ÇOCUKLARA GİRİŞİMCİLİK KAZANDIRMADA SOSYAL BİLGİLERİN ROLÜ: Bir Araştırma Örneği

Transkript

1

2 Doç. Dr. Handan DEVECİ ÇOCUKLARA GİRİŞİMCİLİK KAZANDIRMADA SOSYAL BİLGİLERİN ROLÜ: Bir Araştırma Örneği ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazara aittir. 2015, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Nisan 2015, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Hasan Saygı Kapak Tasarımı: Yılmaz Yücel Baskı: Sonçağ Yayıncılık Matbaacılık Reklam San. Ltd. Şti İstanbul Cad. İstanbul Çarşısı 48/48 İskitler/ANKARA ( ) ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Bir ülkede cehaletle, kötülükle, çatışmalarla başa çıkabilmenin en önemli yolu eğitimden geçmektedir. Bu tür olumsuz, istenmeyen durumları en aza indirebilmek için ülkelerin en önemli güçleri eğitim, eğitim kurumlarıdır. Yeni yetişen neslin ileride kendine güvenen, başarılı, mutlu, üretken bireyler olmasında ilk ve ortaokullarda okutulan sosyal bilgiler dersi büyük bir öneme sahiptir. Sosyal bilgiler dersinin toplumsal yaşamdaki rolü göz önünde bulundurulduğunda sosyal bilgiler eğitimine ne kadar önem verilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Günümüzde güçlü bir kişiliğe, bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, topluma karşı sorumluluk duyan, eleştiren, kendisiyle barışık, mutlu, huzurlu bireyler yetiştirebilmek için sosyal bilgiler dersine önemli roller düşmektedir. Gelecekte toplumu oluşturacak, toplumsal yaşamı düzenleyecek bugünün çocuklarının pek çok beceri ve değerleri ilk yaşlardan itibaren kazanmaları büyük önem taşımaktadır. Sosyal bilgiler dersinde bir ara disiplin ve çocuklara kazandırılması gereken bir beceri olarak ele alınan girişimcilik bireysel bir olay olmanın yanında aynı zamanda toplumsal ve kültürel bir olgudur. Tüm toplumlar insanları ve özellikle gençleri girişimci olarak yetiştirme ve onları girişimci olarak topluma kazandırma uğraşı içerisinde olup bunun için eğitimden yararlanmaktadır. Bu çalışma hayal kurarak hayallerini gerçeğe dönüştürmeye çalışan, geleceği önceden tahmin edebilen, bilinmeyeni merak eden, olasılıklardan olanaklar yaratan, karmaşayı uyuma çeviren kişi olarak tanımlanan girişimci çocuklar yetiştirmede sosyal bilgiler dersinin rolüne dikkat çekmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sosyal bilgiler eğitiminin geleceğine hizmet edeceği düşüncesiyle, girişimci bireyler yetiştirmeye katkı getirmesini diliyorum. Yaşamım boyunca beni destekleyen tüm aileme, kaybettiğim anneme, eşim Barış a, oğlum Deniz e ve kızım Öykü ye sevgilerimle. Handan DEVECİ

4 İÇİNDEKİLER Ön Söz... iii GİRİŞ...1 İlk ve Ortaokul Programlarında Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi...3 Sosyal Bilgiler Dersinde Beceri Eğitimi...5 Girişimcilik: Tanımı, Kapsamı ve Özellikleri...14 Sosyal Bilgiler Dersinin Girişimcilik Becerisi Kazandırmadaki Rolü...21 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmaya Yönelik Uygulama Örnekleri...29 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada Aile Katılımı Sağlama...30 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada İşbirliğine Dayalı Öğretim...38 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada Probleme Dayalı Öğrenme...42 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada Güncel Olay ile Belirli Gün ve Haftalar...46 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada Yerel Toplum Çalışmaları...53 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada Çocuktan Çocuğa Öğretim...56 Sosyal Bilgiler Dersinde Girişimcilik Kazandırmada Yaşam Öyküleri...58 Problem Durumu...64 Araştırma Amacı...66 Sınırlılıklar...66 Tanımlar...66

5 YÖNTEM...67 Araştırma Modeli...67 Katılımcılar...67 Verilerin Toplanması...68 Verilerin Çözümlenmesi...69 BULGULAR...70 Ortaokul Öğrencilerine Göre Girişimcilik...70 Ortaokul Öğrencilerinin Girişimci Bir İnsan Olarak Yapmak İstedikleri...72 Ortaokul Öğrencilerine Göre Sosyal Bilgiler Dersinin Girişimci İnsan Yetiştirmeye Etkisi...75 SONUÇ VE ÖNERİLER...79 KAYNAKÇA...84

6 ÇOCUKLARA GİRİŞİMCİLİK KAZANDIRMADA SOSYAL BİLGİLERİN ROLÜ: BİR ARAŞTIRMA ÖRNEĞİ GİRİŞ Dünya da yaşanan değişme ve gelişmelere paralel olarak farklı bilgi, beceri ve değerlerle donanmış insanlara duyulan gereksinim artmaktadır. Günümüzün değişen koşulları içinde geleceğe yönelik olarak nasıl bir insan yetiştirelim? sorusu bugün eğitim sistemlerinin yanıt vermesi gereken önemli bir soruyu oluşturmaktadır. İlköğretim çağında çocukların, yetişkinlik kişiliğinin giderek biçimlenmeye başladığı ve ilköğretim okulunu bitirdiklerinde ise önemli ölçüde kişilik gelişiminin tamamlandığı söylenebilir. İlköğretim okulu döneminin bu özelliklerinden yararlanarak sosyal ve demokratik bir topluma etkili katılımı sağlamak için, çocukların çeşitli tutumları, kişilik özelliklerini, becerileri, değer sistemlerini ve davranış kalıplarını kazanmaları önemli bir gerekliliktir. İlkokuldan başlayarak ortaöğretime kadar günümüz dünyasına uyum sağlayacak bilgi, beceri ve değerleri kazandırarak etkili vatandaşlar yetiştirmeyi amaçlayan derslerden biri sosyal bilgiler dersidir Sosyal Bilgiler Öğretim Programı nda daha önceki programlardan farklı olarak beceri ve değer eğitimine planlı etkinlikler yoluyla yer verilmiştir. Günümüzde etkili vatandaş olarak yetişen bireylerin girişimcilik olarak tanımlanan etrafında gelişen olayları ve olanakları doğru gözlemleyerek değerlendirme ve bunun sonucunda değer yaratma davranışlarını göstermesi beklenmektedir. Girişimcilik günümüzde bir yaşam felsefesi, gelişim için zorunlu bir yaşam standardı ve bir kültür olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm kalkınma modelleri için büyük anlamlar taşıyan girişimcilik,

7 2 Çocuklara Gıṙı şıṁcı lı k Kazandırmada Sosyal Bı lgı lerıṅ Rolü: Bir Araş rma Örneği çığ gibi büyüyen bir kavram haline gelmiş, toplumlarda çağ açmış, hem sosyal hem de ekonomik anlamda ülkeler için eğitimin yadsınamaz bir parçası, bir gereklilik haline gelmiştir. Bireylerin eğitiminde çocukluk dönemi önemli bir rol oynamakta ve bu dönemde kazandırılan değerler ileride bir kültür haline gelebilmektedir. Ağaç yaş iken eğilir atasözünden hareketle, çocuklara yapılan her yatırımın, gelecek için ülke adına yapılan yatırımlar olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle girişimcilik çocukların günlük yaşamlarında en çok gereksinim duyulan becerilerden biridir (cizgidisigirisim, 2015). Bu çalışmada sosyal bilgiler dersinin çocuk girişimciliği kazandırmadaki rolü kuramsal olarak ve araştırma sonuçları ile ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Araştırma ortaokul öğrencilerinin girişimcilik konusundaki algılarını belirleyerek sosyal bilgiler dersinin çocuklara girişimcilik kazandırmadaki rolünü ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Bu model çerçevesinde ortaokul öğrencilerinin çocuk girişimciliğine dair algıları açık uçlu anketle toplanan bilgilere dayalı olarak betimlenmeye çalışılmıştır. Araştırma sonucunda ortaokul öğrencilerinin girişimciliği bir işe girişme, çeşitli kişilik özelliklerine, becerilere ve değerlere sahip olma kapsamında tanımladığı bulguları elde edilmiştir. Ortaokul öğrencileri girişimci bir insan olduklarında yeni bir iş kuracaklarını, insanlara yardım etmeye çalışacaklarını, çocuklar için çalışacaklarını, demokrasiyi geliştireceklerini belirtmişledir. Araştırmaya katılan öğrencilere göre sosyal bilgiler dersinin amacının, sosyal bilgiler dersinde işlenen konuların, sosyal bilgiler dersinde kazandırılan beceri ve değerlerin, kullanılan yöntem ve tekniklerin girişimcilik kazandırmaya uygun olması nedeniyle sosyal bilgiler dersinin girişimcilik kazandırmaya etkisi olduğu söylenebilir. Bu bölümde ilk ve ortaokul programlarında sosyal bilgiler dersinin önemi açıklanarak sosyal bilgiler dersinin girişimcilik becerisi kazandırmadaki rolü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Daha sonra sosyal bilgiler dersinde girişimcilik kazandırmada uygulanabilecek yaklaşım örnekleri sunulmuştur.

8 Giriş 3 İlk ve Ortaokul Programlarında Sosyal Bilgiler Dersinin Önemi Öğrencilere bilgi, beceri, tutum ve değer kazandırma ilköğretim programında çoğu ders ile gerçekleşmekle birlikte sosyal bilgiler dersinde üzerinde dikkatle durulması gereken önemli konulardandır. Bireyin kendini, yakın çevresini, içinde yaşadığı toplumu öğrenmesi, etkili vatandaşlar olarak toplum içinde yer alması ilköğretim okullarında sosyal bilgiler dersi ile gerçekleşmektedir. Sosyal bilgiler dersinden geçmişten günümüze, bireylere yaşadıkları toplumun etkin birer üyesi olarak yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli nitelikleri kazandırması beklenmektedir. Türkiye de sosyal bilgiler dersi ilkokulda 4. sınıfta, ortaokulda ise 5., 6., 7. sınıflarda haftada üçer ders saati olarak yer almakta, etkili ve sorumlu vatandaş yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Dersin içeriğinde, disiplinler arası yaklaşımla öğrencilerin kendilerini ve çevrelerini tanımaya yönelik konular yer almaktadır. Dersin öğretme-öğrenme sürecinde yapılandırmacı kuram temel alınarak öğrenci katılımını gerektiren etkinlikler uygulanmakta, amaçlara ulaşma durumu ise süreç değerlendirmeye yönelik tekniklerle belirlenmektedir (MEB, 2005). Sosyal bilgiler dersinin temelinde insan ve toplum bulunur. Bu nedenle, toplumsal yaşamın düzenlenmesinde sosyal bilgilerin önemli bir yeri vardır. Sosyal bilgiler öğrencilere küresel dünya, demokratik toplum, kültürel farklılıklarla ilgili bilgi, beceri, değerler kazandırarak öğrencilerin toplumsal yaşama uyum sağlamalarına yardım eder (Maxim, 2006). Öztürk (2006) ün belirttiği gibi sosyal bilgiler, doğrudan vatandaşlık eğitimi üzerine odaklanmış tek ders olma özelliğine sahip olduğundan günlük yaşam ile sosyal bilgiler arasında güçlü bir bağ vardır. Ayrıca, Sönmez (2010) in de belirttiği gibi yaşamın bir bütün olması, günlük yaşamdaki olguların bütünlük göstermesi, ilköğretim dönemindeki çocuğun günlük yaşamda karşılaştığı sorunları bütünlük içinde çözmeye çalışması; günlük yaşamın bütün olarak konu edildiği sosyal bilgiler dersinin çocuğun yaşamındaki önemini ortaya koymaktadır.

9 4 Çocuklara Gıṙı şıṁcı lı k Kazandırmada Sosyal Bı lgı lerıṅ Rolü: Bir Araş rma Örneği Sosyal bilgiler dersinde ele alınan konular günlük toplumsal yaşamın her anında karşı karşıya kalınan olaylar ile insan ve toplum ilişkilerini kapsar. Sosyal bilgiler aile, okul ve toplum yaşamının tümünü kapsayarak etkili vatandaş olma ile ilgili özellikleri öğrencilerin kazanmalarını sağlamaya çalışır. Sosyal bilgiler günlük yaşam içerisinde kişinin kendisini tanımasından, toplum içindeki yerini fark etmesinden, trafik kurallarına uymasına, okulda kantin sırasına girmesinden, market alışverişine kadar yaşamın her yerini kapsar. Bununla birlikte, sosyal bilgiler dersinde öğrenci yaşamın kendisiyle karşı karşıya gelmeli, yaşamda karşı karşıya kaldığı durum için çok yönlü çözümler üretmeli ve en iyi çözümü gerekçeleriyle ortaya koyabilmelidir (Gelen, 2002). Burz ve Marshall a (1998) göre ilköğretim öğrencilerinin deneyimlerini çeşitlendirme öğrencilere bu dönemde analizler ve karşılaştırmalar yapabilmeleri için olanaklar sunar. Öğrencilerden ilköğretim düzeyinde beklenen, vatandaşlık haklarını kullanarak gerçek bir durum ya da olay karşısında eyleme geçmeleri, vatandaşlık eylemlerinin yerel, ulusal ve evrensel etkilerini açıklamalarıdır. Ayrıca, öğrencilerin bu etkinliklerin farkında olmaları, toplum yararına olacak biçimde vatandaşlık görevini yerine getirmeleri, güncel bir olaya katılım ya da bu olay üzerinde etki yaratacak bir plan yapmaları ve uygulamaları bir başka deyişle girişimci bireyler olmaları beklenir. Sosyal bilgiler dersi bireylerin içinde yaşanılan topluma ve Dünya ya karşı bakış açısı geliştirmelerine, hak ve sorumluluklarını fark etmelerine ve kullanmalarına, çevrelerinde gözlemlenen olaylara ve durumlara karşı duyarlılık geliştirmelerine dolayısıyla etkili vatandaşlar olarak yetişmelerine katkı sağlar. Bir başka deyişle, sosyal bilgiler dersinin bireylerden oluşan toplumu değiştirme, geliştirme gibi toplumsal bir gücü vardır. Bu gücü etkili biçimde kullanabilmek için öğretmenlerin sosyal bilgiler dersinin vatandaş yetiştirmedeki gücünü fark etmeleri ve öğrencilerin sahip oldukları bilgileri günlük yaşamda kullanmalarını sağlayacak, becerilerini geliştirecek etkinliklere yer vermesi gerekir (Deveci, Selanik Ay, 2014).

10 Giriş 5 Sosyal Bilgiler Dersinde Beceri Eğitimi Eğitim kurumları olan okullarda öğrencilerin akademik yönden gelişiminin sağlanmaya çalışılması ile birlikte öğrencilere ders içi ve ders dışı etkinliklerle çeşitli becerilerin kazandırılması büyük bir önem taşımaktadır. Sosyal bilgiler dersinde elde edilen başarı diğer derslerdeki akademik başarıdan daha farklı olarak yaşama, iyi vatandaş olmaya ilişkin başarı gibi daha üst düzeyde bir anlam ifade ettiğinden bu derste öğrencilere çeşitli becerilerin kazandırılması daha önemli hale gelmektedir. Bilgiyi elde etme ve kullanma süreci olan beceriler, içeriğin seçimi ve düzenlenmesinde dikkate alınması gereken önemli bir unsurdur. Bilgi öğrencilerin başarılı olmaları için gerekli ancak yeterli değildir. Sosyal bilgiler programı çocuklara beceri geliştirme fırsatı sağlamayı da amaçlar. Sosyal bilgilerde çocuklara kazandırılması gereken beceriler, bilgiyi kullanma becerileri, öğrenme becerileri, sosyal yaşamla ilgili beceriler gibi geniş bir alanı kapsar. Bilgiye ulaşma, bilgiyi araştırma, sonuçlara ulaşmadan önce bilgiyi çözümleme, bilgideki farklı bakış açılarını görme, yeni bilgiler üretme, çocukların bilgiyi kullanabilmesi bakımından önemlidir. Çünkü çocuklar, bilgiyi elde etme, sınıflama, karşılaştırma, analiz etme gibi becerilere gereksinim duyarlar. Çocukların bu becerileri kazanmasında gerekli öğrenme becerilerine sahip olmalarının önemi yadsınamaz. Öte yandan, eğitimin en genel amaçlarından biri, bireylerin içinde bulundukları topluma sağlıklı ve verimli bir biçimde uyumuna yardım etmektir. Eğitim yoluyla böyle bir uyumun sağlanabilmesi için bireylere kimi sosyal becerilerin kazandırılması gerekmektedir. Bireyin başkaları ile iyi ilişkiler kurmasında, toplumsal kurallara uymasında, sorumluluk yüklenmesinde, başkalarına yardım etmesinde ve haklarını kullanmasında sosyal becerilerin önemi büyüktür. Çünkü bireyin içinde yaşadığı toplumun bir üyesi haline gelmesi, toplumun bir parçası olduğunun bilincine varması ve toplumsal sorumluluklarını yerine getirmesi bireyin sosyal yaşamda gerekli olan sosyal becerileri kazanması ile olanaklıdır.

11 6 Çocuklara Gıṙı şıṁcı lı k Kazandırmada Sosyal Bı lgı lerıṅ Rolü: Bir Araş rma Örneği Sosyal bilgiler demokratik bir toplumda çocukların sorumluluk sahibi bir vatandaş rolünü üstlenerek onların eleştirel ve yaratıcı düşünmelerinin gelişimini desteklemektedir (Farris, 2004). Sosyal bilgiler dersi öğrencilerin okuma, düşünme, araştırma ve girişimcilik gibi pek çok yaşamsal becerisini geliştirmeyi amaçlamaktadır (Ogle, Klemp ve McBride, 2007). Sharma (2002) sosyal bilgiler dersinin amaçlarını çocukların kendi yaşamlarında yeteneklerini ve güçlerini en üst düzeyde geliştirerek ve zenginleştirerek çocukların yaşadıkları ülkeyi daha iyi hale getirmek, onları demokratik bir toplumda yer almaları için eğitmek olarak açıklamaktadır. Bu bağlamda, sosyal bilgiler dersinin bu amaçlarına ulaşabilmesi için ders içi ve ders dışı etkinliklerle beceri eğitimine önem verilmesi gerektiği söylenebilir. Sosyal bilgiler öğretimi sırasında, sosyal dünyayla ilgili ilginç problemlere öğrencilerin dikkati çekildiğinde, öğrenciler gözlem yapar; soru sorar; bilgiyi araştırarak, gözlemlerdeki, çizimlerdeki düşünceleri açıklar; görüşlerini tartışır ve böylece doğal olarak becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlikler gerçekleştirmiş olurlar (Sunal ve Haas, 2002). Bir başka deyişle, sosyal bilgilerin amaçları ve içeriği doğal olarak beceri eğitimine katkı sağlamaktadır. Sosyal bilgiler dersinde öğrencilere kazandırılacak beceriler aşağıdaki gibi sıralanabilir (Michaelis ve Garcia, 1996; Öztürk, 2006): Eleştirel ve yaratıcı düşünme, problem çözme, karar verme ve sınıflama, genelleme, analiz etme ve değerlendirme süreci Önyargıları, varsayımları, düşünceleri belirleme ve analiz etme Görsel, yazılı ve sözlü bilgi edinebilmek için çalışma, okuma, yazma, dinleme, konuşma Harita, küre, zaman şeridi, plan, tablo, şekil, karikatür gibi görsel öğeleri oluşturma ve yorumlama

12 Giriş 7 Bilgisayar, video, elektronik medya, görsel ve toplumsal kaynakları kullanma Kitle iletişim araçlarının iletilerini anlama, değerlendirme ve kendi mesajını üretebilme. Bir başka deyişle, bir dünya görüşü olan medya okuryazarlığı kazanma Grupla çalışma, tartışma, değerlendirme, problem çözme karar verme Bugün uygulanan 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı nda beceri, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan yetenekler olarak tanımlanmış ve çeşitli üniteler içinde öğrencilere kazandırılacak becerilere ve bu becerilerle ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, ilköğretim 4-7. sınıf düzeyinde diğer derslerle birlikte çeşitli becerileri kazandırmanın yanında, kendine özgü 6 beceriyi kazandırmayı da amaçlamaktadır. Tablo 1 de Sosyal Bilgiler Öğretim Programı kapsamında öğrencilere doğrudan kazandırılacak beceriler sunulmaktadır. Tablo 1. Sosyal Bilgiler Öğretim Programı nda Yer Alan Beceriler Empati Mekânı Algılama Yaratıcı Düşünme Gözlem Zaman ve Kronolojiyi Algılama Değişim ve Sürekliliği Algılama Türkçe yi Doğru, Güzel ve Etkili Kullanma Bilgi Teknolojilerini Kullanma Eleştirel Düşünme Araştırma İletişim Sosyal Katılım Problem Çözme Girişimcilik Karar Verme Tablo 1 de yer alan becerilerden gözlem, mekânı algılama, zaman ve kronolojiyi algılama, değişim ve sürekliliği algılama, sosyal katılım, empati becerileri sosyal bilgiler dersine özgü beceriler olarak programda yer almaktadır. Eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, problem çözme, araştırma, iletişim, girişimcilik, karar verme, bilgi teknolojilerini kullanma, Türkçe yi doğru, güzel ve etkili kullanma

13 8 Çocuklara Gıṙı şıṁcı lı k Kazandırmada Sosyal Bı lgı lerıṅ Rolü: Bir Araş rma Örneği becerileri ise ilk ve ortaokul programlarında diğer derslerin yanı sıra sosyal bilgiler dersinde kazandırılması gereken beceriler arasında yer almaktadır. Aşağıda Sosyal Bilgiler Öğretim Programı nda yer alan becerilere ve bu becerileri kazanmış kişilerin gösterecekler davranışlara yer verilmektedir (MEB, 2005). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Beceriler ve Bu Becerileri Kazanmış Bireylerin Gösterecekleri Davranışlar Eleştirel Düşünme Bir kanıtı kullanma ya da referansa dayanma Sebep-sonuç ilişkisini belirleme İlkeleri türetme Genelleme yapma Farklı bakış açılarını açıklama Kararları sorgulama Sınıflama yapma Değerlendirme (ölçüt belirleme) Karşılaştırma yapma İlgili ve ilgisiz bilgiyi ayırt etme Kalıp yargıları fark etme Çıkarımda bulunma Yaratıcı Düşünme Esnek ve orijinal olma İmgeleme Analiz, sentez, değerlendirme yapma Sıra dışı bağlantılar kurma İletişim

14 Giriş 9 Dinleme Sözlü ya da yazılı olarak kendini ifade etme Tartışma Bağlantı kurma Farklı perspektiften bakma Açık fikirli olma Başkalarının düşünce ve duygularını anlama Farklılıklara saygı duyma Görüşlerini gerekçelendirme Ortak bir amaç çevresinde toplanma Araştırma Okuduğunu Anlama Ana fikri çıkarmak için okuma Ana fikri bulmak için bölüm ve konu başlıklarını kullanma Çalışılan konu ile ilgili paragrafları seçme Okuduğunu yorumlama İlgili terim ve kelimenin anlamını bulmak için sözlük, kelime listesi oluşturma Kelime anlamına ulaşmak için uygun kaynakları kullanma Artan sosyal bilimler kavramlarını tanıma ve anlama Olgu ve fikirleri ayırma, propagandayı tanıma Yazarın yargısını tanıma Metni anlamaya yardımcı olan resimlerdeki ipuçlarını ve açıklamaları kullanma Değişik amaçlar için okuma (eleştirel, analitik, soru cevaplamak için, fikir oluşturmak için )