Karar No : 529 Karar Tarihi : 04/04/2015

Transkript

1 Karar No : 529 Karar Tarihi : 04/04/2015 Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun 02/04/2015 tarihli ve 4812 sayılı yazısında; TRT TÜRK logosuyla yayın yapan TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU adlı kuruluşun yayınının 298 sayılı Kanun un 149/A maddesinde düzenlenen hükümler çerçevesinde değerlendirilmesi için gönderildiği anlaşılmış olmakla, konu incelenerek; GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ: Yüksek Seçim Kurulunun 22/03/2015 tarih ve 417 sayılı kararı ile Adalet ve Kalkınma Partisi'nin çeşitli ibadet yerlerinin iç ve dış görüntüleri ile Türk Bayrağı'nın kullanıldığı "Selam Olsun Bahara" adlı reklam filmini, propaganda yasakları kapsamında değerlendirerek, söz konusu siyasi reklamın televizyon ile internette yayınlanmasının yasaklanmasına ve yayından kaldırılmasına karar verilmiş ve RTÜK'ün resmi internet sitesinde 23/03/2015 tarihinde saat itibariyle medya hizmet sağlayıcıların dikkatine sunulmasına rağmen TRT TÜRK logosuyla yayın yapan TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU unvanlı medya hizmet sağlayıcı kuruluşun gün içinde muhtelif saatlerde yayınlanan reklam kuşaklarında, Ak Parti'nin içerisinde Türk Bayrağı ile çeşitli ibadet yerlerinin iç ve dış görüntüleri ile dini ibarelerin kullanıldığı reklam filmindeki bazı görüntü ve ibareleri çıkartmak suretiyle yayınlamaya devam ettiği, Ak Parti reklamının kısaltılmış versiyonunun ilk olarak 23/03/2015 tarihinde saat 'de yayınladığı ve söz konusu reklam filminde Türkiye'nin farklı yerlerinden insan ve doğa manzaraları, cami görüntüleri, Hacıbektaş Veli Türbesi ve semah yapanlar, Mevlana Türbesi ve önünde dönen semazenler ile Türk Bayrağı görüntülerinin yer aldığının görüldüğü, Ak Parti reklam filmi 23/03/2015 tarihinde , , , , , , , , , , , , , saatlerinde 1 dakika 20 saniye yayınlandığı, Yüksek Seçim Kurulunun söz konusu yayın yasağı kapsamında reklamın bazı bölümleri çıkarılmış olsa da, ekrana getirilen reklam filminde cami dış görüntüsü ve cami avlusundan bir görüntünün, "Selam olsun Sultan Alparslan'a ve Gazi Mustafa Kemal'e" ifadeleriyle birlikte efelerin oynaması esnasında bir efenin elinde tuttuğu Türk Bayrağı ile Atatürk heykeli görüntüsü beraberinde bayrak direğinin Türk Bayrağı görüntüsünün yer almaya devam ettiğinin görüldüğü, sonuç olarak TRT 1 logolu medya hizmet sağlayıcı kuruluşun yayınladığı "Biz birlikte Türkiye'yiz" sloganlı ve "Selam Olsun Bahara" adlı Ak Parti reklam filminde, Türk Bayrağı ile dini unsurlar kullanılması, dolayısıyla Yüksek Seçim Kurulunun 22/03/2015 tarih ve 417 sayılı kararının sonuç bölümünün 1'inci fıkrasında belirtilen " söz konusu reklam filminin propaganda yasakları kapsamında (çeşitli ibadet yerlerinin iç ve dış görüntüleri ile Türk Bayrağı'nın kullanılması) kaldığından, siyasi reklamın televizyon ve internette yayından kaldırılmasına" hükmüne aykırı davrandığının Radyo ve Televizyon Üst Kurulu İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının sunumu ve uzman raporundan anlaşılmakta olup, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu nun 01/04/2015 tarih ve 40 sayılı kararında da; TRT TÜRK logosuyla yayın yapan TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU adlı kuruluşun anılan yayınında; Konunun, İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı nın yazısı, eki belgeler ve ilgili mevzuat kapsamında Üst Kurulca yapılan değerlendirme neticesinde; Her ne kadar ilgili Uzman raporunda ve Daire Başkanlığınca söz konusu yayında, Yüksek Seçim Kurulunun " söz konusu reklam filminin propaganda yasakları kapsamında (çeşitli ibadet yerlerinin iç ve dış görüntüleri ile Türk Bayrağı'nın kullanılması) kaldığından, siyasi reklamın televizyon ve internette yayından kaldırılmasına" hükmünün ihlal edildiği kanaati belirtilmiş ise de, bahse konu yayının incelenmesinde; "Biz birlikte Türkiye'yiz" sloganıyla, Türkiye'nin farklı bölgelerinden coğrafyalarından doğa ve insan manzaraları, çocuk-büyük herkesin kucaklaşması, sevgi ve sevincin paylaşılması görüntülerinin yer aldığı ve 3 dakika süren söz konusu filmdeki "bayrak" görüntüsünün, sadece birkaç saniye kadar kısa bir süreliğine ekrana getirilmesinin "bayrak" istismarı olarak yorumlanamayacağı, kaldı ki isminde "Vatan" ve "Hüda" şeklindeki milli değerleri içeren siyasi partilerin de bulunması, siyasi parti kongre ve mitinglerinde "Türk Bayrağı" bulundurulmasının eleştiri konusu yapılabilmesi, bahse konu filmde sadece çeşitli mekanların görüntülerine yer verilmesi, dini içerikli herhangi bir ibarenin kullanılmamış olması, hususları dikkate alındığında, bahse konu özellikleriyle anılan filmin mezkur YSK kararında belirtilen ihlal unsurlarını ihtiva etmediğinin değerlendirildiği, bununla 1 / 10

2 birlikte herhangi bir siyasi vaadin olmadığı, çocuk-büyük herkesin kucaklaşması ile sevgi ve sevincin paylaşıldığı görüntüler eşliğinde, "Birlik ve beraberlik" vurgusunun yapıldığı filmdeki mesajların, anılan parti ambleminin kaldırılması halinde, herkesim tarafından onay verilebilecek nitelikte bulunduğu ve Yüksek Seçim Kurulunun 2015/291 sayılı kararında; "Siyasi reklam"ın, "siyasi partilerin program ve projelerini, adayların ise yapmayı düşündükleri siyasi faaliyetlerini ve kendilerini halka anlatması" şeklinde tanımlanmış olması da dikkate alındığında, aslında bu haliyle anılan filmin "siyasi reklam" niteliği taşımayan bir filmde, bayrak ve dini mekân görüntülerinin ihlal konusu olamayacağı, Ayrıca 298 sayılı Kanun'un 58. maddesinin birinci fıkrasında yer alan "Propaganda için kullanılan el ilanları ve diğer her türlü matbuat üzerinde Türk Bayrağı ve dini ibareler bulundurulması yasaktır." şeklindeki düzenlemenin çeşitli Kanunlarda basılmış ve çoğaltılan malzemeler olarak belirtilen "matbuat"ı kapsadığı, radyo ve televizyon yayınlarını kapsamadığı, Kanunlarda açıkça belirtilmeyen suç ve cezalar için kıyasa yol açacak biçimde geniş yorum yapılamayacağı açık olmasına rağmen, Yüksek Seçim Kurulunun bahse konu yasağın kapsamını, radyo ve televizyon yayınlarını da kapsayacak şekilde genişletilerek yorumlanmış olması konusu da, tamamen Yüksek Seçim Kurulunun takdir ve maslahatına mazhar bir husus olduğu, anılan yayının; Yüksek Seçim Kurulunun 22/03/2015 tarihli, 417 sayılı kararının sonuç bölümünün 1'inci fıkrasında belirtilen " söz konusu reklam filminin propaganda yasakları kapsamında (çeşitli ibadet yerlerinin iç ve dış görüntüleri ile Türk Bayrağı'nın kullanılması) kaldığından, siyasi reklamın televizyon ve internette yayından kaldırılmasına" hükmünün ihlali niteliğinde olmadığına, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun un 149/A maddesinde düzenlenen hükümler ile Yüksek Seçim Kurulunun ilgili kararı çerçevesinde gereğinin takdiri için dosyanın Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına gönderilmesine, karar verildiği görülmüştür. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun un 149/A maddesinde; Bu Kanunun 55/A maddesine ve Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen esaslara aykırı olarak yayın yapılması halinde, ülke genelinde yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarını Yüksek Seçim Kurulu, yerel yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarını ise yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulu uyarır veya aynı yayın kuşağında açık bir şekilde özür dilemesini ister. Bu talebe uyulmaması veya aykırılığın tekrarı halinde, Yüksek Seçim Kurulu veya yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulunca, ihlâle konu programın yayını bir ilâ oniki kez arasında durdurulur. Aykırılığın tekrarı hâlinde, ülke genelinde yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarının Yüksek Seçim Kurulunca beş günden onbeş güne kadar durdurulmasına, yerel yayın yapan özel radyo ve televizyonların yayınlarının ise yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulunca üç günden yedi güne kadar durdurulmasına karar verilir. Bu kararlar ilgili en yüksek mülkî amirlerce derhâl yerine getirilir. Birinci fıkra hükmüne göre hakkında yayın durdurulması kararı verilen özel radyo ve televizyon kuruluşlarının sorumluları, onmilyar liradan seksenbeşmilyar liraya kadar, yerel yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarının sorumluları, üçyüzellimilyon liradan dörtmilyar liraya kadar ağır para cezasıyla, yetkili mahkemesince cezalandırılır. Tekerrürü halinde bu cezalar üç misli olarak uygulanır. Bu fıkraya göre verilecek cezalarda Türk Ceza Kanunu nun 119 uncu maddesi uygulanmaz. hükmü öngörülmüştür. TRT TÜRK televizyon kanalı 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu na tabi olup, özel televizyon kanalı olmaması nedeniyle, yayın ilkelerini ihlal ettiği gerekçesiyle 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun un Özel radyo ve televizyon yayınlarına ilişkin suçlar başlıklı 149/A maddesinin uygulanıp uygulanamayacağı konusunun çözüme kavuşturulması gerekmektedir. 298 sayılı Kanun un 15/7/2003 tarih ve 4928 sayılı Kanun un 3. maddesiyle yeniden düzenlenen 55/A maddesinin birinci fıkrası, Seçimlerin başlangıç tarihinden oy verme gününün bitimine kadar özel radyo ve televizyon kuruluşları, yapacakları yayınlarda 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu nun 5, 20, 22 ve 23 üncü maddeleri ile 31 inci maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine tâbidir., üçüncü fıkrası, Yukarıdaki fıkra hükümlerine göre özel radyo ve televizyonların yayın ilkelerinin belirlenmesinde, Yüksek Seçim Kurulu görevli ve yetkilidir. Diğer taraftan; 15/2/2011 tarihinde kabul edilerek Resmî Gazete nin 03/03/2011 tarih ve sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun un Seçim döneminde yayınlar başlıklı 30. maddesinin birinci fıkrası, 2 / 10

3 Seçimlerle ilgili seçim dönemlerinde yapılan yayınlara ilişkin usul ve esaslar Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenlenir. İkinci fıkrası, Üst Kurul, medya hizmet sağlayıcılarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir. Üçüncü fıkrasında; 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un 149/A maddesinde düzenlenen hükümler, Yüksek Seçim Kurulu kararlarını müteakip Üst Kurulca yerine getirilir. hükümleri yer almaktadır. Yukarıda belirtilen kanun hükümlerini yürürlüğe giriş tarihleri itibariyle ele aldığımızda; 298 sayılı Kanun un 55/A maddesi 15/7/2003 tarih ve 4928 sayılı Kanun un 3. maddesiyle, 149/A maddesi ise 4928 sayılı Kanun un 4. maddesiyle yeniden düzenlenmiş, buna karşın, 6112 sayılı Kanun 15/02/2011 tarihinde kabul edilerek Resmî Gazete nin 03/03/2011 tarih ve sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Eş anlatımla, 03/03/2011 tarihinde yürürlüğe giren 6112 sayılı Kanun un Seçim döneminde yayınlar başlıklı 30. maddesi seçim dönemindeki yayınlara ilişkin özel bir düzenleme olup, yürürlük tarihi olarak da sözü edilen diğer Kanunlardan yenidir sayılı Kanun un 30. maddesi incelendiğinde, seçim dönemlerinde yapılan yayınlara ilişkin usul ve esasların Yüksek Seçim Kurulunca düzenleneceği, Üst Kurulun, medya hizmet sağlayıcılarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izleyeceği, denetleyeceği ve değerlendireceği hükme bağlanmıştır. Madde hükmündeki medya hizmet sağlayıcıları ifadesinden düzenlemenin, sadece özel radyo ve televizyon kuruluşlarına yönelik olmayıp, tüm yayın kuruluşlarına ilişkin bulunduğu belirgin bir şekilde anlaşılmaktadır. Öte yandan, 2954 sayılı Kanun un 31. maddesinin birinci fıkrasında; Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun yayınlayacağı programların son denetiminin Genel Müdür adına ve Genel Müdüre doğrudan bağlı Yayın Denetleme ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı tarafından yapılacağı, ikinci fıkrasında da, radyo ve televizyon yayınlarının, yayından önce ayrıca Türkiye Radyo Televizyon Kurumu dışından hiçbir kişi veya kuruluş tarafından denetlenemeyeceği, sadece Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilgili yayınlar hakkında Genelkurmay Başkanlığının olumlu görüşünün alınacağı, Diğer taraftan, 6112 sayılı Kanun un Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun yükümlülüğü başlıklı 45. maddesinin birinci fıkrasında; 8. maddede belirtilen yayın ilkeleri.hükümlerinin, Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu yayınları hakkında da uygulanacağı, ikinci fıkrasında da; söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun ihlâlin niteliği açıkça belirtilerek Üst Kurulca uyarılacağı ve yükümlülüğün yerine getirilmesini ilgili Bakanlığa bildireceği, hükümleri dikkate alınarak yapılan değerlendirmede ise; Yukarıda açıklanan kanuni düzenlemelere göre, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) yayınlayacağı programların son denetimini yine kendisi yapmakta, 6112 sayılı Kanun un 8. maddesinde belirtilen yayın ilkelerine aykırı yayın yapması halinde de Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) tarafından uyarılacağı öngörülmekte ve yükümlülüğünün yerine getirilmesini ilgili Bakanlığa bildirmesi ile yetinilmektedir. Bir başka anlatımla, TRT kendi yayınının denetimini yine kendisi yapmakta, 6112 sayılı Kanun un 8. maddesi ile belirlenen yayın ilkelerini ihlal etmesi durumunda RTÜK tarafından uyarılmakta ve yükümlülüğünü yerine getirmesi ilgili Bakanlığa bildirilmektedir. Ancak bu durum 6112 sayılı Kanun un 8. maddesinde düzenlenen yayın ilkeleri ile sınırlıdır. Seçim dönemindeki yayınlar aynı Kanun un 30. maddesinde düzenlenmiş olup, maddedeki medya hizmet sağlayıcıları ifadesiyle Türkiye Radyo Televizyon Kurumu ile özel radyo ve televizyon kuruluşları gibi bir ayrıma gidilmediği görülmektedir.bu yasal düzenlemelere bakıldığında, TRT yayın kuruluşları hakkında başkaca bir yaptırımın bulunmadığı gibi bir anlayışı kabul etmek mümkün değildir. Kabul edilmesi halinde, yürütmenin bir kuruluşuna yine yürütmenin bir başka kuruluşunun yaptırım uygulaması/uygulamaması keyfiyetine bırakılmış olacaktır. Şöyle ki; Ulusal iradenin sağlıklı ve serbest biçimde oluşabilmesi amacıyla Anayasa nın 79. maddesi; seçimlerin yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılmasını kurala bağlamış; seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetim ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama görevi Yüksek Seçim Kuruluna verilmiştir. 3 / 10

4 Demokratik toplum düzeninin özünü teşkil eden seçimin özgür, serbest ve eşit koşullarda adil bir biçimde yapılabilmesi için adaylar arasında fırsat eşitliğinin sağlanması gerekmekte olup, bunun temin edilebilmesi de; oy verme gününden önce adayların özgür, eşit ve serbest biçimde kendilerini topluma tanıtmalarına, program ve projeleriyle yarışmalarına olanak sağlayan bir ortamın oluşturulması koşuluna bağlıdır. Demokratik toplum düzeni gereklerine uygun bir seçim ortamının yaratılabilmesi için seçimin eşitlik, serbestlik, dürüstlük gibi ana ilkelerinin yaşama geçirilebilmesi zorunlu olup, bunu sağlama görevi de Anayasa nın 79. maddesi ile Yüksek Seçim Kuruluna verilmiştir. Bunun içindir ki, Yüksek Seçim Kurulu seçim takviminin başlamasından hemen önce ve seçim takviminin yürürlüğe girdiği ilk günlerde yukarıda sayılan ana ilkelerin yaşama geçirilmesi ve korunması adına kararlar almakta, genelgeler çıkarmaktadır. Bu karar ve genelgeler Resmi Gazete de de yayımlanmak suretiyle seçim takviminin başlamasından itibaren ilgilileri için bağlayıcı hale gelmektedir. Nitekim Anayasa nın 79. maddesinin verdiği görev ve yetki çerçevesinde Kurulumuzun oybirliği ile kabul edilen 4/3/2015 tarih ve 2015/291 sayılı kararının SONUÇ bölümünün 1. maddesinde; "Medya hizmet sağlayıcılarının, seçimin başlangıç tarihi olan 10/03/2015 tarihinden oy verme gününden önceki yirmidört saate kadar (5 Haziran 2015, saat 24.00) olan sürede siyasi reklam yayınlayabileceklerine," 9. maddesinde; "Seçimin başlangıç tarihi olan 10/3/2015 tarihinden yayın yasaklarının başlayacağı oy verme gününden önceki son yirmidört saate kadar (5 Haziran 2015, saat 24.00) olan sürede medya hizmet sağlayıcıları tarafından yayınlanacak siyasi reklamların Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) tarafından izlenmesi, denetlenmesi ve değerlendirilmesi gerektiğine," 10. maddesinde; "Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile ulusal düzeyde yayın yapan bütün özel radyo ve televizyon kanalları ayrım gözetilmeden izlenerek siyasi reklam yayın ilkelerine aykırılığının tespiti halinde düzenlenecek raporların, seçim dönemi içerisinde Radyo ve Televizyon Üst Kurulunca değerlendirilip, her haftanın perşembe günleri saat ye kadar, Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığına sunulmasına," karar verilmiştir. 25. Dönem Milletvekili Genel Seçiminde siyasi partilerin ve bağımsız adayların faaliyetlerine ilişkin Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumuna (TRT) bağlı kuruluşların reklam kuşaklarında siyasi reklamlarının usul ve esasların belirlenmesine ilişkin Kurulumuzun 2015/291 sayılı kararına uygun yayın yapıp yapmadığının Yüksek Seçim Kurulunun denetimine bağlı tutulmaması halinde, TRT yayın kuruluşunun seçim hukukunun en temel ilkeleri olan eşitlik, serbestlik ve dürüstlük ilkelerini ihlal etmesine bir anlamda seyirci kalınacaktır. Daha açık bir anlatımla, Anayasa nın 79. maddesinin birinci fıkrasıyla teminat altına alınan seçimlerin yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır hükmü ihlal edilmiş olacaktır. Özetlemek gerekirse; 03/03/2011 tarihinde sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6112 sayılı Kanun un 8. maddesinde yayın ilkeleri belirlenmiş, 45. maddesi gereğince de bu yayın ilkelerine Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) uymakla yükümlü tutulmuş ve 30. maddesinde de özel radyo ve televizyon kuruluşları ile ilgili bir ayrıma gidilmeden Seçim dönemlerinde yayınlar başlığı ile seçim dönemlerinde yapılan yayınların usul ve esaslarının Yüksek Seçim Kurulunca belirleneceği, Üst Kurulun, medya hizmet sağlayıcılarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izleyeceği, denetleyeceği ve değerlendireceği hüküm altına alınmıştır. 298 sayılı Kanun un 55/A ve 149/A maddeleri 6112 sayılı Kanun dan önce yürürlüğe girmiş olup, 6112 sayılı Kanun daki düzenlemenin yayın ilkelerini ve özellikle de Seçim döneminde yayınlar ile ilgili düzenlemeyi içermesi nedeniyle daha özel hükümleri içerdiğinde kuşku bulunmamaktadır. Bu kapsamda değerlendirilen TRT yayın kuruluşları hakkında da, tıpkı özel radyo ve televizyon kuruluşlarının yayın ihlalinde bulunması gibi 298 sayılı Kanun un 149/A maddesinde yer alan uyarma veya program durdurma yaptırımları uygulanmaktadır. Kurulumuzun 22/3/2015 tarihli, 417 sayılı kararı ile 298 sayılı Kanun un 58. maddesinin birinci fıkrası, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu'nun 87. maddesi, Kurulumuzun 23/02/2015 tarihli, 2015/236 sayılı, seçimlerde propaganda serbestliği ve süresi ile ilgili 4 / 10

5 uyulması gereken usul ve esaslara ilişkin kararının SONUÇ bölümünün (G) maddesinin (a) fıkrası ve Kurulumuzun 04/03/2015 tarihli, 2015/291 sayılı siyasi reklama ilişkin usul ve esasların belirlenmesine ilişkin kararının " SONUÇ" bölümünün 3. maddesi ile Adalet ve Kalkınma Partisinin itiraza konu reklam filmi birlikte değerlendirildiğinde, söz konusu reklam filminin propaganda yasakları kapsamında (çeşitli ibadet yerlerinin iç ve dış görüntüleri ile Türk Bayrağı'nın kullanılması) kaldığından siyasi reklamın televizyon ve internette yayından kaldırılmasına karar verilmesine ve Kurulumuzun bu kararı Radyo ve Televizyon Üst Kurulunca 23/03/2015 günü saat itibariyle medya hizmet sağlayıcılarına yöntemine uygun şekilde duyurulmasına rağmen, TRT TÜRK hizmet sağlayıcısı tarafından, Kurulumuzun söz konusu yasağa ilişkin kararına uyulmayarak 23/03/2015 tarihinde , , , , , , , , , , , , , saatlerinde yayınlandığı belirlenmiştir. TRT TÜRK logolu yayın kuruluşu söz konusu yayını ile Kurulumuzun 22/3/2015 tarihli, 417 sayılı kararı ile yayından kaldırılmasına karar verilen siyasi reklamı yayınladığı Radyo ve Televizyon Üst Kurulu İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığının sunumu ve üst kurul uzmanlarının raporlarından ve eki belgelerden anlaşılmaktadır. Bu durumda, Kurulumuzun 22/3/2015 tarihli, 417 sayılı kararına aykırı olarak adı geçen kuruluşta yayınlanan "Reklam Programının" 298 sayılı Kanun un 149/A maddesine göre uyarılmasına karar verilmelidir. S O N U Ç: Açıklanan nedenlerle; sayılı Kanun un 8. maddesinin (k) bendinde ve Kurulumuzun 22/03/2015 tarih ve 2015/417 sayılı kararı ile yayından kaldırılmasına karar verilen siyasi reklamı yayınlayan Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) kuruluşu olan TRT TÜRK logolu yayın kuruluşu hakkında 298 sayılı Kanun un 149/A maddesinin uygulanması gerektiğine, Kurul Başkanı Sadi GÜVEN ve Kurul Üyesi İlhan HANAĞASI'nın karşı oyları ve oy çokluğuyla, sayılı Kanun un 149/A maddesi uyarınca, Kurulumuzun 22/03/2015 tarihli, 417 sayılı kararı ile yayından kaldırılmasına karar verilen siyasi reklamı yayınlaması nedeniyle adı geçen kuruluşta yayınlanan "Reklam Programının" 298 sayılı Kanun un 149/A maddesine göre uyarılmasına, aynı tür yayınların devamı halinde yasada yer alan müteakip cezaların uygulanacağına Kurul Başkanı Sadi GÜVEN ve Kurul Üyesi İlhan HANAĞASI'nın karşı oyları ve oy çokluğuyla, 3- Uyarı kararının Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna tebliğ edildiği günü takip eden en geç 48 saat içinde saat 19.22'ye denk gelen reklam kuşağının başında "TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU "na ait TRT TÜRK logosu ile yayın yapan televizyon kuruluşunun, Adalet ve Kalkınma Partisinin reklam filminin propaganda yasakları kapsamında kalması nedeniyle siyasi reklamın televizyon ve internette yayından kaldırılmasına karar verilmesine ve Kurulumuzun bu kararı Radyo ve Televizyon Üst Kurulunca 23/03/2015 günü saat itibariyle medya hizmet sağlayıcılarına yöntemine uygun şekilde duyurulmasına rağmen, bu karara uyulmayarak 23/03/2015 tarihinde , , , , , , , , , , , , , saatlerinde yayınlamak suretiyle 6112 sayılı Kanun un 8. maddesinin (k) bendi ve Yüksek Seçim Kurulunun 22/03/2015 tarihli, 2015/417 sayılı kararına aykırı yayın yapması nedeniyle Yüksek Seçim Kurulunun 04/04/2015 tarih ve 2015/529 sayılı kararı ile uyarılmıştır. ibaresinin aynen yayınlanmasına, 4- Karar örneğinin, TRT Genel Müdürlüğü Turan Güneş Bulvarı OR-AN ÇANKAYA/ANKARA adresinde mukim TRT TÜRK logosuyla yayın yapan TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU na tebliği için İçişleri Bakanlığı ve Ankara Valiliğine, gereği için Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanlığına gönderilmesine, 5- TÜRKİYE RADYO VE TELEVİZYON KURUMU na ait TRT TÜRK logosu ile yayın yapan televizyon kuruluşunda yayınlanan "Reklam Programı" hakkında verilen uyarı kararının ilgili kuruluşa tebliğini müteakip uygulanacağından, karar örneğinin söz konusu kuruluşa tebliğ edildiğine ilişkin yazının Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanlığına gönderilmesine, 04/04/2015 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi. 5 / 10

6 Başkan Başkanvekili Üye Üye Sadi GÜVEN Turan KARAKAYA Mehmet KÜRTÜL Nilgün İPEK (M) Üye Üye Üye Ünal DEMİRCİ Ali KAYA İbrahim ZENGİN Üye İlhan HANAĞASI (M) Üye Zeki YİĞİT 6 / 10

7 T.C. YÜKSEK SEÇİM KURULU Karar No : K A R Ş I O Y - Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu nun seçim döneminde yayınlarında 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun un 8. maddesine uygun yayın yapmadığının Yüksek Seçim Kurulunca tespiti halinde 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun un 149/A maddesindeki cezaların Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu hakkında da uygulanacağına ilişkin görüşe katılmak mümkün değildir. Anayasa nın 79. maddesi Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işleri yapma ve yaptırma görevini Yüksek Seçim Kuruluna vermiştir. Demokratik toplum düzeni gereklerine uygun bir seçimin yapılabilmesi, oy verme gününden önce Cumhurbaşkanı adaylarının özgür, eşit, serbest biçimde kendilerini topluma tanıtmalarına, program ve projeleriyle yarışmalarına olanak sağlayan bir ortamın oluşturulması koşuluna bağlıdır. Nitekim demokratik bir seçim için gerekli ortamın oluşturulabilmesi amacıyla seçimin başlangıcı olarak belirlenen tarihten oy verme gününe kadar geçen süreyi kapsayan seçim döneminde uygulanacak usul ve esaslar ilgili kanunlarda düzenlenmiştir. Kamuoyunu etkileyip, yönlendirebilmeleri nedeniyle radyo ve televizyon yayınları, seçim döneminde daha ayrıntılı ve özenle uygulanması gereken usul ve esaslara tabi tutulmuştur. 298 sayılı Kanun ile 6112 sayılı Kanun radyo ve televizyon, basın, iletişim araçları ve internet yayınları ile ilgili düzenlemeleri içermektedir sayılı Kanun'un; "Seçim dönemlerinde yayınlar" başlıklı 30. maddesinin; Birinci fıkrasında; Seçimlerle ilgili olarak seçim dönemlerinde yapılan yayınlara ilişkin usul ve esaslar Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenlenir. İkinci fıkrasında; Üst Kurul, medya hizmet sağlayıcılarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir. Üçüncü fıkrasında; 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'un 149/A maddesinde düzenlenen hükümler, Yüksek Seçim Kurulu kararlarını müteakip Üst Kurulca yerine getirilir. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun yükümlülüğü başlıklı 45. maddesinin; Birinci fıkrasında; 8. maddede belirtilen yayın ilkeleri ile bu Kanunun yayın hizmetlerinde ticarî iletişimi düzenleyen hükümleri, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu yayınları hakkında da uygulanır. İkinci fıkrasında; Söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde, Türkiye Radyo- Televizyon Kurumu ihlâlin niteliği açıkça belirtilerek Üst Kurulca uyarılır ve yükümlülüğün gereğinin yerine getirilmesi ilgili Bakanlığa bildirilir. hükümlerine yer verilmiştir. Yukarıda sayılı nedenlerle 6112 sayılı Kanun un 30. maddesi gereğince yayınlara ilişkin usul ve esaslar Yüksek Seçim Kurulu tarafından 04/03/2015 tarihli 290 sayılı karar ile belirlenerek Resmî Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İhtilaf 6112 sayılı Yasanın 8. maddesine aykırı yayın yapılması halinde özel radyo ve televizyonlara verilen cezaların Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumuna verilip verilemeyeceğinde toplanmaktadır. Bunun için öncelikle yasal mevzuatın irdelenmesi gerekmektedir. 7 / 10

8 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun un; Özel radyo ve televizyonlarda yayın başlıklı 55/A maddesinde; Seçimlerin başlangıç tarihinden oy verme gününün bitimine kadar özel radyo ve televizyon kuruluşları, yapacakları yayınlarda 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanununun 5, 20, 22 ve 23 üncü maddeleri ile 31 inci maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine tâbidir. Seçimin başlangıç tarihinden itibaren oy verme gününden önceki yirmi dört saate kadar olan sürede, siyasi partiler veya adaylar radyo ve televizyonlarda birlikte veya ayrı ayrı açık oturum, röportaj, panel gibi programlara katılarak görüşlerini açıklayabilirler. Siyasi partiler veya adayların açık veya kapalı yer toplantıları, radyo ve televizyonlarda canlı olarak yayınlanabilir. Yukarıdaki fıkra hükümlerine göre özel radyo ve televizyonların yayın ilkelerinin belirlenmesinde, Yüksek Seçim Kurulu görevli ve yetkilidir. Yapılacak yayınların yukarıdaki esaslara uygunluğunun gözetim, denetim ve değerlendirilmesinde, ülke çapında yayın yapan özel radyo ve televizyonlar için Yüksek Seçim Kurulu; bunun dışında yayın yapan özel radyo ve televizyonlar için yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulları görevli ve yetkilidir. İlçe seçim kurullarının verdiği kararlara karşı, yirmidört saat içinde il seçim kurullarına itiraz edilebilir. İl seçim kurulu kararları kesindir. Ülke çapında yayın yapan özel radyo ve televizyonların hangileri olduğunu belirlemeye Yüksek Seçim Kurulu yetkilidir. Yüksek Seçim Kurulunun buna ilişkin kararı Resmî Gazetede yayımlanır. Özel radyo ve televizyon yayınlarına ilişkin suçlar başlıklı 149/A maddesinde; Bu Kanunun 55/A maddesine ve Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen esaslara aykırı olarak yayın yapılması halinde, ülke genelinde yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarını Yüksek Seçim Kurulu, yerel yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarını ise yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulu uyarır veya aynı yayın kuşağında açık bir şekilde özür dilemesini ister. Bu talebe uyulmaması veya aykırılığın tekrarı halinde, Yüksek Seçim Kurulu veya yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulunca, ihlâle konu programın yayını bir ilâ oniki kez arasında durdurulur. Aykırılığın tekrarı hâlinde, ülke genelinde yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarının Yüksek Seçim Kurulunca beş günden onbeş güne kadar durdurulmasına, yerel yayın yapan özel radyo ve televizyonların yayınlarının ise yayının yapıldığı yer ilçe seçim kurulunca üç günden yedi güne kadar durdurulmasına karar verilir. Bu kararlar ilgili en yüksek mülkî amirlerce derhâl yerine getirilir. Birinci fıkra hükmüne göre hakkında yayın durdurulması kararı verilen özel radyo ve televizyon kuruluşlarının sorumlularına, onbeşbin Türk Lirasından yüzbin Türk Lirasına; yerel yayın yapan özel radyo ve televizyon kuruluşlarının sorumlularına, beşyüz Türk Lirasından beşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun un; Seçim döneminde yayınlar başlıklı 30. maddesinde; (1) Seçimlerle ilgili olarak seçim dönemlerinde yapılan yayınlara ilişkin usul ve esaslar Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenlenir. (2) Üst Kurul, medya hizmet sağlayıcılarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir. (3) 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 149/A maddesinde düzenlenen hükümler, Yüksek Seçim Kurulu kararlarını müteakip Üst Kurulca yerine getirilir. Türkiye Radyo-Televizyon Kurumunun yükümlülüğü başlıklı 45. maddesinde; (1) 8 inci maddede belirtilen yayın ilkeleri ile bu Kanunun yayın hizmetlerinde ticarî iletişimi düzenleyen hükümleri, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu yayınları hakkında da uygulanır. 8 / 10

9 (2) Söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi hâlinde, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu ihlâlin niteliği açıkça belirtilerek Üst Kurulca uyarılır ve yükümlülüğün gereğinin yerine getirilmesi ilgili Bakanlığa bildirilir. hükümlerini içermektedir. Çok açık bir şekilde görüldüğü gibi 298 sayılı Kanun un 149/A maddesinin üst başlığı Özel radyo ve televizyon yayınlarına ilişkin suçlar dır. Yasa 15/7/2003 tarihli 4928 sayılı Kanun un 4. maddesi ile yeniden düzenlenmiştir. Düzenleme tarihi itibarıyla Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu mevcuttur. Kanun koyucunun özel radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarına ilişkin cezai düzenleme yaparken TRT yi bu madde içinde düzenlemeyi unuttuğunu söylemek ve yorumla bu maddeyi TRT hakkında da uygulamak mümkün olabilecekmidir? Yüksek Kurulun sayın çoğunluğu bu maddenin uygulanması gerektiğini kabul ederken iki görüş öne sürmüştür. Birincisi 6112 sayılı Kanun un 30. maddesindeki hükümlerdir sayılı Kanun un 30. maddesi üç fıkradan oluşmaktadır. Birinci fıkrasında seçim döneminde yapılan yayınlara ilişkin usul ve esasların Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenleneceği, İkinci fıkrada Üst Kurul un medya hizmet sağlayıcılarının yayınlarını Yüksek Seçim Kurulu kararları doğrultusunda izleyeceği, Üçüncü fıkrada ise 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 149/A maddesinde düzenlenen hükümler, Yüksek Seçim Kurulu kararlarını müteakip Üst Kurulca yerine getirilir. hükmü vardır. Çoğunluk bu maddeye dayanmaktadır. Görüldüğü gibi birinci ve ikinci fıkralar genel ilkeleri belirlemekte, üçüncü fıkrada ise 298 sayılı Kanun un 149/A maddesinde düzenlenen hükümlerin Yüksek Seçim Kurulu kararlarına müteakip üst kurulca yerine getirileceğini içermektedir. 298 sayılı Yasanın 55/A ve 149/A ile 6112 sayılı Kanun un 30. maddesinde TRT nin 6112 sayılı Kanun un 8. maddesine aykırı davranışının 298 sayılı Kanun un 149/A ya göre cezalandırılacağına ilişkin tek bir hüküm yoktur. T.C. Anayasasının Suç ve cezalara ilişkin esaslar başlıklı 38. maddesi kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur hükmünü getirmiştir. 298 sayılı Kanun un 149/A maddesi; madde başlığından anlaşıldığı gibi suçlara ilişkindir. Suçlara ilişkin yaptırım uygulanabilmesi için belirlenmiş bir ceza olmalıdır sayılı Yasa nın 8. maddesine göre TRT nin kamu tüzel kişiliğine sahip olduğu belirtilmiş olup, Yüksek Seçim Kurulunun açıkladığı özel televizyonları listesinde de adı yoktur. Özel televizyon olmadığına göre özel televizyonlar için düzenlenen 298 sayılı Kanun un 149/A maddesindeki cezalar ihlal halinde TRT için uygulanabilecekmidir? Ceza hukukunda kanunilik ilkesi nedir ve kıyas yoluyla cezaların uygulanması mümkünmüdür? Anayasa 38. maddesine göre kimseye suçu işlediği zamanda kanunda suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Kanunsuz ceza olmaz kuralı ceza hukukunun ana kurallarından birisidir. Latincesi nullum arimen, nulla poena lege olan kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi T.C. Anayasasında Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur fıkrasında ifadesini bulmuştur. Ceza hukukunun temeli kanundur sayılı Kanun un ikinci maddesi de suç ve cezada kanuniliği düzenlemiş kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamayacağı ve idarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamayacağı yazılıdır. TRT nin seçim döneminde 6112 sayılı Kanun un 45. maddesinin birinci fıkrası gereğince 8. maddede belirtilen yayın ilkelerine uymaması halinde ne olacaktır? TRT 2954 sayılı Kanun un 8. maddesi uyarınca kamu tüzel kişiliğine sahiptir. Yüksek Seçim Kurulunun yayınladığı özel radyo ve televizyonlar listesinde yoktur. Türkiye Radyo ve Televizyon 9 / 10

10 Kurumunun yükümlülüğü bu nedenle 298 sayılı Kanun un 149/A maddesinde değil 6112 sayılı Kanun un 45. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddede TRT nin 8. madde ilkeleri doğrultusunda yayın yapacağı belirtildikten sonra ikinci fıkrada söz konusu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ihlalin niteliği açıkça belirtilerek Üst Kurulca uyarılır ve yükümlülüğün gereğinin yerine getirilmesi ilgili Bakanlığa bildirilir hükmü getirilmiştir. TRT nin ihlali halinde ne yapılacağı çok açıktır. Kanun koyucu özel radyo ve televizyonların yayın ilkelerini ihlali halinde 298 sayılı Kanun un 149/A maddesindeki cezaların uygulanacağını söylerken TRT yi unutmamış aksine kamu kurumu olması nedeniyle TRT hakkında özel yukarıda belirtilen hükmü getirmiştir. Sayın çoğunluğun TRT nin yayın ilkelerini ihlali halinde RTÜK ün uyarmayacağı veya uyarısının etkin olmayacağı bu nedenle Anayasa nın 79. maddesinin seçimlerin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işleri yapma ve yaptırma yetkisini Yüksek Seçim Kuruluna verdiği gerekçesiyle 298 sayılı Kanun un 149/A maddesindeki cezaların TRT hakkında da uygulanacağına ilişkin yoruma katılmak da mümkün değildir. T.C. Anayasasının 38. maddesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 7. maddesi, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 2. maddesi gereğince hiç kimseye suçun işlendiği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır ceza verilemez. Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz. (TCK mad. 2/3) Kanunsuz ceza olmaz. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak T.C. Anayasasının 87. maddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisine aittir. Hangi mülahaza ile olursa olsun kanunda hatta genelgelerimizde olmayan cezai sonuç doğurucu karar alma yetkisinin Yüksek Kurulda bulunmadığını, 6112 sayılı Kanun un 8. maddesine aykırılık halinde yasa koyucunun 6112 sayılı Kanun un 45. maddesindeki düzenlemesini kabul etmeme, benimsememe nedenleriyle Anayasa nın 38/3. maddesine rağmen ceza koymak ancak kanunla olabilecek iken kanun koyucu yerine geçerek ceza oluşturmak yetkisinin de olmadığını, ihlal tespiti halinde gereği için 6112 sayılı Kanun un 45/2. maddesi gereğince Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna gönderilmesi gerektiği düşüncesiyle sayın çoğunluğa katılmıyoruz. Başkan Sadi GÜVEN Üye İlhan HANAĞASI 10 / 10