Küresel Kriz sonrasında Türkiye Ekonomisinde Đktisat Politikaları

Transkript

1 Küresel Kriz sonrasında Türkiye Ekonomisinde Đktisat Politikaları Bir ihracatçı perspektifi ile uluslar arası piyasalardaki gelişmeleri ve Türkiye de uygulanması gerektiğini düşündüğümüz politikaları sizlerle paylaşmak istiyorum. Dünya ekonomileri büyük ölçekte bir kriz yaşadı. Yaşanan bu kriz tüm dünya ticaretini olumsuz yönde etkiledi. Krizin bitişiyle dünya hızlı bir toparlanma süreci içerisine girdi yılında tüm dünyanın yüzde 0,6 oranında küçüldüğünü görüyoruz. Ancak dünya ekonomilerinin 2010 büyümesinin yüzde 4,2, 2011 büyümesinin ise yüzde 4,3 olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Gelişen ülkeler hızlı bir şekilde büyümeye devam ediyorlar yılında krize rağmen gelişen ülkeler yüzde 2,4 büyüdü. Bu büyüme oranının 2010 yılında yüzde 6,3'e, 2011 yılında yüzde 6,5'a yükselmesi bekleniyor. Gelişmiş ülkeler ise gelişen ülkelere nazaran daha yavaş bir tempoda büyüyorlar yılında gelişmiş ülkeler yüzde 3,2 küçülmüştü. Hatta ihracatının çoğunu gelişmiş ülkelere yapan Türkiye de, bu küçülmeden nasibini almıştı yılında gelişmiş ülkelerin yüzde 2,3, 2011 yılında ise yüzde 2,4 büyümesi bekleniyor. Ülke bazında bakıldığında ise Çin ve Hindistan'ın büyüme beklentileri oldukça yüksek. Çin'in 2010 yılında yüzde 10, 2011 yılında ise yüzde 9,0 büyümesi bekleniyor. Hindistan'ının beklenen 2010 büyümesi yüzde 8,8, 2011 büyümesi ise yüzde 8,4. 1

2 Türkiye geçen sene yüzde 4,7 küçülmüştü yılı beklentisi yüzde 5,2, 2011 beklentisi ise yüzde 3,4. Bize göre çok yeterli bir büyüme oranı değil. Bizim daha yüksek bir potansiyelimiz olduğunu düşünüyoruz. Biz de niye Çin gibi Hindistan gibi her sene yüzde 8, yüzde 10 büyümeyelim? Bunu ciddi bir şekilde düşünmemiz gerekiyor. Krizden çıkış sürecinde emtia fiyatlarında yükseliş gözleniyor. Her türlü emtianın fiyatı yükseliyor. En son altının onsu 1250 dolar seviyesine kadar yükselmişti. Yine petrol fiyatlarının 87 dolara kadar çıktığını görüyoruz. Gerçi Yunanistan ile ilgili endişeler sonrası petrolün fiyatı 75 dolara kadar çekildi ama yine de yüksek seviyeler. Krizin en kötü zamanlarında 30 dolara kadar inmişti petrol. Emtia ve petroldeki bu fiyatlar tüm dünyada enflasyon beklentilerini de arttırıyor. Türkiye'de de enflasyonda bir kıpırdanma var. Enflasyonda çift haneli rakamlar görüldü. Bu rakamlar, faizlerin düşük seviyelerde tutulması üzerinde baskı oluşturacaktır. Bu durum tüm dünya ekonomilerinde yaşanan bir gerçeklik. Tüm dünyada enflasyon beklentilerinin yükselmesi, merkez bankalarına baskı yapıyor. Tüm merkez bankaları kriz sırasında faizleri indirdi. Şimdi enflasyon tehlikesi ile baş edebilmek amacıyla tekrar yükseltmek için tetikte bekliyorlar. Đşte bu yüzden enflasyon fiyatlarını yakından takip etmek durumundayız. Faizlerin yükselmesi bize ne getirir? Bunu iyi analiz etmek gerekiyor. Çünkü bazı ülkelerin kamu borçları oldukça yüksek. Yunanistan bizim için önemli örnek. Fakat Yunanistan gibi kamu borcu yüksek başka ülkeler daha var. Örneğin Đtalya'nın kamu borcunun milli gelire oranı yüzde 130, Portekiz'in yüzde 97, Đspanya'nın 74. Đngiltere'nin oranı ise yüzde 94. Eğer merkez bankaları faizleri arttırmaya başlarlarsa bazı ülkelerin borç döndürme yetenekleri piyasalarca sorgulanmaya başlayabilir. Şimdilik 2

3 Yunanistan krizi atlatıldı gibi gözüküyor. Ama bir sonraki dalganın hangi ülkeyi vuracağını kimse bilemez. Diğer taraftan tüm dünyada kredi hacimlerinin henüz canlanmadığını görüyoruz. Her ne kadar Türkiye'nin finansal sistemi sağlam dursa, tüm dünyanın finansal sistemi bu krizden hasarlı çıktı. Henüz yaralarını sarabilmiş değiller. O yüzden kredi hacminin genişlemesine imkan vermiyorlar. Yeni kredi açmada isteksiz davranıyorlar. Bunu da son yılların en düşük faiz oranları geçerliyken yapıyorlar. Faizler yükselmeye başladığında kredi genişlemesinin önüne başka bir engel olarak çıkacak. Önümüzdeki dönemdeki en önemli risklerden birisi bizce bu. Dünya ticareti genişliyor, ihracatımız da çok hızlı bir şekilde toparlanıyor yılında dünya ticareti yüzde 23 gerileyerek 12,1 trilyon dolara indi yılında ise dünya ticaretinin yüzde 9,5 yükselerek 13,3 trilyon dolara yükselmesi bekleniyor. Türkiye'nin diğer ülkelere nazaran dünyada pazar koşullarına daha hızlı tepki veriyor. Bu oldukça önemli. Yeni dönemde gelişmiş ülkeler hızlı bir şekilde toparlanma sürecine girdi. Biz de bundan olumlu etkileniyoruz. Türkiye olarak 2010'nun ilk 4 ayı için olumlu bir tablo yakaladığımızı söyleyebiliriz. Ancak biraz daha geniş ölçekten düşünmek zorundayız. Biz ihracatçılar olarak kısa vadeli gelişmeleri elbette takip ediyoruz. Ancak uzun vadeli bir perspektif olmadan, ihracat sürecinin yönetilmesi zor. Avrupa'da yaşanan son gelişmeler bu açıdan önemli. Yunanistan'ın içerisine düştüğü durum son derece ibret verici. Yaşadığımız son kriz bize üretmeden tüketen ekonomilerin ne gibi durumlar içine düşebileceğini bir kere daha net bir şekilde gösterdi. 3

4 Yunanistan ekonomisinin büyüklüğü 2009 tahminlerin göre 330 milyar dolar. Ama Yunanistan'ın 2009 ihracatı 21 milyar dolar, ithalatı ise 64 milyar dolar. Đşte görüyoruz, üretimi ve ihracatı dışlayarak, sağlam bir ekonomik temele ulaşmak çok zor. Bizim bu noktada çok kapsamlı dersler almamız gerekiyor. Merkez Bankası yıllardır ülkemize yüksek faizi empoze etti. Bu yüzden ihracatımızı karsız, yatırımsız ve istihdamsız büyütmek zorunda kaldık. Ancak Merkez Bankası'nın son dönemde uyguladığı politikalar, ihracatçılarımızı ve sanayicilerimizi son derece mutlu ediyor. Merkez Bankası'nın son çeyreğe kadar faiz artırımı yapmayacağını açıklaması da ihracatçıya ve sanayiciye verilmiş büyük bir destektir. Düşük faizler ekonomimiz için çok olumlu olacak. Düşen faizler yatırım ortamını olumlu yönde etkileyecek. Faizlerin düşmesi ile ortaya çıkan kaynağı yönlendirmemiz gereken yer belli. Bu kaynağı orta ve uzun vadede sanayiyi ve ihracatı destekleyen politikalara kanalize etmemiz gerekiyor. Artık üç maddelik tek gündemimiz var: Üretmek, Đhraç etmek ve Đstihdamı arttırmak. Artık buna odaklanacağız. Merkez Bankası da kurlarda istikrarın yakalanması için daha aktif davranmalı. Şu unutmamalı ki biz ihracatçılar olarak, kurların yükselmesini değil kurlarda istikrar yaşanmasını istiyoruz. Bu açıdan baktığımız zaman Merkez Bankası'nın uygulaması gereken bazı politikalar olduğunu düşünüyoruz: Bu amaçla likidite geri çekilirken TL ile birlikte döviz likiditesi de daraltılmalı. Likidite geri çekilirken döviz rezervi hedefi ilan edilmeli ve rezerv arttırılmalı. 4

5 Likidite daralırken döviz bozdurma başlayabilir, aynı anda döviz alım ihaleleri güçlendirilmeli. Bankaların döviz munzam karşılık oranları daha önceki seviyelere gelecek şekilde artmalı. Bankalara sağlanan döviz depo olanakları kademeli olarak azaltılmalı. Faiz artırım sürecinde sermaye girişleri ve Türk Lirası'nın değerlenme riskine karşı ilave giren döviz likiditesi Hazine ve merkez Bankası tarafından emilmeli. Döviz kurunda rekabetçi olabilmemiz başta Merkez Bankası olmak üzere tüm kurumlarımızın rekabetçi kuru ana politika olarak kabul etmelerine bağlı. Çin tüm dünyanın çağrılarına kulak tıkayarak parasının değerini, ihracatına en fazla katkı yapacak şekilde belirliyor. Bizim bundan ders almamız gerektiğini düşünüyoruz. Evet, döviz kuru rekabetçiliğin en önemli şartı değil. Bunun farkındayız. Ama kimse de rekabetçi döviz kurunun ihracat üzerindeki etkisini yadsıyamaz. Şimdi dünya değişirken bizim kendimizi yeni koşullara adapte etmemiz gerekiyor. Đlk olarak üretime ve ihracata daha fazla önem vermemiz gerekiyor. Yeni istihdam alanları oluşturmak için başka şansımız yok. Kısa vadeli değil uzun vadeli politikalara ihtiyacımız var. Biz ihracata uzun vadeli bakıyoruz. Bizim için ihracat kısa bir 100 metre koşusu değil. Bir maraton. Kısa vadede stoklarımızı boşaltabileceğimiz hızlı bir satış alanı değil ihracat. Đhracat bizim için uzun vadeli stratejilere dayanan, ekonominin motoru olan bir kavram. Buradan yola çıkarak TĐM olarak, DTM işbirliği ile 1 yılı aşkın bir süredir 2023 Stratejisi çalışmalarını sürdürüyoruz.. Bu doğrultuda 2023 yılında ihracatımızı 500 milyar dolar çıkartmak için bir strateji oluşturuyoruz. Hedefimiz Türkiye için ihracata dönük üretim stratejisi oluşturmak. Bu strateji düşük teknolojili sektörlerde katma değeri yüksek ürünlere geçişin sağlanmasını, orta düşük teknolojili sektörlerde üretimin artırılması ve 5

6 daha yüksek katma değerli ürünlere geçişin gerçekleştirilmesini, orta yüksek teknolojili sektörlerde üretim artışına ulaşılmasını ve yüksek teknolojili sektörlerde de yeni yatırımlar gerçekleştirilmesini hedefliyor. Bu strateji ile birlikte mevcut pazarlarımızdaki pazar payımızı büyüteceğiz. Diğer taraftan da alternatif pazarlarımızı genişleteceğiz. Çevre ve komşu ülkelere daha fazla ihracat yapacağız. Bu stratejiyi hayata geçirirken şu gerçeğinde farkındayız: Kriz sonrası dönemde Türkiye ekonomisi kendisi rekabetçilik etrafında şekillendirecek. Rekabet gücümüzü arttırmadığımız takdirde dünyada var olma şansımız çok fazla yok. ARGE ve innovasyon bizim en büyük silahımız olacak. Buraya daha fazla yatırım yapacağız. ARGE'yi teşvik edeceğiz. Markalaşmanın arkasında duracağız. Tasarımı tüm üretim süreçlerimizin en başına yerleştireceğiz. Đhracatı önceleyen bir program oluşturmamız gerekiyor. Đhracatın önündeki engelleri kaldırmamız gerekiyor. Maliyet kalemleri noktasında oldukça sıkıntılıyız. Tüm dünyada rakiplerimize göre oldukça dezavantajlıyız. Bu konuda adımlar atılmasını bekliyoruz. enerji maliyetleri, istihdam maliyetleri bunlar üzerinde durmamız gereken önemli konular. bunları aşamadan rekabetçiliğimizi arttırmamız zor. Bunu da ancak ihracatı uzun vadeli perspektifine koyan bir program ile başarabiliriz. Türkiye'nin önemi her geçen sene daha artıyor. Krizden not artırımı ile çıktık. Bu kolay başarılabilecek bir olay değil. Türkiye bu performansına ihracata borçlu. Nasıl ihracat 2001 krizinin ardından Türkiye'nin çıkış yolu olduysa, yine öyle olmaya devam edecek. Đhracata inanalım. Đhracat güvenelim. Đhracat sayesinde büyüyeceğiz, yeni istihdam alanları oluşturacağız. 6

7 Sözlerime burada son verirken böyle bir organizasyonu düzenlediği için Đstanbul Đktisatçılar Derneği'ne teşekkürü bir borç biliyorum. Bülent Aymen 7