MOTORLU TESTERELER. Motorlu Testerelerin Sınıflandırılması

Transkript

1 MOTORLU TESTERELER Tarihçesi; Alman mühendis Andreas Stihl, 1926 yılında elektrikli zincir testere, 1929 yılında ise benzinli zincir testereyi geliştirerek patentini almış ve kurduğu fabrika ile seri üretime geçmiştir yılında Emil Lerp, dünyanın ilk benzinli zincir testeresini geliştirerek seri üretime başlamıştır. 1920'li yıllarda üretilen motorlu testereler 60 kilodan daha ağır, kullanışsız ve bozulmaya yatkın olup iki kişinin taşımasına imkan sağlayacak şekilde uzun çubukları bulunmaktaydı. Günümüzde 4-5 kg olan motorlu testereler 1959'da 12 kg civarındaydı. Alüminyum ve motor dizaynındaki gelişmeler motorlu testereyi bir kişinin taşıyabilmesine imkan sağlayacak şekilde hafifletmiştir yılına gelindiğinde ise ilk taşınabilir ve tek kişinin rahatlıkla kullanabileceği motorlu testere üretilmiştir yılında titreşimsiz sistemli motorlu testere, 1972'de zincir freni, 1982'de otomatik zincir freni,1989'da katalizör ve 1991'de otomatik çalıştırma icat edilmiştir. Bugün dünyada 50 adet markadan yılda 2 milyon civarında motorlu testere üretilmektedir. Motorlu Testerenin Özellikleri; Bugün kullanılan motorlu testereler iki parçadan oluşur. Bunlar, motor ve kesme işlemini yapan kısımdır..motorun gücü aktarma organları ile kesme işlemini yapan parçaya iletilir. Motor genel olarak tek silindirli ve iki zamanlıdır.. Birinci zamanda emme ve sıkıştırma, ikinci zamanda; ateşleme ve eksoz olayları gerçekleşir. İki zamanlı motorlarda ve motorlu testerede akaryakıt olarak benzin-yağ karışımı kullanılır. Karışımın oranı genellikle 20 ölçek benzine 1 ölçek yağ (20:1) oranında veya bazılarında (25:1), (50:1) oranlarında olabilir. Yağ silindir içerisindeki ve silindir kollarındaki yağlanmayı sağlar. Motorlu testere ilk hareket verildiğinde ateşleme sistemi yardımıyla çalışmaya başlar. Ateşleme sistemleri mıknatıslı ateşleme sistemi yardımıyla çalışmaya başlar. Ateşleme sistemleri mıknatıslı ateşleme sistemidir. Bu sistem dayanıklı bir çelik mıknatısı olan dinamo ilkesine dayanır. Motorlu Testerelerin Sınıflandırılması Motorlu Testerelerin Bakımı; A)Hava Filtresi; Hava filtreleri günde en az bir kere temizlenmelidir. Sağlık nedeniyle hava filtresi temizliğinde akaryakıt yerine sıcak su ve deterjan kullanılmalıdır. B)Ana Gövde, Hava Kanalları; Motorlu testerelerin motorları hava soğutmalı ve 2 zamanlı olduklarından dolayı yeteri kadar soğutma sağlanmalıdır. Bu nedenle hava giriş kanalları devamlı açık ve temiz olmalıdır. C)Levha; Levhanın yivi, yağ delileri ve levha üst yüzeyinin çok temiz tutulması gerekir. Levha yivi sivri uçlu bir aletle kazınarak temizlenmelidir. D)Zincir Bakımı; Doğru zincir gerginliği, zincirin ve levhanın uzun ömürlü olmasını sağlar. Zincirin körelmesi halinde motorlu testereyi kullanan işçinin daha fazla kuvvet sarf etmesini gerektirir. Küçük Boy Motorlu Testereler; 3-4 PS gücünde ve 10 kg kadar ağırlığındadır. Metal levhaların uzunluğu 30-40cm kadardır. İnce ağaçların kesiminde kullanılır. Orta Boy Motorlu Testereler; 4-5 PS gücünde 10-12kg ağırlığında olup çoğunlukla kullanılan motorlu testerelerdir. Ağır Boy Motorlu Testereler; 5-6 PS gücünde ve ağırlıkları 12-14kg arasındadır. Özel Motorlu Testereler; Özel ve standart dışı olarak üretilen motorlu testerelerdir. Çok kalın ağaçların kesiminde kullanılır. Motorlu Testere ile Ağaç Kesim Teknikleri; Devirme Kesişi; Devirme oyuğunun açıldığı tarafın tersi yönünden başlanarak ağacın devirme yönüne doğru yapılan kesiştir. Devirme Oyuğu; Ağacın kesim hattındaki 1/5-1/3 ü kadar derinlikte yaklaşık 45º lik ağız açısı ile devirme yönünde açılan kama şekilli yapıdır. Kopma Şeridi; Devirme kesişinin devirme oyuğuna 3-5cm uzaklıkta bırakılması ile oluşan banttır. Motorlu Testere ile Ağaç Kesim Teknikleri; Devirme Kesişi; Devirme oyuğunun açıldığı tarafın tersi yönünden başlanarak ağacın devirme yönüne doğru yapılan kesiştir. Devirme Oyuğu; Ağacın kesim hattındaki 1/5-1/3 ü kadar derinlikte yaklaşık 45º lik ağız açısı ile devirme yönünde açılan kama şekilli yapıdır. Kopma Şeridi; Devirme kesişinin devirme oyuğuna 3-5cm uzaklıkta bırakılması ile oluşan banttır. Motorlu Testere ile Kesiş Şekilleri; 1. İçe Doğru Kesiş; Levhanın alt tarafı ile yapılır, testerenin kendi ağırlığından ve zincirin çekem gücünden yararlanılır. 2. Dışa Doğru Kesiş; Özellikle yatık gövdelerin kesişinde kullanılan bir tekniktir 3. Yelpaze kesişi; Testere tırnak ile desteklenerek yapılır. 4. Saplama Kesişi; Kesime, kesim yapılacak yerin hemen üstünden testere levhasının uç alt tarafı ile başlanır.

2 ORMAN TRAKTÖRLERİ Orman traktörleri, orman işletmesine ait olan, ormancılık amaçları İçin imal edilmiş ve bütün yıl ormancılık amaçları için kullanılan, bütün tekerlekleri aynı büyüklükte ve her iki aksı da tahrik edilmiş genel olarak yönlendirme ön aks üzerinde olan ve ormancılığa ait özel şekilde donatılmış traktörlerdir. Orman traktörlerinin ön ve arka tekerlekleri aynı büyüklükte ve daha yüksek olduğu gibi ağırlıklarının aksa dağılışı elverişli olduğu için çalışma sırasında ön tarafın ayağa kalkmaması gibi bir sorun bulunmamaktadır. Normal tarım traktörlerinin ormancılıkta kullanılması için şu üç imkândan birinin gerçekleşmesi gerekir. Bunlar: 1..Traktör arkasındaki üç nokta hidroliğine sürütme ekipmanı montajı 2..Traktör arkasında kısa süreli monte ve demonte edilebilen vinç sisteminin ve arka destek tablasının montajı 3..Ön kısmına kablolu vinç montajı Özel Orman Traktörleri Orman traktörlerinin bir üst sınıfında özel orman traktörleri bulunmakta, bu tip traktörlerde ormancılık hizmetleri için gerekli full aksesuar mevcut olup güç itibari ile diğer sınıf traktörlerinden de daha yüksek güce sahiptir. Özel orman traktörleri belden mafsallı yani kırmalı olabildikleri gibi daha konforlu bir kabine de sahiptirler. Bu tip traktörler çalışma kolaylığı sağladıkları gibi her türlü araziye uyum sağlayan sistemi ve çalışma güvenliği ile artı özellikleri olan traktörlerdir. Tarım traktörleri ile orman traktörleri arasındaki farklılıklar; Tarım traktörü, bir tarım işletmesinde kullanılan bütün makine ile ekipmanları çekebilecek veya çalışabilecek, kendi kendine hareket edebilen bir güç kaynağıdır. Orman traktörleri ise, orman işlerinde yaz, kış ve değişik arazi özelliklerinde, ekonomik ölçeklerde çalışması gerekir. Orman traktörlerinde aranan en önemli özellik; Düşük hız kademesi ve çok vitesli aktarma organlarının olmasıdır. Orman Traktörleri ile Bölmeden Çıkarma Bu araçlar çok küçük yarıçaplı kurplarda dönüş imkânına ve büyük manevra kabiliyetine sahip. Bu traktörlerle %40, hatta yer yer %50 ye varan yamaç eğimlerinde uzun gövde ürünlerini bir ucundan kaldırarak sürütmek mümkündür. Orman traktörleriylebölmeden çıkarma dağlık ve düz arazide birbirinden farklılıklar gösterir. A:Orman Traktörleri ile Düz ve Düze yakın Arazilerde Kablo Çekimi ile Bölmeden Çıkarma Düz ve düze yakın arazilerde bir başka deyişle eğimin %30'dan az olduğu alanlarda orman traktörünün hareket imkanı daha fazladır. Böyle yerlerde orman yolu kenarında bulunan gövdeler doğrudan orman yoluna kablo çekimi ile sürütülür. Meşcere içinde bulunan orman ürünleri ise sürütme şeridi üzerinden meşcereye giren orman traktörleri ile sürütme şeridine kadar kablo çekimi yapılarak ön sürütme yapılır. Daha sonra yük destek tablasına yaslayarak en yakın geçici istif yerine kadar sürütülür. Orman traktörleri genellikle aşağıdaki özelliklere sahip olan traktörlerdir; *4 eşit büyüklükte lastik tekerlekli, *4 tekerleği de tahrikli, *Vinç donanımlı, *Güvenceye alınmış sürücü kabinli, *Yüksek motor gücüne sahip *Arazi vitesli *Ormancılık amaçlarına göre donatılmış teknik yapılıdırlar. B:Orman Traktörleri ile Dağlık Arazilerde Kablo Çekimi ile Bölmeden Çıkarma Eğimin %30'u aştığı dağlık alanlarda traktörlerin hareket ettiği imkanları kısıtlı olduğundan traktör bir orman yolunun veya sürütme yolunun bölmeden çıkarma yapılacak uygun yerinde durur. Bir işçi yukarıdan kabloyu aşağıya çekerek orman ürününe bağlar. Kabloyu çekerken bir doğrusal hat üzerinde kalmaya dikkat edilmelidir. Kablo orman ürününe bağlandıktan sonra traktör sürücüsüne kabloyu çekmesi yani tamburu çalıştırması işaretini verir. Tamburun çalışmasıyla orman ürünü yukarıya doğru çekilmeye başlar. Orman işletmesi şartlarına uyum sağlayabilmesi için orman traktöründe istenen şartlar; Zemine iyi tutunma: Traktörler, orman içinde çok kere taşlı ve ıslak, ölmüş bitki artıkları ile kaplı olan zemine uyması için tekeri tahrikli olmalıdır. Stabilite: Traktörler dik ve meyilli arazide çalışacakları için zeminden yüksekliği fazla olmalı, fakat bu yükseklik stabiliteye etki etmeyecek kadar sınırlı olmalıdır. Manevra kabiliyeti: Orman içinde manevra kabiliyeti sınırlı olduğundan, traktörle belden kırma yönlendirmeli veya ön tekeri arka tekerleğe göre küçük tip ve direksiyon hidrolik olmalıdır. İnsan emniyeti: Orman traktörlerinde en önemli faktör ağaç devrilmeleri karşısında sürücü kabininin emniyet faktörüdür. Traktörün bilhassa motor ve diferansiyel kayalık zeminler için korunmalıdır. Meteorolojik Şartlara Uygunluk: Orman traktörlerinin kabin sistemi yağışlı, soğuk havalara karşı sürücüyü koruyacak tertibata sahip olmalı, ısıtma tertibatı olmalı, sıcak ve soğuk için izole edilmiş olmalıdır. Kahraman ARI

3 ORMANCILIKTA SÜRÜTMEDE KULLANILAN EKİPMANLAR Traktör: Tarımda ve endüstride kullanılan, gevşek arazide tutunmasını sağlamak üzere tekerlekleri, tırtıl, krampon gibi çeşitli organlarla donatılmış bulunan ve arkasında römork takmak için bir bağlantı takımı olan motorlu araçtır. Tarım Traktörü: Tarımın vazgeçilmez bir aracıdır. Tarımda olduğu kadar ormancılık faaliyetlerinde de çok kullanılır.birincil işlevi, arkasına takılan römorku çekmektir. İlerlemelerini sağlayan parça biçimine göre üç sınıfa ayrılır; paletli, tekerlekli ve karma olanlar. Sapin: Tomruk niteliğindeki odun hammaddesinin insan gücüyle bölmeden çıkarılmasında kullanılan basit bir alettir.tomrukların sürütmeye hazır duruma getirilmesinde, kancaların tomruklara çakılmasında,çıkarılmasında ve sürütme sırasında takılan ve zemine gömülen tomrukların serbest hale getirilmesinde kullanılmaktadır. Sürütme Kıskacı: Bölmeden çıkarmada; zincirden çekildiğinde orman ürünü kavranır ve sivri uçlar tomruğa batar ve böylece çekilmesine imkan verir. Sürütme kıskaçlarında açılıp kapanabilen çene şeklindeki sürütme kancalarının sayısı ikili, üçlü yada dörtlü olabilir. Sürütme Zinciri: İnce çaplı tomrukların hayvan gücüyle sürütülmesinde m uzunluğunda ve uç tarafında bir kancası bulunan sürütme zincirinden yararlanılır. Bu zincir gövdenin uç tarafına dolandırıldıktan sonra koşum tertibatının arkasındaki kancaya tespit edilmekte ve böylece bir ve birden fazla tomruk kolaylıkla sürütülmekte ve bu işin gerçekleştirilmesinde uygun bir koşum tertibatına gerek bulunmaktadır.iki veya daha fazla gövdenin birlikte sürütülmesinde, çekme zinciri sürütülecek gövdelere dolandırılmalıdır. Çevirme Çengeli: Tomrukların sürütülmesi sırasında, tomruğun baş tarafının korunmasında ve sürütme direncinin kısmen azaltılmasında ve tomruğun daha kolay sürütülmesini temin için en basit uygulama çevrilemedir. Çevrileme tomruğun baş kısmındaki keskin çevrenin balta ile yontularak konik bir şekle getirilmesidir. Çifte Kanca: Kalın çaplı tomrukların sürütülmesinde ise çifte kancalı sürütme zincirinden daha kalın tomruklarda ise dört kancalı çekme zincirinden faydalanılmaktadır. İki tomruğun birbiri peşinden sürütülmesi içinde bağlama zincirinden yararlanılmaktadır. Balta: Geniş bir ağzı olan Türk tipi balta, dal budama ve kabuk soymaya elverişlidir. Orta Avrupa ülkelerinde şayet balta kullanılmak istenir ise o takdirde, oldukça hafif, dar yanaklı baltalar tercih edilir. En çok kullanılan balta çeşitleri iltis baltası ile harz tipi baltalardır. Baltaların bakımı esnasında yuvarlak bir ağız oluşturulmaktadır. Kama şeklinde eğelenmiş baltalar oduna zarar verirler.

4 PULLUKLAR Toprak işlemede en yaygın kullanılan alet pulluklardır. Pulluklar toprağı parçalar çevirerek devirir, gevşetir anız ve yabancı otları toprağa gömer. FİDANLIKTA KULLANILAN TOPRAK İŞLEME EKİPMANLARI ÇİZELLER Toprağı devirmeden işlerler. Toprağı derin olarak çizdikleri için aynı zamanda dipkazanın görevini de yapmış olurlar. Bunun yanı sıra pulluk kullanımını iyice azaltmışlardır. Çiftçilerimiz tarafından üç bacak, yedi bacak gibi ayak sayıları ile adlandırılırlar. TOPRAK FREZESİ Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır.tarla yüzeyindeki otları ve sapları keser, toprağı homojen bir şekilde karıştırır.pullukla işlenmiş toprağı da işler ve ekime hazır hale getirir. Özellikle bağ ve bahçe işlerinde çok kullanışlıdır.ikinci üründe toprağın hazırlanmasını, sapların toprağa karıştırılmasını sağlar. ASKILI PULLUKLAR Ülkemizde en çok kullanılanlar askılı pulluklardır. Traktör hidrolik kollarına bağlanıp, askıda tutularak çekilen pulluklara askılı pulluklar denir. Çeşitleri vardır; A-Kulaklı pulluklar; Bu pulluklar toprağı dikdörtgen prizma şeklinde düşey ve yatay olarak şeritler halinde kesilen şeritleri kulağın şekline göre parçalayarak değişik biçimlerde deviren temel toprak işleme aletlerinden birisidir. DİPKAZANLAR Bazı toprak ve iklim şartlarında her yıl aynı derinlikte işlenen toprak katının hemen altında kalınlığı 8-10 cm. ye varan su geçirmez sert bir tabaka oluşur. Taban taşı denilen bu tabakanın oluşmasıyla toprakta suyun, alt katmanlarına sızması zorlaşır ve bitkinin kök gelişimini engeller. Dolayısıyla toprağa düşen yağmur ve kar sularının toprağın alt katlarında süzülmesini zorlaştırarak suyun toprak yüzeyinden akıp gitmesine ve erozyona sebep olur. Bu nedenle taban taşının belirli aralıklarla kırılması gerekir. Bu iş dipkazan denilen özel gövdeli pulluklarla yapılır MERDANELER Toprak keseklerini parçalayıp ufalttıkdan sonra gevşek olan toprağı bastırarak toprakla tohumun temasını artırır ve dolayısıyla çimlenmeye yardım eder. Traktöre çekili ya da askılı olarak bağlanarak yüzücü pozisyonda çalışırlar. Merdaneler; Düz merdaneler, Dalgalı merdaneler, Dip bastıran merdaneler,olmak üzere üç grupta toplanırlar DİĞER ALETLER Ark Açıcı Kültüvatörler (Listerler) B-Döner kulaklı pulluklar; Aynı çiziden gidip gelerek düz sürüm yapan pulluklara döner kulaklı pulluklar denir. KÜLTÜVATÖRLER Toprağı yırtarak kabartmak, parçalamak, havalandırmak, yabancı otları kesip köklerini yüze çıkarmak, mineral gübreleri karıştırmak ve anız bozmak gibi amaçlarla kullanılırlar. Ot Yolucular Yastık Yapma Makinesi C-Diskli pulluklar; Toprakta dönerek çalıştıkları için engellere takılmazlar.kesme işlemini diskin çevresi yapar, disk dönerken kendi kendine bilenir.diskler bombeli olduğu için darbelere karşı daha çok dayanırlar.diğer pulluklarda uç demiri kör ise taban sertliği yapar. Diskli pulluklarda bu söz konusu değildir. TIRMIKLAR Tarla yüzeyini işlerler. En çok hafif ve orta ağırlıktaki topraklarda kullanılırlar. Tarla yüzeyini kabartır, kaymak tabakasını kırar, yabani otları söker ve tohum yatağının hazırlanmasını sağlarlar. Sınıflandırma: Tırmıklar yapım özelliklerine göre 3 gruba ayrılırlar - Dişli,Diskli, Döner. Mibzerler İbreli Fidan Kök Sökme ve Kesme Makinesi

5 AĞAÇLANDIRMADA KULLANILAN TOPRAK İŞLEME EKİPMANLARI Ağır Hizmet Örtü Temizleme Tarağı Diri örtünün köklenmesi ve yığınlanması işlevini yapar HP gücündeki paletli traktöre önden bağlanan tarakla 5100cm dip çapında olan diri örtü köklenir. Ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında daha geniş kullanım alanı bulunmaktadır. Bakım Diskarosu Dikimlerden sonra kültür bakımında kullanılan bir ekipmandır. Toprağın kapiler iletimini kırarak,evapotranspirasyonla su kaybının azalmasını sağlar. Gücü HP olan 2x4 lastik tekerlekli traktör tarafından çekilir. Örümcek Özel tasarımı ve ekipmanı ile etkin bir toprak işleme ekipmanıdır. Bağımsız hareket eden lastik tekerlekleri ve denge sağlayan dişli kolları ile daha eğimli alanlarda teras açabilmektedir. Dikim çukuru ve şerit de açabilmektedir. Ağır Diskaro Riperle derin toprak işlemesinden sonra veya hafif bünyeli kırıntılı topraklarda tarakla diri örtü temizliği yapıldıktan sonra kesekleri parçalar ve tekdüze(homojen) dikim ortamı oluşturur. Genel olarak gücü HP olan 4x4 lastik tekerlekli traktörle Ekskavatör Paletli traktöre monte edilmiş güçlü bir kepçe ile teras,şerit ve dikim çukurları açmaktadır. Anakayanın yüzeye yakın olduğu güç ekolojik koşullarda,örneğin karstik alanlarda dikim ve derin toprak işlemesi yapabilmektedir. Yarı kurak ve kurak yetişme ortamlarında da ağaçlandırma başarısına katkı yapacak etkin bir ekipmandır. Diskli pulluk Hafif ve orta bünyeli, kırıntılı,zayıf diri örtü bulunan topraklarda 3045cm derinlikte toprak işleyebilen bir ekipmandır. Pulluk kulakları çanak-disk şeklinde olup diskler dönerek toprağı işler. Ağaçlandırma alanlarının hazırlanmasında sınırlı bir kullanımı vardır. çekilir. Riper pulluk Toprağı derin(60-80cm) olarak ve tam alanda işleyen veya eş yükselti eğrilerine paralel olarak gradoniler yapmakta kullanılan bir ekipmandır. Çift soklu riper pulluğun yaptığı gradoni80-120cm genişliktedir. Tek soklu riper pullukla gradoni yapmak için birinci pulluk izinin yanından ikinci bir sürüm daha yapılır. Gücü HP olan 4x4 lastik tekerlekli traktörle çekilir. Riper Derin toprakların, özellikle ağır toprakların derin olarak tam alanda ve toprak tabakaları karıştırılmadan işlenmesi için kullanılan bir ekipmandır. Ayrıca pas taşı veya toprak içinde ve işleme derinliğinde mevcut sert tabakaların kırılmasında işlev yapar. Genelde HP gücündeki bir paletli traktörün arkasına bağlanır. Riper özellikle yarı kurak alanlarda toprağın fiziksel özelliklerinin iyileştirilmesini, yağışların toprakta birikmesini ve köklerin toprağa daha derin nüfuzunu sağlar. Kazayaklı (pabuçlu) Riper Toprak tabakalarının karıştırılması için ripere kazayağı denen pabuç gibi bir parça takılır. Örneğin üstte hafif altta killi bir tabaka varsa ve toprak derinse alt ve üst toprağı karıştırmak yararlı olabilir. Biyolojik aktivitenin üst toprakta olması ve diğer bazı nedenlerle,toprak tabakasının karıştırılması kararının iyi bir toprak incelemesinden sonra dikkatli olarak verilmesi gerekir. Ağaçlandırmalarda çok sınırlı kullanımı olan bir ekipmandır. Çukur Açma Burguları Ağaçlandırmalarda dikim çukuru açmak için genelde iki tip dikim çukuru açma burgusu kullanılmaktadır. Birinci tip dikim çukuru açma burgusu bir güç kaynağından güç alarak hafif-ağır topraklarda 15-60cm çapta ve80-100cm derinlikte çukur açabilen burgudur. Düz veya az eğimli alanlarda kavak dikim çukurlarının açılmasında kullanılan ve tarım traktöründen güç alarak çalışan burgular ülkemizde kullanılmamaktadır. İkinci tip çukur açma burguları bir yakıt motoru ile çalışan,insan tarafından taşınabilen ve kullanılan,10-15cm çapında ve 40-60cm derinlikte çukur açabilen bir ekipmandır. Kırsal ağaçlandırmalarda işlenmiş orta bünyeli, hafif ve fazla sıkışmış topraklarda kullanılır. Çekiçli Çalı Doğrayıcı Çekiçli çalı doğrayıcı,dip çapı 3-12cm arasında olan maki ve çalı türlarini doğrayarak yüzeyine dağıtır. Fakir topraklarda organik madde azot ve besin maddelerine katkı yapar. Genelde HP gücündeki 4x4 lastik tekerlekli traktöre monte edilerek çalışır. Zincirli veya Bıçaklı Çalı Doğrayıcı Zincirli veya bıçaklı çalı doğrayıcı dip çapı 1-7cm olan maki, funda ve çalı türlerini doğrayarak toprak yüzeyine dağıtır. Döner zincirli veya döner bıçaklı tipleri bulunmaktadır HP gücündee 2x4 veya 4x4 lastik tekerlekli traktöre monte edilerek çalışır. Ezgi

6 DOZERLER VE VERİME ETKİ EDEN FAKTÖRLER Tanım: Genel maksatlı iş makineleri denildiğinde ilk akla gelen makineler sıralandığında ve halk arasında da hemen hemen her iş makinesi için sıkça kullanılan DOZER kelimesidir. Ancak iş makineleri ile ilgili açıklamalarda her birinin ayrı özellik ve yetenekte olduğu görülecektir. Dozerin Gücü ve Bıçak Kapasitesi Dozerin verimi öncelikle motorun gücüne ve bıçak kapasitesine bağlıdır. Bıçak kapasitesi, bıçağın düz bir alanda itebileceği toprak hacmidir. Zemin Cinsinin Dozer Verimine Etkisi Zemin sertleştikçe verim düşer. Orman yollarında çok karşılaşılan zeminler için elde edilebilecek verimler aşağıdaki Tablo da görülebilir. Çeşitli toprak ve dozer modellerine bağlı olarak verim değerleri : Toprak Cinsi D6 Verimlilik, orman yetiştirme, orman bakım ve koruma çalışmalarının her biri tek tek ele alındığında, çok güç de olsa hesaplanabilecek bir orandır. Ayrıca, bu türden çalışmalara ilişkin hesaplamalar için var olan verimlilik ölçüm tekniklerinden yararlanma imkanı da sınırlıdır. Türkiye'deki ormancılık örgütlemesi ve ormancılık çalışmalarında tek merkezlilik söz konusudur. Tüm bu şartlar eğer gerçekten istenirse, ormancılık kesiminde verimlilik konusunun gündeme getirilmesini son derece kolaylaştırabilecek önemli birer şanstır. Ancak, bugün için bu şansın kullanılabilme imkanının büyük olduğunu söylemek iyimserlik olacaktır. Ormancılık eğitim ve öğretiminin içeriğinden başlayarak; ormancılık teşkilatında, ormancı teknik personel ve orman işçilerinin işlendirilme biçiminde bir dizi köklü değişiklik yapılması zorunludur. Toprak işlemede kullanılan makinelerin verimi birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterir. Bunlar ; 1-Çalışma alanının zemin etkisi 2-Doğal bitki örtüsünün cinsi ve durumu 3-Kök vb. engellerin önceden alınıp temizlenmesi 4-Çalışmaların yokuş aşağı, yukarı veya yana yapılması 5-Materyalin itme veya taşıma mesafesi 6-Alanın rakımı veya hava halleri 7-Çalışan insanların eğitilmesi ve kabiliyetleridir. Teorik olarak dozer verimi şu şekilde bulunabilir; 60 dk X Dozerin Bıçak Kapasitesi V= (m3/saat) Sabit Zaman + Gidiş zamanı + Dönüş zmanı Hava Hallerinin Etkisi Fena hava halleri dozer verimini önemli derecede, olumsuz yönde etkiler. Özellikle kar ve yağmur, çalışmayı oldukça güçleştirmektedir. Zeminin kaygan hale gelmesi nedeniyle sürtünme katsayısı azalır, bunun sonucu olarak motor gücünden yararlanma derecesi oldukça düşer. Bilhassa killi ve balçıklı topraklarda yağışların etkisi büyük olmaktadır. Yine donmuş zeminlerde çalışma emniyeti tamamen kaybolduğu için çalışılmamaktadır. Verim (m3) Dozer Modeli D7 Hafif ve gevşek Ağır toprak Şist Bu değerler, bütün koşullar elverişli olması durumunda alınabilecek en yüksek değerlerdir. Eğimin Etkisi Eğim arttıkça, yokuş yukarı makinenin ağırlığına bağlı olarak verim düşer, inişte ise verim artar. Servis yolunun olmaması gibi zorunlu durumlar hariç dozer yokuş yukarı çalıştırılmamalıdır. Aracın her bir ton ağırlığı için, eğim mukavemeti %10 olmaktadır.dozerle yokuş aşağı çalışmada her%1 eğim farkı için verim %4-8 (ortalama %6) artar, yokuş yukarı çalışmada ise her %1 eğim artışı için verim ortalama %3 düşer. Taşıma (itme) Mesafesinin Etkisi Dozerlerin esas olarak, 100m yi aşmayan aşmayan mesafeler dahilinde itme işini yapmaları ekonomiktir, bunu aşarı mesafelerde dozerlerin yerini skreyperler almaktadır. Taşıma mesafesi 100m lik sınır dahilinde yükseldikçe dozer verimi sürekli düşer. 15m ye kadar yapılan taşıma değeri 100 birim kabul edilerek, diğer mesafelere ait değerlerin buna oranlanmasıyla aşağıdaki veriler elde edilmiştir. Taşıma mesafesi arttıkça verim süratle düşmektedir. Taşıma mesafesi 30 m. Olunca verim 2/3, 60 m. Olunca 1/3 ya düşmektedir. Taşıma mesafesi 100m yi aşınca verim 1/6 ya düşmektedir. Başka bir deyişle, 15m de bir saatte yapılan iş, 60m de 3 saatte ve 100m mesafede 6 saatte yapılmaktadır.hem toprak koruma hemde verim düşmesi nedeniyle itme uzaklığı önemlidir. Isı ve Rakımın Etkisi İş makinelerinde hareket gücünü sağlayan infilaklı motorlar, düşük ısı derecelerinde daha yüksek dayanma gücü oluştururlar. Yükselti arttıkça güçte düşmeler olur. Kök ve Kütüklerin Dozer Verimine Etkisi Kök ve kütüklerin bazı hallerde verimi %30 oranında düşürmesine rağmen, verim hesaplamalarında bu etmen dikkate alınmamaktadır. Sınıflandırma 1. Yürüyüs sistemine göre: A. Paletli B. Lastik tekerlekli Buldozer Makine önüne düz bıçak takılmış Olup malzemenin sürüklenerek nakledilmesinde kullanılır. Buldozerlerde bıçak makine boy eksenine dik olarak yerleştirilmiştir. Bıçak sadece aşağı yukarı aynı açıda indirilir kaldırılabilir. Bıçak belirli miktarda toprağa batma işlemi de yapabilir. 2. Hareket aktarma sistemine göre: A. Tork konverterli-hidrolik sanzımanlı B. Hidrostatik-şanzımanlı Tiltdozer Tiltdozerlerde bıçak makine boy eksenine dik olarak yerleştirilmiş olup yataya dik olarak inip kalkabildiği gibi aynı zamanda bıçağın bir ucu diğer ucuna göre yatayla belirli bir açıda hareket ettirilebilmektedir. Aşağı yukarı aynı açıda indirilir, kaldırılabilir. Bıçak belirli miktarda toprağa batma işlemi de yapabilir Angledozer Bıçak makine boy eksenine dik olarak yerleştirilmiş olup makine ekseninde sağa veya sola belirli bir açıda hareket edebilmektedir. Bu hareket miktarı çoğunlukla mekanik olarak ayarlanmaktadır ama bazı makinelerde hidrolik yardımı ile de ayarlanmaktadır.makine önüne açılı bıçak takılmışolması,malzemenin sağa sola serilmesi işleminin rahatlıkla yapılmasını sağlar. 3. Bıçak fonksiyonlarına göre: A. Düz bıçaklı B. Yan açılı bıçaklı (angıl) C. Egimli (tilt) bıçaklı şeklinde sınıflandırılırlar

7 EKSKAVATÖR TANIMI GÖREVLERİ Ekskavatör, direk kazı makinası olup kelime anlamı kazar atar kazmaçdır. Kazı işlerinin ana makinasıdır. Hareket kabiliyetinin çok yüksek olması, kazı ve yüklemeyi aynı anda yapabilmesi nedeniyle en yaygın iş makinasıdır Ekskavatör, palet ve tekerlek seviyesinden üst ve alt seviyelerde kazı yapma, üst tabanları sıyırma, kırma, kanal şeklinde kazı yapma ve yükleme işleri yapan iş makineleridir. Temel ve kanal açma, kara ve demir yolu inşasında, baraj yapımlarında, taş ve maden ocakları gibi alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. ANA PARÇALARI 1.Kepçe 2.Kepçe Silindiri 3.ARM(kol) 4.ARM Silindiri 5.Bom 6.Bom Silindiri 7.Cer Dişlisi 8.Palet Şasesi 9.İstikamet Tekeri 10.Palet Pabucu Ekskavatörler kendi bulundukları düzeyin üzerinden ve altından toprak kaldırabilen makinelerdir. Bir dağ eteğini kazıyabilir, derin çukurlar, hendekler açabilirler. Zemin ve kazı durumuna göre paletli ya da lastik tekerlekli olanları tercih edilir. Kazının yanı sıra şev kesimi, yükleme ve kaldırma işlerinde de kullanılır. Ormancılıkta ekskavatörler çeşitli işlerde kullanılırlar. Orman yollarının yapımında, teras çalışmalarında kullanılırlar. Ekskavatörler HP motor gücü ve ton ağırlıkta imal edilmektedir. Ekskavatör, otomobil ya da kamyonların aksine hareketi direkt motordan almaz. Motor gücü üretir ve bir aktarma organı vasıtasıyla hidrolik pompaya iletir. Hidrolik Pompa, bir kalp gibi tanktan aldığı hidrolik yağını çok yüksek basınçla pompalar. Kumanda Valfları yağı yönlendirir ve komutlara göre kova, bom, yürüyüş hareketine dönüşür. Hareketin kaynağı yüksek basınçlı yağdır. Ekskavatör, amaca göre paletli veya lastik tekerlekli olabilir EKSKAVATÖR ÇEŞİTLERİ Paletli Lastik tekerlekli,.olmak üzere iki gruba ayrılır Mini ekskavatör ise, boyutları küçültülmüştür daha küçük alanlarda ve eğimli yerlerde daha kolay ve hızlı çalışan ekskavatörlerdir PALETLİ EKSKAVATÖRLER Gevşek zeminde kazma, kanal açma ve yükleme işlerinde verimli olduklarından temel hafriyatın kazılması taşınması, yüklenmesi işlerinde yaygın olarak kullanılan paletli iş makineleridir. Dengeli çalışması nedeniyle ağır işlerde kullanılır. Palet seviyesini aşmayan sulu ve bataklık zeminlerde dâhil olmak üzere birçok zeminde kolaylıkla çalışabilmektedir. Paletlerinin kaplamalı zemini bozmaması için treyler ile taşınmaktadır. Dar alanlarda manevra kabiliyeti çok yüksektir. Yapısı gereği nokta dönüşü bile yapabilmektedir LASTİK TEKERLEKLİ EKSKAVATÖRLER Yürüme kabiliyeti ve sert zeminde kazma, kanal açma, taşıma ve yükleme gibi işlerde verimli olan lastik tekerlekli iş makinelerdir. Kaplamalı zemine zarar vermediği için özellikle karayolu üzerindeki çalışmalarda hareket kolaylığı sağladığı için tercih edilmektedir. İş sahasında çalışma yapılırken mutlaka destek ayakları ve bıçağı zemine bastırılmalıdır. Makine lastikler üzerinde iken çalışma yapmak tehlikelidir. MİNİ EKSKAVATÖRLER Mini Ekskavatör ya da Kompakt Ekskavatör olarak tanımlanan iş makinası kauçuk paletli ve çelik paletli yürüyüş aksamıyla hidrolik akışkan teknolojisi ile çalışır. Tonajı 0.7 ile 8.5 ton arasında değişen değerlerde olur. Mini Ekskavatörlerin ön tarafında hidrolik sistem ile çalışan bir dozer bıçağı mevcuttur. Kabinin ön tarafında makina tonajına göre değişen uzunluklarda bom ve kol iki parça olarak bulunur. Gücün tamamı hidrolik silindirlerin çalışma mekanizmasından alır. Ormancılıkta teras yapımında kullanılır VERİMLİ KULLANMA YÖNTEMLERİ Ekskavatörler çeşitli marka ve modellerde imal edildiğinden kullanma şekli, bakımı, ayarları farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle kullanılacak ekskavatörün bakımlı olması, çalışma emniyetinin sağlanması can ve mal güvenliği yönünden önemlidir. Kullanılacak yere göre ataşman seçimi yapılmalıdır. Çalışma modu seçilirken uygun tablo değerlerine göre seçilmelidir. Bu da yakıt ekonomisi sağlayacaktır. Periyodik bakımları mutlaka yapılmalıdır. Çalışma esnasında makine eksenine dik çalışılırken fazla zorlamamalı ve mümkün olduğu kadar makine eksenine paralel çalışılmalıdır. Kazı yapılacak zeminin özelliğine uygun kepçe seçilmelidir. Çalışmalardan önce mutlaka zemin etüdü yapılmalıdır. Yakıt ekonomisi ve verimli çalışmak için yükleme yaparken kamyon ve makine uygun yerde ve konumda olmalıdır. Paletli ekskavatörlerde çalışma yapılacak zemine uygun palet gerginliği ayarlanmalıdır. Ekskavatör bir yerden başka bir yere gidecekse uzun süre yürütülmemelidir. Çalışma sahasında emniyet tedbirlerine dikkat edilmelidir.

8 MİNİ EKSKAVATÖR Kübra GÖKDENİZ Ekskavatörün Bölümleri Ekskavatörler ham yolun açılması sırasında toprağın, yol kenar hendeklerinin ve drenaj hendeklerinin kazılmasında yani her çeşit zemininin kazanılmasında ve kazılan materyalin taşıma makinelerine yüklenmesinde yararlanılan kablolu ve hidrolik sistemle donatılmış makinelerdir. Ayrıca bina inşaatlarında temel kazısının yapılmasında oldukça kullanışlı bir makinedir. Görevleri Nelerdir? Ekskavatör, palet ve tekerlek seviyesinden üst ve alt seviyelerde kazı yapma, üst tabanları sıyırma, kırma, kanal şeklinde kazı yapma ve yükleme işleri yapan iş makineleridir. Temel ve kanal açma, kara ve demir yolu inşasında, baraj yapımlarında, taş ve maden ocakları gibi alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Ekskavatörler HP motor gücü ve ton ağırlıkta imal edilmektedir. Ekskavatörlerin Genel Çalışma Prensibi Ekskavatör Çeşitleri; Paletli Ekskavatör, otomobil ya da kamyonların aksine hareketi direkt motordan almaz. Motor gücü üretir ve bir aktarma organı vasıtasıyla hidrolik pompaya iletir. Hidrolik Pompa, bir kalp gibi tanktan aldığı hidrolik yağını çok yüksek basınçla pompalar. Kumanda Valfları yağı yönlendirir ve komutlara göre kova,bom,yürüyüş hareketine dönüşür. Hareketin kaynağı yüksek basınçlı yağ dır. Ekskavatör, amaca göre paletli veya lastik tekerlekli olabilir Lastik Tekerlekli Ekskavatör Paletli Ekskavatör Lastik tekerlekli ayrılır,.olmak üzere iki gruba Mini ekskavatör ise, boyutları küçültülmüştür daha küçük alanlarda ve eğimli yerlerde daha kolay ve hızlı çalışan ekskavatörlerdir Mini Eskskavatör Özellikleri - (Geneli maksimum değerlerdir) Kepçe kapasitesi : 1 m³ Ağırlık : 6 ton Kazma derinliği : 4 metre Koparma kuvveti : 37 kn Kaldırma kapasitesi : 4 metre Kazma uzaklığı : 4 metre Sürüş hızı : 35 km/s Mini Ekskavatör Makine Fonksiyonları Mini Ekskavatörün Özellikleri 1.Kazma Ekskavatörde kepçe silindiri ile bağlantısı, kol silindiri ile kol açısı 90O olduğunda en verimli kazma gücü elde edilir. Mini Ekskavatör ya da Kompakt Ekskavatör olarak tanımlanan iş makinası kauçuk paletli ve çelik paletli yürüyüş aksamıyla hidrolik akışkan teknolojisi ile çalışan Kol ile verimli kazma aralığı makineden dışarıya doğru 45Olik açı ile makineye doğru 30Olik açı arasındadır. Tonajı 0.7 ile 8.5 ton arasında değişen değerlerde olur. 2.Ön kazma Mini Ekskavatörlerin ön tarafında hidrolik sistem ile çalışan bir dozer bıçağı mevcuttur. Makineden yüksek yerleri kazmak için kepçe ters yönde takılarak çalışma (şhovel) yapılır Kabinin ön tarafında makina tonajına göre değişen uzunluklarda bom ve kol iki parça olarak bulunur. Gücün tamamı hidrolik silindirlerin çalışma mekanizmasından alır Ön kazmalı ekskavatör 4.Taşıma Verimli Kullanma Yöntemleri Ekskavatörler çeşitli marka ve modellerde imal edildiğinden kullanma şekli, bakımı, ayarları farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle kullanılacak ekskavatörün bakımlı olması, çalışma emniyetinin sağlanması can ve mal güvenliği yönünden önemlidir Kullanılacak yere göre ataşman seçimi yapılmalıdır. Çalışma modu seçilirken uygun tablo değerlerine göre seçilmelidir. Bu da yakıt ekonomisi sağlayacaktır. Periyodik bakımları mutlaka yapılmalıdır. Çalışma esnasında makine eksenine dik çalışılırken fazla zorlamamalı ve mümkün olduğu kadar makine eksenine paralel çalışılmalıdır Çeşitli ekskavatör ekipmanları Kazı yapılacak zeminin özelliğine uygun kepçe seçilmelidir. Çalışmalardan önce mutlaka zemin etüdü yapılmalıdır. Yakıt ekonomisi ve verimli çalışmak için yükleme yaparken kamyon ve makine uygun yerde ve konumda olmalıdır. Paletli ekskavatörlerde çalışma yapılacak zemine uygun palet gerginliği ayarlanmalıdır. Ekskavatör bir yerden başka bir yere gidecekse uzun süre yürütülmemelidir. Çalışma sahasında emniyet tedbirlerine dikkat edilmelidir. 3.Kanal kazma Kanal genişliğine uygun kepçe takılır ve paletler kazılacak kanala paralel ayarlanarak verimli kazma yapılır. Geniş bir kanal kazmak için önce her iki yan kazılır sonra orta boşaltılır. Çökme ve heyelana karşı kanal desteklenmelidir. 5. Kırma

9 GREYDER: GREYDERLER Genel olarak bir kazı makinesi olmayan, uygun zeminlerde hafif kazı yaparak toprağı hareket ettirip şekil veren; yol, kanal, hendek açma, şev kesme, yüzey tesviyesi ve malzeme serme gibi işleri yapan çok amaçlı bir iş makinesidir. GREYDERİN KISIMLARI Dilek ÇİRA Belden Kırmalı Greyder Belden kırmalı greyderin kullanılma kaidesi; düz bir zeminde, hendek içinde veya bankette, nerede olursa olsun, greyderin ön tarafı doğrultudan çıktığında arka modülü aksi yönde belden kırmaktır. 1. Ön Kısım: İki tekerlekli bir aks şeklindedir. Üzerinden geçeceği malzeme GREYDERLERİN ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİ dizisinin yüksekliğine göre bazı tiplerde aksın ortası kalkık yapılır. Ön aksın tekerleklerine direksiyon hareketinden başka, eğim de verilebilir. Bazı tiplerinde ise ön aks tekerlekleri de tahrik edilebilir. 2. Arka Kısım: Tahrik edilen iki veya dört tekerlek üzerine bindirilmiş olup motoru, mekanizmayı ve kumanda yerini içerir. Arka kısmı iki tekerlekli olanlarda da direksiyon hareketi yaptırılabilir. Arka kısım dört tekerlekli olması halinde tek aks tarafından tahrik edilir. 3. Şasi: Çelik profil ve levhalardan meydana gelmiş olup, ön ve arka kısmı bağlamaya yarar. 4. Kürek: Ön ve arka kısım arasına takılan bıçak ve levha da denilen kürek, greyderin döner tablasına dirsekler yardımıyla bağlanmış olup, bu dirseklerin bağlandığı plaka üzerindeki ayar kertikleri vasıtasıyla bıçağa ayar vermek mümkündür. Greyderler çalışmaya başlamadan önce ve çalışma esnasında yapılması gerekli işlemler şunlardır: 1. Sert zeminler önce başka bir makine ile veya greyderin kendi dişleri ile gevşetilmelidir. 2. Küreğe verilecek konum ve kesme açıları zemin cinsine ve çalışma koşullarına uygun olmalıdır. 3. Hafif işlerde, ağır işlere göre daha hafif bıçak kullanılmalıdır. 4. Çalışma sırasında motoru zorlamadan mümkün olan en büyük vites seçilmelidir metreden az mesafelerde dönüş yerine geri geriye gitmek tercih edilmelidir. 6. Kazı esnasında bileşke kuvvetin gidiş doğrultusunda çıkmaya zorlanmasına karşın, ön tekerleklere uygun bir eğim verilmelidir. GREYDERLERLE YAPILAN BAŞLICA İŞLER Toprak tesviyesi Hendek açma ve şev düzeltilmesi Doğru bir hendek açmak için bıçak şasiye 45⁰lik açıda ve ön ucu, ön tekerin tam ortasında olmalıdır. Bıçak arka ucu kaldırılmalıdır. Ön tekerlekler hendeğin aksi istikametinde yatırılmalıdır. KULLANIM ALANLARI Yol, baraj yapımı, inşaat ve orman gibi işlerde kullanılmaktadır. Orman yolları yapımında greyderler muhtelif amaçlarla kullanılmakta olup başlıcaları: -Diğer makine kullanılmaksızın yol inşaatlarında -Dozerlerle kaba tesviye yapılmış olan yolların ince tesviyelerinde -Yol bakım ve onarım işlerinde -Çakıl ve stabilize malzemenin serilmesinde -Büyük taneli taşlı yollar dışında gerektiği hallerde yolların üst yapı tabakalarının sökülmesinde -Yoların tesviye edilmesinde, şevlerin düzeltmesinde, banketlerin temizlenmesinde -Gerekirse yol yapım alanından humus tabakasının uzaklaştırılmasında Yol ve alan gerecinin serilmesi, Gerektiğinde keçi ayağı silindirinin çekilmesi Kar kürümesi, Bitkisel tabakanın kaldırılması ÇALIŞMA ŞEKLİ Meyilli arazide çalışma durumunda göz önüne alınması gereken etkenleri sıralamak gerekirse: Makine hızı: Yüksek hızlarda makine kullanma hâkimiyeti ve makine dengesi zayıflar. Zemin şartları: Bozuk zeminlerde tesviye hata payı artar. Ekipman: Makineye takılan ön tırmık, kar küreyici, riper benzeri ekipman ile makine çekiş gücü farklılıklar gösterir. Zemin yüzeyi: Yeni dolgu malzemede makinenin batması ya da kayalık zeminde kayması söz konusudur. Patinaj yapmak: Tekerlekler gömüleceği için tesviye açısı değişecektir. Lastik deseni ve durumu: Lastik doğru desende olmalı ve belirtilen hava basıncı ile şişirilmiş olmalıdır. Bıçak konumu: Bıçak açısı ve konumu makine dengesini doğrudan etkiler. Tekerlek izi: Derin ve açılı tekerlek izleri makine dengesini etkiler. Operatör Yeteneği: Makinenin emniyetli çalışması öncelikle makine bakımlarının düzgün yapılması ve eğitim almış tecrübeli belgeli operatör tarafından kullanılması ile mümkündür Sadece greyderlerden faydalanarak yol inşaatı ancak zeminin müsait olduğu yerlerde yapılabilir. Bu kenarda açılan hendeklerden elde edilen materyali yol sathına sermek sureti ile gerçekleştirilir. Yollarda tekerlek aşındırmalarının ilk işareti belirdiği zaman yol bakım işleri greyder ile gerçekleştirilir. Bu iş en iyi olarak yağmurdan sonra yapılır. Bakım işlerinde yağmur önemli bir engel oluşturduğu için yağışlara müteakiben toprağın rutubetli bulunduğu dönem zarfında greyderlerin bakım işlerinde çalıştırılması en uygundur. Ancak şu hususu belirtmek gerekir ki fazla yağmurlar yol sathını çamurlu ve kaygan bir duruma getirdiğinden bu gibi malzeme greyderler ile kazınarak yol kenarına toplanmalıdır. Yol sathı ıslak olduğu sürece kenardan ortaya doğru tesviye yapılmalıdır. Kazınarak yol kenarına toplanan malzeme ancak sıkışabilecek kadar, kuruduktan sonra yol sathına serilebilir. Kuru havalarda ise yol sathında gevşek malzeme bulundurulmamalıdır. Bunlar greyderlerle kazınarak yol kenarına toplanmalıdır. Zira bu şekilde gevşek malzeme devamlı olarak yol sathının aşınmasına neden olmaktadır. Yol kenarına toplanan malzeme ancak yeteri miktarda bağlayıcı (kil) ile sıkıştırılıp su ilave edilerek, rutubetli hale getirildikten sonra tekrar yol sathına serilebilir. Ancak bunun içinde hafif bir yağmurdan sonra önce yol sathının greyderlerle iyi bir şekilde tesviye edilmesi ihmal edilmemelidir.

10 Yükleme: Depo yada istif yerindeki tomrukların taşıma aracına çeşitli yöntemlerle aktarılmasıdır. b.çapraz Yükleme a.elle Yükleme Tomruklar yükleme aracına kablo çekimi sureti ile yuvarlanarak yüklenir. Bu tür yüklemede güç kaynağı insan, hayvan, genellikle de traktör ya da vinç olur. Bu yöntemde taşıma aracı istif yerine yaklaşır ve insan gücünden yararlanarak taşıma aracına yükleme yapılır. c.makine Gücü İle Yükleme Yükleme makineleri ile çalışma : Yükleme zamanını kısaltır. İş verimini arttırır. Yükleme masraflarında düşüş sağlar. Yavaş ve pahalı olan el işçiliğine gereksinimi azaltır. Yüksek yatırım masraflarını ve yetenekli operatör kullanımını gerektirir. 1.Taşıma Aracına Monte Edilmiş Vinç İle Yükleme 2.Taşıma Aracından Ayrı Olan Araçlarla Yükleme Hem yükleme hem taşıma birlikte yapılır. Bu vinçler tek kişi ile idare edilebilir. Dar orman yollarında ve yükleme alanı sıkıntısı çekilen yerler için uygun kullanıma sahiptir. Taşıma aracına monte edilmiş bütün modern yükleyiciler (hidrolik keynler ) aracın motor gücünden yararlanarak hidrolik olarak çalışır. a.traktör veya Özel Araca Monte Edilmiş Vinçlerle Yükleme a. Kreynler ile yükleme b. Hareketli Döner Kreynler İle Yükleme Kablo kontrollü kreyn Hidrolik kontrollü kreyn Taşıma araçlarına genellikle şöför kabininin arkasına veya üzerine sabit veya geçici monte edilir. Kreynin çalıştırılmasına yarayan kumanda kolları kreyn gövdesi üzerindeki özel kumanda yerinden veya şoför kabininden idare edilir. b. Hiab tipi vinc ile yükleme Yürüme takımı üzerinde kendi ekseni etrafında dönebilen makine dairesi ve ulaşım kolundan oluşur. Hareketli döner kreynlerin yürüme takımları palet ya da lastik tekerlekli olabilir. c. Kendi Kendine Yükleyen Araçlarla Yükleme Bu vinc kamyona kolaylıkla monte edilebilir ve tamamıyla hidrolik çalışan bir vinctir. Kısa ve uzun tomrukların kamyona yüklenip boşaltılması ve gerektiğinde vinç kolunun ucuna takılan bir kepçe vasıtasıyla toprak, kum, çakıl ve taş gibi malzemenin kamyonlara doldurulup boşaltılmasında da kullanılır. Kamyonun motoru ile çalışır.yükleme kapasitesi 1 tona kadardır. Traktör ya da kamyon üzerine monte edilip, lastik tekerlekli ya da palet tekerlekli olabilirler. Yükleme sırasında kavrama mekanizmasının üst kolu açılmakta ve alt iki kol yüklenecek tomruğun altına sokulup üst kol kapatılarak tomruk kavranmaktadır. Kavranan tomruk kaldırılarak taşıma aracı üzerine yüklenmektedir. 3.Hidrolik Kıskaçlı Traktör ile Yükleme Traktör önüne monte edilmiş Traktör arkasına monte edilmiş Traktör önüne veya arkasına tomruk yükleme aparatı monte edilir. Tomruk kavrama iki alt ve bir üst tırnaktan oluşur. Alt tırnaklar çalışma sırasında tomruğun altına sürülüp, uç kısmı aşağıya doğru kıvrık olan üst tırnak indirilerek tomruk kavranır. Yükleme, kavranan yükün kaldırılıp araç üzerine bindirilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Türkiyede yükleme çalışmalarında tercih edilen yükleyicidir. İnşaat sektöründe geliştirilen makinelerden kepçe aksamının yerine,tomruk kavrama aparatı monte edilerek yükleme işlemi gerçekleştirilir. Emine KARACAN

11 UZAK NAKLİYAT ARAÇLARI Genel anlamda işletme, insan ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla mal ve hizmet üretiminde bulunan teknik ve ekonomik bir birimdir. İşletmenin üç temel işlevi vardır ki bunlar ; üretim araçlarının sağlanması, mal ve hizmet üretimi ile üretilen mal ve hizmetlerin piyasaya sunulmasıdır. Ormancılıkta üretilen malların piyasaya sunulmasında genellikle kamyonlar kullanılır YOLLAR ÜZERİNDE TAŞIMA VE KAMYON ÇEŞİTLERİ Odun hammaddesinin bölmeden çıkarma safhasından sonra istif yerlerinden veya ara depolardan taşıma araçlarına yüklenen tomruklar, taşıma araçlarıyla son depo ve fabrikalara taşınmaktadır. Genellikle tomruklar, genel yük taşımacılığında kullanılan iki ve üç akslı kamyonlarla taşınmaktadır. Kamyonlarla çekilen treylerler çeşitli tip ve büyüklükte olmaktadır. Bunlar bir akslı, iki akslı,üç akslı veya dört akslı olabilmektedir. Bunlarla taşıma tomrukların ya kamyonun kendisine ve treylere ayrı ayrı yükler halinde yüklenmesiyle ya da uzun boy tomrukların kamyon ve treylere birlikte yüklenmesi suretiyle yapılmaktadır. Kamyon gerek yalnız gerekse treylerle birlikte kullanılsın taşınacak ürünün özelliğine göre çok çeşitli kamyon tipi ve taşıma şekilleri mevcuttur. Bunları şöylece açıklayabiliriz; 1. Kısa tomruk taşımacılığı için iki veya üç akslı kamyonlar kullanımaktadır. Bu kamyonlara yükleme işçi ücretlerinin düşük olduğu ve sosyal imkanların az olduğu ülkelerde elle yapılmaktadır. Diğer ülkelerde, sürücü kabininin arkasına yerleştirilen 7-10 ton gücündeki hidrolik vinçlerle yükleme yapılır. Kamyon kasası açık olup özel dikmelerle teçhiz edilmiştir. Aynı kamyonlar, dikmelerin yerine kenarlık monte edilmek veya konteyner kullanmak suretiyle yongalanmış orman ürünlerinin taşınmasında da kullanılır. Bu kamyonlar 4X2 veya 6X4 şeklinde olmaktadır. 2. Üç akslı, 6X6 tipinde bütün tekerlekleri müteharrik ahşap kasalı çift akslı ve römorklu bu kamyonlar taşıma sırasında sıkça başvurulan bir araçtır. Bu arç zor ve engebeli yol koşullarında çok yararlı olmaktadır. Avrupa da dağlık bölge ormanlarında kullanılmaktadır. Bu kamyonlarda yükleme, kamyon arkasına monte edilen hidrolik bir vinç sayesinde yapılmaktadır. Odun hammaddesinin orman içinden ara ve ana depolara, oradanda satış depolarına ve fabrikalara taşınmasında genelde kamyonlar kullanılmaktadır. Ürünler kamyonlara, Karayolları Genel Müdürlüğünün belirlediği boyut ve ağırlıklara göre yüklendikten sonra karayoluna çıkarlar. Bu boyut ve ağırlıkları aşan bölünemeyecek ve parçalanamayacak şekildeki ürünlerin karayollarında taşınabilmesi için, Karayolları Genel Müdürlüğü nden özel yük taşınma izin belgesi alınır TRAKTÖR-TREYLERLE TAŞIMA Traktörle taşımada traktörlerin arkasına bağlanan treylerle genellikle bir veya iki akslı olmaktadır. Lastik tekerlekli traktör-treylerler kamyonlar ile birlikte ülkemizde orman yolları üzerinde taşımacılıkta en fazla kullanılan araçlardır. Traktörlerle çekilen treylerler çeşitli tipte ve büyüklükte olmaktadır. Bunlar paletli ve lastik tekerlekli olabilmektedir. Paletli olanlar 4 tekerlekli olup bunların iki tanesi arka arkaya bağlanıp çekilerek kullanılabilmekte ve öndeki olanda demirden iki adet yön tekerleği bulunmaktadır, bunlar lastik tekerlekli araçlarla geçilmesi mümkün olmayan yaş hava ve fena vb şartlarda tomrukların taşınmasında kullanılmaktadır. Traktörlerle çekilen lastik tekerlekli treylerler de 1-2 akslı ya da 2-4 tekerlekli olabilmektedir. Ülkemizde bu treylerler daha çok tarım traktörleriyle çekilerek kullanılmaktadır. 3. Araç bölümlerinin taşınmasında dikme yerine yüksek kenarlı kasa ile donatılmış kamyon ve römorku kullanılır. Burada kamyon 6X6 olup bütün tekerlekleri tahriklidir. Arkaya monte edilen hidrolik vincinin kapasitesi yaklaşık 7 ton dur. Taşınan ağaç bölümleri dallı ve yapraklı olduğu için fazla yer kaybını önlemek üzere pres altında yükleme yapılması daha uygundur. 4. Burada 3 akslı 6X4 tekerlekli çekici görülmektedir. Sürücü kabinin arkasında yaklaşık 10 ton kapasiteli hidrolik vinç bulunmaktadır. Çekici yarı treyler üzerine 2 akslı bir treyler tablası aracılığıyla taşıma yapmaktadır. Treyler tablası treylerin boş olduğu hallerde çekici üzerinde nakledilmektedir. 5. treyler tablası sökülebilir. Bu tip taşıma özellikle çok yağmurlu tropik bölgelerde önem kazanmaktadır. 6. Üç akslı 6X6 tekerlekli bütün tekerleri tahrikli, çekici kamyon,sürücü kabini arkasında yaklaşık 10 ton kapasiteli hidrolik bir vinçle teçhiz edilmiştir. Tomruk çift akslı yarım treyler aracılığıyla taşınmaktadır. 7. Üç akslı 6X6 bütün tekerlekleri tahrikli, çekici kamyonun sürücü kabini arkasında 10 ton kapasiteli hidrolik vinci bulunmaktadır. Yüksek kenarlı, çift akslı yan treyler bütün tepeli ve dallı bütün ağaç nakli için kullanılmaktadır. 8. Üç akslı, 6X6 bütün tekerlekleri tahrikli konteyner taşımaya uygun hidrolik silindirler ile donatılmış bir özel kamyon ve ayrıca arkasına konteyner nakline mahsus çift akslı treyler ile birlikte kullanılmaktadır. Bütün araçlar için kamyonlarda yüklemeye mahsus hidrolik vinç bulunmaması halinde yükleme kepçe ile donatılmış hidrolik ekskavatör veya kepçe ile donatılmış lastik tekerlekli yükleyici ile yapılabilr. Böylece kamyonların taşıma kapasitesi ton arasında artırılabilir. KAMYON VE KAMYON-TREYLER İLE TAŞIMA Ülkemizde orman ürünlerinin istif yerlerinden ya da ara depolardan son depo ve fabrikalara taşınmasında en fazla tercih edilen araç tipi kamyonlardır. Daha çok kısa tomruk taşımacılığında ya da kâğıtlık odun, sanayi odunu ve yakacak odun gibi orman ürünlerini taşımakta kullanılır. Kamyon ve kamyon-treyler ile kısa kâğıtlık odunlar taşınırken yükün dengeli dağılımını gerçekleştirmek için kamyon uzunluğuna dik olacak şekilde çapraz yükleme yapılır. Taşıma anında yüklerin sabit kalmaları için tomruk taşımacılığında kenar dikmelerden kısa kâğıtlık odunu ve yakacak odunu taşımacılığında ise ön ve arka dikmelerden yararlanılır. Sağlam ve sert yapıda olan bu ön ve arka kenar dikmelerden başka bağlayıcı demirler ve sargı zincirleri de yükün sabit tutulması amacıyla kullanılır.

12 KISA MESAFELİ ORMAN HAVA HATLARI Orman hava hatları çağdaş orman transport araçları olmaları yanında çevreye karşı olan hassasiyeti, güçlü ve pratik olması gibi avantajlara sahiptir. Kısa mesafeli hava hatları 300 m ve daha kısa mesafelerde kurulan hava hatlarıdır. Bu hava hatlarından faydalanma oldukça sık yol şebekesine ihtiyaç göstermekle beraber, yol şebekesini en iyi şekilde tamamlarlar. Hava hatları nerelerde kullanılır? Genel olarak eğimin yüksek olduğu, bölmeden çıkarma için yeni yol yapımının ekonomik olmadığı dağlık ve sarp bölgelerde vinçli hava hatları bölmeden çıkarma elemanı olarak kullanılır Vinçli Hava Hatlarının Sınıflandırılması A. Taşıma Yönüne Göre ; 1. Yukarı doğru taşıma yapabilen hava hatları: Bu hava hatları ilk yapılan hava hattı tiplerden olup iki tamburlu vinçli hava hatlarıdır. Vagonun bir ucuna çekme kablosu bağlı iken diğer uç boştadır. Motorun yukarı istasyonda bulunması gereklidir. Kuruldukları yerde yamacın eğimi en az vagonun kendi kendine aşağı inebilmesini sağlayacak kadar olmalıdır. 2. Aşağı doğru taşıma yapabilen hava hatları: Bu tipler önceki modellerde bulunan ana kablo ve çekme kablosu tamburlarına ek olarak geri hareket kablosu eklenmiştir. Geri hareket kablosu ile hem askıdaki ürünlerin kontrollü bir şekilde aşağı istasyona getirilmesi sağlanmakta hem de aşağı istasyona gelen vagonun tekrar dağ istasyonuna geri götürülmesi gerçekleştirilmektedir. Düz arazilerde yapılan bölmeden çıkarma işlerinde yine yol kenarına çekme kablosu ile gelen vagonun orman içerisine geri götürülmesi işlemini yine geri hareket kablosu gerçekleştirir. Ana Kablo Bağlantıları : 1- Ankraj Bağlantısı: ana kablonun uç kısmını sabit noktaya tespit edilmesi olayıdır. 2- Ankastra Bağlantısı: arka emniyet bağlantılarının uç kısımlarının sabit noktaya tespit edilme olayıdır. Koller K 300 Teknik özellikler Taşıma yük kapasitesi :Tamamen askıda 1,5T, bir ucu yerde 2.5 T Saatteki sefer sayısı : 6-8 sefer Max. taşıma mesafesi : 300 m. Ortalama günlük verimliliği : 48 m³/gün (6 m³/saat) Teknik işçi sayısı : 1 operatör ve 1 yardımcısı olmak üzere 2 kişi Yükleme ve boşaltma için : 4 işçi Montaj süresi: Plonsuz = 3 işçi ile 3 saat Plonlu = 3 işçi ile 6 saat De montaj süresi: Plonsuz = 3 işçi ile 1.5 saat Ana kablo çapı: 16 mm. Çekme kablosu çapı :8-10 mm. Her iki kablo :Çelik özlü ve kendinden yağlıdır. 50 lt. yakıt ile :Yaklaşık 100 m³ ürün taşınır. B. Hat Uzunluğuna Göre ; 1. Kısa Mesafeli Vinçli Hava Hatları < 300 m 2. Orta Mesafeli Vinçli Hava Hatları < 800 m 3. Uzun Mesafeli Vinçli Hava Hatları > 800 m (Artvin yöresinde kullanılmakta olan GANTNER Uzun Mesafeli Kızaklı Vinçli Hava Hattı) Geri Hareket kablosu : geri hareket kablosu yukarıdan aşağıya yapılan nakliyat vagonunun dağ istasyona taşımasını sağlayan cer kablosu uzunluğunun iki katı uzunluğunda ve genelde aynı çap ve mukavemetinde olan çelik kablolardır. Emniyet kabloları : hava hattını sabitleştiren devrilmemesi için emniyete alan mm çaplarında olabilen çelik hatlardır. 1- Yükleme Sapanı: bir ucu ilmekli diğer ucuna ise preste manşon geçirilmiş,orta kısmında bağlamaya uygun özel imal edilmiş demiri üzerinde taşıyan, ürün çapına göre değişik uzunlukta bulunan kablolardır. Çekme (cer) kablosu: cer kablosu, ana kablo üzerinde bulunan vagonun üzerinde bulunan hava hatları kapasitesi kadar uzunluk ihtiva eden 9-14mm çapları arasında değişen çelik halatlardır. Ana ( taşıma) kablosu : Ana kablo, üzerinde vagon Ana Kablo hareketleriyle orman ürünlerinin taşınmasını sağlayan, iki ucu gerilerek sabitleştirilen hava hatları kapasitelerine göre mm çapları arasında değişen çelik halatlardır Genel olarak kısa mesafeli mobil vinçli hava hatların olumlu yönleri: Montaj ve de montaj işlemlerinin çok kolay olması ve çok az zaman alması. Montajı üç işçi ile üç saatte olarak gerçekleştirilmektedir. De montaj süresi de prensip olarak montaj süresinin yarısıdır. Ana kablonun hava hattı tamburunun sayesinde gerilmesi ve çok kolay olmasıdır. Aşağı ve yukarı yönde taşımayı rahatlıkla yapabilmesidir. Günlük verimlerinin oldukça yüksek olması (48 m³/gün). Fazla sayıda işçi gerektirmemesi. Ormana, ağaçlara, gençliğe taşıma sırasında zarar vermemesi. Orman ürününe hiç bir zarar vermemesi. Aralama ve boşaltma kesimlerine son derece uyum sağlaması. Genel olarak kısa mesafeli mobil vinçli hava hatların olumsuz yönleri: Dağlık arazide etki sahasının yer yer yetersiz kalması. Sık sık kurulma ve sökülme gereğinin ortaya çıkması. Taşıma yaptıkları alanlarda yeterli bir orman yol yoğunluğuna ihtiyaç duyması. Çalıştırılması sırasında iyi bir iş organizasyonu gerektirmesi. Ana kablo ve diğer emniyet kablolarının gerilmelerinin bilgi ve deneyim gerektirmesi. Motoru kumanda eden operatörün açık hava şartlarına karşı korunmamış olması. Kablo kopmaları gibi kaza durumlarında operatörün korunmasız olması. Verimlerinin taşıma ve yandan çekme mesafelerine oldukça bağımlı olması. Çalışırken gürültülü çalışmaları ve bunun operatör ile diğer çalışanlarda etkili olması. Egzoz gazlarının operatörü rahatsız etmesi. Cer Kablosu Yük çengeli Vagon : ana kablo üzerinde cer kablosu yardımıyla hareket edebilen yükü taşıyan değişik frenleme özelliklerine sahip olan kısımdır. Tambur : kuleli (mobil) tip hava hatlarında taşıyıcı kabloya yerden belirli bir yükseklik veren her türlü kablo makaralarını taşıyan kısımdır Feriha ÖZER

13 GELİŞMİŞ ORMAN MAKİNELERİ HARVESTER(HASATÇI) Hasatçı, kesici-başlık (cutting-head) yardımı ile ağaçları keser, dallarını temizler, boylar ve tomruk yığınları halinde istifler. Tomruk boyutlarında üretim yapılan mekanik üretim sitemlerinde hasatçı ve taşıyıcı araçları birlikte kullanılır. Hasatçı, ağaçları keser, dalları temizler, seksiyonlara ayırır ve daha sonra taşıyıcı tomrukları rampalara iletir. Hasatçı iki gruba ayrılmaktadır; A) Tek-kollu hasatçı B) Çift-kollu hasatçı Tek-kollu hasatçı,ağaçları tek bir kesici başlık yardımı ile keser ve seksiyonlarına ayırırken, çift kollu hasatçı da ağaçlar kesici-başlık yardımı ile kesildikten sonra aracın ana gövdesi üzerinde yer alan ikinci kesiciye yerleştirilir ve burada dalları kesilerek seksiyonlarına ayrılır. Mekanik üretim sistemlerinde kullanılan hasatçıların verimliliğini etkileyen en önemli faktörler; üretilen ağaçların ve dalların boyutları, operatör tecrübesi ve motivasyonu, birim alanda kesilecek ağaç sayısı, eğim, arazi koşulları ve diri örtü yoğunluğudur Hasat başlığının tomruğu kavrayabilmesi için, parmak şeklinde üç adet kolu bulunmaktadır. Bu kolların kenarları keskindir ve tutulan tomruğun dallarının kesilmesi ve kabuğunun soyulması işlevlerini yerine getirmektedir. Tomruğun, hasat başlığı içerisinde aşağı-yukarı hareketi, hasat başlığının içindeki dönen bant yardımıyla sağlanmaktadır. Tam ağaç halindeki ürünün tomruklara ayrılması işlemi ise, hasat başlığının içinde bulunan motorlu testerenin ağaç gövdesine dikey yönde kesme hareketi ile sağlanmaktadır.

14 DAİRE TESTERE MAKİNESİ Bir yüzü ve bir kenarı temizlenmiş iş parçalarının genişlik ve boylarını çıkarmak, lamba, kiniş, diş açma gibi işlemlerde kullanılan ağaç işleme makinesidir. İsmini kesicisinin şeklinden alır. Daire testere makinesi çok fonksiyonlu bir makine olup değişik işlemler için kullanılabilir. AĞAÇ İŞLEME MAKİNELERİ ŞERİT TESTERE MAKİNESİ Kalas ve iş parçalarının kalınlık ve genişlikleri ile boylarının kaba ölçülerinde kesilmesi, eğmeçli parçaların kesilmesi, zıvana ve dişlerin kesilerek boşaltılması vb. işlemler için kullanılan, adını şerit lamasından alan ağaç işleri makinesine şerit testere makinesi denir. PLANYA MAKİNESİ Kesici bıçakları yardımı ile parçalardan talaşlar kopararak rendeleme yapan, iş parçalarına yüz ve cumba açmak, pahalı yüzey açmak vb. işlemler yapan ağaç işleri makinelerine Planya makinesi denir. KALINLIK MAKİNESİ Planya makinesinde bir yüz ve bir cumba açılmış parçaların kalınlık ve genişliklerini istenilen ölçülerde çıkarmaya yarayan ağaç işleri makinelerine kalınlık makinesi denir. Kalınlık makinesi iş parçasının üstünden talaş alarak işlem yapan bir makinedir. Planya makinesinden en büyük farkı da bu özelliğidir. FREZE MAKİNESİ İş parçalarına lamba, kiniş ve pah açma, parça kenarlarını temizleme ve şekillendirme (Kordon açma), zıvana, diş, kırlangıçkuyruğu kızak ve kanal açma gibi işlemlerin yapıldığı ağaç işleri makinesidir. Bıçakların takıldığı mil tablanın altında olduğu için alt freze veya yatay freze adını alır. YATAY DELİK MAKİNESİ İş parçalarına silindirik delik delme, zıvana açma, havşa açma, tas menteşe yuvası açma vb. işlemleri yapmaya yarayan ağaç işleri makinelerine delik makinesi denir. DİKEY DELİK MAKİNESİ Tabla yüzeylerine kavela deliği delmek, deliklere havşa açmak, budak boşaltmak ve yama parçaları çıkarmak, tas menteşe yuvaları açmak, gibi işlemleri yapan ağaç işleme makinelerine dikey delik makineleri denir. ÇOKLU DELİK MAKİNESİ Hem yatay hem de dikey yönde iş parçalarına delik delmek ve tas menteşe yuvası açmak için kullanılan ağaç işleme makinesidir. KALINLIK MAKİNESİ Bir yüzü ve bir cumbası planya makinesinde rendelenmiş iş parçalarının kalınlıklarını ve genişliklerini eşit ve düzgün bir şekilde çıkarmak amacı ile kullanılan bir rendeleme makinesidir.

15 ORMAN YANGINLARINI SÖNDÜRMEDE KULLANILAN ARAÇLAR YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN MOTORLU ARAÇLAR DOZERLER: Dozer orman yangınlarında kayalık yerler hariç her türlü orman alanlarında şerit açmada kullanılır. Dozerlerin genel olarak ikisinin bir arada çalıştırılması, arıza yapması çalışması esnasında tehlikeli durumlarda kalması gibi hallerde birbirlerini kurtarmaları bakımından yararlı olacaktır. GREYDERLER: Greyderlerin orman yangınları ile mücadelede doğrudan faydası bulunmaz. Ancak yangın esnasında yangın alanı içinde bulunan ve ulaşımı sağlayan yolların bakımlarında ve açık alanlarda örtü temizliğinde, şerit açmada kullanılacaktır. LODERLER(YÜKLEYİCİLER): Paletli veya lastik tekerlekli olabilir. Her ikisinden de topraklı alanlarda şerit açmada, yanan materyalin üzerine toprak atılmasında kullanılır. Yangınla mücadelede çok etkili bir iş makinası değildir. YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN EL ARAÇ VE GEREÇLERİ BALTA: Yanıcı maddelerin temizlenmesinde, ince gövde ve dal odunların kesilmesinde kullanılır. KÜREK: Madeni toprağın çıkartılmasında, hendek açılmasında, set oluşturulmasında ve yanan materyal üzerine toprak atılmasında kullanılır. TIRMIK: Koru ormanlarında şerit açmakta, ibreler sıyrılarak madeni toprağın çıkarılmasında kullanılır. ŞAPLAK: Örtü yangınlarında yanan materyalin hava ile temasının kesilmesinde, özellikle ot yangınlarında kullanılır. KAZMA-ÇAPA:Örtü TRAKTÖRLER(PULLUKLU): Traktör pullukla kullanılır. Genel olarak düz ve yayvan arazilerdeki ağaçlandırma sahalarında ve tarım arazileri, açık alanlar ile orman arasında toprağı sürmek suretiyle şerit açmada kullanılır. TREYLER VE BÜYÜK TONAJLI KAMYONLAR: Dozerlerin nakli treyler ve büyük tonajlı kamyonlarla yapılacaktır. İdaremizce temin edilmeyen orman yangınları ile mücadelede kullanılması gereken iş makinaları izin alınmak suretiyle piyasadan kiralanacaktır.orman yangınlarında faydalanılabilecek iş makinalarının (Özel-Kamu) yerleri, kime ait olduğu önceden tesbit edilip varsa telefon numaraları ile adresleri belirlenecektir. ARAZÖZLER: Yangına direkt müdahale aracıdır. Arazözler, yangına hassas mıntıkalarda, ulaşımında problem olan ormanlık sahalar ile sürekli yangın tehdidi altındaki orman içlerinde karavanla birlikte konuşlandırılmalıdır. Arazözün bölge merkezi veya odun depolarından ormana varış süresi zaman almaktadır. Kısa zamanda müdahale etmesi için kritik ormanlık alanlarda konuşlanması gerekir. SU İKMAL ARACI: Teşkilatımıza yeni dahil edilmiş olan su ikmal araçları 12 ton su ve 500 litre köpük kapasitesindedir. Arazözlerimizde olduğu gibi tüm tekerleklerinden tahrikli (6x6) yüksek tırmanma yeteneği ve diferansiyel kilidine sahiptir.arazözlerimizden daha uzun ve yüklü oldukları için orman içlerinden ziyade orman yolu da dahil yol şartlarında kullanılmalıdır. UÇAKLAR: Deniz, göl, gölet vs. gibi su kaynaklarına inerek su alma ve su üzerinde kısa sürelerde kalma özelliklerine sahip uçaklardır.söndürme çalışmaları yapılan bu uçaklarda, su yada kimyasal madde tankları bulunmaktadır. Bu tankların kapasiteleri, tarım uçaklarında, litredir litre su taşıyabilen ve denize, göle, baraja inerek hareket halinde dolum yapabilen büyük hava tankeri uçakları da kullanılmaktadır. yangınlarında, eğimli arazide hendek açılmasında, otlu alanlarda, mineral toprağın çıkarılmasında kullanılır. BALTALI KAZMA: Kazma kısmı toprağın çıkarılmasında, balta kısmı diri örtünün kesilmesinde kullanılır. Daha ziyade süceyratın bol olduğu yangınlarda şerit açmada kullanılır. TAHRA: Makilik alanlarda, tabakalı ormanlarda ince materyalin kesilmesinde kullanılır. TIRMIKLI ÇAPA:Çeşitli yangınlarda; süceyratın temizlenmesinde, madeni toprağın ortaya çıkarılmasında kullanılır. Özellikle çayır-taşlık alanlarda eğimli yerlerde hendek açılmasında, set oluşturulmasında kullanılır. GÜREBİ: Dikenli alanlarda şerit açmada, yanan enkazın dağıtılmasında kullanılır. SIRT POMPASI:Kontrol altına alınarak soğutulmasına başlanan yangınlarda yangın alanı içindeki münferit tütmelerin su ile söndürülmesinde kullanılır. MOTORLU TESTERE:Şerit açmada kullanılır. İlk müdahale ekiplerinde bir adet, hazır kuvvet ekiplerinde iki adet bulunacaktır. HELİKOPTERLER:Seyahat ve görev esnasında süratlerini sıfır süratten azami seyir süratine çıkararak uçma, belirli bir nokta üzerinde istenilen yükseklikte sabit durabilme, iniş kalkış için özel bir hava alanına ihtiyaç göstermemesi, derin vadi içlerinde manevra yapma kabiliyeti, belirli yüklerle dikine kalkma özeliklerinden dolayı orman yangınları ile mücadelede tercih edilen hava araçlarıdır.

16 ORMAN MAKİNELERİNDE ERGONOMİ Ergonomi: İş yükü ve çalışma gücünün en iyi şekilde dengelenip, hem çalışanın sağlığını koruyan, hem de üretimin artmasını sağlayan insan makine çevre sisteminin başarılması için biyolojik bilginin anatomi, fizyoloji ve deneysel psikoloji alanlarında uygulanmasına ergonomi denir. ERGONOMİNİN TARİHÇESİ İkinci Dünya savaşında mühendis ve diğer çalışanların uygun olmayan şartlarda çalıştırılması; savaştan sonra görev ve ortamın insan şartlarına göre düzenlenmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Ergonomi ilk olarak 1949 yılında Murrell tarafından Oxford Üniversitesinde birçok bilim insanıyla görüştüğü sırada önerilmiş ve kabul edilmiştir yılında Stockholm'de Londra'da uluslararası bir ergonomik kurul kurulma kararı alınmıştır. Ders olarak ilk kez 1971 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünde okutulmaya başlanmıştır. ORMANCILIKTA ERGONOMİ Ormancılık: Faaliyet alanları toplumun her kademesini ilgilendiren ve faaliyetleri çok çeşitlilik gösteren endüstriyel bir sektördür. Ormancılığın en ağır ve en riskli işleri üretim işeridir. Odun üretim işleri; kesme, devirme, dallardan temizleme, uç alma, kabuk soyma, tomruklama, sınıflandırma, bölmeden çıkarma, yükleme ve taşıma işlerini kapsar. Orman işlerinin geniş alanlarda ve değişen şartlarda devam etmesi, iş objesinin ve iş yerinin değişkenlik göstermesi, çalışma ortamının açık olması, iş kazaları olasılığının yüksek olması, ormancılık işlerinin en önemli özelliklerindendir. Bu kazaları engellemek amacıyla koruyucu ekipmanlar geliştirilmiştir. Bu ürünlerin üretimi ve kullanılması sonucu orman iş kazaları azalma görülmeye başlanılmıştır. KORUYUCU EKİPMANLARIN GÖSTERİMİ VE AÇIKLAMALARI AÇIKLAMALARI Ekipmanların Gösterimi 1) KULAK TAMPONLU, VİZÖRLÜ VE KORUYUCU GÖZLÜKLÜ BARET 2) ORMANCI CEKETİ/GÖMLEĞİ 3) KORUYUCU PANTOLON/BACAKLIKLAR 4) KORUYUCU BOTLAR 5) İŞ ELDİVENLERİ 6) İLK YARDIM 7) KAZA DURUMUNDA İLETİŞİM EKİPMANI ORMAN MAKİNALARINDA ERGONOMİ; Orman makinelerinin ergonomik bakımından sistematik olarak kontrolü için Ergonomik Kontrol Listesi geliştirilmiştir. Ergonomik kontrol listesi A. Kontrol ve Makinanın tanımı 1. Kontrol 2. Makinenin Genel Tanımı 3. Teknik Özellikler B. Ergonomik Değerlendirme 1. Binme Ve İnme yerleri 2. Kabin 3. Oturak 4. Göstergeler 5. Kumanda elemanları 6. Görüş 7. Zararlı etkile r 8. Fiziksel ve psikolojik etkiler 9. Güvenlik 10. Kullanım talimatları 11. Bakım ve onarmalar C. Tespit ve tavsiyeler 1. Ergonomik değerlendirme özeti 2. Makineli çalışma özellikleri ile ilgili talimatlar 3. Ergonomik 'genel karar Orman makineleri ile ilgili ergonomik kontrol listeleri hazırlama çalışmaları Avusturya, Hollanda ve isviçre de yapılmıştır. Orman makinelerinin kontrol edilmesi Federal Almanya da 1949 yılında kurulan DER FORSTTEHNİSCHE PRÜFAUSSCHUSS( FPA) tarafından kurulan işareti ile damgalanmaya başlanmıştır. FPA damgalama işareti Kontrol damgası ile damgalanmış makinalar daha çok tercih edilmektedir. Ergonomik Kontrol Listelerinin Kullanım Alanları ve Amaçları Yeni makine ve ekipmanların tasarlanmasında, Makine ve ekipmanların seçilmesinde, İş teknikleri, organizasyon ve metodların değiştirilmesinde, Güvenlik denetimlerinin yürütülmesinde, Ergonominin öğretilmesinde, Pratik işleri ergonomik kriterlerin uygulanması amacıyla yol göstermede; tasarımcılara, üreticilere, yönetici ve çalışanlara veriler sunmaktadır. Gülhan ÖZKAYA Orman İş makinası Ergonomik Koltuk Modeli Ergonomik Koltuk Modeli Ergonomik oturum şekli