Bu S. Somuncu Baba. Ömer Rýzaî Efendi ve Ýzzet Paþa (Vezir) Tekkesi. Güllerin en güzelinin açtýðý gülþen; MEDÝNE. Ýstiklal Marþýnýn Dil Yapýsý

Transkript

1

2 7 Bu S Ömer Rýzaî Efendi ve Ýzzet Paþa (Vezir) Tekkesi Dr. Hür Mahmut YÜCER Somuncu Baba KÜLTÜR-EDEBÝYAT ve ARAÞTIRMA DERGÝSÝ Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfý nýn Yayýn Organýdýr Ýki Ayda Bir Yayýnlanýr ISSN: YIL:11 SAYI:50 MAYIS - HAZÝRAN 2004 ES-SEYYÝD OSMAN HULÛSÝ EFENDÝ VAKFI ADINA ÝMTÝYAZ SAHÝBÝ A.Þemsettin ATEÞ GENEL YAYIN YÖNETMENÝ Ýsmail PALAKOÐLU YAZI ÝÞLERÝNDEN MESUL MÜDÜR Ahmet DEMÝR Ýsmail PALAKOÐLU 11 Güllerin en güzelinin açtýðý gülþen; MEDÝNE REKLAM ve HALKLA ÝLÝÞKÝLER Ahmet KARACA - Murat HARMANBAÞI Þükrü ÞAHÝN - Ali KARABACAK Ýbrahim GÖKMEÞE KAPAK Somuncu Baba (Þeyh Hamid-i Veli) Türbesi Resim: Dr. Yusuf ERKÝÞÝ TEKNÝK YAPIM AJANS SB / Darende Tel: YAZIÞMA ADRESÝ Zaviye Mah. Hacý Hulûsi Efendi Cad. No: Darende / MALATYA Tel:(422) Fax:(422) http// 18 M. Halistin KUKUL Ýstiklal Marþýnýn Dil Yapýsý BASIM-YAYIM-DAÐITIM-PAZARLAMA VÝSAN Ýktisadi Ýþletmesi DAÐITIM DPP RENK AYRIM - FÝLM ÇIKIÞ Bizim Repro (312) BASKI Poyraz Ofset (312) Dergide Yayýnlanan Yazýlardan Yazarlarý Mesuldür Kaynak Gösterilerek Ýktibas Edilebilir. ADANA (322) AMASYA (358) ANKARA (542) BURSA (224) ÇAYCUMA (372) G.ANTEP (342) GÖLCÜK (262) ÝSTANBUL (216) TEMSÝLCÝLÝKLER ÝZMÝR (535) ÝSKENDERUN (326) KAYSERÝ (352) K.MARAÞ (344) ELBÝSTAN (532) KARABÜK (370) KARAMAN (338) KONYA (332) MALATYA (536) MERSÝN (324) OSMANÝYE (322) SAKARYA (264) SAMSUN (362) SÝVAS (346) TOKAT (356) TURHAL (356)

3 ayýda 50 Musa TEKTAÞ 32 Bir kitap tenkidi Âb-ý Hayat Çeþmesinden Bir Yudum 42 Kendi Dilinden Zaman Mustafa ALÝBEYOÐLU 63 Sýdýka SARI 36 Aydýn TALAY Resul KESENCELÝ Prof.Dr. Ali Fuat Baþgil Yemek Tarifi: Hurma Kavurmasý 54 Editörden... 4 Baþyazý / A.Þemsettin ATEÞ... 5 Hutbe / Güzel Ahlâkla Çalýþmak... 6 Araþtýrma / Dr. Hür Mahmut YÜCER Ömer Rýzâ-i Darendevî... 7 Ziyaret / Ýsmail PALAKOÐLU Gülþenin en güzel gülünün açtýðý þehir MEDÝNE.. 11 Araþtýrma / Dr. Ali ÖZTÜRK Osman Hulûsî Dârendevî'nin Þiirlerinde Tarihî ve Efsanevî Þahýslar Edebiyat / M. Halistin KUKUL Ýstiklâl Marþýnýn Dil Yapýsý Þiir / Ahmet Tevfi Ozan Sýrlar Çiçeði Tasavvuf / Sadýk YALSIZUÇANLAR Yokluk Evi Tarih / Resul KESENCELÝ Þeyh Edebâli'nin Osman Beye Manevi Tesiri Altýn Silsile / Necmettin SARIOÐLU Gulam Ali Abdullah-i Dehlevî (K.S.) Araþtýrma / Yard.Doç.Dr. Cemil GÜLSEREN Süleyman Penahinin Nasihatnâmesi Hayat / Ali AKÇAY Bir Gönül Hastalýðý BENCÝLLÝK Edebiyat / Musa TEKTAÞ Âb-ý Hayat Çeþmesinden Bir Yudum Ýnceleme / Resul KESENCELÝ Bir eserin tenkidi Kitap / Ramazan DURANOÐLU Edep ve Teslimiyetin Romaný Deneme / Mustafa ALÝBEYOÐLU Kendi dilinden zaman Din ve Hayat / Ýbrahim ÞAHÝN Ruhlar Alemindeki Sözümüz Örnek Hayat / Muhammed HALICI Sahabe-i Kiram'ýn Ýlme Verdiði Önem Araþtýrma / Yrd.Doç.Dr. Zülfikâr GÜNGÖR Hulûsi-i Darendevî Dîvân'ýnda Hz. Muhammed Deneme / Ayþe KARA Bülbülün Aþk Hikayesi Eðitim / Mustafa AY Aile Meclisi Þiir / Abdurrahim KARAKOÇ Yaðmur Yaðar Gibi Ýnceleme / Aydýn TALAY Prof. Dr. Ali Fuat BAÞGÝL Hikâye / Raziye SAÐLAM Harun, uyuþturucu ve tüm gençlik Hanýmlara Özel / Nuran ÖZDEN Güzel huylu bir eþ Þiir / Rýfat ARAZ Var Tomurcuklar / Kevser BÂKÝ Okul Öncesi Eðitim Neden Önemli Yemek Tarifi / Sýdýka SARI -Hurma Kavurmasý Bulmaca... 63

4 Editörden Somuncu Baba 4 Mayýs-Haziran 2004 Haziran Takvimi... Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi, 14 Haziran 1990 yýlýnda Hakk'a yürüdü. Onun inþâ ettiði gönüller, býraktýðý eserler, her geçen gün, her geçen yýl çoðalarak ve büyüyerek devam etmekte. Osman Hulûsi Efendi ve ecdadý Somuncu Baba'yý anmak için 1991 yýlýndan itibaren her Haziran ayýnda Sempozyumlar, Kültür Etkinlikleri, çeþitli hizmetler ve deðiþik sosyo-kültürel faaliyetler yapýlmaktadýr. Onun içindir ki, vakýf olarak bizim hizmet takvimimiz Haziran aylarýnda daha da yoðunlaþýr yýlýnýn Haziran ayýnda ilk sayýsý yayýnlanan Somuncu Baba, Kültür, Edebiyat ve Araþtýrma Dergisi 2004 yýlýnýn Haziran ayýnda onbirinci yayýn yýlýna girerken ellinci sayýsý ile sizlerle buluþmanýn mutluluðunu yaþamaktadýr. Büyüklerin himmeti, bu hizmete gönül veren arkadaþlarýmýzýn gayreti ile ellinci sayýmýzý yayýnlarken, Osmanlý kültürümüzde ebced hesabýyla "nun" harfinin "elli" sayýsýna tekabül ettiðini hatýrlýyor, Kur'an-ý Kerim'deki "Nûn, kalem ve yazdýðý þeyler hakký için" ilahi mesajýnýn sýrrýyla kalemlerimize kuvvet veren Rabbimize hamd ediyoruz. Doðruyu, güzeli ve muhabbet dolu satýrlarý yazmaya devam ederek, nice ellinci sayýlara siz kýymetli okuyucularýmýzla ulaþmayý diliyoruz. Yukarýda belirttiðimiz gibi, baþta Somuncu Baba Külliyesi, Araþtýrma ve Kültür Merkezi olmak üzere birçok hizmet binamýzýn açýlýþýný Haziran ayýnda yaptýk. Darende Tarihi ve Temettuat Defterleri adlý eserler, tanýtým cdleri ve ilahi kasetleri hep Haziran ayýnda okuyucuya sunuldu. Bizim için adeta bir takvim baþlangýcý kabul edilen Haziran ayý çalýþmalarýmýzýn hasat mevsimidir. 26 Haziran 2004 Cumartesi günü düzenleyeceðimiz, Kültür Etkinlikleri vesilesiyle, birkaç yýldýr üzerinde çalýþmýþ olduðumuz "Gönüller Sultaný Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi" adlý eserimizi bu ayda ilim ve kültür dünyasýna kazandýrmanýn sevinci içerisindeyiz. Bu kitap, yaþadýðý çaða manevi ve kültürel alanda hizmetleri olan, yeni nesillere hayat tarzý ile örneklik teþkil eden Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi ( )'nin hayatý, eserleri ve tasavvuf anlayýþýný konu almaktadýr. Hayatý ve eserleri hakkýnda çok sayýda, makale, araþtýrma ve tez çalýþmalarý yapýlan Osman Hulûsi Efendi'yi, her yönüyle anlatan, belgeler ve fotoðraflarla desteklenen bu güzide eseri, sevenlerine onun aziz hatýralarýný yaþatan bir armaðan olarak sunuyoruz. Ayrýca bugünlerde "Nasihat" adlý yeni bir þiir albümü yayýnlandý. Bu çalýþmada Osman Hulûsi Efendi'nin Divânýndan seçilen bazý þiirler, ünlü yorumcular tarafýndan seslendirildi. Vakfýmýz sesli yayýnlarý arasýnda yer alan yeni çalýþmada; Dursun Ali Erzincanlý, Enver Seyitoðlu, Nisan Kumru ve Ahmet Soyöz tarafýndan okunan þiirlerin oluþturduðu Cd ve kasetler, dinleyicilerin istifadesine sunuldu. Osman Hulûsi Efendi'nin divanýnda yer alan; Hâr Oldu Günüm, Nasihat, Örnek Ýnsan, Hudâ'ya Bin Þükür Bir Mü'miniz Allâh'ýmýz Vardýr, Kurbanýn Olaydým, Her Demde Sürülmez Bu Devrân-ý Resûlu'llâh, Kapýnda Bir Zelîl-i Hâksârým Yâ Resûlu'llâh, Sevdiðim, Üftadelerin Aðlar Burada, Ey Garîb Bülbül, Þen Ola Gönül Þen Ola, Zâra Düþdü, adlý eserlerden oluþan albüm, dinleyenlere þiirin o muhteþem etkisini, ünlü yorumcularýn mükemmel sesinden ve bestekarýmýzýn albüme özel yapmýþ olduðu, insanlarýn gönlüne manevi terennümler nakþeden müzigiyle bütünleþtiriyor. Faaliyetlerimizi anlatmaktan dergi yazýlarý hakkýnda kýsa bilgiler veremedik ama onbirinci yayýn yýlýnda ellinci sayýsýnda Somuncu Baba Kültür, Edebiyat, Araþtýrma Dergisi zengin muhtevasý ve kendine özgü tasarýmýyla gözünüze ve gönlünüze hitap edebilecek bir kalitede. Bütün hizmetlerimizin siz kýymetli gönül dostlarý ile kâim olduðunun þuurundayýz. El ele, gönül gönüle yeni hizmetlerle daha nice yýllara palakoglu@superonline.com

5 Gözler hayran, gönüller mestân... Somuncu Baba Külliyesi ziyaretçilerini derinden etkileyen manevî özelliklere haiz bir kutlu mekan. Kimileri rüyasýnda görerek geliyor, kimileri yol güzergâhýnda olduðu için uðruyor. Bu gül bahçesine adým atanlar, demet demet gül buketlerinden deriyor, muhabbet ufuklarýnýn gizemli sýrlarýna eriyor. Herkesi bu ulvî noktada birleþtiren bir manevî çaðrýnýn olduðu muhakkak. Onun için de bu güzide mekâný ziyaret edenler hayretlerini ve hayranlýklarýný gizleyemiyor. Bu yazýmýzda Somuncu Baba Araþtýrma ve Kültür Merkezi'nin ziyaretçi defterinden bazý satýrlarý, daha doðrusu ziyaretçilerin samimi duygularýný aktaracaðým. Defterin sayfalarýna bakarken dikkatimi çeken bir aný notu þöyle kaydedilmiþ tarihinde külliyeye uðrayan bir dost þunlarý yazmýþ; "Ýnsanoðlu, yüce yaratanýnýn emir ve yasaklarýna riayet ettiðinde eþrefi mahlûkat, etmediðinde ise zelil bir yaratýk olur. Bunun en güzel örneklerinden biri Somuncu Baba (rahmetullahi aleyh) Hazretleridir. Allah (c.c)'a vuslatý, 600 yýl civarýnda bir zaman geçmesine raðmen milyonlarca insan tarafýndan ziyaret edilmekte ve dualarla anýlmaktadýr. Ama bu zaman zarfýnda yeryüzüne gelmiþ geçmiþ binlerce kral, despot ve nice mal mülk sahibi insanýn esamisi dahi bugün bilinmemektedir. Somuncu Baba ve benzeri sayýsýz gönül sultaný, ülkemizin ve insanýmýzýn dünya üzerinde maddî ve manevî doruklara ulaþmasýna vesile olmuþ büyük zatlar olmakla birlikte, yine geleceðimize ve yeni nesillerimize, hiç sönmeyen meþaleler olarak manevî görevlerini sürdüreceklerdir. Allah'ýn rahmeti onlarýn ve hepimizin üzerine olsun." Bir baþka ziyaretçi ise teneffüs ettiði manevi havanýn tesiriyle duyduðu hazzý, edebi bir üslup ve samimi duygularla aktarýrken, hislerine tercüman olarak kalemi, deftere þu satýrlarý iþlemiþtir; "Bu hüsnü cemal ve azamet karþýsýnda manevi havayý teneffüs ettiðimiz þu anda, tarihin derinliðinden kopup gelen bu elektriði, bu enerjiyi iliklerimize kadar hissettik. Bugün insanlarýmýzýn içinde bulunduðu buhranlarýn arkasýnda somunlara hükmedenlerin, bunu Baþyazý daðýtmada Somuncu Baba adaletini unutmuþ olduklarýndan kaynaklandýðýný seziyoruz. Somuncu Baba türbesinin ve tarihi varlýðýn yanýnda, bilgisayarýn baþýna oturmuþ kütüphanedeki gençleri gördüm. Önemli olan geçmiþten feyiz alarak geleceðe aydýnlýk bir cepheden bakabilmektir. Bunu gördüm ve sevindim." Deðerli yazar ve fikir adamý Ahmet Turan Alkan ise, 17 Nisan 2004 tarihinde yapmýþ olduðu ziyaret esnasýnda yazdýðý; "Ardýnda hayýr ve hüsn-i þöhret býrakýp gidenlere ne mutlu: hayýr âsârýný ihya edenlere ne mutlu. Bu þirin yeri þenlendirenlere, mâmur kýlanlara ve yaþatanlara ne mutlu. Cenâb-ý Hak, hayra hizmet edenleri sýrrýna takdis etsin" sözlerini naklederken, bu güzide mekanýn manevi önderi Somuncu Baba Hazretleri ve onun hatýrasýný yaþatan evlatlarýnýn bu diyara olan hizmetlerinin önemini ifade etmiþ oluyor. Fazla söze hacet yok, görenlerin hayran olduðu Somuncu Baba (Þeyh Hamid-i Veli) Külliyesine görmeyenleri ýsrarla davet ediyor, kadim dostlarýmýzý 26 Haziran 2004 Cumartesi günü yapýlacak Darende, Somuncu Baba ve Hulûsi Efendi Kültür Etkinlikleri vesilesiyle tekrar bekliyoruz Selam ve muhabbetle A. Þemsettin ATEÞ Mayýs-Haziran Somuncu Baba

6 Dîvan dan Nefsin baþý hoþ olur gerçi bî-namâz ile Sen namâzý býrakma mi'râc et namâz ile Dört elinle sarýlsan yine sardýramazsýn Dünyâ dedikleri bu aceb hokka-bâz ile Ehiller ile konuþ tâ ki ehil olasýn Seni yoldan çýkarýr derilme yobaz ile Baykuþ ile bekleme vîrâne bucaðýný Çýk þikâra nefsini yoldaþ ol þehbâz ile Yâ Rab hidâyet eyle lutf u inâyet eyle Çýkmaz yollarda kaldýk bir sürü haylaz ile Hergîz merhabâ etme ömrünü hebâ etme Hakk ve hukuk tanýmaz Hak'dan utanmaz ile Ezel mazhariyyetin bunda temâsîlidir Ördek ördekler ile derilir kaz kaz ile Hulûsîyâ hoþ görür özün Hakk'a tapþurur Hakîkatda bir görür Mahmûd'u Ayâz ile Es-Seyyid Osmun Hulûsi Efendi Somuncu Baba 6 Mayýs-Haziran 2004

7 Resul KESENCELÝ Araþtýrma Giriþ Tarih içersinde milletlerin kültürlerinin ve medeniyetlerinin temel taþlarýný meydan getiren, gelecek çaðlara etki eden büyük insanlar vardýr. Bu etki ki, üzerinden yüzyýllar geçmesine raðmen özelliðinden hiçbir þey kaybetmez ayný sýcaklýðýný ve aðýrlýðýný muhafaza eder. Yýllarca halkýn belleðinde, gönlünde ve ruhunda yaþayarak o etki sahasý ise geniþleyerek devam eder. Ýnsan hayatýnýn sýrrýný çok iyi bilen bu büyüklere, bütün insanlýðýn ihtiyacý vardýr. Tarihimiz bu büyük insanlarla doludur. Ýþte bu büyüklerden birisi de Somuncu Baba ismiyle bilinen Þeyh Hamid-i Veli (k.s)'dir. Bu büyük insan, kýsa sürede Anadolu'nun her köþesi tanýmýþ ve deðerini hissederek ona sahip çýkmýþtýr. Kendisi için eski kaynaklarda "Aktab-ý zaman, anlarýn mürþidi" "Sahib-i zaman ve kutb-u daire-i imkân, ilm-i zahirde efdal." "Kutb-u zaman ve halife-i hakikat habib-i rahman" tabirleri kullanýlmýþtýr. Somuncu Baba hazretleri nerede sýrrý anlaþýlmaya baþlasa oradan uzaklaþmýþ sonunda oðlu Halil Taybi (k.s) ile Darende'ye gelmiþtir. Darende'ye yerleþen Þeyh Hamid-i Veli (k.s) burayý þenlendirmiþ (H. 815) yýlýnda ahirete irtihal etmiþtir. Zamanýn kutb-u azamý olan bu büyük velinin türbesi Darende'de Þeyh Hamid-i Veli Camii içerisindedir. Halen bu beldenin her noktasýnda onun izlerini görmek mümkündür. Burada halvethanesi ve camisi bulunmaktadýr. Halen torunlarý burada yaþarlar ve etkisini o günkü gibi devam ettirmektedirler. Biz bu araþtýrmamýzda Somuncu Baba hazretlerini incelerken þu bölümlere yer verdik. Somuncu Baba'nýn ailesi, adý, nesli, þeceresi, tahsili ve tarikata intisabý, Anadolu'ya mürþid olarak dönmesi ve etkileri, menkýbevi hayatý, eserleri, yetiþtirdiði talebeler ve bu talebelerin Osmanlýya (Anadolu-Rumeli) etkileri ve etkilerinin halen devam ettiði Darende'deki evlatlarý ve hizmetlerini anlatmaya çalýþacaðýz. Somuncu Baba hazretlerinin Anadolu ve Rumeli'de etki sahasý o kadar geniþtir ki, eski bir kaynaktaki ifade aynen þu þekildedir. "Manevi himmetleriyle Osmanlý Devleti günden güne kuvvetlendi." Bu ise tüm Osmanlý, Anadolu ve Rumeli için bir lütuftur. Hatta Emir Buhari hazretleri Padiþah'a "Asrýmýzdaki zamanýn büyüðü aramýzda varken ben va'zedemem." demesi O insanýn büyüklüðünü anlatmaya kâfidir. Anadolu'yu mânen fetheden bu maneviyat ereninin Mayýs-Haziran Somuncu Baba

8 izlerini her yerde tüm coðrafyada görmemiz mümkündür. 1) Doðumu Ailesi, Adý, Nesli ve Þeceresi a) Doðumu ve Ailesi Somuncu Baba hazretlerinin yaþadýðý dönemlerde Anadolu yeni yeni Ýslamlaþmasýný tamamlamaktadýr. Bunun içinde Bizans'a komþu olan uçlardaki köy ve kasabalardaki hayat çok önemlidir. Uçlar yalnýzca göçebe ve yarým göçebe Türkmen aþiretlerinden oluþan sahalar deðildir. Bu alanda çok sayýda köy ve kasabalar bulunmaktadýr. Türk sahasýnda Müslüman Türk köylerinin yaný sýra Hýristiyan köylerde bulunmaktadýr. Bizans sýnýrý içerisinde de Ýslâm ahalisi yaþamaktadýr. Uçlardaki arazi ise Týmarlara ayrýlmýþtýr. Týmarlar Gazi veya Alp unvanýný taþýyan askerlere mahsustur. Zaman içerisinde Gazilik ve Alplik birleþerek Alp-Erenler Alp Gaziler olarak anýlmaya baþlamýþtýr. Uçlardaki mücadelede dini bir mahiyet kazandýðý için mukaddes cihat anlayýþý ortaya çýkmýþ, mücahid derviþ anlayýþý içerisinde mücadeleler yapýlmýþtýr. 1 Uçlardaki etkin askerî unsur kendisini gazaya adamýþ Alp Erenlerden oluþuyordu. Derviþler ise manevi hayata hâkimdiler ve manevî hayatý temsil ediyorlardý. 2 Ýþte bu derviþ ve gazilere tekkeler, zaviyeler yapýlmýþ bu insanlarla birlikte önemli baþarýlar elde edilmiþtir. Bu dönemde fetih için Anadolu'ya Türkistan'dan, Maveraünnehir'den, Horasan'dan maneviyat erenleri dediðimiz; Yesevîler, Mevlevîler, Ahîler, Babaîler, Alp-Erenler gelmektedirler. Bunlar Anadolu'nun maddî fethinden önce manevî fethi- Yâ Hazreti Somuncu Baba Hat: Doç.Dr. Mehmet Þahin ni yapmaktadýrlar. Ýþte Anadolu'ya gelen bu fetih ailelerinden biride Somuncu Baba hazretlerinin ailesidir. O dönemde Horasan'da ve Anadolu'da yaygýn olan Ebheriye tarikatýna baðlý bu aile manevî fetih için geldikleri Anadolu'nun uç þehirlerinden biri olan Kayseri'ye yerleþmiþtir. 3 Somuncu Baba Hazretleri Kayseri'de dünyaya gelmiþtir. 4 Doðduðu köy Akçakaya köyüdür. M (H. 730)'de dünyaya teþrif etmiþler M (H. 815)'de 80 yaþlarýný aþkýn bir haldeyken Darende'nin Zaviye Mahallesinde ahirete irtihal etmiþlerdir. Þu anda türbesi Darende Zaviye mahallesinde bulunan Þeyh Hamid-i Veli Cami'i içerisindedir. 5 Babasýnýn adý Þeyh Þemseddin Musa El Kayserî'dir. 6 b) Adý ve Künyesi Somuncu Baba hazretlerinin adý, Þeyh Hamid ve Þeyh Hamidüddin ise de: Geceleri hamur karýp ekmek yaptýðý gündüzleri de bu ekmekleri "Somunlar, müminler" diyerek daðýttýðý için Somuncu Baba, Ekmekçi Koca isimleriyle anýlmýþtýr. Ebu Hamid künyesi de kendisine aittir. Arþiv belgelerinin bir kýsmýnda ise Þeyh Hamid-i Veli, Þeyh Hamideddin-i Veli, þeklinde ifadeler bulunmaktadýr. Ayrýca belgeler ve tabakat kitaplarýnda geçen Hamid-i Kayserî, Ebu Hamid-i Veli, Hamidüddin-i Kayserî, Hamid-i Aksarayî, Hamidüddin bin Musa, Somuncu Koca, isimlerinin tamamý Somuncu Baba hazretlerine aittir. 7 Halk arasýnda çok fazla sevildiði için pek çok isimle anýlmýþtýr. Fakat Somuncu Baba ismi en çok bilinen isim haline gelmiþtir. Somuncu Baba 8 Mayýs-Haziran 2004

9 c) Nesli ve Þeceresi Zahir ve batýnda yüksek ilimlere sahip olan Somuncu Baba hazretleri, bulunduðu makam ve görev sebebiyle deðiþik coðrafyalarda bulunmuþtur. 8 Sonunda büyük oðlu Baba Yusuf Hakiki'yi Aksaray'da býrakýp kendisi küçük oðlu Halil Taybi hazretleriyle birlikte Darende'ye yerleþmiþtir. Bu müstesna yerde ve yüksek kayalýklardaki çilehanesinde yaþamýþtýr. Halen Darende'nin Zaviye mahallesinde (Hýdýrlýk Mahallesi) kendi isimleriyle anýlan Þeyh Hamid-i Veli Camii'nde muntazam bir türbe içinde oðlu Halil Taybi (k.s) ile beraber medfun bulunmaktadýr. Bu cami ve türbe tüm insanlarýn ziyaretlerine açýktýr. Caminin mükemmel bir þekilde restorasyonunu ve çevre düzenlemesini kendisinin 14. Kuþaktan torunu Hamid Hamideddin Efendi yaptýrmýþtýr. Somuncu Baba Hazretlerinin neslinden pek çok ulema, vezir, þair, gibi pek çok maddî manevî yüksek makamlara eriþen þahsiyetler yetiþmiþtir. Þeyh Hamid-i Veli (k.s)'nin neslinden bugüne kadar gelen silsile-i þerifi ise þu þekildedir. 1- Þeyh Musa Þemseddin Kayserî 2- Þeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba) 3- Es-Seyyid Halil Taybi 4- Es-Seyyid El-Hac Ahmet Veli 5- Es-Seyyid Pir Muhammed 6- Es-Seyyid Þeyh Hasan 7- Es-Seyyid Þeyh El-Hac Mustafa 8- Es-Seyyid Þeyh Ali 9- Es-Seyyid Þeyh Muhammed Emin 10- Es-Seyyid Þeyh Ali 11- Es-Seyyid Ahmed Hilmi 12- Es-Seyyid Hasan Feyzi 13- Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi 14- Es-Seyyid Hamid Hamideddin Efendi 9 d) Somuncu Baba - Abdurrahman-ý Erzincanî Münasebeti Þeyh Abdurrahman-ý Erzincanî hazretleri Yýldýrým Bayezýd devri meþayýhlarýndandýr. Aslýnda Halvetiye tarikatýnýn silsilesinde yer alan Þeyh Safiyyüddin Erdebili'nin halifelerindendir. Kendisi Anadolu'ya görevlendirilmiþtir. Amasya yakýnlarýnda konakladýðý ve ekseriya daðlarýn tepelerinde kalmýþtýr. 10 Bundan gaye uzleti tercihtir. Timur istilasýndan sonra Amasya, Çorum, Tokat, Çankýrý taraflarýna gelmiþtir. Daha sonra Darende'ye gelmiþtir. Kaynaklarda tarif edilen bu sakin yerlerin Darende civarý olduðu tahmin edilmektedir. Somuncu Baba hazretleri Abdurrahman-ý Erzincanî'nin kýzý Necmiye Sultan ile evlenmiþ böylece aralarýnda akrabalýk baðý oluþmuþtur. 11 Halvetiye tarikatý sebebiyle aralarýnda manevi baðlýlýk bulunurken bu evlilikten sonra bir sýhriyette oluþmuþtur. Arþiv vesikalarý Abdurrahman-ý Erzincanî hazretlerinin sadat-ý kiramdan (Seyyid) olduðunu belirtmektedirler. Hatta Ovacýk'a baðlý Uluviran köyünde ve Darende'nin içinde yer alan bað-ý mescid mahallesinde evlatlarý ve torunlarý vardýr. Evlatlarý ve dolayýsýyla kendisi evlad-ý Resul'dür. Yani seyyidler zümresindendir. 12 Þeyh Abdurrahman-ý Erzincani hazretleri Malatya ile Darende yolu üzerindeki Balaban adlý kasabada medfundur. Somuncu Baba hazretlerinin 12. kuþaktan torunu olan Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi bu türbeyi eski þekliyle restore ettirmiþ ve modern mimari tarzýnda bir cami yaptýrmýþtýr. Þu anda türbe bu caminin içerisindedir ve ziyaretlere açýktýr. 2) Somuncu Baba'nýn Tahsili ve Tarikata Ýntisabý Somuncu Baba hazretleri ilk tahsilini ve tarikat neþvesini babasý Þemseddin Musa'dan almýþtýr. Bu þekilde Ebheriye tarikatýna intisab ederek onun terbiyesinde önemli makamlara eriþmiþtir. Zahir tahsilini Kayseri ulemasý yanýnda sürdüren Þeyh Hamid kendi devrinde meþhur olan müderrislerde okumuþ ve zahir ilimlerini tamamlamýþtýr. 13 Mehmet Ali Aynî onun tahsili ve yaþadýðý makamlarý þu þekilde ifade etmektedir: "Esasen Hamideddin bir talib-i ilim (ilim öðrenmeye hevesli) idi. Zamanýn en meþhur müderrislerinde okumuþ ve ulum-u resmiyeyi müdevineyi elde etmiþti. Fakat aradýðý huzur-u kalp (kalp huzuru) ve kanaatý fikriyeyi bir türlü elde edemeyince Dýmaþk'a (Þam) gidip Hankâh-ý Bayezidiyye'ye ermiþtir. Bu seyahat Hamideddin'in hayatý zahidesinin baþlangýcýdýr." 14 Burada tarikat pirleriyle sohbetlerde bulundu. Bir kýsým meþayýhla görüþtü, tasavvuf ve tarikatta önemli yol aldý. O burada tekmil-i tarikat eyledi. Burada Þadi Rumi ile görüþtü ve tesirinde kaldý. (Þadi Rumi Tayfuriyye veya Nakþibendiye tarikatý þeyhlerindendir. Þeyh Hamid'in tarikat tacýnýn tepe kýsmýndaki pul bu dergâha baðlýlýðýný ifade eder.) Gerçekte sultanü'l-arifin olarak tanýnan Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden manevi terbiye almýþtýr. Ayrýca Hýzýr (a.s.) ile sohbetlerde bulunmuþtur. Yani Somuncu Baba Üveysiyyü'lmeþreptir. Bu makamýn ise Kutbu'l-azama has nisbeti vardýr. Bu makamlar makam-ý Hýzýr, makam-ý Mayýs-Haziran Somuncu Baba

10 Üveys ve makam-ý mehdiyettir. Somuncu Baba'- nýn hayatý ve yaþayýþý onun Bayezid-i Bistami meþrebinden olduðunu desteklemektedir. Bu üveysiler ki bunlarýn makamý; makam-ý mahbubiyettir. Onun için Allahu Teâlâ'ya naz ve niyazlarý geçer. 15 Cenab-ý Allah onlarýn dualarýný da reddetmez kabul eder. Onlar her an Allah ve Resulullahýn huzurunda bulunurlar. Sevgiliyle bir olmanýn neþesini yaþarlar. Çevrelerindeki insanlar da Allah ve Rusulullahýn huzurunda bulunan bu büyük insanlarla bir olmanýn neþesini huzurunu yakalar ve yaþarlar. Somuncu Baba hazretleri þarkýn en iþlek köprüsü özelliðinde olan Þam'a gidip gelen alim ve fazýllardan o zamanýn en büyük makamýnda kimin olduðunu sorup araþtýrýyordu. Nitekim Þeyh Hamid'e Erdebil'deki þeyhini haber verdiler. Bunun üzerine artýk Þam'da bir saat bile durmasý mümkün deðildi. Hemen yola çýktý. Erdebil þeyhide yeni gelen müridi Hamid'in kabiliyetini anladý. Derhal terbiyesi altýna aldý. 16 Menakýb-ý Akþemseddin ve Þakayýk-ý Numaniye onun zahiren Erdebil'de Hace Alaaddin Ali'ye intisap ettiðini esasen sultanü'l-arifin Bayezid-i Bistami'nin ruhaniyetinden terbiye aldýðýný ve hýzýrla sohbetlerinin olduðunu yazarlar. 17 Erdebil'de veya Tebriz yakýnlarýndaki Hoy þehrinde Hoca Alaaddin'le buluþan Þeyh Hamid burada aradýðýný bulmuþtur. Birbirleriyle epeyce sohbet ettikten sonra Hace Alaaddin müridanýný topladý. Sohbet halkasý kuruldu. Üçgün sohbet oldu. Bu hususta Seyyid Abdulbaki Efendi eserinde þunlarý yazar: "Üç gün boyunca sohbet oldu. Tüm âþýklar mest ve medhuþ oldular. Bu halden tüm gökyüzü memnun oldu. Tüm insanlar ve hayvanlar hayran kaldýlar. Hatta aþýkan-ý meczubanýn hu hu nidalarý her tarafa yayýldý, yer gökle birleþti. Bu an ise kýyamet gününden bir niþan oldu. Bu hale tüm gökyüzü ve melekler hayretle baktýlar hayran oldular." 18 Tüm müridan çekilip gitti. Þeyhin kimse kalmadý mý sorusu üzerine çevre arandý ve bir köþede kendinden geçmiþ olarak Þeyh Hamid bulundu. Burada irþadý tamamlandý. Hace Alaaddin, Somuncu Baba hazretlerine kendisinin diyar-ý Rum'a (Anadolu) gitmesi gerektiðini, orada irþad vazifesinin devam edeceðini söyledi. Somuncu Baba Anadolu'ya doðru yola çýktý. Fakat arkasýndan buradaki sýrlarý Anadolu'ya taþýyor diye dedikodu yaptýlar. Bunun üzerine Hace Alaaddin müridlerine "Þeyh Hamid gözden kayboluncaya kadar arkasýndan bakýn; eðer arkasýna dönüp DARENDE'DE TAN AYDINLIÐI Çocukluðumun masalý gençliðimin þiiri Ceviz aðaçlarýn koyu yeþil gölgesinde Büyüttüðüm sabrýn nazlý çiçeði Somuncu Baba'nýn sýcak ekmeði Gönül sýcaðýna karýþan gurbete taþýyan Hulûsi Efendinin yol gösteren nuru Þiirlerde bir fener gibi ýþýyan O büyük o güzel gönül ve gül bahçesi Yeþil bahçelere döner usul usul Aþudu þelalesi bir aydýnlýk lâlesidir Çaðlar durur insanlýða pýrýl pýrýl Bir huzur kaynaðýnda erenler söyleþir Uzun bir yolun ucunda sözler hikmetler Somuncu Baba ile Hulûsi Efendi Ýki cihanýn güllerini demetler... Dr. Yusuf ERKÝÞÝ bakarsa bizim ve onun için korkulacak bir þey yoktur" dedi. Somuncu Baba hazretleri yolda giderken iki kez arkasýný dönerek baktý. 19 Nazar etti, büyüklerin rahmeti geniþ olduðu için dedikodulara raðmen þehir halkýnýn kurtuluþuna vesile oldu. Delalete düþmediler. Kýsa bir zaman sonra Hace Alaaddin vefat etti. Somuncu Baba hazretleri ise Anadolu'ya eriþmiþtir. DEVAM EDECEK DÝPNOTLAR (Resul Kesenceli; Tarih Uzmaný) 1) M. Fuat Köprülü, Osmanlý Ýmparatorluðunun Kuruluþu, s ) Halil Ýnalcýk, "Osmanlý Ýmparatorluðu" Türk Dünyasý Araþtýrmalarý, (Çev. Vahdettin Ergin), Aralýk 1993, s ) Ahmet Akgündüz, Arþiv Belgeleri Iþýðýnda Somuncu Baba ve Neseb-i Âlisi, Ýstanbul 1995, s ) Lami Çelebi, Nefahatü'l-Üns Tercümesi, s. 683; Âli, Künhü'l-Ahbar, c. 1, s ) Somuncu Baba hazretlerinin türbesi ve vefatýyla ilgili geniþ bilgi ilerleyen bölümlerde verilecektir. 6) Bkz. Geniþ Bilgi için Ahmet Akgündüz, Arþiv Belgeleri Iþýðýnda Somuncu Baba ve Neseb-i Âlisi adlý eser. 7) Lami Çelebi, Nefahatü'l-Üns tercümesi, s. 683; Es-Seyyid Abdulbakî Efendi, H tarihli Tabakat Kitabý, Þeyhzadeoðlu Özel Kitaplýðý, Kitap No: 650, Tasnif No: 297, s. 13; Ahmet Akgündüz, Sait Öztürk, Darende Tarihi, s. 749, Ýstanbul 2002; Mefail Hýzlý, "Somuncu Baba" (Yayýnlanmamýþ Seminer), s. 2; M. Ali Cengiz - Y. Adýgüzel - M. Gülseren, Somuncu Baba (Þeyh Hamid-i Veli), s. 22, Ankara ) Hangi coðrafyalarda bulunduðu ve ne yaptýðý hususunda geniþ bilgiler ileriki bölümlerde verilecektir. 9) Bkz. Geniþ bilgi için, Dîvân-ý Hulûsi-i Darendevî (Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi'nin Silsile-i Nesebiyeleri adlý bölüm) s , (Yay. Haz.: M. Kalkýþým, L. Alýcý, A. Yenikale) Ankara 1997; Cengiz-Adýgüzel-Gülseren, a.g.e., s ) Akgündüz - Öztürk, a.g.e., s ) Cengiz-Adýgüzel-Gülseren, a.g.e., s ) Akgündüz, a.g.e., s. 29,30,31. 13) Akgündüz, a.g.e., s. 37.; Hýzlý, a.g.m., s ) M. Ali Ayni, Hacý Bayram-ý Veli, s. 64.; Cengiz-Adýgüzel-Gülseren, a.g.e., s ) Lami Çelebi, a.g.e., s. 833.; Seyyid Abdulbakî Efendi, a.g.e., s. 8-11; Akgündüz, a.g.e., s. 38,39.; Hýzlý, a.g.m., s ) Aynî, a.g.e., s. 64.; Akgündüz, a.g.e., s. 39.; Hýzlý, a.g.m., s. 4.; Cengiz-Adýgüzel- Gülseren, a.g.e., s ) Kamil Yýlmaz, "XV. Asýr Anadolu Mutasavvýflarý arasýnda Somuncu Baba'nýn Yeri" Somuncu Baba ve Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Sempozyumu Tebliðleri, s ) Seyyid Abdulbaki Efendi, a.g.e., s. 10,11. 19) Seyyid Abdulbaki Efendi, a.g.e., s. 11,12.; Akgündüz, a.g.e., s. 42,43. Somuncu Baba 10 Mayýs-Haziran 2004

11 Doç. Dr. Ali AKPINAR Din ve Hayat Fotoðraf:Aslan Tektaþ Ýslam, Yüce Allah'ýn biz insanlar için seçip uygun gördüðü ve Hz. Adem'den baþlayarak son Peygambere kadar tüm peygamberlerin insanlýða ulaþtýrdýklarý dinin adýdýr. Bugün bizim yaþadýðýmýz problemlerden biri, içerisinde bulunduðumuz nimetlerin farkýnda olmamak ve onlarýn kýymetini bilmemektir. Belki bunda Müslümanlýðý, anababamýzdan almamýzýn ve onu yaþadýðýmýz toplumda bulmuþ olmamýzýn büyük etkisi vardýr. Elbette Müslüman bir anne babanýn çocuðu olarak dünyaya gelmiþ olmak da baþlý baþýna bir nimettir. Ama bizler suyun içerisinde yaþayýp da suyun kýymetini anlayamayan balýklar gibi, dinimizin kadr ü kýymetini çok iyi anlayabilmiþ deðiliz. Eðer onun deðerini gereði gibi anlayabilmiþ olsaydýk, bu kadar onun temel ilkelerinden uzak kalmaz, bu kadar ondan uzak düþmezdik. Temeli ilim, doðruluk, çalýþkanlýk, temizlik gibi evrensel ilkelere Amberiye Camii - Medine dayanan bir dinin salikleri olarak bilgisiz, dürüst insanlarý ender, tembellikte dengi olmayan, maddî ve manevî kirlere batmýþ bir toplum olmazdýk. Þayet bu aziz dinin kýymetini bilseydik þairin þu mýsralarda ifade ettiði durumlara düþmezdik: Müslümanlýk nerede! Bizden geçmiþ insanlýk bile.. Âlem aldatmaksa maksat, aldanan yok nafile! Kaç hakiki Müslüman gördümse, hep makberdedir; Müslümanlýk, bilmem amma galiba göklerdedir.. 1 Müslümanlar olarak önce nasýl bir dine ve niçin inandýðýmýzý bilmek zorundayýz ki, hem inandýðýmýz dini bilinçli bir biçimde tanýyalým ve hem de insanlarý neye ve niçin çaðýrdýðýmýzýn farkýnda olalým. Böyle olmamýzý bizden bizzat Kur'ân ister: "Fakat Allah, gerekli olan emri yerine Mayýs-Haziran Somuncu Baba

12 getirmesi, helâk olanýn açýk bir delille (gözüyle gördükten sonra) helâk olmasý, yaþayanýn da açýk bir delille yaþamasý için (böyle yaptý). Çünkü Allah hakkýyla iþitendir, bilendir." 2 Ayet, Bedir savaþýný anlatmaktadýr. 'Hakla batýlýn kesin hatlarýyla birbirinden ayrýldýðý gün' diye nitelenen ve Ýslam'ýn inkarcýlarla olan bu ilk savaþýnda, iki ordu karþý karþýya gelmiþti. Ýki taraf da Ýslam'dan haberdardý. On üç yýldýr gerçekler anlatýlýyordu sürekli. Yani deliller iki tarafýn da gözleri önüne serilmiþti. Sonuçta iki taraf da bilinçli bir biçimde kendi safýnda yer almýþtý. Ýnkarcýlar da, inananlar da. Artýk Ýslam'ýn safýnda yer alýp yaþayacak olan da açýk bir delil üzere yaþayacaktý, karþý tarafta yer alan da açýk bir delil üzere ölecekti. Ama sonuç ne olursa olsun Ýslam'ýn safýnda yer alanlar hep yaþayacak, karþý taraftakiler ise helak olup gidecekti. Çünkü Ýslam'ý tanýmayan ve yaþamayanlar ölülerdir. Çünkü onlar, gerçek hayat olan Ýslam'dan yoksundurlar. "Ölü iken dirilttiðimiz ve kendisine insanlar arasýnda yürüyebileceði bir ýþýk verdiðimiz kimse, karanlýklar içinde kalýp ondan hiç çýkamayacak durumdaki kimse gibi olur mu! Ýþte kâfirlere yaptýklarý böyle süslü gösterilmiþtir." 3 "Doðrusu sen ölülere iþittiremezsin, arkalarýný dönüp giderlerken saðýrlara da daveti duyuramazsýn." 4 Ýslam, Yüce Allah'ýn dinidir. Onu Allah belirlemiþ ve O, din koyma yetkisini tamamen kendi üzerine almýþtýr. Pek çok Kur'ân ayeti, dinin tümüyle Allah'ýn olmasý gereði üzerinde durur. Somuncu Baba 12 Mayýs-Haziran 2004 "Fitneden (yani din emniyetini zedeleyen baský ve benzeri kýsýtlayýcý þeylerden) eser kalmayýncaya ve din tamamen Allah'ýn oluncaya kadar o inkarcýlarla savaþýn." 5 "De ki: Bana, dini Allah'a has kýlarak O'na kulluk etmem emrolundu." 6 Yüce Allah, Hayy olandýr. Hayy, dipdiri olan ve her þeye hayat veren hayat kaynaðýdýr. Ýþte Ýslam, Hayy olan Yüce Allah'ýn dini olup hayat kaynaðý, hayat nizamý, hayat programýdýr. O, Hz. Adem'den beri süregelen ve her dönem ve çaðda yaþayacak olan bir dindir. O, yaþanmak için gelmiþ, yaþanýlabilir bir dindir. Ýslam, insan için, onun dünya ve Ahiret mutluluðunu saðlamak için gelmiþ bir dindir. Ýslam'a göre hayat hem dünya, hem Ahirettir. Dünya ve Ahiret, hayatý tamamlayan iki unsur olup her ikisi de önemlidir. Zira bize Ahireti kazandýracak olan da Dünyadýr. Ahiretin var olmasý da, Dünyanýn var olmasýnýn sonucudur. Çünkü Dünya olduðu için, orada yapýlanlarýn karþýlýðýný görmek için Ahiret vardýr. Kur'ân ayetlerinde Dünya hayatý ve Ahiret hayatý ifadeleri kullanýlýr. Dünya ve Ahiret dengesine dikkat çekmek için de, hem Dünya kelimesi 115 kere geçer, hem de Ahiret kelimesi. Bu yüzden Ýslam'ýn hayat dini oluþunu, her iki dünyaya göre anlamalýyýz. O, hem bu dünya dinidir, hem öteki dünya dinidir. O, hem bu dünyada mutlu bir hayatý saðlar, hem de öteki dünyada. Ýslam'ý yaþamanýn kazanýmý dünyada güzel hoþ bir hayat, Ahirette cennettir. "Erkek veya kadýn, mümin olarak kim iyi amel iþlerse, onu mutlaka güzel bir hayat ile yaþatýrýz. Ve mükâfatlarýný, elbette yapmakta olduklarýnýn en güzeli ile veririz." 7 Ayette geçen salih amel, Allah ve Peygamberinin istekleri doðrultusunda yapýlan her türlü eylemdir. Buna göre insanlar, inanarak salih amel iþlerlerse, Yüce Allah onlara dünyada bol ve helal rýzýk, kanaat, gönül huzuru ile hoþ-rahat bir hayat yaþatacak, Ahirette de büyük ödüller verecektir. 8 Kýsaca söylemek gerekirse dünyada güzel-mutlu bir hayatý yaþayabilmek, Ahirette cenneti hak edebilmek inanmaya ve inancýn doðrultusunda müslümanca bir hayatý yaþamaya baðlýdýr. Ýnsanlarý neye ve niçin çaðýrdýðýmýzýn farkýnda olmalýyýz. Bu konuda Rabbimiz þöyle buyurur: "Ey inananlar! Hayat verecek þeylere sizi çaðýrdýðý zaman, Allah ve Resûlüne uyun. Ve bilin ki, Allah kiþi ile onun kalbi arasýna

13 Hayat kaynaðý olan Yüce Allah'ýn biz insanlar için seçip gönderdiði Ýslam dini hayat dinidir. Bunun anlamý, o her zaman yaþayan, her zaman yaþanabilen ve yaþayanlarý dünya ve Ahirette adam gibi (Hz. Adem'e yaraþýr bir evlat olarak) yaþatan bir dindir. girer ve siz mutlaka onun huzurunda toplanacaksýnýz." 9 Allah ve Resulü, sizi Kur'ân'a çaðýrýr. Onda sizin kurtuluþunuz ve ebedî mutluluðunuz vardýr. O sizin hayat kitabýnýzdýr. O, sizi ölüm demek olan küfürden kurtarýp size hayat verir. 10 Demek ki Allah ve Resulü bizleri, hep hayat veren, yaþanabilecek þeye çaðýrýyor. Bu çaðrýda bizim insanca yaþamamýz var, bizim menfaat ve maslahatýmýz var. Bu çaðrýyý yapanlar, sýradan kiþiler deðil, Allah ve Resulü. O halde bize düþen bu çaðrýya kulak vermek, bu çaðrýyý duymak ve ona uymak. Çünkü bu çaðrýya uymak bize iki dünya saadetini birden kazandýracaktýr. Allah ve Peygamberinin bizleri kendisine çaðýrdýðý Kur'ân diriler içindir. "O, bir öðüt ve apaçýk Kur'ân'dýr. Diri olanlarý uyarsýn ve kâfirler cezayý hak etsinler diyedir." 11 Ondan, gönlü diri, basireti açýk, kafasý çalýþýr kimseler yararlanýrlar. 12 Dolayýsýyla Kur'ân'ý diri ruhlar okuyup anlayacak ve gereklerini yerine getireceklerdir. Kur'ân onlarýn hayat kitabýdýr. Onlarýn canlýlýklarýný sürdürebilmeleri, Kur'ân'la beslenebilmelerine baðlýdýr. Bunun için Kur'ân'dan yaþayan ölüler denilen inkarcýlar yararlanamaz. Ayný þekilde Kur'ân kabirdeki ölülere de okunmaz. Ancak diriler Kur'ân'ý kendileri için okurlar ve bu okumadan elde ettikleri sevaplarý, diðer ibadetlerden kazandýklarý sevaplar gibi ölmüþlerine baðýþlayabilirler. Ama bu, ölülere Kur'ân okumak deðildir. Sözgelimi bir taziyede okunan Kur'ân ayetleri, orada bulunan dirileri uyarmak, onlarý teskin etmek için okunur. Yoksa ölmüþ olan kiþi, onu dinlesin ve anlasýn diye deðil. Çünkü Kur'ân okumaktaki asýl amaç, onu anlayýp gereklerini yerine getirmektir. Ölmüþ olan kiþi ise bu fýrsatý kaçýrmýþtýr. Ýslam hayat dini olduðu içindir ki, Ýslam'ý yaþamak ve yaþatmak için Allah'ýn yolunda, O'nun dini için can verenler ölüler deðildir, onlar gerçek hayat sahipleridir. 13 Yine Ýslam'ýn ölüm gibi gözüken cezalarýnda bile aslýnda hayat vardýr. 14 Zira öngörülen bu cezalar, bir taraftan suçlularý manen tezkiye edip rahata erdirmekte, diðer taraftan da toplumu stres, buhran, kargaþa ve terör içerisinde bir hayat sürmekten kurtarmaktadýr. Ýþte bu yüzden Ýslam'a gönül veren müslümanýn her þeyi, ölümü de hayatý da Allah içindir. "Doðrusu benim namazým, ibadetlerim, hayatým ve ölümüm hep alemlerin Rabbi Allah içindir. O'nun hiçbir ortaðý yoktur. Bana sadece bu emrolundu ve ben Müslümanlarýn ilkiyim." 15 Sonuç olarak þunlarý söyleyebiliriz. Hayat kaynaðý olan Yüce Allah'ýn biz insanlar için seçip gönderdiði Ýslâm dini hayat dinidir. Bunun anlamý, o her zaman yaþayan, her zaman yaþanabilen ve yaþayanlarý dünya ve Ahirette adam gibi (Hz. Adem'e yaraþýr bir evlat olarak) yaþatan bir dindir. Müslümanlar olarak bizler Ýslam'ý öyle bir yaþamalýyýz ve insanlara sunmalýyýz ki, bizi öldürmeye gelen ölü ruhlar, Ýslam'da hayat bulsunlar, Ýslam'la tanýþýp gerçek hayatýn adamý olsunlar. Bu ise, Ýslam'ýn ne olduðunu ve ne olmadýðýný iyi bir þekilde tanýmak, bilinçli bir biçimde onu yaþamak, anlayabilecekleri þekilde halimiz ve kâlimizle (yaþayýþýmýz ve dilimizle) diðer insanlara anlatmakla mümkündür. Unutmayalým ki Yüce Allah, her zaman ve her yerde hay ve kayyumdur. O, belli bir zümrenin ve belli bir coðrafyanýn rabbi deðildir. O'nun insanlýk için seçip uygun gördüðü din Ýslam da her çað ve her yerde, her insan tarafýndan yaþanýlabilen ilkeler dinidir. O, asla eskimiþ, zamaný geçmiþ, yahut yaþanamaz deðildir. Onu temel kaynaklarýndan, doðru bir biçimde anlayýp gereklerini yerine getirdikçe hep birlikte mutlu olacaðýz ve hayatý gerçek anlamda yaþayabileceðiz. DÝPNOTLAR 1- Mehmet Akif, Safahat V, s, Enfal Enam Neml 80; 30 Rûm 52; 35 Fât?r Enfal 39, 2 Bakara Zümer 11. Ayrýca bkz. 4 Nisa 146; 7 Araf 29; 10 Yunus 22; 29 Ankebut 65; 31 Lokman 32; 39 Zümer 2, 14; 40 Ðafir 14, 65; 98 Beyyine Nahl Ýbn Kesîr, Tefsîr, II, Enfal Ýbn Kesîr, Tefsîr, II, Yasin Ýbn Kesîr, Tefsîr, III, "Allah yolunda öldürülenlere 'ölüler' demeyiniz. Bilakis onlar diridirler, ama siz bunu anlayamazsýnýz." 2 Bakara 154; 3 Alu Imran "Ey akýl sahipleri! Kýsas cezasýnda sizin için hayat vardýr. Umulur ki suç iþlemekten sakýnýrsýnýz." 2 Bakara Enam Mayýs-Haziran Somuncu Baba

14 Edebiyat Sadýk YALSIZUÇANLAR Bu bir sýrdýr, aþkýn sýrrý, kimseyle paylaþýlamayan. Eðer paylaþýlsaydý sýr olmazdý. Bu sýrrý ifþa eden, bedelini ödemeyi de göze almýþtýr. 'Ene'l-Hak' diyen, bu sýrrý açýða vurmuþtur. Bedelini de canýyla ödemiþtir. 'Ben kendimi sena ederim, kendime hamd ederim, kendimi yüceltirim' diyen Bayezid-i Bistami de bu sýrrý ifþa eder. Bu, aþkýn, aþýklarýn sýrrýdýr. Bir bakýma varlýðýn sýrrýdýr. Varlýk bu sýrla doðmuþtur, bu sýrdan gelmiþtir. Yüce Yaratýcý, varlýða can üflerken ve binbir ismiyle tecelli ederken hep bu sýrlardan bir sýrrý vermiþtir. Varlýk sahasýna inen her þey, bu sýrrýn tecellisiyle dopdoludur. Çaðýmýzýn maneviyat büyüklerinden Es- Seyyid Osman Hulusi Efendi Divan'ýnda bu sýrdan haberler verir. Her gazeli, bendi, naatý, münacaatý, tardiyyesi, tahmisi, rubaisi bu sýrrýn kokusuyla eser. Bir þiirine bu sýrla baþlar: 'Ýþit aþýklarýn sýrrýný ta'n eyleme ey ihvan Veren aþk u muhabbeti deðil mi Hazret-i Sübhan' Bu beyitle, Hulusi Efendi bize, aþk sýrrýndan haber verir. Aþýklarýn sýrrýný duyup da onlarý yadýrgama, onlarý suçlama ey kardeþ, aþký ve muhabbeti Cenab-ý Hak baðýþlamýyor mu? Öyle ya, Yaratýcý'nýn Vedut adýyla bahþettiði aþký ve iþtiyaký kula niçin çok görüyorsun? Aþk, varlýðýn mayasýdýr, özüdür. Allah varlýðý yaratmýþtýr ve onu insanla serfiraz kýlmýþtýr. Ýnsaný yeryüzüne halife olmak üzere yaratmýþtýr ve ona gönül adýnda bir hazine baðýþlamýþtýr. Gönül Rabb'in evidir. Orada aþk adlý sultan oturmaktadýr. Allah, kulunu yaratmýþtýr ve ona iþtiyak duymuþtur. Adem'e Havva'yý eþ kýlmýþtýr ve aralarýna bir iþtiyak vermiþtir. Böylece varlýklar, aþk iksiriyle can bulmuþ, sevgi baðýyla baðlanmýþ, muhabbet ateþiyle yanmýþtýr. Sevdiði için aþýðý ayýplama, suçlama. O bir sýrdýr, sýrlarýn sýrrýndan bir sýrdýr. Aþk bir varlýktýr, varedici varlýktýr. Ýnsan aþk yolundan yürüyerek hakikate ulaþýr, hakikate ulaþanýn gönlüne aþk ateþi düþer. 'Tecelli eder ol Mevla cemal-i yardan aþýka Görünen ol, gören oldur heman aþýklara her an' Bu dizeler bütün bir tasavvuf irfanýnýn özünü ele verir. Cenab-ý Hak, güzeldir, güzelliði sever ve güzel yaratýr. Bedî adý O'nun binbir adýndan biridir ve her þeyi örneði olmaksýzýn, kusursuz bir güzellikle yaratan anlamýna gelir. Somuncu Baba 14 Mayýs-Haziran 2004

15 Mevla, sevgilinin güzelliðinden tecelli eder, varlýk aleminde belirir. Gerçekte görünen de O'dur, gören de O'dur. Yani seven, sevilen ve aþk adýnda bir üçlü varoluþ yoktur, bunlarýn üçü birdir. O halde sevenin sevilende kendisini yok etmesi, fani kýlmasý gerekecektir. Sevgi ise aralarýndaki iþtiyaktýr. Yani Vedut adýyla Yüce Yaratýcý sevgiyi, seveni ve sevileni var eder. Kaynak birdir, yaratan bir, bu üçlü de neyinnesi, bu çokluk da nereden çýkýyor? Seven, sevgilisinde kendisini görür. Ýkisi birdir. Sevilen, seveni öldürür ve kendisiyle birleþtirir. Bir sevgi kalýr arada, sonra o da birleþir ve vahdet olur. 'Nereye baksam seni görüyorum' diyen aþýk, bize bu sýrrý anlatmaktadýr. Aþk bir sýrdýr, sýrlarýn sýrrýndan bir parýltý, bir alem, bir iz, bir niþan, bir iþaret. Aþk bir kývýlcýmdýr, bir ateþtir, yakar ve yakýcýlýðýyla yeni bir vücudun varlýðýna vesiledir. Aþk bir kanattýr, onu takýnan yýldýrým gibi, þimþek gibi uçar, berk gibi geçer. Bize bu sýrrý, yeniden anlatan Es-seyyid Osman Hulusi Efendi, þöyle sürdürür : 'Görününce kýlar can u dili hayran cemaline Cemal-i zatýný aþýk gözüyle eder ol seyran' Bu beyitte de tasavvuf irfanýnýn, marifetin bir lem'asý parýldamaktadýr. Can ve gönlü, Yüce Yaratýcý görünerek, tecelli ederek, esma ve sýfatýyla belirerek güzelliðine hayran býraktýrýr. Can, zaten O'nun nefhasýndandýr. O'nun Nesimiyle esen bir nefes, bir soluktur. Can, Rabbin kokularýndan bir kokudur. O Hayranlýk makamýna ulaþan kimse, artýk gözünü gayrdan çekip alýr. Baktýðý her nesnede Allah'ý görür. Her varlýk, O'ndan bir iþarettir. Her varlýk bir ayettir. Tabiat, saf ve bakir haliyle O'nun ayetlerinin toplamýdýr. Yýldýzlar O'nun için yanýp yanýp sönerler, gezegenler O'nun aþkýyla meczup mevleviler gibi dönerler, çiçekler en güzel renklerini ve kokularýný güneþe O'nun aþkýyla açarlar. cevherdir, bozulmaz. O'na ihanet etmek veya ahd ü misakýna baðlý kalýp kalmamak meselesi söz konusudur. Ýnsana can emanettir, tende bir konuktur. Can esintisi, ilahi bir rüzgardýr. Dil ise gönüldür, insanýn manevi merkezi, insandaki Ýlahi merkezdir, Cenab-ý Hakk'ýn beytidir. Yeryüzünde Kâbe ne ise insanda gönül odur. Ýnsan gerçekte gönülden ibarettir. Gönül olmayýnca insanlýk kalmaz. Ýþte ruh ve gönül, Cemalullahý müþahadeye eriþince ona hayran kalýr. Yunus gibi. Hak bir gönül verdi bana ha demeden hayran olur. Hayret makamlardan bir makam, varoluþsal düzeylerden bir düzeydir. Bir manevi kattýr, bir ilahi penceredir, bir nurdur, bir þaþkýnlýktýr. Ýnsanýn dilinin tutulmasý ve sükuta bürünmesi bu yüzdendir. Hayreti kuþanan insan, marifet ilminde hayli derinleþmiþ ve ileriye gitmiþtir. Hayranlýk makamýna ulaþan kimse, artýk gözünü gayrdan çekip alýr. Baktýðý her nesnede Allah'ý görür. Her varlýk, O'ndan bir iþarettir. Her varlýk bir ayettir. Tabiat, saf ve bakir haliyle O'nun ayetlerinin toplamýdýr. Yýldýzlar O'nun için yanýp yanýp sönerler, gezegenler O'nun aþkýyla meczup mevleviler gibi dönerler, çiçekler en güzel renklerini ve kokularýný güneþe O'nun aþkýyla açarlar. Varlýk þenlenir, ahengini duyurur, ilahi musiki en güzel naðmeleriyle O'nun için þakýr. Hayrete düçar olan insan, gül bahçesine düþen bülbül gibidir. Veli odur, þair de odur. Þair, varlýk alemlerinde bülbül gibi hayranlýk içinde gezinen varlýktýr. Gerçekte cemali aþýk deðil, onun gözüyle Halýk temaþa etmektedir. Hulusi Efendi, bu gerçeði ima eder. 'Bu zevki nice versin aþýk olan hur ý gýlmana Tecelli eyleyen mahbuba kuldur huri vü gýlman' Bu öylesine bir manevi zevktir ki, huri ve gýlmana verilmez, verilmemiþtir. Kendisinde Yaratýcý'nýn tecelli ettiði sevgiliye onlar da kul olurlar. Hulusi Efendi burada, Bediüzzaman'ýn sözünü ettiði bir gerçeðe imada bulunuyor: 'Allah'a hakiki abd olana, her þey musahhardýr.' Varlýðýnda Allah'ýn tecelli ettiði sevgili kimdir? Kuþkusuz insan-ý kamildir. Allah resullerinden, nebilerinden, asfiya ve evliyadan, ariflerden, sufilerden, alimlerden ve amillerden biridir. Kendisinde Ýlahi hakikatin tecelli ettiði kimsedir. Kamil insan, manevi zevkin doruðundayken bu zevkten de kendisini yoksun býrakabilen kimseye denir. Bu düzeye eriþen bir kula, kullar da kul olur. Mayýs-Haziran Somuncu Baba

16 Hulusi Efendi, devamýnda yeni bir anlam düzeyine çeker bizi : 'Bu ihsana eren aþýklara hergiz memat olmaz Ölür mü hiç zülal-i feyz-i Rabbani içen bir can' Bu baðýþa ulaþanlara artýk ölüm yoktur. Onlar ölmeden önce ölmüþ, fani varlýktan geçerek, Cenabý Hakk'ta ebedileþmiþlerdir. Burada Hulusi Efendi, 'her þey yok olucudur, O'nun vechi müstesna' ayetine de atýfta bulunmaktadýr. Varlýk fena damgasý yemiþtir, fanidir, geçicidir. Aþk-ý ilahi ihsanýna erenler içinse ölüm diye bir þey söz konusu deðildir. Bu yüzden Hz. Mevlana, ölüme 'gerdek gecesi' der, bu yüzden Cüneyd-i Baðdadi, ölürken, 'Bismillahirrahmanirrahim' diye fýsýldar. Asýl hayatýn baþladýðýný iþaret eder. Ýnsan ebedi bir alem için yaratýlmýþtýr. Fýtratýnda sonsuzluk vardýr. Ezelden ebede herþeyin Sahibi'ne gerçek kul olarak, O'nda fani olan ise sonsuzlaþmýþ, sonsuzluðun sýrrýna ermiþtir. Rabbani feyzin suyundan içen, ölümsüzlük suyunu tadan hiç ölür mü? Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi, þiirin sonunda bize, þu dizelerle veda eder: 'Hulusi'ye Hüda'sý böyle bir ihsan eder ise Eðer dünya vü ger ukba dilemez baþka bir ihsan' Bu beyit bize, 'terk' makamýndan söz etmektedir. Terk-i dünya terk-i ukba ve nihayet terk-i terk. Kamil insan dünyayý ardýnda býrakmýþtýr, ahiretin mevyelerini istemez, gözünde ne cennet sevdasý vardýr, ne cehennem korkusu, onun biricik amacý vardýr: Rýza-yý Ýlahi. Bunun yolu ise herþeyin terkidir. Hulusi Efendi, kendisine Yüce Yaratýcý'nýn böylesi bir baðýþta bulunmasý halinde dünya ve ahirette baþka bir þey dilemeyeceðini söylüyor. Bu terk makamýdýr artýk. Aþýklarýn sýrrýndan bir sýrdýr terk. Bu sýrrý dil örtüsüne gizleyen Hulusi Efendi, onu açýkça ifþa etmez ama bir imayla yetinir. Somuncu Baba 16 Mayýs-Haziran 2004

17 Ýsmail PALAKOÐLU Tasavvuf Osman Hulûsi Efendi'nin Örnek Davranýþlarý Abdest ve Namazda Ýlgi Çeken Davranýþlarý Sünnet-i Seniyye'ye sýký bir þekilde baðlý, efâli Râsûlü iþlemeye oldukça gayret gösteren ve "Bizim iþimiz; sýrat-ý müstekîm üzere olmak, tehlikeli iþlerden berî olmak ve mubah iþlerden sakýnmaktýr." diyen, âdabýn mümessili haline gelmiþ bulunan; Osman Hulûsi Efendi'nin âdab ile alâkalý tavýr ve davranýþlarýna "Abdest" ve "Namazdaki" âdabýndan baþlayarak devam edeceðiz. Abdeste baþlamadan evvel istibrâ ve istincâyý yerine getirmeye ayrý bir ehemmiyet verirlerdi. Bu konuda bir arkadaþ þöyle anlatýyor: "Bir sohbetten sonra Osman Hulûsi Efendi abdest tazelemek için dýþarý çýktý. Abdesthaneden geldikten sonra bir müddet merdivende oturdu. Buyurdu ki: 'Bir müddet oturalým, çünkü hemen alýnan abdest hiç oluyor hiç' diyerek istibra yapmanýn öneminden bahsettiler. Bir defasýnda da devlethanede abdest almak için dýþarý çýktýktan sonra, ceketini giyerek: "Abdestimizi cami civarýnda alalým, istibra niyetiyle camiye kadar yürüyelim" diye buyurdular. (Somuncu Baba Araþtýrma ve Kültür Merkezi Arþivi, Röportajlar Dosyasý, nr. 9/13.) Abdest alýrlarken tüm erkânýna riâyet ederler ve baþlarýný mesh ederlerken de "gabla-mesh" denilen, baþýn dörtte birini deðil de, tamamýný mesh ederlerdi. Abdestten önce gömleðinin kollarýný ve pantolonunun paçalarýný normalden biraz daha yukarý sývarlardý. Kol ve ayaklarýný yýkarken de, kollarýný dirseklerden biraz yukarýdan, ayaklarýný ise; aþýk kemiklerini geçecek þekilde ve iyice ovalayarak yýkarlar ve kuru kalmamasýna dikkat ederlerdi. Sýra ayaklarýna geldiðinde parmak aralarýný iyice yýkarlar; yüzlerini yýkarken de özellikle sakallarýnýn altýna su geçmesi için iyice ovalarlardý. Misvak kullanmayý çok severdi. Ayrýca misvaðýn düzgün açýlmasý âdâbýna uygun olarak kullanýlmasý hususunda bir sohbette þunlarý anlatýrlar: "Sivas'lý Pir Efendimiz Darende'ye teþrif etmiþlerdi. Mayýs-Haziran Somuncu Baba

18 Biz de kendisine misvak hediye etmiþtik. 'Oðlum Hulûsi bunu aç da ver' dedi. Ben de hemen semaverden bir bardak sýcak su aldým. Misvaðýn ucunu baþ parmaðýmýn boðum yerinden iþaretleyip açtým. Sýcak suya batýrýp çekiçle döðüp yumuþattým. Pir Efendimize verdim. Misvaða baktý. 'Aferin oðlum Hulûsi, ne güzel çabucak açmýþsýn, biz günlerce suyun içinde bekletirdik. Bu kadar da yumuþak olmazdý, pamuk gibi olmuþ' diye buyurdular." (S.B.A.K.M. Arþivi, Röportajlar Dosyasý, nr. 9/228.) Namaz kýlarken de tüm erkânýna riâyet ederlerdi. Farz namazlarýnýn hâricinde, sabah namazýndan sonra kerâhat vakti çýkana kadar vird ve zikirle meþgul olurlar; ondan sonra da iki rek'at Ýþrâk namazý ve iki rek'at da Ýstihare namazý kýlarlardý. Kuþluk vakti de dört rek'at Duhâ namazý kýlarlardý. Öðle ve yatsý namazlarýnýn son sünnetlerini sünnet-i seniyye'ye uygun bir þekilde iki rek'at yerine dört rek'at kýlarlardý. Akþam namazýndan sonra da ikiþer rek'atden toplam altý rek'at Evvâbin namazý kýlarlardý. Bir gün zâtýn biri Osman Hulûsi Efendi'ye: "Efendim, bazýlarý Evvâbin namazýný dört rek'at, bazýlarý da altý rek'at kýlýyorlar" diye sorunca, Osman Hulûsi Efendi de: "Bazýlarý dört rek'at, bazýlarý da altý rek'at kýlabilirler. Fakat pîrlerimiz altý rek'at kýldýklarý için bizler de altý rek'at olarak devam ediyoruz" diye cevap vermiþlerdir. Ayrýca gece yarýsýndan sonra kalkarlar ve uyumayarak virdlere ve zikirlere devam ederler, daha sonra da gecenin ilerleyen saatlerinde de sekiz rek'at Teheccüd namazýný kýlarlardý. Tüm ihvâna da bu þekilde yapmalarýný tavsiye ederlerdi. Yalnýz baþlarýna namaz kýlarlarken rek'atlarý uzunca kýlarlar ve rek'atlarda uzun sûreler okurlardý. Namazý büyük bir huþû ve huzur içerisinde kýlarlardý. Selam verdikten sonra da yüzlerinde hoþ bir hal zuhûr ederdi. Kendisi Þeyh Hamîd-i Velî Camii Ýmam-Hatibi olduklarý için, cemaatle kýlýnan namazlarda genelde cemaatin durumuna göre davranýrlar; hasta, yaþlý ve yolcularýn olacaðýný düþünerek ona göre namazý kýldýrýrlardý. Namazda divân-ý ilâhîde, Allah'ýn huzurunda olmanýn þuuru içerisinde, mütevâzi bir þekilde kýlarlar ve cemaatle kýldýðý namazlara ayrý bir ehemmiyet verirlerdi. Bununla ilgili þunu nakledebiliriz: Osman Hulûsi Efendi bilinen ihvanlardan olan Muhyittin Tütüncü (Yâ Þeyh) ve diðer bazý ileri gelen ihvana þöyle derlerdi: "Sizlere imam olduðum müddetçe; görevim süresince Allah ile cemaatim arasýna hiçbirþey sokmadým." Camiye besmele çekerek sað ayakla girilmesini bir çok kere cemaate hatýrlatmýþtýr. Hatta bir kere sol ayaðýyla giren birine: "Dýþarý çýk, besmele çek, sað ayaðýnla gir" diye ikaz etmiþtir. (S.B.A.K.M. Arþivi, Röportajlar Dosyasý, nr. 9/234.) Su Ýçme Âdâbý Bardaðý bazen sað elleriyle kavrarlar, çoðu zaman da iki elleriyle birlikle kavrayarak yavaþ bir þekilde ve üç yudumda içerlerdi. Besmele ile baþlarlar ve bitirince de "el-hamdü lî'l-lâh" derlerdi. Somuncu Baba 18 Mayýs-Haziran 2004

19 Osman Hulûsi Efendi, soðuk menbâ sularýný çok severler, dýþarýdan su alýnmasý icâb ettiðinde ise, "Niksar Ayvaz Suyu"nu almalarýný isterlerdi. Merhum babasý Hatip Hasan Efendi de soðuk suyu severler ve özellikle de "Ceridoðlu Pýnarýnýn" suyundan hoþlanýrlardý. Osman Hulûsi Efendi'nin bununla alâkalý bir hâtýralarý þöyledir: Osman Hulûsi Efendi'nin gençlik yýllarýnda, Hatip Efendi (k.s)'nin hastalýðý esnasýnda, "Ceridoðlu Pýnarý suyu olsa da içsek" diye buyurur. Bunu duyan Osman Hulûsi Efendi de ata binerek, iki damacanayla suyu doldurup gelir ve babasýna, "Babacýðým su içer misin" diye takdim eder. Bunun üzerine babalarý "Ver oðul içelim" diyerek alýp, içer ve sonra da, "Oðlum bu Ceridoðlu pýnarýnýn suyuna benziyor" deyince, Osman Hulûsi Efendi, "Evet babacýðým oranýn suyu, þimdi aldým geldim" der. Bunun üzerine Hatip Efendi (k.s) de: "Aferin oðlum, göðsünde ak kýllar bitsin, pîr olasýn" diye dua eder. Osman Hulûsi Efendi de göðsündeki ak kýllarý göstererek, "el-hamdü lî'llâh ak kýllar bitti" diye buyururlar. Yolda Yürüme Âdâbý Osman Hulûsi Efendi ayakkabýyý giymeye önce sað ayaðý ile baþlar, daha sonra sol ayaðýný giyerlerdi. Çýkartýrken de tam tersini yaparlardý. Ayakkabýyý giymeden evvel "Sünnet-i Rasûlullah" diyerek, ayakkabýnýn içinde herhangi birþey varsa dökülsün diye sað eliyle ayakkabýlarýný yukarý doðru kaldýrýr ve içini silkeledikten sonra giyerlerdi. Ayrýca ayakkabýlarý çýkardýktan sonra, ayakkabýlarýn uçlarýný kýbleye gelecek bir þekilde ve kimseye rahatsýzlýk vermeyecek bir yere býrakýrlardý. Ayakkabýsý daima temiz, bakýmlý ve boyanmýþ bir vaziyete olurdu. Kýþ aylarýnda giydiði mesti de daima bakýmlý ve boyalý olur, temizliðine çok dikkat ederlerdi. Týrnak Kesme Âdâbý Osman Hulûsi Efendi týrnaklarýný keserlerken Rasûlullah (s.a.s)'ýn týrnaðýný kestiði gibi keserler ve þu sýrayý takip ederlerdi. Önce sað elinin serçe parmaðýný, bir atlayarak orta parmaðýný, yine bir atlayarak baþ parmaðýný, daha sona da yüzük parmaðýný, daha sonra da iþaret parmaklarýnýn týrnaklarýný keserek sað eli bitirirler. Sol ellerinin ise; önce baþ parmaðýný, sonra orta, sonra da küçük parmaklarýný, daha sonra da þehâdet ve yüzük parmaklarýnýn týrnaklarýný keserlerdi. Ayak parmaklarýnýn týrnaklarýný keserken ise, herhangi bir sýra takip etmezler, bir baþtan baþlarlar ve sýra ile ayak parmaklarýnýn týrnaklarýný keserlerdi. Genellikle týrnaklarýný Cuma namazýndan sonra keserlerdi. Bu konuda bir arkadaþ þöyle bir hatýra naklediyor: Bir Cuma günü Ýkindi namazýndan sonra Osman Hulûsi Efendi yaþlandýðý zamanlarda týrnaklarýný kesmemi emretti. Ben de daha evvelce kendisinden bir sohbette dinlediðim þekilde Sünnet üzerine kestim. Evvela sað elinin küçük parmaðýndan baþlayarak, birer parmak atlayarak; orta parmak, baþ parmak, yüzük parmaðý ve þahadet parmaðýyla sað elini tamamladým. Sonra sol elinin baþ parmaðýyla baþlayarak, orta parmak, küçük parmak, þahadet parmaðý ve yüzük parmaðýyla tamamladým. Osman Hulûsi Efendi bu þekilde týrnak kesmenin Resûlullah Efendimizin (s.a.s.) sünneti olduðunu söyledi ve Hadis-i Þerifin Arapçasýný okuyarak tercüme etti. "Pir Efendimiz de týrnaklarýný böyle, Cuma Namazýndan sonra keserdi." diye buyurdular. (S.B.A.K.M. Arþivi, Röportajlar Dosyasý, nr. 9/14.) Traþ Olma Âdâbý Osman Hulûsi Efendi traþ olurken sünnet-i seniyyeye uygun saçýný kýsaltýr, býyýðýný sünnet üzere düzeltir, sakalýný da bir tutam olarak býrakýrdý. Bir tutamdan uzun ya da kýsa olmazdý. Daima sakalýný tarar temizliðine çok dikkat ederdi. Bir hafta sonu Bolu'da düzenlenen çok kalabalýk bir sahra da, bir kimse gelerek Osman Hulûsi Efendi'den ders ister. Gelen kimse baþka bir tarikata intisaplý iken mürþidi vefat edince, rüyasýnda Osman Hulûsi Efendi'yi görmüþ, bunun üzerine Mayýs-Haziran Somuncu Baba

20 ES-SEYYÝD OSMAN HULÛSÝ EFENDÝ NÝN RUHANÝYETÝNE ÝTHAF Yürekler büryan oldu, alevlendi köz oldu; Sen göçeli dünyadan, kamu yandý sultaným. Çiçekler açan bahar, birdenbire güz oldu; Herkes bu tecelliyi, rüya sandý sultaným ders almaða karar vermiþtir. Osman Hulûsi Efendi ders tarif edilmesini emir buyururlar. Bir müddet sonra o zat gelip Osman Hulûsi Efendinin yanýna oturur. Adamýn býyýklarý biraz uzuncadýr. Osman Hulûsi Efendi arkadaþlara: "Yanýnda makasý olan var mý?" diye sorar. Bir arkadaþ cebinden bir makas çýkarýr. Osman Hulûsi Efendi buyurur ki: "Býyýklarýmýz biraz uzamýþ, þunlarý düzelt." O arkadaþ Osman Hulûsi Efendinin býyýklarýný biraz kýsaltýr. Osman Hulûsi Efendi yeni ders alan arkadaþa dönerek: "Siz de böyle býyýklarýnýzý kýsaltýrsýnýz" diye buyururlar. Bir Cumartesi günü berber arkadaþýmýz, Osman Hulûsi Efendi'yi týraþ etmek ister. Osman Hulûsi Efendi buyurur ki: "Biz Cumartesi günü týraþ olmayýz. Resûlullah (s.a.s.) buyurdu ki: 'Bir kimse kýrk defa cumartesi günü týraþ olsa, büyük bir belaya uðrar.' Birisi Cumartesi günü berberde týraþ olurken, bu Hadisi Þerifi söylemiþler. Týraþ olan buna itiraz etmiþ: 'Ben kýrk deðil daha fazla týraþ oldum, bir þey olmadý' demiþ. O anda berberin elindeki ustura adamýn gýrtlaðýný kesmiþ. Kaný durduramamýþlar, kan kaybýndan ölmüþ." diye buyurdular. Osman Hulûsi Efendi, Devlethanede týraþ oluyorken hoþ bir latife yaparak: "Sakalým býyýðým sonradan çýktý, fakat kaþlarým benimle yaþýt" diye latife buyurmuþlardýr. (Efendi hazretlerinin kaþlarý oldukça gür ve heybetli idi.) Alemin ölümüydü, âlimlerin ölümü Yolculuðun, dikkate þâyandý sultaným. Melûl-mahzun þekilde, kaldý eþyanýn tümü; Hele de en çok mâkes, âþiyandý sultaným. Âlibaht-ý hâviydi, malûm zat-ý âliniz Ki seyyidlik vasfýný, taþýyandý sultaným. Göreni, mest-i hayran ederdi cemâliniz; Lâkin firkat kapýya, tez dayandý sultaným. Gerçek Alperendiniz, koca bir ömür boyu; Maksadýnýz ne þöhret, ne de þandý sultaným. Ýrþada çalýþtýnýz, tekmil Anadolu yu; Sây-ü gayretinizle, halk uyandý sultaným. Hassaten kýrkiki yýl, mihrab ile minberde; Geçirdiðiniz anlar, ne hoþ andý sultaným. Ve þimdi Halil inle, yatarsýn ayný yerde; O, Somuncu Baba ki nasýl candý, sultaným. Ýnsanlýða hizmeti vazife bilmiþtiniz; Düþünce altyapýnýz, hüsn-i zandý sultaným. Âdetullah gereði, sevip-sevilmiþtiniz; Mütevazý haliniz, çok ayandý sultaným. Sen ki ehl-i tasavvuf, sen ki ehl-i dil þâir, Hulûsi Darendevî, bir beyandý sultaným. Bal þerbeti daðýttýn, ilâhî aþka dâir; Gel gör ki kimler içti, kimler kandý sultaným. Ahmet Süreyya DURNA Somuncu Baba 20 Mayýs-Haziran 2004