HASTANELERDE YER VE YÜZEY DEZENFEKTANLARI

Transkript

1 HASTANELERDE YER VE YÜZEY DEZENFEKTANLARI Doç. Dr. Selçuk KILIÇ TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 1

2 Hastanelerde Dezenfeksiyon: Neden? Hastanelerde Dezenfeksiyon Uygulamaları Sunum Tularemia in Turkey İçeriği Tanımlar Hastanelerde Dezenfeksiyon Uygulamaları Dezenfektanlar ve özellikleri Ülkemizde dezenfektan seçimi Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 2

3 Hastane Enfeksiyonları? Yer ve yüzeylerinin sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonlar açısından önemli bir rezervuar olması Hastanede kalış süresinde uzamaya, morbidite ve mortalitede artışa, maliyet artışına, iş gücü kaybına yaşam kalitesinde bozulmaya yol açar. Hekimin başarısını olumsuz etkiler, Hastanın tedavi sürecini aksatır. Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 3

4 Cansız Yüzeylerde Yaşayabilme: Hastane Enfeksiyonları Patojen Yaşam Süresi Bilimsel Kanıt SARS Saat + Influenza Saat + Hepatit B virüsu 7 gün + Norovirüs gün ++ Zygomycetes Haftalarca +++ Candida 3-14 gün ++ Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 4

5 TANIMLAR Sterilizasyon Dezenfeksiyon Dekontaminasyon Cansız maddeler üzerinde bulunan tüm canlı mikroorganizmaların (spor formu da dahil) tam olarak uzaklaştırılması veya öldürülmesi işlemidir. Cansız ortamlar, eşya ve aletler üzerindeki patojen mikroorganizmaların sterilizasyon seviyesine ulaşmayacak ölçüde ortadan kaldırılması işlemi. Nesnelerden patojenlerin temizlik ve dezenfeksiyon işlemleriyle uzaklaştırılması Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 5

6 Dekontaminasyon: Temizlik Amaç Kontaminasyonun (mikroorganizmaların ve organik kirlerin) giderilmesi İşlemler Temizlik dezenfeksiyon ve sterilizasyon Çıktılar Mikroorganizma sayısında minimal 1 log (çoğunlukla 3-5 log) azalmanın sağlanması. Dezenfektan veya sterilan ajanların etkinliğini artırması Allerjik, toksik maddeler ve pirojenlerin uzaklaştırılması. Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 6

7 Temizlik: Genel Yaklaşımlar El ile sık temas eden yüzeylerde 5 CFU/cm 2 bakteri varlığı İndikatörler: S.aureus (MRSA), C.difficile, VRE, GBL GNB, Salmonella sp., Aspergillus Enfeksiyon riskini artırır. Temizliğin etkin olmadığının bir göstergesidir. Yoğun bakteri varlığı patojenleri maskeleyebilir. Bazı bakterilerin artmış yoğunluğu (S.aureus, KNS) epidemiyolojik olarak enfeksiyon riskini de artırabilir. 7 Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir

8 Temizliğin Kontrolü Gözle Toplam aerobik bakteri sayımı İndikatör m.o sayımı Sehulster L et al. MMWR Recomm Rep 2003;5):1 Dancer SJ J Hosp Infect 2004;56:10 Griffith CL et al. J Hosp Infect 2000;45:19 Malik RE et al. Am J Infect Control 2003;31:181 Lewis T et al. J Hosp Infect 2008;69:156 ATP Biyolüminesans Floresan marker-uv İndikatör Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 8

9 Temizlik Uygulamaları Yeterli mi? Hastaya yakın yüzeylerin günlük temizliği sıklıkla etkili olarak yapılmamakta ve Hastaların çıkışından sonra odaların son temizliği çoğunlukla yetersiz Sadece yüzeylerin %47 sinin temizlendiği bildirilmiş Yemek masası Temizlik Öncesi Yemek masası Temizlik sonrası Carling PC et al. Clin Infect Dis 2006;42:385 Eckstein BC et al. BMC Infect Dis 2007;7:61 Çağrı butonunda temizlik sonrası VRE Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 9

10 Dezenfeksiyon Yöntemleri Fiziksel (Isıl işlem) yöntemle Kimyasal Ajanlarla Sporlara da etkili olan kimyasal maddelerin (sterilanlar) kullanıma girmesi: minimal düzeyde azaltmaktan Sterilizasyon Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir Kimyasal sterilizan, Yüksek düzey dezenfektan, Orta düzey dezenfektan Düşük düzey dezenfektan 10

11 Hastanelerde Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Uygulamaları Çevredeki insan sayısı, Aktivite miktarı, Nem miktarı, Mikrobik üremeyi destekleyecek materyalin varlığı, Havada asılı bulunan mikroorganizmaların üreme hızı, Yüzeylerin yapısı göz önünde bulundurularak temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları yapılır. Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 11

12 Sınıflandırma Kategori IA Kategori IB Kategori IC İyi dizayn edilmiş deneysel, klinik veya epidemiyolojik çalışmalar ile desteklenmiş güçlü uygulama önerisi Bazı deneysel, klinik veya epidemiyolojik çalışmalar veya teorik olarak kuvvetli şekilde uygulanması önerilen Düzenleme gerektiren uygulamalar Kategori II Öneri YOK Uygulanması önerilen ve klinik veya epidemiyolojik yada teorik olarak desteklenen Çözülmemiş konular: yetersiz veri veya etkinlik konusunda konsensus olmaması

13 Yer/yüzey dezenfeksiyonunda risk sınıflaması? Hastane yer ve yüzeylerinin hastane enfeksiyonları açısından rezervuar olması Özellikle nosokomiyal salgınlara neden olabilen MRSA, VRE, Acinetobacter ve Pseudomonas türlerinin kalıcılığı Yüksek Riskli Alanlar Orta Riskli Alanlar Düşük Riskli Alanlar Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 13

14 Risk Düzeyi Hastane Bölümü Öneri Yüksek Ameliyathaneler Yoğun Bakım Üniteleri Hemodiyaliz ünitesi İzolasyon odaları Kemik iliği üniteleri ve solid organ nakli ünitesinin hasta odaları Temizlik + Dezenfeksiyon Orta Laboratuvarlar, hasta odaları ve mutfak Temizlik * Düşük Poliklinikler Ambulans alanları, Servis koridor ve odaları (Hemşire ve doktor odaları), Kafeterya, koridorlar ve depolar Temizlik * Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 14

15 ÖNERİLER: Temizlik Hasta bakım alanları dışındaki yerlerde yer temizliğinde su ve deterjan uygulaması yeterlidir (Category II. 23), Ancak, vücut sıvı ve salgıları ile kirlenme varsa dezenfeksiyon da uygulanmalıdır Kritik Olmayan Yüzeyler Dezenfeksiyon gerekiyorsa; DÜŞÜK düzey dezenfektan Ameliyathane dışı YÜKSEK riskli alanlar Yer ve elle sık teması olan yüzeyler Günde iki kez Temizlik + Dezenfeksiyon Her kirlenme veya hasta değişiminde tekrar edilir Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 15

16 Kritik Olmayan Yüzeylerde Dezenfektan kullanımı: Dilemma Yedi tartışmalı nokta; beşi kullanımı desteklerken ikisi olumsuz. VRE, MRSA, Acinetobacter v.b bulaşında rol oynaması Dezenfektanlar m.o ların uzaklaştırılmasında sadece deterjan kullanımına oranla daha etkili (%80 vs fenolik bileşikler % ). Yeni dezenfektanların daha kalıcı antimikrobiyal etkiye sahip olması. Temizlik/dezenfeksiyon için tek tip solüsyon kullanılması daha pratik olması Deterjanların kontaminasyonu; Koğuşlarda su-sabun kullanıldığında moplarda bakteri kontaminasyonu 10 34,000 CFU/mL kadar artarken, dezenfektan varlığında bakteri sayısı (20 CFU/mL) değişmemektedir. Kan, vücut sıvıları v.b maddeler ile kontaminasyon durumunda temizliği takiben dezenfeksiyon işlemi yapılmalı. Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 16

17 DÜŞÜK RİSKLİ ALANLAR /KRİTİK OLMAYAN YÜZEYLERDE DEZENFEKTAN KULLANIMI Kategori II; 23 Hasta bakım alanları dışında yüzey temizliğinde deterjan ve su yeterlidir Kategori II & IC; 17, 23, 47, 48, 50, 51, 53-57, 59, 60, 62-64, 355, 378, 379, 382,416, 1012 IB. 23, 69, 318 Yüzeylerdeki kirin kaynağı bilinmiyorsa (kan, sekresyon vb) Yüzeylerde çoklu dirençli bakteri bulunma ihtimali varsa TEK basamaklı işlem ve EPA onaylı hastane dezenfektanı ile temizleyin Kritik olmayan yüzeylerde yüksek düzey dezenfektan/sıvı kimyasal sterilizan kullanmayın! Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 17

18 DÜŞÜK-ORTA RİSKLİ ALANLARDA DEKONTAMİNASYON Kategori IB; 68, 379 Dezenfektan/deterjanı önerilere uygun şekilde hazırlayın ve belli aralıklarla yenileyin; Her 3 hasta odasında bir mop yapılan solusyon değiştirilir; değişimlerin 60 dk dan daha uzun süreyi geçmemesi gerekir! Kategori II; 68, 402, 403 Mop başlıkları temizlik bezleri kontaminasyonun önlenmesi için düzenli aralıklarla dekontamine edilmelidir. (En az günde bir kez yıkanır ve kurutulur) Yönetim ofisleri için su ve deterjan uygulaması yeterlidir. Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 18

19 19

20 Yüksek Düzey Dezenfeksiyon (YDD) Genellikle bakteriyel sporları hariç m.organizmaların tümünü 20 dk etkili olan dezenfeksiyon M.organizmaları Etkileme Derecesine Göre Dezenfeksiyon Orta Düzey Dezenfeksiyon(ODD) M.tuberculosis var bovis i de içerecek şekilde vejetatif bakterileri, tüm mantar ve zarfsız virüsler etkili olan Düşük Düzey Dezenfeksiyon (DDD) M.tuberculosis var bovis dışındaki tüm vejetatif bakterileri, bazı mantar ve zarfla virüsleri etkileyebilen

21 YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKTANLAR Genellikle bakteri sporları hariç mikro-org. tümünü 20 dakikada öldürebilenler. Kimyasal sterilanlar: 6-10 (?) saat gibi uzun uygulama süresi içinde bakteri sporlarını da öldürebilen dezenfektanlar. Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu Süre YDD Sterilizan Gluteraldehit % dk 3 saat Formaldehit % 6-8 Orto Fital aldehit % dk 6 saat Serbest klor ppm (ClO2) 5 dk 10 dk Perasetik asit < % dk dk H2O2 % 6-25 (%7,5) 10 dk 6 saat H2O2 +PA %1,0+%0, dk 10 dk 21

22 Orta Düzey Dezenfektanlar Bakteri endosporları hariç tüberküloz basili ve diğer mikroorganizmalara <10 dakikada etkili dezenfektanlar Dezenfektan Kullanım konsantrasyonu Etil veya isopropil alkol % (önerilen%70) Fenoller (Krezol, lizol ve Hekzaklorofen) % Iyodoforlar ppm serbest iyot Glikoprotamin % 4 Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 22

23 Bakteri endosporları ve tüberküloz basiline etkili olmayan; ancak vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantarları ve zarflı virusları uygun bir sürede ( 10 dakika) öldürebilen dezenfektanlar Dezenfektan Düşük Düzey Dezenfektanlar Kullanım konsantrasyonu Etil veya isopropil alkol < %50 Fenol ve fenol bileşikleri % İyodoforlar 30 ppm serbest iyot Klor bileşikleri ppm serbest klor Kuarterner amonyum % Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 23

24 YÜZEY VE ÇEVRE DEZENFEKTANLARI Hipoklorit + +/- Fenoller + - / Z KAB - - H2O2 Perasetik Asit (% ) Tb.sid Sporisid Avantaj Dezavantaj + + Toksisitesi az biofilme etkili Ucuz Hızlı etkili fazla etkilenmez uzun süre etkili sabun ve deterjanlarla toksisiteleri az temizleyici özellikleri fazla Antiseptikle kombinasyon Non-toksik koku problemi yok biyofilme etkili PA çok hızlı etkili org. maddeden etkilenme koroziv stabil değil renk giderici adsorbe olur toksik etki, ağır koku hiperbiluribinemi? Zarfsız virüslere etkisi Az DDD Zarfsız virüslere etkisiz Organik/inorg. maddelerden, sabun, deterjandan etkilenme Bazı materyaller ile uyumsuzluk PA: Dayanıksız (24 saat stabil) Pahalı Koroziv 24

25 Alkol çözeltileri etil ve isopropil alkol DDD ve ODD Servis arabaları Çalışma masalarının dezenfeksiyonu Dezenfeksiyon Fenolikler DDD ve ODD Özellikle yer temizliği Yenidoğan ünitelerinde yer temizliği (+) İnfüzyon pompaları, monitör, cilt, Doppler vb cihazların parçaları Yenidoğan: küvözde kullanılmaz!!! KAB Kritik olmayan yüzeylerin; mobilya ve duvarların temizliğinde

26 Ülkemizde Ruhsatlı Biyosidaller: Yer ve yüzey dezenfektan Oranı? Yer ve yüzey Dezenfektanı 64% %36 Diğer Biyosidler dezenfektan Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 26

27 KLOR VE SERBEST KLOR VERENLER Klor suda; Cl2 (element); HOCl (Hipokloröz Asit) ve Hipoklorid iyonu (OCl - ) Sodyum hipoklorit, Sodyum/K diklorosiyarünat (NaDCC) NH3 ve nitrojen bileşikleri (Na Tosilkloramid=Kloramin-T, N-kloro bileşikleri) ClO 2 ve süperoksitlenmiş su (HOCl) Klor verici Kullanım Sulandırım Var olan klor NaOCl (Cl % ) ppm NaDCC toz, granül, tbl (Cl %60) Kloramin-T Tbl ve toz (Cl %25) Hipokloröz Asit ClO2 (1100 ppm) süperoksitlenmiş su (HOCl) Yüzey dezenfeksiyonu (en az 5 dk) 1:50 % 0.1 (1000 ppm) CJD/vCJD Direkt veya 1:2 %2.5-5 ( ppm) Kan/vücut sıvısı döküntülerinde 1 L suda 8.5 g %0.85 (5.000 ppm) Kan/vücut sıvısı döküntülerinde 1 L suda 20 g %2 (5.000 ppm) YDD alet ve cihaz dekontaminasyonu içme ve atık su arıtımı, soğutucu su depolarında, Alet dezenfeksiyonu, kafes sterilizasyonu GA alternatif, içilebilir su eldesi, steril yıkama suyu, antiseptik 27

28 Süper Aktif Dezenfektan (Super Oxidized Water) Tuzlu suya elektrik akımı (950 mv) uygulanarak elde edilen elektrolize su Sodyum Hipoklorit, HOCl, O 3, H 2 O 2 ve OH- ROS=Sporosidal Yüksek Cl konsantrasyonu ppm Redoks potansiyeli: Yüksek EP Gücü Uygun ph Bilinen En Güçlü Redoks Gücü (950 mv) Toksik değil, organik maddelerden etkilenmez, kokusuz, ucuz, basit, 24 saat etkili Sert yüzeyler ve su depoları, steril yıkama suyu eldesi, antiseptik, GA alternatif Mono yöntemlere (Örn. Klor) % 300 oranda daha güçlüdür!! Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 28

29 Deterjan ve Dezenfektan Kombinasyonu Baz formülasyona deterjanların ilavesi bir seferde hem temizleme hem dezenfeksiyon yapma özelliği kazandırır. KAB+ Alkalen tuz + sürfaktan içeren bileşikler Didesil dimetilamonyum Klorid Alkil-benzil/etil- dimetil NH 3 Cl, Bis-guanidum-polihekzametilen biguanid (PHMB), betain Alkoller (etanol, butanol ve isopropanol) sprey formlarda bağlayıcı ajan, korozyon inhibitörleri Etki etme süresi: Sprey 1 dk ve yüzey için 5 dakika Uzun etki süresi 24 saat Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 29

30 Ortam Dekontaminasyonu Dezenfektan buhar veya foglama yöntemleri 1) H 2 O 2 buharlama, 2) süperokside su, 3) ClO 2 ve ozon gibi ile dezenfektanlar Günümüzde H 2 O 2 buharlama; Kontamine olmuş izolasyon odaları Temiz odalar gibi kapalı kritik alanlar Teknik alet ve ekipmanların dezenfeksiyonunda en çok tercih edilen yöntem Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir HPV odaya enjekte edilir HPV O 2 ve H 2 O buharı İşlem süresi kısa 5dk-- ~ 2 saat Bakteri sporları, mantar ve virüslere çok etkili VRE ve C. difficile bulaşının önlenmesinde etkili 30

31 Ülkemizde Hastane EKK ve Yer ve Yüzey Dezenfektanı Hipoklorit Klor veren bileşik (tablet) önerileri-kullanımı Etanol ve Propanol içeren Hızlı Yüzey Dezenfektanı Yer ve yüzey dezenfektanı Yarı kritik ve kritik olmayan aletlerin dezenfeksiyonu İnaktivasyona dirençli olmalı, Etki spektrumu geniş olmalı, Zararlı ve toksik olmamalı, Kullanıldığı yüzey-nesnelere zarar vermemeli Stabil-dayanıklı olmalı, Kolayca hazırlanabilmeli ve kullanılabilmeli Ürünler alınırken antimikrobiyal etkinin belgelenmesi, ürüne göre kalite standartlarına uyumun gösterilmesi önemlidir. Ulusal Biyosidal Kongresi Kasım 2015, Çeşme, İzmir 31

32 SABRINIZ İÇİN ÇOK TEŞEKKÜRLER Tel: