Excavation Ç AN A KKA LE. Kazı Rehberi. Apollon Smintheus

Transkript

1 Excavation W o r k s o f Ç AN A KKA LE Kazı Rehberi Apollon Smintheus 1

2 APOLLON SMİNTHEUS KUTSAL ALANI ve KAZILARI THE SANCTUARY OF APOLLO SMINTHEUS and EXCAVATIONS G ü l p ı n a r beldesinde yer alan Smintheion da (Apollon Smintheus Kutsal Alanı), Prof. Dr. Coşkun Özgünel in başkanlığında 1980 yılından bu yana arkeolojik kazı ve restorasyon çalışmaları yürütülmektedir. Smintheion da M.Ö. 2. yüzyılda inşa edilmiş olan görkemli Apollon Smintheus Tapınağının kalıntıları, Troas bölgesinin en eski yerleşmesi olan Prehistorik Gülpınar (M.Ö. 5000) Yerleşmesi ve ilk kez arkeolojik bir alanın bütünlüğü içinde yer alan Smintheion Kazı Müzesi bulunmaktadır. Excavation and restoration works have been conducted in Smintheion (The Sanctuary of Apollo Smintheus), which is located in the village of Gülpınar, under the direction of Prof. Dr. Coşkun Özgünel since Smintheon is best known with the remarkable Temple of Apollo Smintheus built in the 2nd BC. The prehistoric settlement dating around 5000 BC located beneath the Graeco-Remains of the sanctuary represents one of the earliest settlement so far identified in the region of the Troad. The Excavation Museum of Smintheion houses illustrious sculptural finds from the temple. Smintheion un en önemli özelliği Homeros un Troia Savaşlarını anlattığı İliada destanının ilk dizelerinde geçmesidir. M.Ö. 8. yüzyıl sonlarında yaşayan İzmirli ozan Homeros, Khryse adlı bir kentte rahibinin adı Khryses olan Apollon Smintheus tapınağının varlığından bahsetmektedir. Apollon Smintheus ( Farelerin Efendisi ) efsanevi Troia Savaşlarının başlangıcında önemli bir rol oynayan bir tanrıdır. İliada Destanına göre savaş Khryse kentinin rahibi Khryses in kızı olan Khryseis in, tapınağı yağmalayan Akhalar ın lideri Kral Agamemnon tarafından esir alınması ile başlar. Kral Agamemnon esir aldığı Khryseis i babası rahip Khryses e vermeyi reddedince Khryses, rahipliğini yaptığı Apollon Smintheus a yalvarır. Apollon Smintheus da rahibin dileğini yerine getirip, Akha ordusu üzerine korkunç bir veba salgını gönderir. Bu mitolojik olay hem Troia Savaşları hem de İliada Destanı nın önemli anlarından biri olarak kabul edilir. The most significant aspect of Smintheion stems from the fact that it is depicted in the first lines of the epic of Iliad, in which Homer narrates the Trojan Wars. The poet Homer from Smyrna, who lived in the late 8th century BC, refers to the existence of the Temple of Apollo Smintheus, whose priest was called Khryses in the town of Khryse. Apollo Smintheus ( The Lord of the Mice ) is a god who had an important impact in the beginning of the legendary Battles of Troia. According to the Iliad, the battle starts when Khryseis, the daughter Khryses who is the priest of Khryse Town, was captured by King Agamemnon, the leader of Achaeans who plunder the temple. When Agamemnon refuses to return Khryseis to her father Priest Khryses, Khryses prays to Apollo Smintheus for whom he serves. Apollo Smintheus accepts the Priest s prayers and sends a terrible black plague over the army of Achaeans. This mythological event is considered among the important moments of the Trojan Wars as well as the Iliad. 2 Smintheion Kutsal Alanı nın ilk keşfi 18. yüzyılda olur yıllarında Jean Baptiste Lechevalier tarafından ilk kez gerçekleştirilen modern arkeolojik araştırmalar, Apollon Smintheus Kutsal Alanın varlığını ortaya koyar yılı sonbaharında yöreye harita çalışması için gelen İngiliz Amiral R. N. Spratt, Gülpınar da (eski adıyla Külahlı) rastladığı kalıntıların tanrı Apollon a ait, İon düzeninde yapılmış bir tapınak olduğunu bilim ve arkeoloji dünyasına duyurur. Spratt tan sonra R. P. Pullan 1866 yılı sonbaharında Gülpınar da kazılar yapar ve bilimsel bulgularla, arkeoloji dünyasına bir kez daha duyurur. 100 yıl sonra 1966 yılında tapınak H. Weber tarafından tekrar arkeoloji dünyasına anımsatılır li yıllarında başında Çanakkale Arkeoloji Müzesi tarafından tapınak ve çevresinde sondaj niteliğinde kazılar gerçekleştirilir. The Sanctuary of Apollo Smintheus was first discovered in the 18th century. The first modern archaeological excavations which were conducted by Jean Baptiste Lechevalier in revealed the existence of the temple of Apollo Smintheus. British Admiral R. N. Spratt came to the region in order to perform map works in the fall of Then, he declared to the archaeology world that the finds, he encountered in the village of Gülpınar (formerly Külahlı) an Ionic temple honouring the god Apollo. After Spratt, R. P. Pullan conducted excavations in the site in the fall of 1886 and he declared it to the archaeology world once again with new finds. After an interval of 100 years, the temple was evoked to the archaeologists by H. Weber in In the early 1970s, Çanakkale Archaeology Museum conducted excavations with the aim of exploration in and around the temple. Smintheion (Apollon Smintheus Kutsal Alanı) planı Settlement plans of The Sanctuary of Apollo Smintheus 3

3 İliada daki olayların gelişimi ile Smintheion plastik yapıtlarının konuları arasında bir bütünlük ve bir planlama söz konusudur. Olay kabartmalı sütun tamburlarında (columna caelatae) başlar ve frizlerde devam eder. Buna karşın yine de eldeki buluntular ile İliada Destanının 24. bölümüne ulaşılır. Tanrı Apollon a adanan bir tapınakta İliada kurgusunu başarı ile uygulayan mimar ve yontu sanatçıları, Anadolu lu tanrıyı onurlandırmışlar, onu ailesi ile birlikte bir kabartmalı sütun tamburunda betimleyerek, şükranlarını sunmuşlardır. There is integrity and planning between the progress of events in the Iliad and the visual works of Smintheion. The event starts on the column drums with relief decorations (Columna caelatae) and continue on the friezes. Nonetheless, the finds refer us to the 24th chapter of the Iliad. The architects and sculpture artists applied the fiction of the Iliad in a temple dedicated to Apollo and they honoured Anatolia with a god. They expressed their gratitude by depicting him with his family on a column drums with relief decoration. Tapınağın sütun tamburlarında, Apollon, Zeus, Leto, Artemis ve Musalar, Rahip Khryses in Agamemnon dan kızı Khryseis i istemesi, Apollon un Akha donanması üzerine veba salgınını yollaması, Odysseus un Khryseis i getirmesi, Thetis in Zeus a yakarışı ve Priamos un Hektor un cesedini almak için Akhilleus un çadırına gelmesi gibi konular betimlenmiştir. Tapınağın üst mimari yapısında ise, Akhalar ile Troialılar arasında geçen Troia Savaşlarını anlatan mitolojik sahnelerin işlendiği friz bloklarında Homeros un İliada Destanı nda anlattığı can alıcı konular adeta bir resimli roman gibi işlenmişlerdir. Apollon Smintheus Tapınağı plastik yapıtlarının, Troas topraklarında yaşamış gelişkin bir sanat anlayışının varlığını ortaya koyduğu rahatlıkla söylenebilir. Some of the events depicted on the column drums of the temple are: Apollon, Zeus, Leto, Artemis and Muses, Priest Khryses demanding his daughter Khryseis from Agamemnon, Apollo sending plague over the fleet of Achaeans, Odysseus bringing Khryseis back, the prayer of Thetis to Zeus and Priamus going to the tent of Akhilleus to take the body of Hektor. On the upper architectural structure of the temple, the crucial points in the Iliad of Homer are depicted in the frieze blocks which depict the mythological scenes of the Trojan Wars. It can be said that the visual works of the Temple of Apollo Smintheus reveals that an advanced sense of art existed in the land of Troad. 4 Smintheion (Gülpınar) a artan ilginin bir diğer nedeni ise 1993 yılında tapınak alanı yakınındaki eski bir yağ işliğinin onarılması ile elde edilen mekânın, bir Smintheion Kazı Müzesi haline dönüştürülmüş olmasıdır yılına kadar sadece kazı mevsimlerinde ziyaretçilere açık olan Smintheion Kazı Müzesi nin yıl boyu ziyaretçilere açık olması için gerekli çalışmalar hızla sürdürülmektedir. Another reason for the growing interest in Smintheion (Gülpınar) is that an ancient oil workshop which was discovered around the excavation site was restored and became The Excavation Museum of Smintheion. The museum was open to visits only during the excavation seasons but efforts to open the Excavation Museum of Smintheion to yearlong visits have been going on. 5

4 Roma Dönemi Hamamı The Roman Bath Bu hamamın plan oturtma şekli, antik çağın ünlü mimarı Vitruvius un Hamamlar için ilk olarak, mümkün olan en sıcak konum seçilmeli yani, kuzey ve kuzeydoğu yönleri dışında bir yön seçilmelidir... kuralına uymamaktadır. Smintheion hamamında arazinin durumu göz önüne alınarak planlama yapılmıştır. Ana mekânlar birbirine bitişik ve paralel dört odadan oluşmaktadır Bu düzenlemesiyle kutsal alanın en üst noktasında yer alan kaynak suyu ve su depoları, suyun kullanımını ve suyla ilgili yapıları gerekli kılmaktadır. The famous architect of the ancient world, Vitruvius says, First of all, the best position should be decided for the baths; that s to say, a direction except for north and northeast should be selected. However, this bath does not comply with his rule in terms of its position planning. The conditions of the land were taken into consideration in the position planning of Smintheion Bath. The main parts hold four adjacent and parallel rooms. With this arrangement, spring water and water storages on the top of the sacred area require the usage of water and buildings for water. Bu plan dizilişi hem mimari anlamda hem de yıkanma aşaması olan ve ılıktan sıcak mekânlara doğru ilerleyen bir sıra takip eder. Anadolu ve Anadolu dışındaki örnekler incelendiğinde benzerini bulmak zordur. Yapılardaki klasik plan okuma sistemi Smintheion örneğinde sıcak mekândan soğuk mekânlara doğru bir anlatım düzeni tercih edilmiştir. Bu bağlamda caldarium (sıcaklık), tepidarium (ılıklık), soğuksu havuzu da içeren frigidarium (soğukluk) ve tanımlama amaçlı bir kısmı açılan apodyterium (soyunmalık/elbise değiştirme mekânı) olmak üzere dört ana mekân tanımlanmıştır. 6 This planning order follows an order from the warm areas to hot areas in terms of bathing process and architecture. It is a unique design and it is difficult to find a similar design inside and outside Anatolia. As for the classical plan reading system in the structures, an order from hot areas to cold areas is preferred in the example of Smintheion. In this context, four main areas were determined: caldarium (hot section), tepidarium (warm section), frigidarium (cold section) which also holds the cold pool and apodyterium (locker/ changing room). Smintheion dan Önce: Prehistorik Yerleşim Before Smintheon: Prehistoric Settlement Apollon Smintheus Kutsal Alanı nda (Smintheion) sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları sırasında M.Ö civarına tarihlenen bir prehistorik yerleşime ait kalıntılar tespit edilmiştir. Batı Anadolu kültür tarihinin en az bilinen dönemlerinden biri olan Orta Kalkolitik Dönem aynı zamanda birçok Ege adasının ilk kez yerleşilmeye başlandığı ve Batı Anadolu ve Ege dünyasında kültürel etkileşimlerin ve ticaretin artmaya başladığı bir dönemi temsil etmektedir. Some remains of the prehistoric settlement which is dated back to 5000 BC were traced during the excavations in the Sanctuary of Apollon Smintheus (Smintheion). The Middle Chalcolithic Period, which is one of the most obscure periods in the history of Western Anatolia, represents a period when the first settlements in the Aegean island began and when the cultural interactions and trade began to increase in Anatolian and Aegean lands. Prehistorik yerleşimde sürdürülen arkeolojik kazılar çalışmaları sırasında veya kazılan alan esas alındığında prehistorik Smintheion yerleşiminin tek bir kültür katmanı ile temsil edildiği ortaya konulmuştur. Fakat bazı alanlarda bu tek kültür katmanının iki mimari evreye sahip olduğu belgelenmiştir. Kazılar sırasında ele geçen veriler, burada yaşamış prehistorik toplumun tarım, hayvan besiciliği, avcılık, balıkçılık ve midye-istiridye toplayıcılığı gibi farklı ekonomik faaliyetlerle geçimlerini desteklediklerine yöneliktir. During the excavations on the prehistoric site or when the excavated site is taken into consideration, it is revealed that the prehistoric Smintheion settlement was represented through a single cultural layer. However, it was certificated that this single cultural layer had two architectural phases in some areas. The finds of the excavations indicate that the prehistoric community of the site supported their subsistence with various economical activities, such as, agriculture, stockbreeding, hunting, fishing and exploitation of marine resources. 7

5 Smintheion u komşu Aleksandreia Troas kentine bağlayan taş döşemeli Roma Çağı yolunun bugüne kadar kazılan kısmı. So far excavated section of the stone pavement road from The Roman Period, connected Smintheon to the neighbouring city Alexandreia Troas. Genel olarak el yapımı çok iyi perdahlı grimsi-siyah veya grimsi-kahverengi seramik geleneğinin belirgin olduğu prehistorik yerleşimde özellikle perdah bezemeli, kazıma bezemeli ve boya bezemeli örnekler dikkat çekmektedir. Seramikler arasında boynuz kulplu çanak ve çömlekler, dört ayaklı kâseler, pencere ayaklı kâseler, minyatür çömlekler, yüksek kulplu çanaklar ve derin çanaklar sayısal anlamda çoğunluktadır. The tradition of fine-burnished handmade greyish black and brown pottery was common in the prehistoric settlement. Especially the samples which were decorated by burnishing, incision and painting characterize the period. The most abundant examples include pottery with horn handles, four footed bowls, wide footed bowls, miniature pots, lofty handle pots and hollow pots. Pişmiş topraktan yapılmış nesneler arasında ele geçen insan biçimli heykelcikler oldukça dikkat çekicidir. Şu ana kadar yapılan kazılarda 20 adet pişmiş toprak insan başı biçimli heykelcik parçası ele geçmiştir. 8 The figurines which were found among the clay objects are quite remarkable. In the excavations up to now, 20 clay figurines in the shape of human head have been revealed.