BİRLEŞMİŞ KENTLER OKULU İKİNCİ HAFTA BASIN BÜLTENİ 7 ARALIK 2013 CUMARTESİ OKÇULAR TEKKESİ

Transkript

1 BİRLEŞMİŞ KENTLER OKULU İKİNCİ HAFTA BASIN BÜLTENİ 7 ARALIK 2013 CUMARTESİ OKÇULAR TEKKESİ Geçtiğimiz yıl ilki İstanbul Aydın Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Merkezi Başkanı Zeynep Banu Dalaman koordinatörlüğünde gerçekleştirilen Birleşmiş Kentler Okulu bu sene de farklı bir formatla ve Kentin İzleri mottosuyla yedi hafta boyunca her cumartesi İstanbul un farklı semtlerinde ve farklı mekânlarında hem gezip hem şehre dair her şeye tanıklık edecek olan öğrencilerin, on altı farklı mekânda pek çok akademisyen, sanatçı, yazar ve gazeteciyle birebir tanışıp, onların deneyimlerinden faydalanma imkânı buldukları Birleşmiş Kentler Okulu ikinci hafta programını yine dolu dolu ve birbirinden değerli akademisyen, sosyolog ve ilahiyatçı konukların eşliğinde tamamladı. Günümüz kent yaşamında insanların ve toplulukların yaşayış ve sosyal ilişkilerinde büyük öneme sahip olan ibadethanelerin konuşulduğu haftada günün konukları arasında; Sanat Tarihçisi ve yazar Talha UĞURLUEL, CHP TBMM Grup Danışmanı ve Din Sosyoloğu Yrd. Doç.Dr. Muhammed ÇAKMAK, Sosyal Antropolog ve İAU Sosyoloji Bölümü Öğr. Üyesi Gökçen ÇATLI, İlahiyatçı-yazar Vecdi AKYÜZ, İlahiyatçı Prof.Dr. Mustafa İsmet UZUN, İlahiyatçı ve yazar Ali Rıza DEMİRCAN, İlahiyatçı Prof. Dr. Emin IŞIK ve ilahiyatçı Fikret ÖZDEMİR vardı. Bir Türlü Paylaşılamayan şehir: Kudüs Günün tartışma konusuna ve konseptine uygun olarak seçilen, öğrencilerimizin ve katılımcılarımızın oldukça beğenisi kazanan bir mekân olan Okçular Tekkesinde gerçekleşen Birleşmiş Kentler Okulu Kentin İzlerinde günün ilk konuşmacısı Tarihçi Dr. Talha UĞURLUEL dinler ve peygamberlerin buluşma noktası olan Kudüs e dair hazırladığı bir sunum ve şehre ait fotoğraf çekimlerinden oluşan görsel bir şovun eşliğinde konuşmasına başladı. Farklı dinlerin ve inançların ortak mekânı olması dolayısı ile yüzyıllarca paylaşılamayan bir şehir olan Kudüs ün geçmişten bugüne süren tarihi geçmişini anlatarak başlayan Sn. Dr. Talha Uğurluel, bölgenin tarihi ve jeopolitik önemi, Yahudiliğin ve Hristiyanlığın detayları, siyasi konumu, bölgede farklı inançlara sahip toplulukların arasında ki toplumsal ilişkilerin durumu vs. gibi konularda öğrencilerimize detaylı bir bilgilendirmede bulundu. Dünyanın en özel ve aynı zamanda en problemli yeri olan Kudüs ün şifrelerinin çözüldüğü sunumda Sn. Dr. Talha UĞURLUEL İN konuşmasından dikkat çeken bazı kısımlar ise şöyle: Kudüs'te her inancın yeri ve üzerinde bir hakkı vardır. Bu yüzden Kudüs çoğu zaman bir çözümsüzlükler kentidir. Kudüs ve ibadethaneler etle tırnak gibidir. Ve sadece bu yüzden bile Kudüs hiç kan dökülmeden sağlanacak dinler arası diyaloğun merkezidir.

2 Alevilik ben değil, biz üzerine kurulu bir kültürdür! Sanat tarihçi Dr. Talha UĞURLUEL in dinleyicilere Kudüs e dair yaşattığı bir tarih şöleninin ardından günün ikinci konuşmacısı olarak Sosyal Antropolog ve İAU Sosyoloji Bölümü Öğr. Üyesi Yrd. Doç. Dr. Gökçen ÇATLI konuşmasını Kent ve Alevilik başlığı etrafında yaptı. Daha önce Alevilik ve Kentleşme süreçleri üzerine çalışmalar yapan Çatlı, Aleviliğin Kırsaldan Kente göçle birlikte geçirmiş olduğu değişimleri, kentleşmeyle birlikte kültürel dönüşüm ve etkileşimlerinin ne yönde değiştiği, inanç ve kültürlerini yaşarken geçirdikleri evreleri detaylarıyla aktararak öğrencilere bu konuda yapmış olduğu araştırma sonuçlarından bilgiler aktardı. Sn. Yrd. Doç. Dr. Gökçen ÇATLI nın konuşmasından bazı kısımlar ise şöyle: Aleviler kente gelmelerine ve göçe uğramalarına rağmen kimliklerini korumayı başaran bir topluluktur. Bu manada Cem evleri onların varlık amacıdır. Cem evleri sadece bir ibadethane değil ayrıca Alevilerin sosyo-politik ve ekonomik varlıklarını ve kültürel devamlılıklarını sağladıkları bir yerdir. Yaptığım araştırma sonucuna göre Aleviler kırsal alanda alevi kimliklerini fark etmediklerini ve Ötekileşmeye daha çok kentte, kent yaşamında maruz kaldıklarını söylüyorlar. Bu manada kentin değişen koşullarıyla ve kente göçle birlikte Alevilik kavramı da kültürel bir değişimden geçti. Kent ve ibadethane dendiğinde bu manada Alevilik ve aleviler aslında bu konunun çözüme kavuşturulması gereken kilit aktörleridir. İslamin en büyük zaferi ötekinin varlığına ve tecrübesine saygı duymaktır. İstanbul un mistik mekânlarından birinde Okçular Tekkesi nde konuşulan Kent ve İbadethaneler de günün üçüncü konuğu olarak bir din sosyoloğu ve aynı zamanda siyasetçi kimliğine sahip Sn. Muhammet Çakmak; konuşmasında kentlerin dinler, inançlar ve ibadethanelerle nasıl bir iç içe geçmişliğe sahip olduğunu ve toplumların doğru iletişiminde dinlere ve ibadethanelere yönelik müsamaha kültürünün önemine değindi. Sn. Yrd. Doç. Dr. Muhammed ÇAKMAK ın konuşmasından kısa satır başları ise şöyle: İbadethaneler insanoğlunun mimari bir faaliyetidir. Son derece önemli bir konu, şehir ve medeniyet ve bu şehir ve medeniyet kavramına eklemlenen ibadethane kavramı dini yapılar hakikaten insanın bu gezegendeki macerasıyla beraber başlayan önemli bir entelektüel hamledir. Alevilik Türkiye de üzerine çok az çalışan bir entelektüel bir konudur aynı zamanda. Çünkü bu topraklarda adı olan ve kültürü olan bir yapının ve hikâyenin de adıdır. İnşallah önümüzdeki süreçte gençler, akademisyenler Aleviliğin sosyal kültürel ve entelektüel izlerini ve tarihsel gelişimi üzerine önemli çalışmalar yapılacaktır. İnsanın bu gezegendeki önemli bir faaliyeti olan bir mimari faaliyetidir aynı zamanda ibadethaneler. Bir entelektüel tecrübedir, bir kültürel tecrübedir.

3 İslami dünyanın kalbi olarak kabul ettiğimiz iki şehir var; Mekke ve Medine. Son derce mimari açıdan zayıf, toprak evlerin var olduğu bir dünya. İslam ın en büyük zaferi çok kısa süre zarfında farklı coğrafyalarda farklı inanışlara farklı kültürlere farklı ekonomilere mensup insanlarla tanıştıktan sonra onlarla konuşup onlarla sosyal-kültürel ilişki kurduktan sonra onların zihin dünyasını onlarının yapı tekniklerini kendi yapı tekniklerini miras olarak görmemişlerdir. Tam tersi bir büyük uzlaşmayı ortaya koymuşlardır. İslam medeniyeti dediğimiz hikâye Müslümanların akıtıldığı bir ırmağın adıdır. Ama bu ırmak sadece Müslümanların kendi zihinlerinde kaynaklanan bir akış değildir arkadaşlar. Bu kadar görkemli bir medeniyet kurmuş bir kültürün çocukları nasıl oldu da içeriye kapandılar nasıl oldu da bırakın farklı inanç mensuplarını kendi zihin dünyası içerisinde kendi kültürü içerisindeki kardeşlerini ötekileştirecek bir muhafazakârlığa bir kapalılığa ve bir ötekileştirme tuzağına düşmüştür. Bu çok trajik bir şeydir. Bu çok acı bir şeydir. Bir büyük medeniyetin çocuklar olarak bir büyük geçmişin çocukları olarak birbirimizi anlamaya çalıştığımız zaman yeni bir dünya kurabiliriz. Bu yenidünya hayal değildir arkadaşlar bir büyük idealdir. Bunu başarma potansiyeline sahip olduğumuzu düşünüyorum. Çünkü muazzam bir malzememiz var. Hala okunmak isteyen hala yaprakları açılmayan on milyonlarca el yazması eserin barındırıldığı topraklarda yaşıyoruz. Bu miraslara sahip çıkarsanız insanlığın karşısında yeni yükselen bir değer olabilirsiniz. Camiler ve minareler bu kültürün canlarıdır. İlk oturumun ardından günün ikinci oturumunun açılış konuşmasını yapan değerli İlahiyatçı Prof. Dr. Emin Işık Kent ve İbadethanelere dair fikirlerini şöyle aktardı: Camilerin Türkiye de ki tarihi ve mimari özelliklerini anlatarak sözlerine başlayan değerli ilahiyatçılardan Prof. Dr. Emin IŞIK günümüz cami mimarilerini eleştirerek devam ettiği konuşmasından bazı satır başları şöyle: Kâbe İslam dinin mabedidir. Her dinin İslam dininde olduğu gibi kendine mahsus mabedi vardır. O mabet o dinin karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Sultan Ahmet gökyüzüne taştan işlenmiş bir danteldir bunları böyle görmek gerekir. Bazıları Sultan Ahmet in dibinden başını eğerek geçip gidiyor. Kanada dan gelen gibi sultan Ahmet in karşısına geçip hayranlıkla seyrediyor. Ben Sultan Ahmet in için ağlayan Japon kızlarını gördüm. Bu kültürün canlarıdır camiler ve minareler. İbadethaneler kent bağımsızlığının ve kişi özgürlüğünün de sembolüdür. Kent ve ibadethaneler ve medeniyet arasında ki ilişkilerin tarihi derinliğinden bahsederek sözlerine başlayan ve Mabetler kentlerin sosyal dokusunu da şekillendiren ve cemaat olunmasını sağlayan önemli eğitim kurumlarıdır diyen değerli ilahiyatçı Ali Rıza Demircan öğrencilerimizle bu konuda ki bilgilendirmelerini şu sözleriyle aktardı: Mabetler kentlerin sosyal dokusunu da şekillendiren ve cemaat olunmasını sağlayan önemli eğitim kurumlarıdır diyen Sn. Ali Rıza Demircan sözlerine şunları da ekledi. Mabetlerle kentlerin kentlerle mabetlerin tarihi özdeşleşir. Yeryüzünde ilk tesis edilen mabet Mekke deki Kâbe dir. Kentler genelde ibadethane merkezlidir. İbadethane konusu

4 demokratik taleplere uyumu veya karşı çıkmanın da belirtisidir. Batı ülkelerinde minareli cami yapılmasına izin verilmiyor. Demokratik taleplerle mabetler arasında da yine bir kurulabilir bir ilişki var. İbadethaneler ve mabetler olmadan İstanbul un tarihini okumak mümkün olmuyor. İbadethaneler kent bağımsızlığının ve kişi özgürlüğünün de sembolüdür. İbadethane dokunulmazlığını çiğnemek İslam hukukuna göre savaş sebebidir. Bizim camilerimiz yaşayan birer müzedir. Camileri ve camilerin kent üzerinde ki etkilerini ve oluşumunun kent kültürüne olan katkılarını anlatarak konuşmasına başlayan Prof.Dr. Mustafa İsmet Uzun sözlerine şöyle devam etti. Camiler yahut mescit-ül camiler veya ulu camiler, selatin camiler İslam şehirlerinde üç önemli merkezi özelliği taşıyorlar. Şehrin merkezinde yahut yerleşim biriminde olmanın yanı sıra onun üç ayrı özelliği, fonksiyonu, vazifesi, görevi vardır. Bunlardan birincisi zaten kuruluş maksadına da uygun olarak ibadethane olma özelliği yani insanların yüce bildikleri Allah ü Teala ile irtibat kurabildikleri kurdukları bir mekan. Bu mekân korunmuş bir mekân, temiz bir mekân, düzenli tertipli bir mekân ve hatta İslam camileri ve ibadethaneleri için bir müze değerinde bir mekân olmak gibi bir özellik taşıyor. Bizim camilerimiz yaşayan birer müzedir. Buna herkesin böyle bakması lazımdır. Dolayısıyla cami bir ibadethane olmakla birlikte böyle rafine bir anlayışın ortaya koyduğu ve bu Osmanlılarda teşekkül etmiştir. Yani bizim ecdadımız da böyle bir yüksek kanat merkezi halinde idi. Kadınları camide çok tecrit edecek bir mimari asla olmamalıdır. Kent ve İbadethanelerin konuşulduğu oturumda önemli ilahiyatçılardan Prof. Dr. Vecdi Akyüz kent ve camilerin iç içe geçtikleri bir dönemde cami kültürünün ve mimarisinin günümüz koşullarında değişen yüzünden bahsetti. Sn. Vecdi Akyüz ün konuşmasından bazı kesitler şöyle: Günümüzde özellikle camilere değindiğimizde, gerçi sadece camileri değil diğer mabetleri de bunun içine katmamız lazım. İmar planlarında ibadethanelerin yerleri çok önemli. Zaten kanun gereği belli aralıklarla camilerin ayrılması zorunlu. Ama genellikle belediyeler sadece bu kadarla yetiniyorlar. Belediyelerin işlevleri aslında camileri sadece imar yerini sağlamak ile sınırlı kalmamalı. İbadethanelerin o çevreyle biraz daha uyumlu olması sağlanmalıdır. Camilerimiz biraz daha hayatla iç içe olması gerekir. Özellikle protestan-selefi-modernizm birleşimiyle yapılan postmodern veya Vehabi stili camiler çok yaygınlaştı. Türkiye de de hayli var ama Arnavutluk a gittiğimde oldukça şaşırdım. Yani ne camiye benziyor ne binaya. Tıpkı Suudi Arabistan da ki yapılan ne olduğu belli olmayan ilginç stilli camiler yapmışlar. Bugün Türkiye de de buna benzer şeyler yapılıyor. Hâlbuki hiçbir şey bilmiyorsan bari taklit et derler. Bu zihniyet zararlı bir zihniyettir. Camilerin kimlikleri, kişilikleri kayboldu. Bu arada önemli bir konu daha var ki kadınları camide çok tecrit edecek bir mimari asla olmamalıdır. Özellikle yeni yapılan camiler için söylüyorum. Camiler her fikre ve her kesime açık olmalıdır.

5 İbadethanelerin kentle ve insanla nasıl bir etkileşim içinde olması gerektiğine değinen İlahiyatçı Fikret Öztürk sözlerine şunları ekledi: Bugün geçmişteki gibi camiler yapılamamasının maneviyatla alakası yok. Biz modernizmle birlikte geçmiş tarihimizden utandık. Biz batı hayranlığına duyduğumuzu Osmanlı, Selçuklu tarihine duymadık. İslami tanımak için önce geçmişimizi tanımamız, onunla barışmamız lazım. Camiler her fikre her kesime açık olmalıdır. İnsanların kucaklandığı bir ortam yaratılmalıdır. Cumhuriyetle birlikte gecekondu camiciligi başlamıştır. Diyanet bu konuda düzenlemeye gitmelidir. Camiler fonksiyonlarını yerine getiremediğinde toplumda cemaatleşme ve cemiyetlesme ortaya çıkmaya başladı. Devlet herkesin ibadet özgürlüğünü sağlamak zorundadır. Avrupa'da ki Diyanet in fonksiyonları Türkiye dekinden daha fazla isliyor. Camiler sadece ibadet yeri değildir. Toplumun sosyalleşme ihtiyacını giderdiği yerler olmalıdır. Eğer bir camide bir aç gelip karnını doyuramıyorsa, otel parası olmayan kalacak yeri olmayan cami de kalamıyorsa, kütüphanesinde her türlü düşünce ve ideolojiye sahip insanın gelip oturup çayını, kahvesini içip araştırma yapamıyorsa bu cami gençliğe hitap etmiyor demektir. Bu cami insanlığa hitap etmez. Ondan sonra gençler camiye neden gelmiyor diye sorulmasın? Her semtte Osmanlı mimarisine uygun bir cami olsun ve insanlar bir araya gelsin. Kent ve ibadethaneler ve insanın birbirinden kıymetli ve deneyimli ilahiyatçılarıyla konuşulduğu ve tartışıldığı Kentin İzleri ikinci haftasını konuklara takdim edilen teşekkür plaketlerinin sunulmasından sonra sona erdi.