SEVK RSAL YES HAKKINDAK YASAL DÜZENLEMELER VE VERG MEVZUATTI AÇISINDAN UYGULAMASI II - VERG USUL KANUNU AÇISINDA SEVK RSAL YES :

Transkript

1 DÜZELTME lgili makalenin II.2- rsaliyeli Fatura: bölümünün (a) ve (e) bentleri Tarihli 232 SIRA NO'LU VERG USUL KANUNU GE- NEL TEBL le afla daki flekilde de ifltirilmifl olup makale bu bilgi fl nda de erlendirilmedir..mükellefler, faaliyetleriyle ilgili olarak irsaliyeli fatura kullanmalar n n yan s ra, bundan böyle fatura ve sevk irsaliyesini ayr ayr da kullanabileceklerdir. Sat lan mal n al c ya teslim edilmek üzere sat c taraf ndan tafl nd veya tafl t ld hallerde, sat c taraf ndan irsaliyeli fatura düzenlenebilece- i gibi ayr ayr fatura ve sevk irsaliyesi de düzenlenebilecektir. rsaliyeli fatura düzenlenmesi halinde ayr ca sevk irsaliyesi aranmayacakt r. Teslim edilen mal n al c taraf ndan tafl nmas veya tafl tt r lmas halinde ise, sevk irsaliyesi al c taraf ndan tanzim edilecektir

2 174

3 mali ÇÖZÜM 175 SEVK RSAL YES HAKKINDAK YASAL DÜZENLEMELER VE VERG MEVZUATTI AÇISINDAN UYGULAMASI Mehmet Reflat YAfiAR* I - G R fi: B ilindi i üzere V.U.K. da vergi mükellefleri tarafından düzenlenmesi gereken belgeler arasında bir çok belge sayılmıfl olmakla beraber en fazla tartıflma konusu olan belgelerden sevk irsaliyesi ve irsaliyeli fatura oldu- u bilinmektedir. Bu tür belgelerin hatalı kullanılmaları, kullananlar adına vergi cezalarının kesilmesine ve pek çok ihtilafın yargıya intikal etmesine yol açmaktadır. Bu yazımızın konusu sevk irsaliyesi ve irsaliyeli fatura ile ilgili açıklamalar olacaktır. II - VERG USUL KANUNU AÇISINDA SEVK RSAL YES : II.1- Sevk rsaliyesi: 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu nun 230. maddesinin 5 numaralı bendinde belirtildi i üzere; ( tarih ve sayılı RESM GAZETEDE * Serbest Muhasebeci Mali Müflavir

4 176 mali ÇÖZÜM yayımlanmıfl olan 2365 sayılı Kanunun 34'üncü maddesiyle de iflen madde) - Satılan malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taflındı ı veya taflıttırıldı ı hallerde satıcının, - Teslim edilen malın alıcı tarafından taflınması veya taflıttırılması halinde alıcının, taflınan veya taflıttırılan mallar için sevk irsaliyesi düzenlemesi ve taflıtta bulundurulması zorunlu oldu u belirtilmifltir. Aynı iflletmenin muhtelif flube veya kısımlarından her biri, ayrı ayrı irsaliye kullandı ı takdirde bu irsaliyelere flube veya kısımlarına göre flube veya kısmın, isimlerinin yazılması veya özel iflaretle seri numaralar yapılması zorunludur. rsaliyelerin mürekkeple, makine ile veya kopya kurflun kalem ile doldurularak en az bir asıl bir örnek olarak düzenlenmesi, birden fazla örnek düzenlendi i takdirde, her birine kaçıncı örnek oldu unun iflaret edilmesi gerekmektedir. En az iki nüsha olarak düzenlenecek sevk irsaliyesinin bir nüshası alıcıda, di er nüshası ise satıcıda kalacaktır. rsaliyelerde gönderilen malın nev i ve miktarı ile satıcının veya malın sevk edenin; adı, soyadı, varsa ticaret ünvanı, adresi, ba lı bulundu u vergi dairesi ve hesap numarasının (mükellefin di er iflyerine veya satılmak üzere bir alıcıya gönderildi i hallerde malın kime ve nereye gönderildi inin) bulunması ve bunların satıcı tarafından imzalanması gerekmektedir. Alım-satımın çeflitli flekillerine göre irsaliye ile ilgili olarak yapılacak ifllemler afla ıda ayrı ayrı açıklanmıfltır. a) Alıcıların kimler olaca ı ve ne miktarda mal alacakları belli olmayan ve alıcılara ifl yerlerinde teslim edilmek üzere, satıcı tarafından kendi nakil vasıtası ile mal gönderilmesi halinde; nakil vasıtasına yüklenen tüm mallar için tek bir sevk irsaliyesi düzenlenmesi ve düzenlenen sevk irsaliyesinin müflterinin adı ve adresi bölümüne "Muhtelif Müflteriler" ibaresi ile nakil vasıtasının plaka numarası ve sürücünün veya araçta bulunan satıfla yetkili kimsenin adının yazılması mümkündür. Bu tür sevk irsaliyesi ile alıcılara gönderilen ve alıcının talep etti i miktarda teslim edilen malların faturaları malın teslimi anında düzenlenecek ve bu faturalara sevk irsaliyesinin numarası kayıt edilecektir. Ayrıca, her satıfl için sevk irsaliyesi düzenlenmeyecek, ancak, faturaya mal iflyerinde teslim edildi ine iliflkin flerh verilecektir. Bu flekilde düzenlenmifl sevk irsaliyesi ile sevk edilen mallar için yedi günlük süre beklenilmeksizin faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi zorunludur. Perakende satıfllarda ise perakende satıfl fiflinin malın teslimi anında düzenlenece i tabiidir.

5 mali ÇÖZÜM 177 Di er taraftan, faturanın malın teslimi anında düzenlenmesi flartıyla önceden tek bir sevk irsaliyesi düzenlenebilmesi imkanı tanınan mükelleflerin, faturayı anında düzenlemeyip daha sonra yedi günlük süre içinde düzenlemek istemeleri halinde belirtilen kolaylıktan yaralanmaları mümkün bulunmamaktadır. Bu takdirde genel esaslara göre malın sevki anında her alıcı için ayrı birer sevk irsaliyesi düzenlenmesi gerekmektedir. b) Mükelleflerin faaliyetlerine iliflkin olarak iflyerlerinde kullanılmak ve tüketilmek amacıyla satın aldıkları (Kırtasiye, büro ve temizlik malzemeleri, yemek, ekmek gibi) ufak hacimli ve de eri belli tutarı lirayı aflmayan malları taflımaları veya taflıttırmaları halinde bu mallara ait faturanın taflıma esnasında taflıtta bulundurulması ve faturanın üzerine "Bu mallar müflteriye iflletmede teslim edildi i için sevk irsaliyesi düzenlenmemifltir." flerhinin verilmesi flartıyla ayrıca sevk irsaliyesi aranılmayacaktır. c) Satılan mallara iliflkin faturaların malın tesliminden önce düzenlendi i ve malın daha sonra sevkeddildi i durumlarda; faturayı düzenleyenler faturada malın daha sonra sevk edilece ini belirteceklerdir. Faturada bulunması gereken malın teslim tarihi ve irsaliye numarası ise malın tesliminden sonra alıcı ve satıcı kendilerinde kalan sevk irsaliyesinden faydalanarak faturaya flerh verecekler, fatura ve sevk irsaliyesi arasındaki uyumu sa layacaklardır. d) Bazı mükelleflerin baflka mükelleflere teslim edilmek üzere üçüncü flahıslara talimat vererek mal sevk edilmesi durumunda sevk irsaliyesi afla ıdaki örnekte açıklandı ı flekilde düzenlenecektir. e) hracat ve thal fllemlerinde Sevk rsaliyesinin ithal edilen veya ihraç edilen malın taflınmasında kullanılması gerekmektedir. Ancak sevk irsaliyesinin malın ilgili gümrük idaresine varıflı veya buradan teslim alınıflından itibaren taflınmasında düzenlenmesi gerekti inin bilinmesi gerekir. Örnek: Toptancı (X) müflterisi olan perakendeci (Z) ye teslim edilmek üzere imalatçı (Y) ye talimat vererek kendi adına mal sevkiyatı yapılmasını istemektedir. Bu örnekte (Z) ye karflı esas satıcı (X) dır. (Y) ise (X) ya karflı satıcı durumundadır. Ancak, malı (X) yerine (Z) ye teslim etmektedir. Buna göre, 213 Sayılı VUK a ba lı olarak yayımlanan 167 sıra sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebli inin 6/a maddesinde açıklandı ı gibi, malın alıcı (Z) ye teslim edilmek üzere (Y) tarafından taflındı ı veya taflıttırıldı ı hallerde (Y), bir nüshası kendinde kalacak ve di er nüshası (Z) ye gönderi-

6 178 mali ÇÖZÜM lecek flekilde sevk irsaliyesi düzenleyecek ayrıca kendinde kalan nüshasının bir (örne ini) fotokopisini de (X) ya gönderecektir. Sevk irsaliyesinin müflteriler bölümüne ise "(X) adına (Z) ye teslim edilmek üzere" ibaresini yazacaktır. Daha sonra, (Y) tarafından (X) ya ve (X) tarafından da (Z) ye düzenlenecek satıfl faturalarına, (Y) tarafından düzenlenmifl sevk irsaliyesinin tarih ve numarası yazılmak suretiyle, mal alım satımına iliflkin belgeler düzenlenmifl olacaktır. e) Mükelleflerin, yarı mamul veya mamul mallarını, bazı ifllemler ya-pılmak üzere, di er mükelleflere göndermeleri ve bu mükelleflerden malları geri getirmeleri durumunda götürülen ve geri getirilen mallar için gidifl ve gelifl taflımaları sırasında ayrı ayrı sevk irsaliyesi düzenlemeleri zorunludur. Malların götürülmesinde düzenlenecek sevk irsaliyelerinin müflteriler bölümüne ifllemi yapacak kimsenin adı ve soyadı, varsa ticaret ünvanı, vergi dairesi ve hesap numarası ile, yapılacak iflin türü (Mesela: "Ütüleme, Paketleme, Tamir veya Parça De ifltirmek üzere" fleklinde bir ibare) yazılacak, ifllem gördükten sonra malın tekrar taflınmasında düzenlenecek sevk irsaliyelerinin müflteriler bölümüne ise, ifllem türü ile ifllemi yapana iliflkin bilgiler yazılacaktır. Ancak, sözkonusu malların ifllemi yapacak mükellefler tarafından taflınması veya taflıttırılması halinde sevk irsaliyesinin, yukarıda belirtilen esaslara göre bu kimseler tarafından düzenlenece i tabiidir. f) Numune üzerine veya tecrübe ve muayene flartıyla satım yapılmak üzere mal sevkiyatı yapılması halinde sevk edilen mallar için sevk irsaliyesi düzenlenmesi zorunludur. Bu tür sevkiyatlarda, malı satıcı taflıyor veya taflıtıyorsa irsaliye satıcı tarafından, alıcı taflıyor veya taflıtıyorsa irsaliye alıcı tarafından düzenlenecektir. Ancak, kabule ba lı olan ve bunun için yazılı bir sözleflme bulunan bu tür satıfllarda, fatura düzenlenmesindeki yedi günlük sürenin kabul tarihinden itibaren bafllayaca ı tabiidir. II.2- rsaliyeli Fatura: Vergi mükellefleri sattıkları mallar dolayısıyla Vergi Usul Kanununun 231 nci maddesinin 5 numaralı bendinin mükelleflere tanıdı ı, malın tesliminden itibaren faturanın yedi gün içinde düzenlenmesi imkanından vazgeçerek, bu yükümlülü ü derhal yerine getirmek isteyen mükellefler, fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin, diledikleri takdirde, afla ıda sıralanan esaslara uygun olarak irsaliyeli fatura düzenleyebileceklerdir. a) Bu usulü seçen mükellefler, irsali-

7 mali ÇÖZÜM 179 yeli fatura kullanmaya baflladı ı takvim yılı sona ermeden fatura veya sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenleyemezler. b) rsaliyeli Fatura uygulamasını seçen mükelleflerden mal satın alan mükelleflerin, bu malları taflımaları veya taflıttırmaları esnasında irsaliyeli fatura bulunması halinde, bunların sevk irsaliyesi düzenleme yükümlülükleri yoktur. c) Malı satan mükellefler rsaliyeli Fatura yı en az üç nüsha olarak düzenleyeceklerdir. En az üç nüsha düzenlenmeyen irsaliyeli faturalar hiç düzenlenmemifl sayılacaktır. d) rsaliyeli fatura da; faturayı düzenleyenin adı, ticari ünvanı, ifl adresi, ba lı oldu u vergi dairesi ve vergi hesap numarası, malın cinsi, miktarı, fıyatı ve tutarı ile nereye ve kime gönderildi i; müflterinin adı, ticari ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve vergi hesap numarası, faturanın seri ve müteselsil sıra numarası, düzenleme tarihi ve saati ile anlaflmalı matbaa ile ilgili bilgilere yer verilecektir. Bu bilgilerin eksik olması halinde irsaliyeli fatura hiç düzenlenmemifl sayılacaktır. e) fllerinin gere i irsaliyeli fatura uygulamasından yararlanmak isteyen mükellefler, irsaliyeli fatura uygulamasına geçecekleri hesap döneminden önce anlaflmalı matbaalara irsaliyeli fatura bastırmaları gerekmektedir. rsaliyeli fatura uygulamasından hesap dönemi itibariyle yararlanılacak; bu uygulamadan ancak hesap dönemi sonunda vazgeçilebilecektir. Bu uygulamayı seçen mükellefler, alıcıya teslim etmek üzere yaptıkları mal satıfllarını, sadece irsaliyeli fatura ile belgelendirebileceklerdir. Bu mükelleflerin ayrı ayrı fatura veya irsaliye düzenleme yetkileri o hesap yılı süresince yoktur. Ayrı ayrı fatura veya sevk irsaliyesi düzenlenmesi halinde bu belgeler hiç düzenlenmemifl sayılacaktır. rsaliyeli fatura uygulamasına hesap dönemi içinde geçilemez, kesinlikle hesap dönemi baflında geçilmesi gerekir. Yeni ifle bafllayanlar ifle bafllama tarihinden itibaren bu usulü seçebilirler; daha sonra hesap dönemi içinde usulün de ifltirilmesi mümkün de ildir. Dolayısıyla bu durumdaki mükellefler hem irsaliyeli fatura, hem de ayrı ayrı fatura ve irsaliye düzenleyemezler. Di er taraftan yo un sevkiyat programları dolayısıyla sevk irsaliyelerinde yazılı emtiaların aynı gün sevk edilemedi i ve sevk irsaliyelerinin düzenleme tarihi ile malın fiili sevk tarihi arasında farklılıklar oldu u ve bu nedenle de yapılan mali denetimler sonucu mükellef adına cezai yaptırımlar uygulamaktadır. Sevk irsaliyelerinde Vergi Usul Kanununun 230 ve 231 inci maddelerinde yer alan bilgilerin bulunması zorunlu oldu undan, sevk irsaliyesinde

8 180 mali ÇÖZÜM düzenlenme tarihinin mutlaka bulunması gerekmektedir. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 227 ve 257 nci maddelerinin Maliye Bakanlı ına verdi i yetkiye dayanılarak, sevk irsaliyelerinde tanzim tarihi yanında ayrıca bir sevk tarihinin yer alması uygun görülmüfl ve bu durum Maliye Bakanlı ı tarafında 173 Seri No lu VUK. Genel Tebli inde yayımlanmıfltır. Buna göre, tanzim tarihi ile fiili sevk tarihi sevk irsaliyeleri üzerinde ayrı ayrı yer alacaktır. Tanzim tarihi ile sevk tarihinin aynı gün olması halinde de bu tarihler ayrı ayrı kaydedilecek, herhangi birine yer verilmeksizin düzenlenen sevk irsaliyeleri hiç düzenlenmemifl sayılarak özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Sevk irsaliyesinin merkezde bilgisayarla düzenlenmesi ve düzenleme tarihinden sonra emtianın sevk edilecek olması halinde, fiili sevk tarihi bu belge üzerine elle ve mürekkepli kalemle yazılabilecektir. II.3- Sevk rsaliyesi Düzenlenmedi i Durumlar veya Eksik Düzenledi i Durumlarda Uygulanacak Müeyyideler Yukarıda yasal dayanakları ile detaylı olarak açıklanan sevk irsaliyesi veya irsaliyeli fatura düzenlenmesine iliflkin usul ve esaslara uyulmadı ı takdirde afla ıdaki cezai müeyyideler uygulanır. 213 sayılı V.U.K. nun 353/2. bendi hükmü uyarınca düzenlenmeyen, aslı ile örne inde farklı mebla lara yer verilen veya gerçe e aykırı olarak düzenlenen sevk irsaliyelerinin tespiti halinde 2008 yılında her bir belge için 149,00 YTL özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak her bir tespit için kesilecek özel usulsüzlük cezası 6.800,00 YTL yi ve her bir belge nev ine iliflkin bir takvim yılı içinde kesilecek toplam ceza YTL yı geçmez. Bu parasal cezalar V.U.K gere ince Maliye Bakanlı ı tarafında herhangi bir düzenleme yapılmadı ı süresince, her yıl Maliye Bakanlı ı Tarafında belirlenen Yeniden De erleme Oranında artıfl uygulanır. III - SONUÇ: Yukarıda detaylı olarak yapılan açıklamalarda da anlaflılaca ı üzere hareket halindeki malın kimli i anlamına gelen sevk irsaliyesinin düzenlenmesi gerekmektedir. Sevk irsaliyesine iliflkin mevzuatta yer alan düzenlemelere uymaması halinde mali idare tarafından cezai yaptırım uygulanaca ı anlaflılmaktadır. Ayrıca vergi idaresi tarafından gerek duyulması halinde vergi kayıp ve kaça ının önlenmesi için vergi mükellefi hakkında kapsamlı vergi incelemesi de yapılaca ı oraya çıkmaktadır.

9 mali ÇÖZÜM 181 KAYNAKÇA 167 seri no lu VUK Genel Tebli i (31/12/1985) çevrimiçi eriflim; seri no lu VUK Genel Tebli i ( ) çevrimiçi eriflim; Sayılı Maliye Bakanlı ı Yönetmeli i (02/02/1985) çevrimiçi eriflim; T.C. Yasalar ( ) 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu Ankara: Resmi Gazete T.C. Yasalar ( ) Bazı kanunlarda de ifliklik yapılması hakkında kanun. Ankara: Resmi Gazete