıdınca çıktı, çünkü şkolalara lääzım bölä sözlüklär hem yardımcı materiallar. Butakım kiyatların tiparlanmasını kutlarkan, canında peydalanêr umut, ani bu kiyatları uşaklar beenecek da okuyacek. Ani onnar olmayaceklar kendi ana dilinä yabancı, ama saabi çıkaceklar kendi dilinä, özlüünä. Viktor KOPUŞÇU Çoktan açtıydı yaban gülleri. Onnarın kokusu daalardı kapunun önündä, bütün aulun içindä, sansın pufkurmuştular dufi dolaylara. Sıcak, güneşli, lüzgersiz, uygun bir hava. Taman kaçınmaa hem atlamaa, ama Çana oturdu eşiin üstündä da üfkedän yakındı aalamaa. O hem savaşardı tutmaa yaşlarını, hem sölenärdi kendi-kendinä: Başka hiç basmayacam da Nasta lelülara, hiç gitmeyecäm, ne istärseydilär yapsınnar. Hesaplasınnar kendileri ödemeyi elektrika için, yazsınnar kendi çocuuna-askerciyä kiyat hem okusunnar kendileri askercidän gelän kiyatları. İkramnarı da diil lääzım, zerä herkerä koyêrlar sofraya bal isin ya da, üülen ekmeeni iyärseydilär, Çanayı da sofraya çaarêrlar otursun onnarlan. Yok ne demää, Çana beenärdi Nasta lelüsunnara gitmää hem SİMON DÄDU bulunmaa onnarlan bir sofrada. Toplanardı Nasta lelüsunun bütün aylesi bir tombarlak sofranın dolayında, oturardılar küçücük skemneciklerä, da Çana pek beenärdi siiretmää onnarın imesini. Onnar iyärdilär çok hem alatlamayarak tafta kaşıklarlan, pek lafetmärdilär. Salt sorardılar Çanaya bişeylär onun üürenmesi için, üüredicilär için. Çana lafçı uşaktı, havezlän annadardı herbir işi. Nicä diil çoktan oldular pioner, emin ettilär, sora bütün klaslan, dizilip sokakta, slogannarlan örüyärdilär okulun dolayında. Çanayı hep komandir koyardılar, da o idiktän sora gösterärdi onnara, nasıl o örüyärdi uşakların önündä. Çana çan gibi bir seslän baarardı hem urardu ayaklarını, açıkça adımnayarak. Vani eniştesi, ihtiar bıyıklı bir adam, salt gülümsärdi bıyıklar arası da deyärdi Nasta lelüsuna: >>>>>

3 3 / 8 (34) HAKİKATIN SESİ harman ayı / 2017 AÇIKLAMALI SÖLEYİŞLÄR 75. ALLAA BİR KAPUYU KAPÊÊR, ÖBÜRÜ- NÜ AÇÊR. Kimi kerä yaşamakta insan düşer ölä zor durumnara, ani ona geler, sansın yaşamak bitti: işini kaybetmiş, uşaklarını doyurmaa deyni, sıra gelmiş borçlanmaa, bu beterä karısınnan annaşamêêr... Ama bu zor vakıttan sora, bakêrsın, bulunmuş bir çıkış: teklif etmişlär adama bir islää, paralı iş. Da yaşamak yavaş-yavaş doorulmuş. Onuştan hiç bir zaman diil lääzım kesmää umudu. Allaa unutmayacek seni, verecek sana yardım. Hem çok kerä yardım geler o taraftan, neredän hiç beklämeersin. 76. BALIK ETİ KEMİKLERÄ YAPIŞMÊÊR. Sözün iki maanası var. Birisi açıkta: pişmiş balıın eti kemiindän pek kolay ayırılêr, benzämemiş kuş ya da hayvan etinä, angıların kemikleri zor ayırılêr, onnarı lääzım olêr, dişleyip, tatlı-tatlı kemirmää. İkinci maanada söleyiş kullanılêr, açan insan balık iyer, da birisi, iyip nekadar idiysä, söleer, ani doymuş. Ozaman başka birisi (deyelim, ev saabisi) deer o adama: Al taa i, çekinmä, balık eti kemiklerä yapışmêêr. Sayılêr, biraz zeedä isä dä, yok zararı, tuyannamayacek, çünkü balık eti ilin bir et. 77. BİN KERÄ VER, BİR KERÄ VERMÄ GENÄ FENAYSIN. İnsan iiliklerä hızlı sınaşêr, çok kerä ona iilik yaparsan, o başlêêr saymaa, ani ölä dä lääzım olsun. Ama bir kerä yapmarsan o iilii, angısını o artık sayêr bir norma gibi, ozaman osaat iilikleri hepsini unudêr da küser sana ölä, sansın sän yapmışın ona bir çirkin fenalık. Türk.: Birine yüzüncü kez iyilik yapmayınca kötü olmak. Petri ÇEBOTAR SİMON DÄDU >>>>> Nesoy girgin hem şen uşak, kendisi raametli Domit Simon. Nasta lelüsu sallardı kafasını, kayıl olarak. O pek sevärdi kardaşının bu kızını, ani benzärdi onnarın bobasına. Hem dä kendi aylesindä yoktu küçük uşak, Çana pek şennendirärdi onnarı, onnarın da o sessiz içerleri dirilärdi Çananın keskin sesindän. Kızçaaz da mutluydu, ani burada hepsi onu sever, da onnarın önündä uşak gösterärdi becermeklerini. Ama te bu Simon dädudan da hepsi çeketti. Salt Çana açêr tokatçıı, nicä birisi-birisi deer: Te, Simon dädu geldi. Çana patlardı üfkedän: bir kerä, iki kerä hep Simon dädu. Sokakta da görselär, genä şakalaşardılar: Näbêr bizim Simon dädu? Çananın artık geldi buazına: o onbir yaşında kızçaaz, sanki benzeer ihtiar däduya mı? Onda ölä da vardı bir büük kahır başında. Diil çoktan bakındı aynaya da korktu kendisindän iki büük eşil göz hem yumuruk kadar çillär suradında! Kurbaa taa gözäl ondan! Sokakta uşak vardır işitii, nicä başkasına deerlär çilli boboç. Ona taa kimsey demedi, ama yakada. Bir günü aldı bir sert partal da bütün gün uudu yanaklarını, ama faydasız salt yara yaptı. Ondan sora neetledi hiç bakınmamaa aynalara. Şindi da bu Simon dädu girdi ortalaa. Hem dä nesoy danışmak bu Simon dädu? Taa gülüntü dä olacek arkadaşların arasında. Ama yok bişey. Şindi Çana düşünärdi, nicä onnara ödeyecek bu iş için. Kafasında kurdu bir plan: kalkık kafaylan geçecek onnarın yanından dooru Oli babucuun evinä, ona da hep kızçaaz hesaplardı elektrikayı. Oli babucuklan o kär büük dosttu. O deyärdi Çanaya Aleksandracık. Diil bu şakacılar gibi. Babucuk paylaşardı uşaklan hepsi kendi dertlerini. Oli babucuk bir küçücük, kurgaf, buruşuk, incecik, nicä sırnicäk, piliç ayaklı bir babucuktu. Pek sinirliydi, zerä vardı bir uursuz oolu hem fena gelini, angıları hep çekişärdilär biri-birinnän. Çana gidärdi onnara, Oli babu yakarkan fırını, da uşak ilkin siiredärdi yalını fırında, sora da babucuklan ikisi mış-mış çalkalardılar gençleri. Oli babunun titirärdi çenecii da: Aleksandracık, biläsin, ani, bän öldüynän, onnarın arasında ii iş olmayacek. Öldüreceklär biri-birlerini. Sora ölä dä oldu. Te bu gecä genä düüştülär, kafa kopardılar. Oli babu, gecä hepsi uyuyêr, onnarın uykuları gelmeer mi? şaşarak, yavaşıcık, ilginç seslän sorardı Çana. (Ötesi 4 sayfada)

4 2017 / harman ayı HAKİKATIN SESİ 8 (34) / 4 SİMON DÄDU (Çeketmesi 2 hem 3 sayfalarda) Bilmeerim, kızım, köpek gibi dartışêrlar kuduzlar, benim dä raatlıımı bozêrlar. Allah uşak da vermeer şu onmadıklara. Bekim, uslanaceklar, verärdi ürek babuya küçük kızçaaz. Babucuk sallardı kafasını hem oflardı. Babu Oli atardı fırına ekmekleri, Çana yardım edärdi ona taşımaa sinileri. Sora onnar süpürärdilär fırının dolayını, zerä babucuk pek kırnaktı. Ekmekleri çıkardıynan fırından, babucuk verärdi bir parça sıcak ekmek Çanaya hem öpärdi uşaa: Sän dä olmasan, kiminnän bän gam daadacam? Doyuncasına lafettiynän babucuklan, uşak gidärdi evä, atlayarak sevinmeliktän, ani bilärdi hepsi sekretleri, ama kimseycää onnarı annatmardı. Te şindi, eşiktä oturarak, Çana düşünärdi, nesoy büük havezlän gidecek babu Olilerä. Oli babu lafedärdi Çanaylan, nicä büüklän, o beterä dä sayılardı onun en ii dostu. Yoksa babu Oli evdä, Çana var näänı gitsin. Var nicä dübää götürsün Tatyana lelüsuna, anası nezamandan beeri sımarladı. Dübek aarca, ama diiştirecek elindän elinä da nasıl-nicä sürükleyecek onu. Gidärkän yol boyundan, koparacek petrov üzümü, sesleyecek biraz, nicä kurbaalar çalêrlar deredä. Yolda onu taa çok meraklı işlär bekleer. Tatyana lelüsu da herkerä verer ona almaylan ceviz, yarısını o iyer yolda, yarısını da getirer mamusuna. Kızçaaz hesapaldı, ani nereyi dä gitsä, onu hepsi pek sever, annadêrlar ona herbir işi, herbir can acısını, bekim, ani o pek beener seslemää onnarı? Ama sevgiyi evdekilerdän, senseledän, komuşulardan, üüredicilerdän uşak duyardı herbir adımda, da bu sevgi ona sansın kanat verärdi. Kızçaaz da hepsini sevärdi. Çananın kalktı biraz kefi bölä düşünmeklerdän, ama aklında sansın hep işidilärdi Simon dädu. Bir dä o işitti mamusunun sesini: Nedän bizim cıvırliga sustu? İşidilmeer ne türkü, ne adımnamak, ne baarmak, ne çaarmak. Sus oldu ortalık, kär kafam biraz sendi. Çana, nedän ölä şişirmişin kendini da küsülü oturêrsın? Hiç sana benzämeer. Mamu, sana desinnär Simon dädu, sän pek mi şen olacan? Nasta lelülara artık basmayacam! Mamusu annadı, nedä işlär, ilkin bayıldı gülmää da, açan gördü, nesöy üfkeli kızı, nesoy kızardı suradı, hem sert-sert atêr bakışını, kendi-kendinä düşündü: Bu, hakına, ani tıpkı Simon dädu, kafasını koparmışın, suratça da, tabeetçä dä benzeer, bişeylär beenmärseydi Allah korusun!. O gitti içeri, aldı duvardan patredi, neredä kaynatası genç askerci Birinci dünnä cengindä atlı bir resimni, sluş duran beygirdä. Çana çok sıra siiredärdi bu resimi, ama en pek şaşardı beygirä. Anası çeketti ona annatmaa Simon dädu için. Bu uzun annatmadan kızçaaz sevindi salt bir-iki işä: ani dädusu pek gözälmiş, kıvrak boylu bir adammış, doorulukçuymuş hem pek çalışkanmış. Taa çok işlär annadardı mamusu, ama Çana pek seslämärdi, aklı başka erlerdä uçardı. Sora, biraz büüdüynän, o çok sıra yalvaracek mamusuna annatsın enidän hepsini da tutacek o oluşları aklında bütün ömürünä. Ama şindi o düşünärdi, ani, bekim, gözelliklän makar biraz benzeyecek dädusuna, ama umut pek azdı. Çananın üfkesi geçti. O küsülü çok duramardı. Sabaa gidecek Nasta lelüsuna, ko desinnär Simon dädu, küsmeyecek, bekim, yavaş-yavaş kendileri vazgeçärlär. Ama şindi, şindi kaçaracık babu Oliyä, bekim, kısmetä görä kuduz gençlär olmayaceklar evdä, da Oli babucuklan yakışacek raat-raat şişlemää onnarı! Aleksandra KRİSTOVA

5 2017 / харман айы / 8 (34) ЙАЗ МОТИВЛЕРИ КОМРАТТА РЕСИМ СЕРГИСИ Харман айынын бириндä Ататӱрк адына Комрат библиотекасында ачылды Прасковйа Беженарын хем Вера Жекованын ресим сергиси. Прасковйа Беженар артык ӱчӱнӂӱ керä кенди ресимнерини сергилеер Ататӱрк библиотекасында, о пай алэр Гагаузийа ресимӂилäр бирлиинин сергилериндä дä. Бу сергидä ресимӂи сергиледи натӱрмортлары хем пейзажлары, ангыларында кулланылды йаалы бойа, акварель хем башка техника. Ӂан йалпаклыы, ресимнердеки гармонийа, ангысыны ресимӂи гöрер инсанда хем табиатта, хепси буннар вар Прасковйа Беженарын йаратмаларында. Жекова Вера да башлээр ресимӂилик йолуну. О дууду Комратта, университети битирдийнäн, ишледи школада ӱӱредиӂи хем библиотекада. Тӱркийада ишледи 11 йыл, нередä йабанӂы диллäр меркезиндä ӱӱретти рус дилини хем чевириӂи ишледи. Ама ресим йапмаа о хеп истäрди да ики йыл геери башлады бу иши йылда Тула касабасында гечти онун илк ресим сергиси Радужное настроение, хеп о йылын чыкты Константин Аверьяновун Нюансы пеет топлуму, ангысына гирди Вера Николаевнанын ресимнери. Сергинин ачылышы гечти сыӂак атмосферада. Ресимӂилäр хем инӂä занаат мераклылары лафеттилäр ресимӂилик ичин, пайлаштылар кенди фикирлерини хем гöрӱшлерини. Прасковйа КАРА ГАГАУЗЧА-РУСЧА ТЕМАТИКА СÖЗЛӰӰ ТИПАРЛАНДЫ Харман айынын икисиндä Комратта Билимаараштырма меркезиндä гечти «Гагаузча-русча ӱӱренмäк тематика сöзлӱӱнӱн» танытымы. Презентацийайа катылды ӱӱредиӂилäр, билим адамнары, библиотекаӂылар, журналистлäр хем гагауз дилини севеннäр. Президиумда отурду сöзлӱӱн саде бир автору Иванна Банкова. Икинӂи автор Софийа Коӂа гöрäмеди бу сöзлӱӱ, о вакытсыз гечинди хедерлез айынын 26-да. Бу гӱн онун ичин сöленди чок гöзäл лаф, анылды онун чалышмалары хем йаратмалары. Конушмаӂылар кутладылар бöлä лääзымны сöзлӱӱн типарланмасыны хем ургуладылар, ани о пек вакыдынӂа чыкты, чӱнкӱ школалара лääзым бöлä сöзлӱклäр хем йардымӂы материаллар. Бутакым кийатларын типарланмасыны кутларкан, ӂанында пейдаланэр умут, ани бу кийатлары ушаклар беенеӂек да окуйаӂек. Ани оннар олмайаӂеклар кенди ана дилинä йабанӂы, ама сааби чыкаӂеклар кенди дилинä, öзлӱӱнä. Виктор КОПУЩУ

6 2017 / харман айы ХАКИКАТЫН СЕСИ 8 (34) / 2 СИМОН ДÄДУ Чоктан ачтыйды йабан гӱллери. Оннарын кокусу дааларды капунун öнӱндä, бӱтӱн аулун ичиндä, сансын пуфкурмуштулар дуфи долайлара. Сыӂак, гӱнешли, лӱзгерсиз, уйгун бир хава. Таман качынмаа хем атламаа, ама Чана отурду ешиин ӱстӱндä да ӱфкедäн йакынды ааламаа. О хем савашарды тутмаа йашларыны, хем сöленäрди кенди-кендинä: Башка хич басмайаӂам да Наста лелӱлара, хич гитмейеӂäм, не истäрсейдилäр йапсыннар. Хесапласыннар кендилери öдемейи електрика ичин, йазсыннар кенди чоӂууна-аскерӂийä кийат хем окусуннар кендилери аскерӂидäн гелäн кийатлары. Икрамнары да диил лääзым, зерä херкерä койэрлар софрайа бал исин йа да, ӱӱлен екмеени ийäрсейдилäр, Чанайаы да софрайа чаарэрлар отурсун оннарлан. Йок не демää, Чана беенäрди Наста лелӱсуннара гитмää хем булунмаа оннарлан бир софрада. Топланарды Наста лелӱсунун бӱтӱн айлеси бир томбарлак софранын долайында, отурардылар кӱчӱӂӱк скемнеӂиклерä, да Чана пек беенäрди сииретмää оннарын имесини. Оннар ийäрдилäр чок хем алатламайарак тафта кашыкларлан, пек лафетмäрдилäр. Салт сорардылар Чанайа бишейлäр онун ӱӱренмеси ичин, ӱӱредиӂилäр ичин. Чана лафчы ушакты, хавезлäн аннадарды хербир иши. Ниӂä диил чоктан олдулар пионер, емин еттилäр, сора бӱтӱн класлан, дизилип сокакта, слоганнарлан öрӱйäрдилäр окулун долайында. Чанайы хеп командир койардылар, да о идиктäн сора гöстерäрди оннара, насыл о öрӱйäрди ушакларын öнӱндä. Чана чан гиби бир сеслäн баарарды хем урарду айакларыны, ачыкча адымнайарак. Вани еништеси, ихтиар быйыклы бир адам, салт гӱлӱмсäрди быйыклар арасы да дейäрди Наста лелӱсуна: Несой гиргин хем шен ушак, кендиси рааметли Домит Симон. Наста лелӱcу салларды кафасыны, кайыл оларак. О пек севäрди кардашынын бу кызыны, ани бензäрди оннарын бобасына. Хем дä кенди айлесиндä йокту кӱчӱк ушак, Чана пек шеннендирäрди оннары, оннарын да о сессиз ичерлери дирилäрди Чананын кескин сесиндäн. Кызчааз да мутлуйду, ани бурада хепси ону север, да оннарын öнӱндä ушак гöстерäрди беӂермеклерини. Ама те бу Симон дäдудан да хепси чекетти. Салт Чана ачэр токатчыы, ниӂä бириси-бириси деер: Те, Симон дäду гелди. Чана патларды ӱфкедäн: бир керä, ики керä хеп Симон дäду. Сокакта да гöрселäр, генä шакалашардылар: Нäбэр бизим Симон дäду? Чананын артык гелди буазына: о онбир йашында кызчааз, санки бензеер ихтиар дäдуйа мы? Онда öлä да варды бир бӱӱк кахыр башында. Диил чоктан бакынды айнайа да коркту кендисиндäн ики бӱӱк ешил гöз хем йумурук кадар чиллäр сурадында! Курбаа таа гöзäл ондан! Сокакта ушак вардыр ишитии, ниӂä башкасына деерлäр чилли бобоч. Она таа кимсей демеди, ама йакада. Бир гӱнӱ алды бир серт партал да бӱтӱн гӱн ууду йанакларыны, ама файдасыз салт йара йапты. Ондан сора неетледи хич бакынмамаа айналара. Шинди да бу Симон дäду гирди орталаа. Хем дä несой данышмак бу Симон дäду? Таа гӱлӱнтӱ дä олаӂек аркадашларын арасында. Ама йок бишей. Шинди Чана дӱшӱнäрди, ниӂä оннара öдейеӂек бу иш ичин. Кафасында курду бир план: калкык кафайлан гечеӂек оннарын йанындан доору Оли бабуӂуун евинä, она да хеп кызчааз хесапларды електрикайы. Оли бабуӂуклан о кäр бӱӱк достту. О дейäрди Чанайа Александраӂык. Диил бу шакаӂылар гиби. Бабуӂук пайлашарды ушаклан хепси кенди дертлерини. Оли бабуӂук бир кӱчӱӂӱк, кургаф, бурушук, инӂеӂик, ниӂä сырниӂäк, пилич айаклы бир бабуӂукту. Пек синирлийди, зерä варды бир уурсуз оолу хем фена гелини, ангылары хеп чекишäрдилäр бири-бириннäн. Чана гидäрди оннара, Оли бабу йакаркан фырыны, да ушак илкин сииредäрди йалыны фырында, сора да бабуӂуклан икиси мыш-мыш чалкалардылар генчлери. Оли бабунун титирäрди ченеӂии да: Александраӂык, билäсин, ани, бäн öлдӱйнäн, оннарын арасында ии иш олмайаӂек. Öлдӱреӂеклäр бири-бирлерини. Сора öлä дä олду. Те бу геӂä генä дӱӱштӱлäр, кафа копардылар. Оли бабу, геӂä хепси уйуйэр, оннарын уйкулары гелмеер ми? шашарак, йавашыӂык, илгинч сеслäн сорарды Чана. Билмерим, кызым, кöпек гиби дартышэрлар кудузлар, беним дä раатлыымы бозэрлар. Аллах ушак да вермеер шу онмадыклара. Беким, усланаӂеклар, верäрди ӱрек бабуйа кӱчӱк кызчааз. Бабуӂук салларды кафасыны хем офларды.

7 3 / 8 (34) ХАКИКАТЫН СЕСИ харман айы / 2017 Бабу Оли атарды фырына екмеклери, Чана йардым едäрди она ташымаа синилери. Сора оннар сӱпӱрäрдилäр фырынын долайыны, зерä бабуӂук пек кырнакты. Екмеклери чыкардыйнан фырындан, бабуӂук верäрди бир парча сыӂак екмек Чанайа хем öпäрди ушаа: Сäн дä олмасан, киминнäн бäн гам даадаӂам? Дойунӂасына лафеттийнäн бабуӂуклан, ушак гидäрди евä, атлайарак севинмеликтäн, ани билäрди хепси секретлери, ама кимсейӂää оннары аннатмарды. Те шинди, ешиктä отурарак, Чана дӱшӱнäрди, несой бӱӱк хавезлäн гидеӂек бабу Олилерä. Оли бабу лафедäрди Чанайлан, ниӂä бӱӱклäн, о бетерä дä сайыларды онун ен ии досту. Йокса бабу Оли евдä, Чана вар нääны гитсин. Вар ниӂä дӱбää гöтӱрсӱн Татйана лелӱсуна, анасы незамандан беери сымарлады. Дӱбек аарӂа, ама дииштиреӂек елиндäн елинä да насыл-ниӂä сӱрӱклейеӂек ону. Гидäркäн йол бойундан, копараӂек петров ӱзӱмӱ, сеслейеӂек бираз, ниӂä курбаалар чалэрлар дередä. Йолда ону таа чок мераклы ишлäр беклеер. Татйана лелӱсу да херкерä верер она алмайлан ӂевиз, йарысыны о ийер йолда, йарысыны да гетирер мамусуна. Кызчааз хесапалды, ани нерейи дä гитсä, ону хепси пек север, аннадэрлар она хербир иши, хербир ӂан аӂысыны, беким, ани о пек беенер сеслемää оннары? Ама севгийи евдекилердäн, сенселедäн, комушулардан, ӱӱредиӂилердäн ушак дуйарды хербир адымда, да бу севги она сансын канат верäрди. Кызчааз да хепсини севäрди. Чананын калкты бираз кефи бöлä дӱшӱнмеклердäн, ама аклында сансын хеп ишидилäрди Симон дäду. Бир дä о ишитти мамусунун сесини: Недäн бизим ӂывырлига сусту? Ишидилмеер не тӱркӱ, не адымнамак, не баармак, не чаармак. Сус олду орталык, кäр кафам бираз сенди. Чана, недäн öлä шиширмишин кендини да кӱсӱлӱ отурэрсын? Xич сана бензäмеер. Маму, сана десиннäр Симон дäду, сäн пек ми шен олаӂан? Наста лелӱлара артык басмайаӂам! Мамусу аннады, недä ишлäр, илкин байылды гӱлмää да, ачан гöрдӱ, несöй ӱфкели кызы, несой кызарды сурады, хем серт-серт атэр бакышыны, кенди-кендинä дӱшӱндӱ: Бу, хакына, ани тыпкы Симон дäду, кафасыны копармышын, суратча да, таабетчä дä бензеер, бишейлäр беенмäрсейди Аллах коорусун!. О гитти ичери, алды дувардан патреди, нередä кайнатасы генч аскерӂи Биринӂи дӱннä ӂенгиндä атлы бир ресимни, слуш дуран бейгирдä. Чана чок сыра сииредäрди бу ресими, ама ен пек шашарды бейгирä. Анасы чекетти она АЧЫКЛАМАЛЫ СÖЛЕЙИШЛÄР 75. АЛЛАА БИР КАПУЙУ КАПЭЭР, ÖБӰРӰНӰ АЧЭР. Кими керä йашамакта инсан дӱшер öлä зор дурумнара, ани она гелер, сансын йашамак битти: ишини кайбетмиш, ушакларыны дойурмаа дейни, сыра гелмиш борчланмаа, бу бетерä карысыннан аннашамээр... Ама бу зор вакыттан сора, бакэрсын, булунмуш бир чыкыш: теклиф етмишлäр адама бир ислää, паралы иш. Да йашамак йаваш-йаваш доорулмуш. Онуштан хич бир заман диил лääзым кесмää умуду. Аллаа унутмайаӂек сени, вереӂек сана йардым. Хем чок керä йардым гелер о тарафтан, нередäн хич беклäмеерсин. 76. БИН КЕРÄ ВЕР, БИР КЕРÄ ВЕРМÄ ГЕНÄ ФЕНАЙСЫН. Инсан ииликлерä хызлы сынашэр, чок керä она иилик йапарсан, о башлээр саймаа, ани öлä дä лääзым олсун. Ама бир керä йапмарсан о иилии, ангысыны о артык сайэр бир норма гиби, озаман осаат ииликлери хепсини унудэр да кӱсер сана öлä, сансын сäн йапмышын она бир чиркин феналык. Петри ЧЕБОТАР аннатмаа Симон дäду ичин. Бу узун аннатмадан кызчааз севинди салт бир-ики ишä: ани дäдусу пек гöзäлмиш, кыврак бойлу бир адаммыш, доорулукчуймуш хем пек чалышканмыш. Таа чок ишлäр аннадарды мамусу, ама Чана пек сеслäмäрди, аклы башка ерлердä учарды. Сора, бираз бӱдӱйнäн, о чок сыра йалвараӂек мамусуна аннатсын енидäн хепсини да тутаӂек о олушлары аклында бӱтӱн öмӱрӱнä. Ама шинди о дӱшӱнäрди, ани, беким, гöзелликлäн макар бираз бензейеӂек дäдусуна, ама умут пек азды. Чананын ӱфкеси гечти. О чок кӱсӱлӱ дурамарды. Сабаа гидеӂек Наста лелӱсуна, ко десиннäр Симон дäду, кӱсмейеӂек, беким, йаваш-йаваш кендилери вазгечäрлäр. Ама шинди, шинди качараӂык бабу Олийä, беким, кысметä гöрä кудуз генчлäр олмайаӂеклар евдä, да Оли бабуӂуклан йакышаӂек раат-раат шишлемää оннары! Александра КРИСТОВА

8 2017 / харман айы ХАКИКАТЫН СЕСИ 8 (34) / 4 ГАГАУЗЧА ДУА ЕВАНГЕЛИЙА МАТФЕЙДÄН, 15: 29-39; 16: Иисус, орадан гидип, Галилейа денизинин йанына гелди да, байыра пинип, отурду орада. 30 Она чок инсан гелди, гетирерäк топаллары, кöрлери, дилсизлери, сакатлары хем чок башка хаста, да койдулар оннары Иисусун айак уӂуна, да О оннары алыштырды. 31 Инсан шашарды, гöрӱп, ани дилсизлäр лафедер, сакатлар алышэр, топаллар гезер, кöрлäр гöрер, да метиннäрди Израилин Аллахыны. 32 Иисус, ӱӱрениӂилерини йанына чаарып, деди: «Ӂаным аӂыйер инсана, ани ӱч гӱн Бенимнäн барабар да йок не исиннäр, ама оннары ач салвермää истäмеерим, йолда куветлери кесилмесин дейни». 33 Ӱӱрениӂилери Она деди: «Чолда нередäн алалым окадар екмек, ки дойуралым букадар инсан?» 34 Иисус оннара деди: «Кач екмеениз вар?» - оннар дедилäр: «Еди екмек хем биркач балыӂак». 35 Озаман Иисус изин етти, инсан ерä отурсун. 36 Да алды еди екмää хем балыклары да, шӱкӱр едип Аллаха, кырды оннары да ӱӱрениӂилеринä верди, ӱӱрениӂилери да инсана вердилäр. 37 Хепси иди да дойунду, сора кырынтылары топладылар еди долу сепет. 38 Ийäн инсан да дöрт бин адамды, карылардан хем ушаклардан каарä. 39 Да, инсаны салверип, Иисус кайаа пинди да Магдала тарафына гечти Фарисейлäр хем садукейлäр, Иисусун йанына гелип, Ону денемäк ичин йалвардылар, гöктäн бир нышан гöстерсин. 2 О да, оннара ӂувап едип, деди: «Авшам олдуйнан, сиз деерсиниз: ии хава олаӂек, зерä гöк кырмызы. 3 Сабаалäн да деерсиниз: «Бӱӱн хава йаамурлу олаӂек, зерä гöк, булутлу олуп, кызармыштыр». Ей, икиӱзлӱлäр, гöк ӱзӱнӱ танымаа билерсиниз, ама вакытларын нышаннарыны таныйамээрсыныз. 4 Бу йарамаз хем хайырсыз сой нышан аарээр, ама она, Иона билгиӂин нышанындан каарä, башка нышан верилмейеӂектир», - да оннары бракып, гитти. 5 Ӱӱрениӂилери, каршы тарафа гечäркäн, екмек алмаа унутмуштулар. 6 Иисус деди оннара: «Бакын, фарисей хем садукей майасындан корунун». 7 Оннар да бири-биринä дейäрдилäр: «Онун ичин деер, дейни екмек алмадык». 8 Иисус, буну аннайып, деди: «Ей, аз инаннылар, нечин дӱшӱнерсиниз, ани екмек алмадыныз? 9 Таа аннамээрсыныз мы, аклынызда тутмээрсыныз мы, ани беш екмек беш бин кишийи дойурду, да кач сепет долусу таа топладыныз? 10 Хем ани еди екмек дöрт бин кишийи дойурду, да кач сепет долусу таа топладыныз? 11 Насыл аннамээрсыныз, ани «Фарисей хем садукей майасындан корунун» дейäркäн, екмек ичин сизä демедим. 12 Озаман оннар аннадылар, ани О деди корунсуннар диил хамур майасындан, ама фарисейлерин хем садукейлерин ӱӱретмесиндäн. Паалы достлар! Нe дä олса, лафедин гагаузча, окуйун кийат, ӱӱредин ушаклары да буна. Варса мераклы йазыларыныз, истäрсениз пайлашмаа фикирлеринизи газетада, беклеериз сиздäн кийат бу адресä kopusciuv@mail.ru. AO Asociatia Culturala LUMINA c/f c/d FinComBank SA fil.12 Comrat FTMDMD2X411 «Хакикатын сеси» газетасы Газетанын куруӂусу: «Айдыннык» култура-айдыннатмак ӂӱмнä топлулуу Редактор: Виктор КОПУЩУ. Газетадан материал алынарса, кайнак гöстерилсин лääзым. kopusciuv@mail.ru

9 5 / 8 (34) HAKİKATIN SESİ harman ayı / 2017 İKİ HALK TÜRKÜSÜ FOLKLOR SEDEFLERİ Näbalım, näbalım, Tvardiţaya varalım. Tvardiţaya varalım, Poy otunu biçelim. Poy otunu biçelim, İki tepä yapalım. İki tepä yapalım, Arasında yatalım. Düün türküsü Lirika türküsü Eşil yapracık dalda, Benim ürääm kahırda. Bir sabaa erken kalktım, Erken pınara gittim. Erken pınara gittim, Yavklumnan karşı geldim. O baka-baka bana, Doldu gözleri aalamaa. Küsmä sän, yavklum, bana, Küs sän kendi anana. Anan beni beenmedi, Seni bana vermedi. Arasında yatalım, Erken-erken kalkalım. Erken-erken kalkalım, Çadıra da varalım. Çadıra da varalım, Poy otunu satalım. Poy otunu satalım, Gelinä ruba alalım. Gelinä ruba alalım, Bir büük düün da yapalım. Bir büük düün da yapalım, Sizi düünä çaaralım! Yazıldı Kristova Varvara Nikolayevnadan, 1923 yılın duuması. Yazıya geçirdi Aleksandra Kristova. Gelmiş bir gün saadıcına kumisi. Saadıç da nicä düşer hazırlanmış, konuklêêr kumisini sofra dolu: kıvırma, süüş tauk, kaymaklan sarma. Ama kresniţa da helal sarmaları yapmış, yumuruk kadar. Ama ölä dä tatlı sarmalar olmuş, ani kumi girişiptä iyer pak sarma. Bir keredä furkuliţaylan saplêêr iki sarma birdän. Saadıç bakmış-bakmış da dayanamamış, demiş: Kumi ba, tek alsana! Prostet, saadıç, ama üç sarma birdän aazıma sıymêêr, demiş.

10 2017 / harman ayı HAKİKATIN SESİ 8 (34) / 6 ANA DİLİM TATLI BAL YOLCULUK Bu yolculuk hayat yollarında, Çok yorgunnuk, zaamet zeetlenmesi, Kulluk edärkän boş neetlermizä, Bölä vakıt, bölä katlı asir. Ruh uyuyardı raatça hem haylaz, Sessizliktä hem faydasızlıkta, Açan geldi Aydınnadan Ayoz Da çöktürdü seni dizlerinä. Kopararak diri kalptän eti, Kaldırarak üüsää taa temeldän Düzülmedik senin can kliseni, Döktü cana ayazma suyundan. Tutarkan soluunu, gözdän gözä, İçärdin sän hayırlıını Şılaan, Ah, nekadar yannış oldu erdä, Taa kendini annamayarkan sän. Kaybelmä bir zaman derinniindä, Deniz bir yudumda hiç içilmäz, Şüpelerin Hayat kiyadında, Nasıl bayır kumdan, hiç olamaz. Şüpelerni hem korkuyu koola, Sevda sızıntısı çaarêr yola, Açıl bütün, makar hiç diil kolay, Bakarkan gerili İisusa. Düşerim bän Senin altarlar na, Senin, Kurtarıcım, izinner nä, Vererim hepsi istedikler mi Aydın yolculukluun üüsekliinä. Can titirer, baarêr duaları, Kurtarıcım, yardım et, prostedärkän, Bütün ruhun haşlak ateşini İsteerim baaşlamaa Sana sevgiylän. Dizlerimdän kaldırma, Allahım, Raatlanmayınca taa canım yaşlarlan Valentina BUJİLOVA YALNIZ YOLCU Bän sokakça gidärdim, Aaç, susuz hem yorgun. Kimseydän işitmärdim: Geç, buyur da doyun! Evlerdä kimsä vardı, Hem yanardı şafklar, Ama salt kapanardı Demirdän tokatlar. Sesetmää kesildiydim, Uzadıp enseyi, Zerä salt işidirdim Çekilmiş rezeyi. Bezbelli, prost görärdi Dumannı gözlerniz. Fukaara sesedärdi, Hep insan, nicä siz. Te umutlan gördüm Bir dua yapısı, Ama salt yaklaştım Kapandı kapusu. Gelecek ansızdan Diişikli vakıtlar, Gümüştän-altından Düşecek yapılar. Göstermärsin varlıı Hem dolu keseyi, Zerä kimsä sana da Çekecek rezeyi. Aleksandra KRİSTOVA

11 7 / 8 (34) HAKİKATIN SESİ harman ayı / 2017 AYOZ ALTINAAZLI İOANIN LİTURGİYASI Diakon: Ariflik. İnannıların birinci duası Popaz: Şükür ederiz Sana, ey, Saabi, kuvetlerin Allahı, ani yakışıkladın bizi şindi dä Senin kurban sofrana yaklaşmaa hem Senin ii ürekliinä baş urmaa bizim günahlarımız için hem insanın bilmemezlik günahları için. Ey, Allah, bizim yalvarmamızı kablet, uygun yap bizi getirmää Sana yalvarmak hem dua, hem kansız kurban Senin bütün halkın için. Hem ver bizä, kimi Sän bu izmetinä koydun, Senin Ayoz Duhunun kuvedinnän, maanasız hem kösteksiz, esabımızın paklıında çaaralım Seni herzaman hem hererdä, ki, bizi sesleyip, hayırının çokluuna görä bizä hayırlı olasın. Zerä Sana yaraşêr herbir saltanat, hatır hem baş iiltmäk, Bobaya, hem Oola, hem Ayoz Duha, şindi, hem hojma, hem daymaların daymalarınadak. İnsan: Amin. Diakon: Genä hem genä selemettä Saabiyä dua edelim. İnsan: Ey, Saabi, hayırla. Diakon: Ey, Allah, arkala, hayırla, kurtar hem koru bizi Senin bereketinnän. İnsan: Ey, Saabi, hayırla. Diakon: Ariflik. İnannıların ikinci duası Popaz: Genä hem çok kerä Sana düşeriz hem Sana yalvarêrız, İilikli hem İnsansevici, bakıp bizim yalvarmamıza, bizim cannarımızı hem güüdelerimizi paklayasın herbir ten hem can mındarlıından hem yakışıklayasın bizi kabaatsız hem maanasız durmaa Senin ayoz kurban sofranın önündä. Ver, ey, Allah, bizimnän dua edennerä dä canda yaşamakta, inanda hem annayışta büümää. Yakışıkla onnarı herzaman korkuylan hem sevgiylän Sana izmet etsinnär, kabaatsız hem maanasız komka alsınnar Senin ayoz saklılarından hem gökteki padişahlaa uygun olsunnar. Ki ko Senin kuvedinin altında dayma korunarak, Sana şükür yollayalım, Bobaya, hem Oola, hem Ayoz Duha, şindi, hem hojma, hem daymaların daymalarınadak. İnsan: Amin. Biz, ani heruvimnerä saklı olarak benzeeriz hem ömür verän Üçlüyä üç ayozlu türküyü çalêrız, şindi herbir dünnä zaametini brakalım. Bu çalınarkan diakon günnükleer altarı, ikonostası hem insanı. Bu vakıt popaz dua eder. gagauzça dua EVANGELİYA MATFEYDÄN, 15: 29-39; 16: İisus, oradan gidip, Galileya denizinin yanına geldi da, bayıra pinip, oturdu orada. 30 Ona çok insan geldi, getireräk topalları, körleri, dilsizleri, sakatları hem çok başka hasta, da koydular onnarı İisusun ayak ucuna, da O onnarı alıştırdı. 31 İnsan şaşardı, görüp, ani dilsizlär lafeder, sakatlar alışêr, topallar gezer, körlär görer, da metinnärdi İzrailin Allahını. 32 İisus, üürenicilerini yanına çaarıp, dedi: Canım acıyer insana, ani üç gün Benimnän barabar da yok ne isinnär, ama onnarı aç salvermää istämeerim, yolda kuvetleri kesilmesin deyni. 33 Üürenicileri Ona dedi: Çolda neredän alalım okadar ekmek, ki doyuralım bukadar insan? 34 İisus onnara dedi: Kaç ekmeeniz var? - onnar dedilär: Edi ekmek hem birkaç balıcak. 35 Ozaman İisus izin etti, insan erä otursun. 36 Da aldı edi ekmää hem balıkları da, şükür edip Allaha, kırdı onnarı da üürenicilerinä verdi, üürenicileri da insana verdilär. 37 Hepsi idi da doyundu, sora kırıntıları topladılar edi dolu sepet. 38 İyän insan da dört bin adamdı, karılardan hem uşaklardan kaarä. 39 Da, insanı salverip, İisus kayaa pindi da Magdala tarafına geçti Fariseylär hem sadukeylär, İisusun yanına gelip, Onu denemäk için yalvardılar, göktän bir nışan göstersin. 2 O da, onnara cuvap edip, dedi: Avşam olduynan, siz deersiniz: ii hava olacek, zerä gök kırmızı. 3 Sabaalän da deersiniz: Büün hava yaamurlu olacek, zerä gök, bulutlu olup, kızarmıştır. Ey, ikiüzlülär, gök üzünü tanımaa bilersiniz, ama vakıtların nışannarını tanıyamêêrsınız. 4 Bu yaramaz hem hayırsız soy nışan aarêêr, ama ona, İona bilgicin nışanından kaarä, başka nışan verilmeyecektir, - da onnarı brakıp, gitti. 5 Üürenicileri, karşı tarafa geçärkän, ekmek almaa unutmuştular. 6 İisus dedi onnara: Bakın, farisey hem sadukey mayasından korunun. 7 Onnar da biri-birinä deyärdilär: Onun için deer, deyni ekmek almadık. 8 İisus, bunu annayıp, dedi: Ey, az inannılar, neçin düşünersiniz, ani ekmek almadınız? 9 Taa annamêêrsınız mı, aklınızda tutmêêrsınız mı, ani beş ekmek beş bin kişiyi doyurdu, da kaç sepet dolusu taa topladınız? 10 Hem ani edi ekmek dört bin kişiyi doyurdu, da kaç sepet dolusu taa topladınız? 11 Nasıl annamêêrsınız, ani Farisey hem sadukey mayasından korunun deyärkän, ekmek için sizä demedim. 12 Ozaman onnar annadılar, ani O dedi korunsunnar diil hamur mayasından, ama fariseylerin hem sadukeylerin üüretmesindän.

12 2017 / harman ayı HAKİKATIN SESİ 8 (34) / 8 HABERLÄR Orak ayının 29-da Aydınnık CT dört yaşını tamannadı. Bu kısa vakıtta Aydınnık gösterdi kendini kiyatçılıkta, gagauz dilini hem litaraturasını ilerletmektä, bilim aaraştırmalarında hem din çevirilerindä. Aydınnık kultura-aydınnatmak cümnä topluluu 2013 yılın orak ayında kuruldu. Aydınnadıcımız Ay-Boba Mihail Çakirin izmetlerini ilerletmää deyni, cümnä topluluumuz aydınnık adını ayırdı. Aydınnık cümnä topluluunun baş neeti korumaa hem ilerletmää gagauz halkının material hem ruh kulturasını. Harman ayının 9-da Komratta regional resim galereyasında kapandı beşinci halklararası İncä zanaatın kenarları adlı simpozium, angısına katıldı edi devlettän resimcilär. Bir hafta onnar işledilär Çeşmäküüdä hem Valkaneştä, neredä yaptılar 38 resim, angılarını baaşladılar Kultura hem turizma bakannıına. Simpoziumun kapanışına katıldı başkan İ. Vlah, başkan yardımcısı V. Çeban, Kultura bakanı M. Semönova, resimcilär hem incä zanaat meraklıları. Simpoziumu geçirdi Gagauz-Art cümnä topluluu Kultura hem turizma bakannıının finans yardımınnan. Harman ayının 19-da kutlanêr Gagauz Respublikasının kurulması. Bu gün için Gagauziya Kultura hem turizma bakannıı geçirdi Gagauziya için peet yarışması. 18 avtor yarışmaya yolladı 26 yaratma. Harman ayının 15-dä jüri belli etti, kim kazandı ilk üç eri. Birinci oldu Viktor Kopuşçu, ikinci Georgi Topal, üçüncü Aleksandra Kristova. Hepsi peetlär gagauz dilindä, bildirer Kultura hem turizma bakannıı. Harman ayının 19-da Komrat kultura evindä ilk üç eri kazanan kişilerä diplom hem baaşış verilecek. Paalı dostlar! Ne dä olsa, lafedin gagauzça, okuyun kiyat ana dilimizdä, üüredin uşakları da buna. Varsa meraklı yazılarınız, istärseniz paylaşmaa fikirlerinizi bizim okuyucularımızlan, bekleeriz sizin yazılarınızı kopusciuv@mail.ru poçtasına. AO Asociatia Culturala LUMINA c/f c/d FinComBank SA fil.12 Comrat FTMDMD2X411 HAKİKATIN SESİ gazetası Gazetanın kurucusu: AYDINNIK kultura-aydınnatmak cümnä topluluu Redaktor: Viktor KOPUŞÇU Filologiya redaktoru: Petri ÇEBOTAR Gazetadan material alınarsa, kaynak gösterilsin lääzım. kopusciuv@mail.ru