Belediyelerde Taşıt Alım ve Satım İşlemleri

Transkript

1 Belediyelerde Taşıt Alım ve Satım İşlemleri Nihat Yıldız Bilindiği üzere 237 Sayılı Taşıt Kanunu tarih ve sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, yaklaşık kırk yıldır yürürlükte bulunan, bu nedenle de dili gibi bazı hükümleri de eskimiş yasalardan biridir. Yasa, bu niteliği nedeniyle uygulamada farklı anlam ve yorumlara neden olmakta ve belediyeler arasında farklı uygulamalara sebebiyet vermektedir. Gerek denetimler sırasında ve gerekse telefon, faks, mektup ve benzeri iletişim a raçları vasıtasıyla bu konunun sıkça gündeme getirilerek görüş istenmesi, bu yasayı anlama ve uygulama konusunda belediye bürokrasisinin bazı tereddütlerle karşı karşıya kaldığını işaret etmektedir. Bu nedenle konu tüm boyutları ile ele alınarak, öncelikle taşıt kanununa tabi olan ve olmayan taşıtların durumu, daha sonra da taşıt alımı, satımı, kiralanması, hibe, finansal kiralama gibi uygulamalar ayrı ayrı değerlendirme konusu yapılacaktır. Belediyelerimiz ı 580 saydı yasanın kendilerine yüklediği görevleri yerine getirirken personel kullanımının yanısıra, kuşkusuz taşıtlardan da azami ölçüde yararlanmak durumundadırlar. Belediyeler başlıca üç şekilde taşıt edinmektedirler sayılı Taşıt Kanunu kapsamında bulunan taşıtlar, sayılı Taşıt Kanunu kapsamı dışında bulunan taşıtlar, - Bağış suretiyle edinilen taşıtlar, Belediyelerin edinmek durumunda oldukları taşıtları dilediği zaman almaları, kullanmaları ya da satmaları mümkün olarnamaktadır. Bu konuda diğer kamu kurumları gibi belediyeler de bazı kural ve kayıtlara tabidir. Resmi kurumların taşıt alım, satım ve kullanımları 237 sayılı Taşıt Kanununda düzenlenmiştir. Taşıt Kanununun Belediyeleri ilgilendiren Hükümleri 237 Sayılı Taşıt Kanununun "Kanunun kapsamı" başlıklı ı. maddesinde; Içişleri Bakanlıgı Kontrolörıı, Kamu Yönetimi Uzmanı. Çağdaş Yerel Yönetimler. Ci/ı LO Sayı 2 Nisan s

2 86 çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 a - Genel bütçeye dahil dairelerle katma ve özel bütçeli idareler ve bunlara bağlı sabit ve döner sermayeli müesseseler, b- İktisadi Devlet Teşekkülleri ve özel kanun ve kararnamelerle kurulan her çeşit banka ve teşekküller, c- a ve b fıkralarında yazılı daire, idare, banka, teşekkül ve müesseselerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları teşekkül ve müesseseler, d- Kamuya yararlı derneklerden Başbakanlıkça lüzumju görünenler tarafından kullanılacak taşıtlar, Bu kanun hükümlerine tabidir. Birinci maddede belediyeler isim olarak zikredilmemiştir. Ancak belediyelerin birinci maddenin a fıkrası kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Çünkü belediyeler özel bütçeli kuruluşlardır. Belediyelerin özel bütçeli kuruluşlar olduğu 1050 sayılı genel muhasebe kanununun 115. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Yasanın ikinci maddesinde, traktör, arazöz, motorla işleyen her çeşit ziraat ve inşaat makineleri, hava taşıtları münhasıran askeri amaçlar için kullanılan ve ordunun silah ve teçhizatından madut bulunan taşıtların bu kanun hükümlerine tabi olmadıkları belirtilmiştir. Üçüncü maddede kurum, taşıt, arazi binek, kaptıkaçtı, arazi kaptıkaçtı, pikap, arazi pikap ve panel'in tanımları yapılmıştır. Beşinci maddede, yasanın 1. maddesinde yazılı kurumların daimi hizmet1eri İ çin Bakanlar Kurulu'ndan karar almak şartıyla yalnız birer hizmet arabas) bulundurabilecekleri, bu hizmet arabalarının ihtiyaca göre Station Wagon binek, kaptıkaçtı, tiplerinden biri olabileceği belirtilmiştir. Altıncı maddede, kurumların (l) ve (2) sayılı cetvellerde yazılı makam ve hizmetler için hizalarında gösterilen arabalardan fazla taşıt bulunduramayacakları gibi daimi hizmetler için 5. maddede yazılı tipte bir arabadan fazla araç kullanamayacakları hükmü getirilmiştir. 7. maddenin ı. paragrafında ise" Devlet daireleri ile ı. maddede yazılı kurumların daimi ve devamlı hizmetlerinde taahhüt yolu ile ifası mümkün ve caiz olmayan veya daha pahalıya malolacağı dairesince anlaşılan işleri için kaptıkaçtı (lüks olanlar hariç) arazi binek, arazi kaptıkaçtl, pikap, arazi pikap, panel, kamyonet, kamyon, otobüs, cankurtaran, ambulans, cenaze arabası, motosiklet, motorlu ve motorsuz, sair kara, deniz taşıtlarından ( Binek ve Station Wagon taşıtları hariç) ihtiyaçları kadar kullanabilirler... " hükmünü taşımaktadır. Yasanın ı O. maddesinin 3. fıkrası "Diğer kurumlar tarafından bu kanun gereğince taşıt satın alınabilmesi ancak satın alınacak taşıtın ku1lanılacağl hizmet,

3 Belediyelerde Taşıı Alım ve Salım işlemleri 87 taşıtın dnsi ve muhammen bedeli gösterilmek suretiyle önceden alınmış Bakanlar Kurulunun müsaadesine tabidir." hükmünü, 9. maddesi ise" kurumların satın alacakları taşıtların azami satın alma bedelleri her yıl bütçe kanunlarına bağlı cetvellerde gösterilir." hükmünü taşımaktadır. Bakanlar Kurulu Kararı almadan satın alınan araçlara ödenen bedel ile Bakanlar Kurulunca alımına izin verilen taşıt için bütçe kanunlarında belirtilen fiyattan daha pahalı bir aracın alınması, belediye bütçesinden daha fazla ödenen meblağ, sorumluluğu üstlenmiş ita amirinden tazıninen tahsil edilmesi sonucunu doğuracağından, kanun kapsamındaki taşıtlar için mutlaka Bakanlar Kurulu Kararı alınmalı ve alımına izin verilen araç için bütçe kanununda belirlenen azami ücretin üstünde ödeme yapılmaması gerekir. Yasanın 13. maddesinde taşıtların satılabilmelerine ilişkin esaslar belirlenmiştir: 13. maddeye göre; " Bu kanunun konusuna giren taşıtların satılabilmeleri, ya hizmet konusunun artık kalmamış olmasına veya ekonomik öm tahsis edildiği rünü doldurmuş bulunmasına bağlıdır. Bu taşıtların ekonomik ömürlerini doldunnuş olmaları hali ilgili dairesinin teklifi üzerine karayolları veya devlet su işlerinden bir makine uzmanı, kurumun yetkili personeli ile trafik teşkilatından bir uzmandan teşekkül edecek komisyon tarafından verilecek raporla belirtilir. Bu raporlar kurumun bağlı olduğu bakanlıkların tasvibine sunulur. Hizmet konusunun kalmaması halinde taşıtlar gereği yapılmak üzere Devlet Malzeme Ofisine devredilir. Kanunun 2, 3 ve 7. maddelerinin bir arada değerlendirilmesinden 237 sayılı kanun kapsamına; kaptıkaçtı, (lüks olanlar hariç), arazi binek, arazi kaptıkaçtı, pikap, panel, kamyonet, kamyon, otobüs, minibüs, ambulans, cenaze taşıma a racı, motorlu ve motorsuz sair kara ve deniz taşıma araçlarının ginnekte olduğu görülmektedir. Belirtilen taşıtların alımı için Bakanlar Kurulu izni gerekmektedir. Belediyelerin Taşıt Alımlan 237 Sayılı Taşıt Yasasına Tabi Taşıt Alımlan Belediyelerin 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına giren taşıt alımları konusunda, Yasa kapsamına giren taşıtları belirtecek olursak; Bu taşıtlar ve özellikleri 237 sayılı Yasa'nın 3 ve 7. maddelerine göre aşağıdaki gibidir: - Kaptıkaçtı (lüks olanlar hariç, asgari iki sıra otunna yeri bulunan kapalı ve insan taşımaya mahsus taşıtlar),

4 88 Çağdaş Yerel Yönelimler, 10(2) Nisan 200/ - Arazi binek (bütün tekerlekleri muharrik binek taşıtlar), - Arazi kaptıkaçtı (bütün tekerlekleri muharrik olan kaptıkaçtılar), - Pikap (şoför mahallinde şofôr dahil 3 kişiye kadar oturacak yeri ile arkasında azami 1750 kg.ye kadar yük taşımak için yeri bulunan motorlu taşıtlar), - Arazi pikap (bütün tekerlekleri muharrik olan pikapıar), - Kamyonet (izin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3500 kg.yi geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş moturlu taşıt), - Kamyon (izin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3500 kg.den fazla olan ve yük taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıt), - Otobüs (yapısı itibariyle sürücüsünden başka en az onbeş oturma yeri olan ve insan taşımak için İmal edilmiş bulunan motorlu taşıt. Troleybüsler bu sınıfa girer.), - Cankurtaran, - Ambulans, - Cenaze arabası, - Motosiklet (iki veya üç tekerlekli sepetli veya sepetsiz motorlu araçlar), - Motorlu ve motorsuz sair kara ve deniz taşıtları. (binek ve station wagon taşıtları hariç). Yasa hükümlerinin incelenmesinden de görüleceği üzere, belediyelerin 237 sayılı Taşıt Yasası kapsamına giren ve adlarını yukarıda saydığımız taşıtları satın alabilmeleri için anılan Yasa'nın 10. maddesi gereğince Bakanlar Kurulu'ndan önceden İzin almaları gerekmektedir. Ancak bu taşıtlardan, cankurtaran, ambulans ve cenaze taşıma araçları i çin istisna getirilmiştir. 27 Nisan 1986 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 86/10559 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla Genel Bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idareler dışında kalan kurumların, sağlık ve cenaze hizmetlerinde kullanılmak üzere (cari yıl bütçe Yasasına ekli (T) işaretli cetvelde gösterilen bedel ve özelliklere uymak kaydıyla) ambulans ve cenaze arabası yapılmak üzere kamyonet cinsi taşıt satın almalarına ve kullanmalarına izin verilmiştir. Bu bağlamda, belediyelere satın alacakları ambulans ve cenaze taşıma araçları için Bakanlar Kurulu' nun tarih ve sayılı Kararı ile ön izin verilmiş olduğundan, 237 sayılı Taşıt Yasası kapsamında olmalarına rağmen, bunların satın alınmaları için Bakanlar Kurulu Kararına yani izne gerek bulunmamaktadır. Bu nedenle, belediye bütçesinde bu taşıtların alımı için ödenek

5 Belediyelerde Taşıt Alım ve Satım işlemleri 89 bulunuyorsa, Bakanlar Kurulundan izin alınmaksızın bu taşıtları satın alabileceklerdir. Diğer taraftan, bazı belediyelerin ambulans adı altında ambulans olabilirlik niteliği bulunmayan veya ambulans haline getirilme imkanı olmayan station wagon tipte binek araçları aldıkları ve 237 sayılı Taşıt Yasası'nın kısıtlamalanndan kurtulmayı amaçladıkları sıklıkla karşılaşılan bir uygulamadır.(yenice, Yerel Gündem: 11) Bu uygulama gerek Taşıt Yasası'na, gerekse bahsi geçen Bakanlar Kurulu Kararına aykırıdır. Çünkü, Bakanlar Kurulu Kararında kamyonet tipi ambulans ve cenaze araçlarına izin verildiği açıktır. Taşıt Yasası'na göre ise, binek tipi araçlar için izin alınması şarttır. Belediyelerce alınacak otobüslerin 237 Sayılı Taşıt Kanunu kapsamına dahil olup olmadıklan, Bakanlar Kurulu Kararına gerek olup olmadığı, ayrı bir özellik arz etmektedir. Bu konuyu açıklamak için, öncelikle otobüsün tanımının yapılmasının, minibüsle farkının vurgulanması gerekir sayılı Karayolları Trafik Kanunu' nun 3. maddesinde minibüs "yapısı itibariyle sürücüsünden başka sekiz ila ondört oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıt", otobüs ise "yapısı itibariyle sürücüsünden başka en az onbeş oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıt" olarak tanımlanmıştır. Minibüslerin Taşıt Kanunu kapsamında oldukları ve alımları için izin gerekli olduğu açıktır. Burada değineceğimiz oturma yeri onbeş ve daha yukarı oturma kapasiteli ve otobüs olarak tanımlanan araçlardır. Konu ile ilgili, İçişleri Bakanlığı'nın tarih ve B050MAHOO (92) 1793 sayılı genelgesinde it 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun 19. maddesinin (1939 yılında 3666 sayılı Kanunla değişik) Slinci bendine göre "belediye hudutları dahilinde muayyen mıntıkalar arasında yolcu nakil vasıtası olarak otobüs, otokar, omnibüs, tünel, treyler, fiiniküler işletme... münhasıran belediyelerin hakkıdır" denildiğinden bahisle, anılan Kanuna ve Bakanlık Hukuk Müşavirliği'nin gün ve sayılı görüşü üzerine bundan böyle belediyelerin toplu taşıma hizmetlerinde kullanılmak üzere otobüs satın alımlarında herhangi bir suretle izin alınmasına gerek olmadığı belirtilmiştir. Genelgede belirtilen taşıtlar, toplu taşım amacıyla alınan otobüslerdir. Konu ile yakından ilgili uzmanların görüşleri de bu doğrultudadır. Orhan PİRLER, "Bütçe Kanununun Taşıt Kanunu ile İlgili Hükümleri" adını taşıyan bir yazısında, "Keza Taşıt Kanunu kapsamında olmakla beraber, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü'nün otobüs satın alınması için gün ve 529(92) 1793 sayılı genelgesi gereğince Bakanlar Kurulu'nca izin alınmasına gerek bulunmadığını" belirtmektedir.

6 90 çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 Bu genelgeye dayanılarak bütün otobüs alımlarının izne tabi olmadığı şeklinde bir genellerne yapmak yerine; a) toplu taşım amacıyla alınacak, b) Resmi görev ifası veya servis amacıyla alınacak otobüsler şeklinde ikili bir ayrıma gitmek daha doğru olacaktır. Zaten bu ayrım Bakanlık genelgesiyle kendiliğinden ortaya çıkmıştır, genelgede vurgulanan ve izne tabi olmadığı belirtilen toplu taşıma amacıyla alınan otobüslerdir. (Pirler, 1994) Kuşkusuz, otobüs alımları Taşıt Kanununa tabidir. Ancak 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 7. maddesinde, devlet daireleri ile 1. maddede yazılı kurumların daimi ve devamlı hizmetlerinde taahhüt yolu ile ifası mümkün ve caiz olmayan veya daha paha1ıya malolacağı dairesince anlaşılan işleri için otobüsleri ihtiyaçları kadar kullanabilecekleri, devlet dairelerinin sıkışık bulunduğu büyük merkezlerde işletilen muayyen tarifeli taşıtlarla memurların zamanında iş başında bulunmalarını temin edecek yeterlikte olmadığı hallerde, kurumlarca ve devlet dairelerince memurlar için otobüs seferleri ihdas olunabileceği belirtilmektedir. Kanunda bahsedilen kurumların kendi memurlarına tahsis edeceği veya kendi işlerinde kullanacağı otobüslerdir. Kanunda ticari amaçla, yani toplu taşıma amacıyla kullanılacak otobüslere değinilmemiştir. Bu nedenle, Bakanlık genelgesinden, Kanuna aykırı bir durum çıkarma olanağı bulunmamaktadır. Kaldı ki, bakanlığın kanuna aykırı bir genelge düzenlemesi veya kanun kapsamındaki bir olayı genelgeyle kapsam dışına çıkarması söz konusu değildir. İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği'nin "yolcu taşıma otobüslerinin" 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına girip girmediği" hakkındaki tarih ve 8 ı-ı i 6 sayılı görüşünde; "1580 sayılı Belediye Kanunu'nun 3666 sayılı Kanunla değişik 19. maddesinin 5. fıkrası, belediye hudutları dahilinde muayyen mıntıkalar arasında yolcu nakil vasıtası olarak otobüs işletmeyi belediyelere tanınan hak, selahiyet ve imtiyazlar arasında göstermiştir. Fıkrada yer alan diğer bir ifadeyle Belediyelerin dilerlerse inhisarı tazammun etmemek (tekeloluşturmamak) şartıyla bunların işletilmesine ruhsat dahi verebilecekleri hükme bağlanmıştır. Bu hükümlerden anlaşılmaktadır ki, şehir içi yolcu taşıma işlemi behemahal belediyeler tarafindan yapılması gereken bir iş, bir hizmet değildir. Bu işin özel kişiler tarafindan da yapılması mümkündür. Başka deyimle şehir içi yolcu taşıma hizmeti behemahal belediyeler tarafindan yerine getirilecek resmi bir hizmet, ifasında kamu gücü ve otoritesi kullanılması zorunlu, kamu tüzel kişilerinden başka bir otorite tarafindan yapılması mümkün olmayan bir kamu hizmeti, bir resmi hizmet değildir.

7 Belediyelerde Taşıl Alım ve Salım işlemleri 91 İjası kamuya yararlı olmakla beraber ticari yönü, ekonomik cephesi ağır basan bir işletmecililetir. Tabi olduğu işletme, muhasebe, mübayaa sistemlerinin arz ettiği özellik nedeniyle büyük ölçüde ticari bir işletme karakteri gösteren belediyelerce yürütülen şehir içi yolcu taşımacılığına resmi iş, resmi hizmet demenin mümkün olamayacağı ve sonuç olarak resmi hizmet sayılamayacak işlerde kullanılacak otobüsle Tİn 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına sokulamayacağı, bu düşüncenin, resmi daire ve kurumlarda kişi ve makamlara tahsis olunan arabaların kullanılmasında görülen suistimaııeri ve "araba saltanatı" diye adlandırılan israfı önlemek amacıyla çıkarılan ve ana gayesi kurumlarda çok sayıda zati ve servis arabası kullanılmasını önlemek olan 237 sayılı Kanun 'un espri ve hükümlerine de uygun düşeceği ve binnetice belediyelerce yolcu taşıma amacıyla alınacak otobüsler için 237 sayılı Yasa'nın 10.maddesine uyma gereğinin bulunmadığı düşünülmektedir." denilmektedir. Sözü edilen Bakanlık genelgesinde ve Hukuk Müşavirliği görüşünde, toplu taşıma amacıyla alınan otobüsler için 237 sayılı Taşıt Yasası'nın 10. maddesinin uygulanamayacağı belirtilmiştir. Bu genelge ve görüşten hareketle, satın alınacak tüm otobüsler için izin gerekmediği sonucuna ulaşıp, genelleme yapılması doğru değildir. Yukarıda da belirtildiği üzere, burada ikili bir ayrıma gidilmesi daha doğru o lacaktır. Yani; a) Toplu taşıma amacıyla alınan otobüsler, b) Resmi iş için veya servis amacıyla alınan otobüsler. Toplu taşıma amacıyla alınacak otobüsler için sözü edilen Bakanlık genelgesi ve Hukuk Müşavirliği görüşü uyarınca, Bakanlar Kurulu kararına gerek olmadığı, 237 sayılı Taşıt Yasası'nın 7. maddesinde kastedilenin, kurumların kendi memurlarına tahsis edeceği veya kendi işlerinde kullanacağı otobüsler olduğu, toplu taşıma amacıyla alınan otobüslerin 237 sayılı Taşıt Yasası kapsamına sokulamayacağı, Resmi iş için veya servis amacıyla alınan otobüslerin, örneğin toplu taşımacılık yapmayan belediyelerin servis amacıyla, gezici kütüphane, gezici poliklinik oluşturma gibi amaçlarla aldıkları otobüslerin 237 sayılı Taşıt Yasası kapsamında olduğu ve Yasa'nın 10. maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu Kararına gerek olduğu düşünülmektedir. 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 2. maddesinde traktör, arozöz, motorla işleyen her çeşit ziraat ve inşaat makineleri, hava taşıtları, münhasıran askeri maksatlar için kullanılan ve ordunun silah ve teçhizatından mahdut bulunan taşıtların, bu

8 92 Çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 Kanun hükümlerine tabi olmadıkları belirtilmiştir. Bu maddeye göre traktör, a rozöz, motorla işleyen her çeşit ziraat ve inşaat makineleri için Bakanlar Kurulu Kararına gerek yoktur. 237 sayılı Taşıt Yasası'nın 7. maddesinin 2. fıkrasına göre; belediyelerin, arazi binek, arazi kaptıkaçtı, pikap, kaptıkaçtı, arazi pikap, panel, kamyonet gibi taşıtları, muayyen ve standart tipte, lüks ve gösterişten uzak, memleket yollarına elverişli, ucuz ve ekonomik olanlardan temin etmeleri gerekir. 237 sayılı Yasanın 9. maddesi uyarınca, her mali yıl Bütçe Yasası'na bağlı (T) cetvellerinde resmi daireleri n (belediyeler dahil) satın alacakları araçları cins ve özellikleri, asgari ve azami fiyatları gösterilir. Bu nedenle kurumların bütçe kanunlarına ekli (T) cetvellerinde belirtilen miktarların üzerinde bir bedelle taşıt alımları mümkün değildir. Bakanlar Kurulu Kararı Alınması Gerekli Olan Taşıtlar Belediyelerin satın alacakları station wagon binek, kaptıkaçtı (lüks olanlar hariç) arazi binek, arazi kaptıkaçtı, pikap, panel, kamyonet, iş makinesi niteliği taşımayan kamyon, toplu taşıma dışında servis gibi kurum işleri için alacakları otobüs ve minibüs için Bakanlar Kurulu Kararını alacaklardır. Bakanlar Kurulu Kararı Alınması Gerekli Olmayan Taşıtlar Belediyeler satın alacakları kamyonet tipindeki ambulans ve cenaze taşıma a raçları için Bakanlar Kurulu/nun gün ve sayılı Kararı ile izin verildiğinden, bunların satın alınmaları için ayrıca Bakanlar Kurulu'ndan izin alınmasına gerek bulunmamaktadır. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü' nün gün ve 529 (92)1793 sayılı genelgesi uyarınca toplu taşıma amacıyla alınacak otobüsler için Bakanlar Kurulu iznine gerek yoktur. 237 sayılı Taşıt Kanunu 'nun 2. maddesi uyarınca traktör, arozöz, motorla işleyen her çeşit ziraat ve inşaat makineleri hava taşıtları bu kanun hükümlerine tabi olmadıklarından, iş makinesi niteliğindeki damperli kamyon, çöp kamyonları ve iş makineleri için izne gerek yoktur. Bakanlar Kurulu Kararının Alınma Süreci ve Dikkat Edümesi Gereken Hususlar Belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar, 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamına giren taşıtları satın alabilmek için İçişleri Bakanlığı'na müracaat edecekler ve İ çişleri Bakanlığı'nın teklifi, Maliye Bakanlığı'nın görüşü üzerine Bakanlar Kurulu Kararını takiben bu araçları alabilecekterdir.

9 Be/ediye/erde Taşıı Alım ve Salım iş/em/eri 93 İçişleri Bakanlığı Mahalli ıdareler Genel Müdürlüğü'nün tarih ve Mah.İd.Gn.Md.Hiz.Şb.529 (86) 9387 sayılı ve "Binek otomobil ve station wagon alımı konulu genelgesinde "Özel İdare, Belediyeler ve Köylerin binek veya station wagon alımı ile ilgili olarak aşağıdaki konularda yeterli bilgi veya belge gönderilmediğinden sürekli yazışma yapılmakta ve anılan araçları satın a lınması da gecikmektedir. Bu sakıncaları kaldırmak amacıyla mahalli idarelerin binek otomobil veya station wagon taşıt satın alınması tekliflerinde; a- Mevcutlarında bulunan araçların ve bu araçların hizmet alanlarının belirtilmesi, b- Satın alınmak istenen aracın hangi hizmet alanında kullanılacağının belirtilmesi, c- İlgili hizmet alanında kullanılan aynı tip aracın bulunmaması, d- Genel Bütçe Kanununa bağlı (T) cetvelindeki sıra numarası, cinsi, diferansiyeli ve tahmini bedelinin belirtilerek bunların yetkili organca alınacak olan karara eklenmesi ve Valilik kanalıyla Bakanlığa gönderilmesi gerekmektedir." denilmektedir. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün tarih ve B050MAH /524.97/63521 sayılı ve "Taşıt alımları" konulu genelgesinde "Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünden alınan gün ve B.07.0.BMIC.004/300-20/29946 sayılı yazıda "Malumları olduğu üzere, 237 sayılı Taşıt Kanunun 10. maddesi gereğince, il özel idareleri, belediyeler ve bunların kurdukları birliklerin taşıt satın alabilmeleri ancak önceden alınmış Bakanlar Kurulunun müsaadesine tabidir. Yukarıda sayılan kuruluşların taşıt edinebilmeleri için uyacakları esas ve usuller gerek Başbakanlık Genelgeleri gerekse Bakan1ığımızca yayımlanan Bütçe Uygulama Talimatla Başbakanlık Ge rıyla düzenlenmiştir. Halen uygulanmakta olan 1996/27 sayılı nelgesinin 6/1 maddesine göre; il özel idareleri, belediyeler ve bunların kurdukları birlikler taşıt edinebilmek için Bakanlığınız vasıtasıyla Bakanlığımıza müracaat etmekte, uygun görülen teklifler Bakanlar Kurulu Kararı alınması için Başbakanlığa sunulmaktadır. Bu nedenle 1997 yılında taşıt taleplerinin Bakanlığımızca daha sağlıklı değerlendirilebilmesi için ekte yer alan tablonun taşıt talebinde bulunan belediye, il özel idaresi ve bunların kurdukları birlikler tarafından doldurularak talep yazılarına eklenmesi gerekmektedir. denildiğinden bahisle" konu belediyelere duyurulmuştur. Belediyelerin 237 sayılı Taşıt Yasası kapsamına giren taşıtları satın alabilmeleri için, İçişleri Bakanlığı'na talepte bulunmaları gerekir.

10 94 çağdaş Yerel Yönelimler, 10(2) Nisan 2001 İçişleri Bakanlığı 'na Başvuruda Aranacak Belge ve Bilgiler Belediyeler İçişleri Bakanlığına Yapacakları Tekliflerinde; a) Aracın hangi hizmetler için kullanılacağı, b) Mevcut araçları ve hizmet alanlarını gösterir listeyi, c) Bütçelerindeki ödenek miktarlarını, d) Satın alacakları aracın Bütçe Yasasına bağlı (T) cetvelindeki sıra numarası, cinsi, diferansiyeli, tahmini bedelini, e) Satın alma onay belgesini, f) Belediye encümen kararını, g) Bilgi Formu (mevcut taşıtların sayısal değeri), h)valilik görüşünü, göndereceklerdir. Belediyelerin taleplerini valilik kanalıyla içişleri Bakanlığı'na göndermeleri gerekmektedir. içişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü'nce bu taleplerden uygun görülenler Maliye Bakanlığı'na gönderilir. Maliye Bakanlığı tarafından uygun görülen talepler de Başbakanhğa karar verilmek üzere sunulur. Başbakanlık incelemesini müteakiben Bakanlar Kurulundan izin çıktıktan sonra, taşıtlar Belediye Encümeni kararıyla satın alınacaktır. Taşıt Alımlarında Dikkat Edilecek Hususlar ilke olarak belediyelerin alacakları her türlü taşıtı Devlet Malzeme Ofisi'nden satın almaları gerekir. Ancak, alınacak taşıt, Devlet Malzeme Ofisi'nde bulunmuyorsa, bu takdirde serbest piyasadan devlet ihale kanunu hükümlerine uyularak satın alınması mümkündür. Her yıl çıkarılmakta olan devlet ihaleleri genelgelerinde Devlet Malzeme Ofisi'nden yapılacak alımların usul ve esasları belirlenmektedir tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 200 III Sıra No'lu Devlet i haleleri Genelgesinde de belirtildiği üzere, Devlet Malzeme Ofisi Ana Statüsünün 4. maddesine göre belediyeler, malzeme listesinde bulunan malzeme ve hizmetleri önceki yıllarda olduğu gibi Devlet Malzeme Ofisi'nden karşılayacaklardır. Ancak, malzeme listesinde yer almakla birlikte Ofis tarafından zamanında sağlanamayan ve gecikmesi ihtiyaç sahibi dairelerin hizmetini aksatacak olanlar İle aynı kalite ve nitelikte olmak üzere piyasadan daha ucuza temin edileceği anlaşılan malzemelerin ucuz olduğunun belgelendirilmesi ve Ofis tarafından

11 Belediye/erde Taşıt A/ım ve Satım Iş/emleri 95 standardizasyonu sağlanan malzemelerde bu standartlara uyulması kaydıyla, i hale suretiyle karşılanması mümkün bulunmaktadır. Bu şekilde piyasadan yapılacak alımların Ofis tarafından sağlanan malların a lım tarihinde yürürlükte olan fiyatlarından en az: otomobillerde yüzde 4 oranında, nakil vasıtalarında yüzde8 oranında, stok malzemelerinde yüzde 6 oranında daha ucuz olması gerekmektedir. Bu şekilde yapılacak karşılaştırma sonucu daha ucuza temin edileceği anlaşılan malların piyasadan temini mümkün olabilecektir. 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 9. maddesine göre "Kurumların satın alacakları taşıtların azami satın alma bedelleri, her yıl bütçe kanunlarına bağlı cetvellerde gösterilir. Bu bedeller, orta sıklet ve vasati fiyatlar nazarı itibara alınmak suretiyle tespit edilir." Taşıt Kanunu'nun bu hükmü uyarınca Bütçe Kanunu'na ekli (T) cetvelinde belirtilen miktarların üzerinde bir bedelle taşıt alımı mümkün değildir. 237 sayılı Taşıt Kanunu'na ekli (1) sayılı cetvelde belirtilenierin (Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı hariç) emir ve zatlarına verilenler, (2) sayılı cetvelin 1 ve 2. sırasında yer alanlar, güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar ve koruma altına alınanlar ile ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunan araçlar dışında her ne suretle olursa olsun yabancı menşefi binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmeyecektir. Yerli muhteva oranı yüzde 50'nin altında olan taşıtlar yabancı menşeli sayılacaktır. 237 sayılı yasanın 9. maddesi uyarınca belediyelerin, bütçe kanunları ile Kurumlarca satın alınacak taşıtların azami satınalma bedellerinin tespit edildiği T cetvelinde gösterilen azami satınalma limitlerine uygun hareket etmeleri zorunludur. Kurumlarca 2001 Mali yılı içerisinde yapılacak taşıt alımları için azami satınalma bedelleri, 4611 sayılı 2001 Mali Yılı Bütçe Kanununa ekli T Cetveli'nde belirtilmiştir. Örneğin 4x2 diferansiyeli hulunan bir binek otomobil için azami satın alma bedeli TL, aynı diferansiyele sahip bir station wagon otomobil i çin TL azami satın alma bedeli tespit edilmiştir. Bu durumda, taşıt almak isteyen belediyeler, alımı için Bakanlar Kurulu Kararı gereken taşıtlarda gerekli izni almaları kaydıyla, bu taşıtları öncelikle Devlet Malzeme Ofisi'nden alacaklar, şayet 2001/1 sayılı Devlet İhaleleri Genelgesinde de belirtildiği üzere piyasadan daha ucuza temin etme imkanı var ise Devlet Malzeme Ofisi fiyatlarından, otomobillerde en az yüzde 4, nakil vasıtalarında en az yüzde 8, ucuza almak kaydıyla bunu belgelendirerek piyasadan ihale ile, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümler; çerçevesinde alabilecek

12 96 çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 ler, ancak satm alacakları taşıtlar için Genel Bütçe Kanunlarma ekli T Cetvellerinde belirtilen azami satmalma bedellerinden fazla ödeme yapamayacaklardır. (Yıldız, Yerel Yönetim ve Denetim, C: 5) 237 sayılı Taşıt Yasası kapsamına giren taşıtların, kanuna aykırı olarak yapılacak satın alınmalarından dolayı ilgililer hakkında, gerek olağan teftişler sırasında, gerekse ihbar veya şikayet üzerine, 4483 sayılı "Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun" hükümlerine göre soruşturma ve kovuşturma yapılacağı bilinmelidir. Taşıtlann Kayıt ve Tescil İşlemleri ile Kullanımlannda Dikkat Edilecek Hususlar 237 sayılı Taşıt Yasası'na uygun olarak satın alınan taşıtların, 2918 sayılı Karayo;l~:ı -:'rafık Yasası gereğince trafik şube ve bürolarınca kayıt ve tescil işlemleri yapılır. Taşıtlara, taşıtın cinsine ve tahsis edilen makam ve hizmetlere göre İç~şleri Bakanlığı'nca belirtilecek şekil, renk ve alameti taşıyan birer plaka verilir. Trafik şube ve büroları, hiçbir makam ve şahıs için aynı şekil ve renkte plaka ve numara ihdas ve istimal edemezler. Taşıt Yasası'na bağlı (1) sayılı cetvelde belirtileniere tahsis olunacak taşıtlar hariç, bütün taşıtların yan taraflarına "Resmi Hizmete Mahsustur" ibaresi yazılacaktır (md.l4) Taşıtların kullanım şekilleri, 237 sayılı Taşıt Yasası'nın 4, 5, 6, 7 ve 8. maddelerinde belirtilmiştir. Burada amaç resmi taşıtların keyfi biçimde kullanılmalarını önlemektir. Yasa'ya ekli (1) sayılı cetvelde, emirlerine ve zatlarına binek otomobili verilenler; (2) sayılı cetvelde de makam hizmetlerine tahsis edilen taşıtlar gösterilmiştir (md.4). Belediyeler daimi hizmetler için Bakanlar Kurulundan karar alınmak şartıyla yalnız birer hizmet aracı bulundurabil irler. Bu hizmet arabaları ihtiyaca göre Station wagon binek, kaptıkaçtı tiplerinden biri olabilir (md. 5). Bu taşıtlar sadece resmi hizmetin ifasında kullanılmak üzere daire veya kurumların sorumlu makamlarınca tevzi ve tahsis olunurlar. Şehir ve kasaba sınırları içerisinde olmakla beraber, tren, otobüs gibi gündelik muayyen tarifelerle işleyen taşıt güzergahından uzak bulunan münferit mevkilerdeki teşkilat ve iş yerlerinde devamlı veya geçici olarak görevli memur veya hizmetlilerin bu mevkiler ile en yakın muayyen tarifeli taşıt güzergahına götürülüp getirilmesi için de bu taşıtlar kullanılabilir.

13 Belediye/erde Taşıt Alım ve Satım Işlemleri 97 Ayrıca, şehir ve kasabalarla, demiryolları istasyonlarından ve gündelik muayyen tarifelerle işleyen devlete, belediyelere ait taşıt güzergahından uzak bulunan mevkilerdeki teşkilat ve işyerlerinde devamlı veya geçici olarak görevli memur ve hizmetlileri ve bu mevkide oturan ailesi efradını ve okula giden çocuklarını, o yerin bağlı bulunduğu şehir ve kasabaya veya en yakın muayyen tarifeli taşıt güzergahına götürüp getirmek için bu taşıtlar tahsis edilebilir. Devlet dairelerinin sıkışık bulunduğu büyük merkezlerde işletilen muayyen tarifeli taşıtlarla, memurların zamanında İş başında bulunmalarını temin edecek yeterlikte olmadığı hallerde kurumlarınca ve devlet dairelerince memurlar İçin otobüs seferleri ihdas olunabilir. Bu otobüsler Ulaştırma Bakanlığı'nca hazırlanacak ve Bakanlar Kurulunca tasdik olunacak esaslar dairesinde işletilebilir (md. 7). Bugün devlet dairelerindeki memur servisleri uygulamasının Hikmet-i Vücudu bu hükme dayanmaktadır. Konu ile ilgili olarak, "237 sayılı Taşıt Yasası'nın 7. maddesine Göre Kurumlar Tarafından İhdas Edilecek Otobüs Seferlerinin İşletme Esasları Hakkında Yönetmelik" hazırlanarak Bakanlar Kurulunun tarih ve 6/2206 sayılı kararıyla yürürlüğe girmiştir. Taşıt Yasası'na bağlı (2) sayılı cetvelde yazılı taşıtlar yalnız hizalarında gösterilen hizmetlerd~ kullanılabilirler. Tören, hususi ve resmi davetlerde makamı işgal eden zatlar refakatlerine ailelerini de alabilirler. Kurumlara ait hizmetler İçin memurlar da makamı işgal eden zatın refakatinde veya makamın izniyle bu taşıtlara binebilirler (md. 8). Taşıt Yasası'nın kapsamına giren taşıtları her ne suretle olursa olsun tahsis 0 lunduğu amacın dışında veya özel işlerde kullananlar veya kullanılmasına müsaade edenler veya kanunda yazılı olduğu şekilde kullanılmış gibi gösterenler veya kanunen bir makama veya işe tahsis olunmadığı halde gerçeği değiştirerek bu taşıtlardan istifade eden ve ettirenler, bunların gidiş gelişine müsaade edenler veya kanuna aykırı olarak numara ve plaka verenlerle kullananlar veya kullanmaya elverişli olduğu halde ekonomik ömrünü doldurduğu bahanesiyle yenileyen veya yeniletenler veya bu hususlar için masraf tahakkuk evrakını hazırlayan veya tasdik veya bunlara ait ita emirlerini vize edenler hakkında fiilin mahiyetine göre bir seneye kadar hapis cezası verilir. Bu yüzden meydana gelen masraf ve zararlar kendilerine teselsülen tazınin ettirilir (md. 16). Taşıt Kanunu Kapsamı Dışında Kalan Taşıt Alımlan 237 sayılı Taşıt Yasası'nın 2. maddesinde yasa kapsamı dışında kalan taşıtlar ve araçlar sayılmıştır. Bu maddeye göre; traktör, arazöz. motorla çalışan her çe

14 98 çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 şit ziraat makineleri, motorla çalışan her çeşit inşaat makineleri, bu yasa hükümlerine tabi değildir. Traktör, arazöz ve motorla çalışan her çeşit tarım ve inşaat makinelerini satın almak İçin, hiç bir yerden izin almaya gerek yoktur. İçişleri Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün tarih ve B050MAHOO sayılı genelgesinde; "asfalt finişeri, asfalt plenti, çok maksatlı hidrolik kazıcı, kaya kasalı kamyon, greyder, treneker (kanal açma makinesi), kanal kazıcıyükleyici, kendi yürür keçi ayağı, vinç, yükleyici, sikreyper, silindir, sondaj makinesi, paletli delici, traktöre monte ekipmanlar, soğuk asfalt sökücü (asfalt frezesi), arazöz, beton bordür plaklaş makinesi, briket makinesi, çöp kamyonu, damperli kamyon, ışıldak, itfaiye, jeneratör, kasah kamyon, kompresör, kurtarıcı, lowbet, motopomp, parke makinesi, platfonn merdiven, platfonnlu kamyon, roleytank, rörnork, sislerne cihazı, su tankeri ve traktörün 237 sayılı Taşıt Yasası'na tabi olmadığı, dolayısıyla alımlarında Bakanlar Kurulu Kararına gerek olmadığı" belirtilmiştir. Dikkat edilirse bu listede ambulans ve cenaze arabası yer almamıştır. Ambulans ve cenaze arabası 237 sayılı Taşıt Kanununa tabidir. Ancak Bakanlar Kurulu' nun tarih ve sayılı kararı ile ambulans ve cenaze arabası alımlarına ön izin verilmiş ve 237 Sayılı Taşıt Kanunu kapsamında olmalarına rağmen bu taşıtların alımında Bakanlar Kurulu Kararı gerekmediği belirtilmiştir. Belediye bütçesine, belediye meclisince, bu araç ve makinelerin satın alınması için ödenek koymak suretiyle, bu araç ve makineleri satın almak mümkündür. Bu taşıtların alımında da 237 Sayılı Yasa kapsamında bulunan taşıtlar gibi öncelikle Devlet Malzeme Ofisi'nden alınacaktır. Eğer burada bulunmuyorsa Devlet İhale Yasası'na göre açık veya kapalı teklif usullerinden biriyle ihale yoluyla satın alınması mümkündür. Burada bir hususu hatırlatmakta yarar görüyorum. 237 Sayılı Yasa kapsamı dışında olan ve alımı için Bakanlar Kurulu Kararı gerekmeyen taşıtların belediyelerce satın alımlarında, "Bakanlar Kurulu kararı gerekmediğine göre, Bütçe Kanunu ve Devlet Ihaleleri Genelgelerinde belirtilen kısıtlama ve kurallara da uymaya gerek yoktur" şeklinde yanlış bir sonuç kesinlikle çıkarılmamalıdır. Yukarıda sayılan taşıtların alımlarının, 237 sayılıyasa kapsamındabulunan a raçlardan farkı yalnızca satın alınmalarında Bakanlar Kurulu Kararına gerek olmamasıdır. Her yıl çıkarılmakta olan Devlet İhaleleri Genelgelerinde Devlet Malzeme Ofisinden yapılacak alımların usul ve esasları belirlenmektedir. 200 III Sıra

15 Belediyelerde Taşıt Alım ve Salım Işlemleri 99 No'lu Devlet İhaleleri Genelgesinin "Devlet Malzeme Ofisi'nden Yapılacak A lımlar" başlığını taşıyan II/M-S maddesinde de belirtildiği üzere, Devlet Malzeme Ofisi Ana Statüsünün 4. maddesine göre belediyeler, malzeme listesinde bulunan malzeme ve hizmetleri önceki yıllarda olduğu gibi Devlet Malzeme 0 fisi'nden karşılayacaklardır. Ancak, malzeme listesinde yer almakla birlikte Ofis tarafından zamanında sağlanamayan ve gecikmesi ihtiyaç sahibi dairelerin hizmetini aksatacak olanlar ile aynı kalite ve nitelikte olmak üzere piyasadan daha ucuza temin edileceği anlaşılan malzemelerin ucuz olduğunun belgelendirilmesi ve Ofis tarafından standardizasyonu sağlanan malzemelerde bu standartlara uyulması kaydıyla, i hale suretiyle karşılanması mümkün bulunmaktadır. Bu şekilde piyasadan yapılacak alımların Ofis tarafından sağlanan malların a lım tarihinde yürürlükte olan fiyatlarından en az: otomobillerde yüzde 4 oranında, nakil vasıtalarında yüzde 8 oranında, daha ucuz olması gerekmektedir. Bu ş'ekilde yapılacak karşılaştırma sonucu daha ucuza temin edileceği anlaşılan malların piyasadan temini mümkün olabilecektir. 237 sayılı Taşıt Kanunu'nun 9. maddesine göre "Kurumların satın alacakları taşıtların azami satın alma bedelleri, her yıl bütçe kanunlarına bağlı cetvellerde gösterilir. Bu bedeller, orta sıklet ve vasati fiyatlar nazarı itibara alınmak suretiyle tespit edilir." Taşıt Kanunu'nun bu hükmü uyarınca Bütçe Kanunu'na ekli (T) cetvelinde listesi yayımlanan araç cinsleri için belirlenen miktarların üzerinde bir bedelle taşıt alımı mümkün değildir. Kurumlarca 200 ı Mali yılı içerisinde yapılacak taşıt alımları için azami satınalma bedelleri, 46 ı ı sayılı 200 ı Mali Yılı Bütçe Kanununa ekli T Cetveli'nde belirtilmiştir. Bu durumda, yukarıda sayılan ve 237 Sayılı Yasa kapsamında bulunmayan taşıtları satın almak isteyen belediyeler, bu taşıtları öncelikle Devlet Malzeme Ofisi'nden alacaklar, şayet, 2001/1 sayılı Devlet İhaleleri Genelgesinde de belirtildiği üzere piyasadan daha ucuza temin etme imkanı var ise Devlet Malzeme Ofisifiyatlarından, otomobillerde en az yüzde 4, nakil vasıtalarında en az yüzde 8, ucuza almak kaydıyla bunu belgelendirerek piyasadan ihale ile, 2886 sayılı Devlet ihale Kanunu hükümleri çerçevesinde alabilecekler, ancak satın alacakları taşıtlar için Genel Bütçe Kanunlarına ekli T-Cetvellerinde listeleri yayımlanan ve taşıt cinslerine göre belirtilen azami satın alma bedellerinden fazla ödeme yapamayacaklardır. Buna göre; belirtilen taşıtların DMO yerine piyasadan alınması durumunda,

16 100 Çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 a- Bütçe Kanunlarına ekle (T) cetvelinde listeleri yayımlanan taşıtlar için belirlenen azami fiyatların üzerinde ödenen miktarlar, fazla ödemeyi gerçekleştiren tahakkuk memuru, sayman ve ita amirierinin sorumluluğunu gerektirir. b-aynı şekilde, Devlet Malzeme Ofisi satış fiyatlarından, Devlet ihaleleri Genelgesi ile belirlenen orandan daha düşük bir oranda indirimli alınması halinde, (Örneğin Devlet ihaleleri Genelgesinde, DMO satış fiyatlarından en az yüzde 8 daha düşük bir fiyat1a alınması öngörüldüğü halde, yüzde 6 daha düşük bir fiyatla alınması) aradaki fark, fazla ödemeyi gerçekleştiren tahakkuk memuru, sayman ve ita amirierinin sorumluluğunu gerektirir. İş Makineleri İçin DPT' den İzin Almak Gerekli mi? içişleri Bakanlığı'nın tarih ve B050MAHOO (93)-90 sayılı genelgesinde de belirtildiği üzere; 237 sayılı Taşıt Kanununa tabi olmayan iş makineleri hakkındaki, "Kamu iş Makineleri Standardizasyonunun Sağlanması ve Düzenlenmesi Hakkındaki Karara" ilişkin tarihli ve 83/7244 sayılı Kararname, gün ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan gün ve 92/3832 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır. Bu nedenle iş makineleri satın alımında Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Koordinatörlüğünde oluşturulan iş Makineleri Standardizasyonu ve Düzenleme Komisyonu'ndan uygun görüş alınmasına gerek kalmamıştır. Belediyelerin Kullanılmış Taşıt Veya İş Makinesi Ahmlan Son yıllarda gerek ekonomik yetersizlik, gerekse mahallinde temin edilebilirlik gibi nedenlerle, özellikle küçük belediyeler yeni taşıt veya iş makinası almak yerine, ikinci el ya da kullanılmış taşıt almak durumuyla karşı karşıya kalmışlardır. Özellikle otobüs, kamyon gibi taşıtlar ile iş makinelerinin ikinci elden a lınması, yani kullanılmış araç alımı yaygın bir uygulama haline gelmiştir. Burada da temel soru belediyelerin hangi tür kullanılmış taşıtı alacaklarıdır. Eğer belediyelerce 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamında bulunan bir kullanılmış taşıt alımı söz konusu ise alım işlemi için Bakanlar Kurulu izni gerekecektir. Çünkü 237 sayılı yasanın, taşıt alımlarında Bakanlar Kurulu Kararı alınmasına ilişkin hükmü, alınacak taşıtın eski ya da yeni olmasıyla değil, taşıtın cinsiyle alakalıdır. Eğer belediyelerce alınacak taşıt 237 sayılı Taşıt Kanunu kapsamında olmayan, yani alımı için Bakanlar Kurulu Kararı gerekmeyen bir kullanılmış taşıt ise mevzuatımızda belediyelerin bu tür kullanılmış taşıtları almalarını engelleyen herhangi bir hüküm yoktur. Belediyeler 2886 sayılı Devlet ihale Yasası hükümlerine uygun işlem yapmak kaydıyla kullanılmış araç satın alabilirler. An

17 Belediyelerde Taşıt Alım ve Satım lşlemleri 101 cak, açıklık ve rekabet sağlanarak ihale yoluyla alınacak bu taşıtların, teknik bir heyet marifetiyle kıymet takdirlerinin yaptırılması gerekir. Ödemelerde Devlet Harcama Belgeleri Yönetmeliği'ne göre fatura veya fatura yerine geçebilecek belgenin verilmesi şarttır. Ayrıca, Devlet Malzeme Ofisi satış fiyatları üzerinden yapılması gereken indirim tutarları ile Bütçe Kanunlarına ekli (T) Cetvellerinde belirtilen azami satın alma bedellerinin kullanılmış taşıt alımlarında uygulanması mümkün değildir. Belediyelerin Finansal Kiralama (Leasing) Yöntemiyle Taşıt Alımlan Finansal kiralama; bir şirketin, kiracının istemi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka şekilde temin ettiği bir mahn zilyedliğini her türlü faydayı sağlamak üzere, belli bir kira bedeli karşılığında kiralanmasını ve bu süre sonunda sembolik bir bedel ödenerek kiralanan mala sahip olma imkanı tanıyan ticari bir finansman yöntemidir. Bu konu, belediyelerimizin ekonomik açıdan sıkıntıya düştükleri son yıllarda, özellikle taşıt ve iş makinesi alımlarında sıkça uygulanan bir yöntem olarak karşımıza çıkmıştır. Finansal kiralama konusu ile ilgili ayrıntıh hükümler 3226 sayılı Finansal Kiralama Yasası ve ilgili Yönetmelikte düzenlenmiştir. Bazı belediyelerimizde, 3226 sayılı Finansal Kiralama Yasası ve ilgili yönetmelikte Devlet İhale Yasası hükümlerinin uygulanacağına ilişkin bir hüküm bulunmadığı gerekçesiyle, İhale Yasası hükümlerine uyulmaksızın finansal kiralama yöntemiyle taşıt ve İş makinesi kiralamaları yapılmaktadır sayılı Devlet İhale Yasası'nın 1. maddesine göre "Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür... " hükmü getirilmiştir. Finansal kiralama usulüyle taşıt veya iş makinesi edinilmesi, İster kiralama, ister satın alma şeklinde olsun Devlet İhale Kanununun belirtilen hükmü karşısında 2886 sayılı Yasa hükümlerine tabidir. Finansal kiralama yöntemi belli bir dönem sonunda kiralanan malın mülkiyet devrini de öngören bir yöntemdir. Devlet İhale Yasası açısından alım veya kiralama işlemi olması sonucu değiştirmemekte olup, bu usulün gerçekleştirilmesinde 2886 sayılı Devlet İhale Yasası hükümlerinin uygulanması gerektiği açıktır. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü' nün konu ile ilgili tarih ve B.050.MAH sayılı genelgesinde; "1- Devlet İhale Kanunu hükümleri, kanuna açıklık getiren Devlet İhale Genelgeleri, konuya ilişkin Danıştay kararı ile yetkililerin görüşlerinin, Belediyeler,

18 102 çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 ve il Özel İdarelerinin Finansal Kiralama Kanunu tna göre gerçekleştirdikleri kiralama ve satın alma işlemlerinin ihale edilmesi gerektiğini açıkça ortaya koyduğu, bu itibar la Finansal Kiralama Kanunu'na göre kiralanması düşünülen menkul veya gayrimenkul malın, gerek satıcı firmadan veya kişiden temini safhasında, gerekse söz konusu malın finansmanının finansal kiralama şirketinden temini safhasında ihale edilmemesi halinin Devlet İhale Kanunu hükümlerine aykırı hareket etmek sonucunu doğurduğu, sayılı Finansal Kiralama Kanunu'na göre yapılan kiralamaların uygulamada sonuç itibariyle daimi bir satın alma olduğu, bu itibarla 237 sayılı Taşıt Kanunu'na tabi araçların Finansal Kiralama Kanunutna göre kiralanmak istenmesi halinde, önceden Bakanlar Kurulu izni alınmasının zorunlu olduğu, 3- Finansal Kiralama Kanunu'na göre Belediyeler ve iı Özel İdarelerince yapılan veya yapılacak kiralama ve satın almaların borçlanma olduğu, bu itibarla belediyelerce anılan kanuna göre yapılacak borçlanma hususunun belediye meclisinde görüşülerek kabulünün ve buna ilişkin meclis kararının mahalli mülki idare amirince onaylanmasının gerektiği, 4- Limiti Sayıştay Genel Kurulu'nca belirlenen miktarın (1994 yılı için ı milyar TL. 200 ı Mali yılı için 200 milyar TL.) üzerindeki finansal kiralama sözleşmeleri sayıştay tesciline tabi olduğundan bu hususa riayet edilmesinin gerektiği, 5. Finansal Kiralama Kanunu'na göre yapılan kiralamaların, özellikle şirketler açısından, KDVavantajı, yurt dışından yapılan kiralamalarda gümrük vergisinin ertelenmesi avantajı, stopaj vergisi avantajı, ödenen kira bedellerinin vergiden düşülmesi avantajı, teşviklerden yararlanma avantajı, yeni teknolojilerden yararlanma gibi bir çok avantajlarının mevcut olduğu, belediye ve il özel İdarelerinin bu avantajlardan kısmi olarak yararlanabildiği, ancak buna karşıhk kiralanacak malın çok pahalıya malolması dezavantajı ile karşı karşıya kaldıkları, bu itibarla, belediyelerce ve il özel İdarelerince çok mecbur kalınmadıkça bu yöntemle kiralama işlemine girişilmemesi, 6. Finansal Kiralama Kanunu'na göre gerçekleştirilen kiralamaların uygulamada, çoğunlukla satıcı firmaların belediyelere müracaat ederek mallarını satma yönünde teklifte bulunmaları finansman temini mevzuunda da belediyeler ile finansal kiralama şirketleri arasında aracılık etmeleri, gerekli mutabakatıarın sağlanmasını müteakiben kiralama işlemlerinin bazen ihalesiz, bazen de kısmi olarak ihaleli, ancak ihalelerin de çoğunlukla sadece önceden mutabakata varı. lan şirketlerin katılımı ile danışıklı düğüş şeklinde gerçekleştiği göz önüne alınarak; a) Belediyelerin ve il özel idarelerinin özellikle araç ve makine yönünden gerçek ihtiyaçlarını önceden tespit etmeleri,

19 Belediyelerde Taşıt Alım ve Satım iş/emleri 103 b) Tespit edilen ihtiyaçların Finansal Kiralama Kanunu'na göre alımı yönünde gerekli borçlanma kararlarının ve izinlerinin yetkili organlarında görüşülerek a lınması, c) Finansal Kiralama Kanunu'na göre kiralanmak istenen malın, ister finansal kiralama şirketince temini suretiyle olsun, isterse belediye tarafından temini suretiyle olsun bütün bu işlemlerin mutlaka ihale edilmesi, d) ihaleye ilişkin teknik ve idari şartnamelerin açıklık ve rekabeti sağlamaya yönelik, objektif olarak hazırlanması, e) Özellikle finansal kiralama şirketleri ile ilgili şartname maddelerinin, belediyeler açısından kayıtsız şartsız teslim anlamında düzenlenmemesi, bu bağlamda, taraflar için zorlayıcı olmayan Finansal Kiralama Kanunu hükümlerinin belediye aleyhine değerlendirilmemesi, f) ihalelerde kapalı zarfusulünün tercih edilmesi, g) ihaleyi müteakiben yapılacak sözleşmede, şartnamede bulunmayan hususlara yer verilmemesi, h) Yerel yönetimlerin dolandırıcılık eylemlerine muhatap olmamasını temin bakımından, kiralanan malı teslim almadan almış gibi imzalanmaması, bu bağlamda şartnameye ve sözleşmeye, finansal kiralama şirketinin malın satıcıdan teslim alınması için kiracıya yetki belgesi vermesi ile malı teslim etmiş sayılacağı, tabii afetler ve savaş gibi mücbir sebepler nedeniyle malın teslim edilmemesi halinde, finansal kiralama şirketinin sorumlu tutulamayacağı ve o zamana kadar yapılan bütün masrafların kiracıya ait olduğu gibi hükümler konulmaması, i) Sözleşme tutarının 1 milyar TL. sını geçmesi halinde (Bu tutar 2000 Mali Yılı Bütçe Kanunu'nda 100 milyar TL. olarak tespit edilmiştir.) Sayıştay'ın vizesine sunulması, gerektiği," be Iirtilmiştir. Belirtilen genelge hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; finansal kiralama u sulüyle yapılan kiralamalarda 2886 sayılı Devlet ihale Yasası hükümlerine kesinlikle uyulması gerekir. Belediyelerimizde finansal kiralama uygulamasında dikkat edilecek diğer bir husus da, sözleşme tutarının Bütçe Kanunlarına ekli (i) cetvelinde belirlenen sayıştay vizesi limitlerini geçmesi halinde sözleşmelerini Sayıştay Başkanlığına vizeye göndermeleri gerektiği ve Sayıştay'a vize için gönderilen dosyada hangi belgelerin bulunacağıdır. ı Şubat 1994 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 451 seri no.lu Sayıştay Başkanlığı Genelgesinin "Sözleşme Dosyalannda Bulunması Gereken Belgeler" başlığını taşıyan 4. Bölümünün

20 104 Çağdaş Yerel Yönetimler, 10(2) Nisan 2001 "Finansal kiralamada sözleşme dosyalarında bulunması gereken belgeler" alt başlığını taşıyan 4.6. maddesinde; " Sözleşme: a) Noterlikçe tescil edilmiş sözleşme, b) Yurt dışından yerleşik kiralayan şirketin Türkiye 'de şubesi yoksa, şirketin bulunduğu yerdeki konsoloslukta yapılan sözleşme ve bu sözleşmenin Türkiye' deki noter tarafından tasdik edilmiş tercüme metni, ayrıca, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğunu gösteren belge, bulunduğu Bakanlıkça da sözleşmenin tescil edilmiş Finansal kiralama konusu malın sözleşme süresince sigorta ettirildiğine dair belge, Türkiye'ye getirilen mallar için ileride doğabilecek vergileri karşılayacak miktarda teminat alındığına dair belge," nin sözleşme dosyalarına eklenmesi gerektiği belirtilmiştir. Belediyelerin Bağış (Hibe) Yoluyla Taşıt Edinmeleri Belediyelerimizde gerek yurtiçinden ve gerekse yurtdışından bağış yoluyla taşıt edinme konusunda genel bir istek ve çaba bulunduğu, bu yöntemlerle de azımsanmayacak sayıda belediyenin taşıt sahibi olduğu görülmektedir. Konuyu yurtiçinden ve yurtdışından yapılan bağışlar olarak iki alt başlıkta incelemekte yarar var. Yurt İçinden Taşıt ve İş Makinesi Bağış/arı Belediyelerimizde özellikle son yıllarda yurt içinden bazı vatandaşlar ya da hemşehrilerce taşıt bağışlarına rastlanmaktadır. Ne yazık ki, bu hibeler de genellikle hukuk dışı bir olaya göz yum ma dolayısıyla veya bir işin belediye tarafından yerine getirilmesi karşılığında yapılmaktadır. Yani vatandaş bir işinin yapılabilmesi için hibeye zorlanmakta ya da vatandaş hukuka aykırı olarak yaptığı bir uygulamaya göz yumulması için belediyeye taşıt hibe etmeyi teklif etmektedir. Ancak, yapılan tüm bağışları bu şekilde değerlendirmek de doğru olmasa gerek. Kuşkusuz iyi niyetle hiçbir karşılık gözetilmeden yapılan bağışlar da vardır sayılı Belediye Yasası'nın 70. maddesinin 12. fıkrasına göre bağışların bir karşılığı gerektirmesi (şartlı bağış) durumunda belediye meclisi kararının a lınması gerekir. Yani taşıt veya iş makinesi bağışı belli bir şarta bağlı olarak yapılıyorsa, bu bağışın kabulünün meclis kararıyla yapılması gerekir. Herhangi bir şart ileri sürülmeksizin bağışlanan taşıtlar için meclis kararına gerek yoktur. Şartsız bağışları doğrudan belediye başkanı kabul edebilir. Çünkü