HAFTA 2. HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ STRES VE ADAPTASYON

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HAFTA 2. HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ STRES VE ADAPTASYON"

Transkript

1 STRES VE ADAPTASYON HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra; Stres ve adaptasyon kavramını açıklayabilecek, Stres çeģitlerini açıklayabilecek, Stres nedenlerini açıklayabilecek, Organizmanın strese verdiği fizyolojik ve psikolojik yanıtları açıklayabilecek, Stresin vücutta meydana getirdiği değiģiklikleri açıklayabilecek, Stres belirtilerini sayabilecek, Strese uyum sürecini ve uyumu etkileyen faktörleri açıklayabilecek, BaĢ etme kavramını ve baģ etme tarzlarını açıklayabilecek, Hastanın stresini azaltmaya yönelik hemģirelik giriģimlerini açıklayabilecek, Stres ve stresle baģ etmeye iliģkin hemģirelik tanılarını bileceksiniz. Cerrahi stresin organizma üzerindeki olumsuz etkilerini bilmek Cerrahi stresin organizma üzerindeki olumlu etkilerini bilmek Cerrahi stres tepkisinde rol alan hormonların iģlevlerini bilmek ĠÇĠNDEKĠLER Stres Stres çeģitleri Stresörler Strese yanıt Strese fizyolojik yanıt Strese psikolojik yanıt Stres belirtileri Strese uyum süreci adaptasyon Stresli durumla baģ etme Stresle baģetme ve hemģirelik giriģimleri Stres ve stresle baģ etmeye iliģkin hemģirelik tanıları Özet Değerlendirme Soruları Yararlanılan ve BaĢvurulabilecek Kaynaklar HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HAFTA 2

2 STRES VE ADAPTASYON GĠRĠġ Modern toplumun hastalığı olarak ifade edilen stres, aslında günlük yaģamın bir parçasıdır. Dilimize yerleģmiģ ve çok sık kullandığımız bir sözcüktür. Günlük kullanımda sıkıntı, endiģe, gerginlik, dert gibi durumları ifade etmekte kullandığımız stres sözcüğü tüm bu ifadelerden çok farklı anlamlara gelmektedir. Günümüzde çoğu insan, farkına varmasa bile yoğun bir stres yüküne sahiptir. Günlük yaģamımızda değiģikliğe neden olan herhangi bir Ģey stres vericidir. Yoğun stresler sağlığımızı olumsuz etkileyebildiği gibi sağlığımızda meydana gelecek bir değiģiklik de strese yol açabilmektedir. STRES Stres evrensel bir insan deneyimidir ve yaģayan herhangi bir organizmanın biyolojik yapısının ayrılmaz bir parçasıdır. Yüzyılımızda çok sık kullanılan stres terimi sıklıkla olumsuz anlam ifade eden bir kavramdır Ancak yaģam için kaçınılmazdır ve sağlığın korunması, ilerleme yapılması için belirli düzeyi aģmayan stres gereklidir. Stres organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan ve bireyin fizyolojik ve psikolojik dengesini tehdit eden bir durumdur. Claude Bernard stresi organizmanın dengesini bozan uyaranlar olarak Hans Selye ise stresi organizmanın her türlü uyarana verdiği cevap olarak tanımlamıģtır. Cüceloğlu na göre ise stres, "bireyin fizik ve sosyal çevredeki uyumsuz koģullar nedeniyle, bedensel ve psikolojik sınırlarının ötesinde harcadığı gayrettir" (1,2,3,4) STRES ÇEġĠTLERĠ Stres; yapıcı stres eustress ve yıkıcı stres distress olarak ikiye ayrılmaktadır. Yapıcı stres, hoģa giden aktivitelerin getirdiği yaģamsal zorluklardan kaynaklanabilir. Buna üniversiteyi kazanmak, duygusal bir iliģkiye baģlamak, yaģanılan çevreyi değiģtirmek örnek verilebilir. Bu olumlu durumların yarattığı stresle baģa çıkıldığı zaman kiģi olgunlaģır, kendine güveni artar. Olumsuz stres ise uyum sağlanması gereken hoģ olmayan durumlar olduğunda yaģanılan strestir. Buna örnek olarak hastalık, ölüm ve çok fazla iģ yükü verilebilir (5,6)

3 Stres; rahatsızlık, mutsuzluk ve sıkıntı gibi duyguların yaģanmasına ortam hazırlayarak kiģi üzerinde olumsuz etkiler yaratabildiği gibi, bireyin yeniyi arama, çalıģma ve yaratıcılık konusunda harekete geçirilmesi ve yüksek kalitede performans sergilemesine aracı olarak olumlu etkiler yapar. (7) STRESÖRLER Organizmaya içerden yada dıģarıdan gelen, onu tehdit ede ve organizmada bir seri reaksiyon baģlatan uyaranlara denir. BaĢka bir ifadeyle bireyde fizyolojik, psikolojik, biliģsel ve davranıģsal değiģiklikler yapan internal veya eksternal bir olay yada durumdur. STRESÖRLERĠN TĠPĠ 1- Genetik faktörler 2- Fiziksel, biyolojik ve kimyasal faktörler - Bakteri, virüs, parazitler gibi mikroorganizmalar - Yanıklar, elektrik Ģoku, kırık, doku ezilmesi gibi travmalar - Radyasyon, X- ıģınları - Sıcak, soğuk - Cerrahi giriģimler, elektro Ģok - Ġlaçlar - Organ kayıpları - Vitamin ve demir eksikliği - Hormonlar - Ağrı 3- Psikolojik faktörler - Bozuk sosyal iliģkiler - Sosyal baskılar - Mahrum edilme, hapis - Korku, endiģe, izolasyon, - Aile iliģkilerinde bozulma - ĠĢ ile ilgili sorunlar - Hastaneye yatma - Beden imajında bozulma 4- Kültürel faktörler

4 - Kültür çatıģmaları - Kültür Ģoku 5- Ekolojik faktörler 6- GeliĢim dönemleri ve fizyolojik değiģiklikler - Puberte - Menapoz - Gebelik 7- Modern yaģamın getirdiği faktörler - Trafik - Kalabalık - Teknolojik araçların kullanıma girmesi 8- Coğrafi değiģiklikler - Göçe zorlanma - Ev değiģtirme - Yolcu 9- Hastalıklar 10- Planlı aktiviteler - Rekabet sporları - Sınavlar - Askerlik 11- Bazı pozitif durumlar - Evlilik - Bebek sahibi olma - Yüklü bir miras kalması - Terfi - Mezuniyet (1,2,3,8) STRESE YANIT Tehdit ve zorlanmalar karģısında canlı, kendini korumaya yönelik bir tepki zincirini harekete geçirme özelliğine sahiptir. Bu özellik tehlike ile karģılaģınca savaģ veya kaç diye adlandırılan yanıtın ortaya çıkmasıdır.

5 Organizmada stres durumunda hem fizyolojik hem de psikolojik düzeyde bir dizi olay meydana gelir. Fizyolojik düzeydeki yanıtlar bütün insanlarda aynı basamaklardan geçmesine karģın, psikolojik düzeydeki yanıtlar bireysel Ģartlara bağlı olarak bir çok değiģiklikler göstermektedir. A-STRESE FĠZYOLOJĠK YANIT Strese fizyolojik yanıt vücudun homeostatik dengesini sürdürmek için koruyucu ve uyum sağlayıcı mekanizmadır. Selye strese yanıtı LAS ve GAS ile ifade etmiģtir. LAS (Lokal Adaptasyon Sendromu): Selye nin teorisine göre; yaralı bölgede inflamatuar yanıt ve doku onarım sürecinden oluģur. Lokal adaptasyon sendromu kontakt dermatit gibi küçük lokal yaralanmalarda meydana gelir. Eğer lokal yaralanma ciddi ise genel adaptasyon sendromunu uyarır. GAS (Genel Adaptasyon Sendromu): Selye, bedenin stresli durumlarda verdiği üç aģamalı tepkiyi "Genel Uyum Sendromu"olarak adlandırmıģtır. Bu kurama göre, organizmanın strese tepkisi üç aģamada geliģir. 1- Alarm reaksiyonu 2- Direnç evresi 3- Tükenme evresi Alarm Reaksiyonu: Kısa sürelidir. Alarm reaksiyonu ile vücut kendini savunur ve antiinflamatuar etki ortaya çıkar. Bedenin stres etmeni ile karģılaģması ile hipotalamohipofizer sistem ve otonom sempatik sistem uyarılır. - Kan basıncı yükselir - Doku kanlanması artar. - Kan Ģekeri yükselir. - Koagülasyon hızı artar. - BiliĢsel aktivite artar. Direnç evresi: Alarm dönemi sırasında artmıģ olan doku katabolizmasına karģı direnç dönemi anaboliktir. Stres etmeni varlığını sürdürmesine karģı, beden normalin üstünde dirençli durumdadır. Direnç dönemi etmenin gücüne, bedenin adaptasyon yeteneğine ve enerjisine bağlıdır. Otonom sinir sistemi alarm verdikten sonra, organizma kaçma yada

6 savaģma tepkisi verir. Organizma durumdan kaçmak veya ona uyum sağlamak zorunda olduğundan baģka stres vericilere direnci düģer. Örneğin AĠDS li bir hastanın basit bir soğuk algınlığından ölmesi.. Organizmanın strese karģı gösterdiği tepkilerin tümü organizmayı dengede tutmaya, korumaya ve enerji gereksinimlerini karģılamaya yöneliktir. Eğer direnç evresi baģarı ile aģılırsa beden normal koģullarına döner, baģarısız olursa beden çöker. Tükenme evresi: Bu evrede birey uyum sürecinde yetersiz kalır, savunma iyice zayıfladığında bitkinlik/tükenme baģlar. Adaptasyon enerjisi tamamen tükenmiģ ise ölüm, değilse stres hastalıkları oluģur. Bu evrede zamanla fiziksel ve duygusal sorunlar görülmeye baģlar. Tükenme evresinde, parasempatik sinir sistemi etkindir. KiĢi tükenmiģtir ve stres kaynağı hala mevcuttur. Bu aģamada uzun süreli stres kaynakları ile mücadele edilemez ve kiģi baģka stres kaynaklarının etkilerine de açık hale gelir. BaĢlangıçta baģ ağrısı, uyku sorunları, bulantı, halsizlik, hazımsızlık gibi sorunlar görülebilir. Uzun dönemde kalp hastalıkları, ülser, genel sağlığın bozulması gibi sorunlar ortaya çıkar. (1,2,3,9,10,11,12) Stres cevabının düzenlenmesi Organizma strese iki temel mekanizma ile cevap verir: - Biyolojik savunma mekanizmaları - Nöroendokrin mekanizmalar Biyolojik savunma mekanizmaları: Cilt, mukozalar, vücut sekresyonları, retiküloendotelyal sistem, kan, enflamasyon reaksiyonları, interferon, lizozimler, immunglobulinler gibi akut durum proteinleri Nöroendokrin mekanizmalar: a- Sempatik sinir sisteminin yanıtı: - Sempatik sinir hücrelerinin terminal uçlarından norepinefrin salgılanır. - Kalp hızı artar ve periferik damarlarda vazokonstrüksiyon oluģur. - Kan basıncı yükselir. - Kan karın organlarından çekilir ve beyin, kalp, iskelet organlarının perfüzyonu sağlanır. - Kan glikozu artar, pupiller dilate olur, mental aktivite artar.

7 - Cilt soğuk, solu ve nemli olur. b- Sempatik-Adrenal-Medullar yanıt: - Sempatik sinir sistemi böbrek üstü bezinin medulla bölümünü de uyarır. - Adrenalin ve noradrenalin salgılanır. - Kalp hızı ve miyokart kontraktilitisendeki artmaya bağlı kardiyak out put artar. - Periferik vazokonstrüksiyona bağlı olarak venöz geri dönüģ artar. - Karaciğer ve kaslardaki glikojenden glikoz üretimi artar. - Yağ dokusundan trigliseritten glikoz üretimi artar. - Beyne giden kan miktarında artma olur. - Karın organlarından kaslara giden kan miktarının artıģına bağlı olarak kaslar uyarılır. - Solunum merkezi uyarılır, bronkodilatasyon olur. - Yüzeyel damarlarda vazokonstrüksiyon olur. c- Hipotalamus-Hipofiz yanıtı: - En uzun fazdır. - Hipotalamus CRF ( kortikotropin serbestleģtirici faktörü) salgılar. - CRF hipofiz ön lobu uyarark ACTH salgılattırır. - ACTH böbrek üstü bezinin korteksini uyarır ve buradan glukokortikoidler ve özellikle kortizol salgılanır. - Hipofiz arka lobundan ADH ( antidiüretik hormon) ve böbrek üstü bezden aldestreron salgılanır. (2,3,9,11) B- STRESE PSĠKOLOJĠK YANIT Stres verici olaylara karģı psikolojik yanıtlar üç farklı tipte reaksiyon ile kendini gösterebilmektedir; 1. Strese akut reaksiyonlar: Kısa süren stresli olaylara karģı emosyonel cevaplardır. Anksiyete, depresyon, irritabilite, konsantrasyon güçlüğü, sempatik sinir sistemi aktivasyonu ile palpitasyon ve tremor ortaya çıkar. Genellikle birkaç günde düzelir. 2. Ġntibak bozuklukları: Ciddi hastalık durumları ve uzamıģ stres verici olayların sonunda gerçekleģir. Depresyon, irritabilite, az uyku ve otonom belirtiler mevcuttur. Hasta hastalığın ciddiyetini bildiği halde durumu reddedebilir. Bu cevaplar hastayı

8 yüksek derecede anksiyete veya depresyondan koruyabilir ve erken dönemde olaylara adaptasyonunu kolaylaģtırabilir, ancak uzun sürmesi durumunda hastanın problemini çözmesini zorlaģtırır 3. Post-travmatik stres: Yoğun, uzamıģ ve bazen gecikmiģ bir cevap olarak karģımıza çıkar. Büyük bir trafik kazasından veya diğer ciddi fiziksel travmalardan sonra görülür. Bu tür reaksiyonlar herkesi etkileyebilir, ancak kiģi çocuk veya yaģlı ise, ya da geçmiģte bir psikiyatrik bozukluk yaģamıģsa olay daha ciddiyet kazanır. (10) STRES BELĠRTĠLERĠ Stres belirtileri 3 ana başlık altında toplanabilir: Fiziksel Belirtiler: Kalp çarpıntısı, göğüste sıkıģma hissi, kan basıncında yükselme, baģ ağrısı, soğuk yada sıcak basması, mide, bağırsak bozukluğu, sindirim zorluğu, mide krampları, iģtahsızlık, bulantı-kusma, gastrointestinal sistem kanamaları, ağız kuruluğu, nefes darlığı, ellerde titreme, gürültüye, sese karģı duyarlılık, uykusuzluk, aģırı ya da düzensiz uyku, bitkinlik, boyunda, ense ve sırt ağrıları, gerginlik, kasılma ve eklem ağrıları, kolay yorulma. Duygusal Belirtiler: Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik, anksiyete, durgunlaģma, çökkünlük hali, sinirlilik, saldırganlık veya kayıtsızlık, duygusal olma, depresyon, karar vermede güçlük, güvensizlik duyguları, sık hayal kurma, alkol alımında artma. Zihinsel Belirtiler: Unutkanlık, konsantrasyonda azalma, kararsızlık, zihin karıģıklığı, organize olamamak, ilgi azalması, karar vermede güçlük, cevap zamanında gecikme, hesap hatalarının artması, zihinsel durgunluk, öğrenme güçlüğü, sosyal hayatın azalması, karamsar olma. (1,2,3,8,9) STRESE UYUM SÜRECĠ - ADAPTASYON Adaptasyon: Stresle bozulan iç dengenin yeniden düzeltilmesi ve uyum sağlanmasıdır. BaĢka bir tanıma göre; insanın kendisinden, baģkalarından veya çevresinden kaynaklanan talepler karģısında verdiği reaksiyona uyum (adaptasyon) denmektedir. Vücudun stressörler karģısında stabilitesini koruma yeteneğine (adaptasyon yeteneğine) "Allostaz" adı verilmektedir.

9 Stres faktörü vücudun denge durumunu bozmaya yöneliktir. Ancak vücut buna karģılık farklı sistemleri harekete geçirerek denge durumunu korumayı amaçlar. Strese uyum üç düzeyde gerçekleģir. Uyum düzeyleri; - Fizyolojik-biyolojik uyum; mikroorganizmalara organizmanın verdiği immun yanıt, ısıya karģı gösterilen uyum fizyolojik uyuma örnek olabilir. - Psikolojik uyum; psikolojik sorun olduğunda savunma mekanizmaları ile organizma kendini korur ve uyum sağlar. - Sosyo-kültürel uyum; toplum yada kültür değiģikliği olduğunda; yeni davranıģ örüntüleri, değer yargıları ve fizyolojik, psikolojik uyum mekanizmaları ile birlikte yeni duruma adapte olunur. Uyum sürecini bazı faktörler etkiler. Bu faktörler nedeniyle uyum süreci bireyden bireye çeģitlilik gösterir. Bu faktörler: - YaĢ, fiziksel kondüsyon - Zeka - Genetik yapı - Stresörlerin birey tarafından nasıl algılandığı - Akıl ve emosyonel denge - GeliĢim düzeyi - Bireyin önceki baģ etme deneyimleri - Kültürel ve etnik farklılıklar - Bireyin acil gereksinimleridir. (3,10,13) STRESLĠ DURUMLA BAġ ETME Lazarus a göre baģ etme stresli durumların içsel ve dıģsal gerekliliklerin üstesinden gelebilmek için kiģinin biliģsel ve davranıģsal çabalardır. BaĢ etme tarzları, problem odaklı ve duygu odaklı olmak üzere iki grup altında toplanmıģtır. Folkman ve Lazarus, genelde problem odaklı baģa çıkmanın değiģebilir olarak değerlendirilen durumlarda, duygu odaklı baģa çıkmanın ise durumların değiģemez olarak değerlendirilmesi halinde daha sıklıkla kullanıldığını belirtmiģlerdir. (7) Problem Odaklı BaĢa Çıkma: Tehdit edici olayı ortadan kaldırma veya onun etkisini azaltma biçiminde problem çözme ve iģlem yolları üzerinde odaklaģma gibi

10 stresli durumun unsurlarını doğrudan değiģtirmeye yönelik etkinlikleri içerir. Probleme yönelim, kiģinin kendi problemlerini çözme becerisi kadar, yaģanan problemlere iliģkin genellikle neler düģündüğü ve neler hissettiğini tanımlayan, sürekli bir seri biliģselduygusal Ģemaların iģlenmesini içeren güdüsel bir süreç olarak açıklanmaktadır. Problem odaklı baģa çıkma baģlığı altında, kendini kontrol altında tutma, sorumluluğunu kabul etme, planlı bir biçimde problem çözme, sorun üzerinde olumlu olarak durma gibi eğilimler yer almaktadır. Problem odaklı baģa çıkma; kiģiler arası çatıģmaları çözmek amacıyla görüģme yapmak, bir ağrı kesici almak, yardım istemek gibi davranıģsal baģa çıkma eylemi olabildiği gibi; içsel olarak biliģsel yeniden yapılandırmayı ve mantıksız inançları zihinsel olarak kabul etme ile de ilgili olabilmektedir. (1,7,14,15) Duygusal Odaklı BaĢa Çıkma: Sıkıntıya neden olan durumu değiģtirmeyen fakat kiģinin kendisini iyi hissetmesini sağlayan düģünce ve hareketler olarak tanımlanır. BaĢarılı biçimde düģünmekten kaçınılan tehdit geçici bir süreyle de olsa kiģiyi bunaltmaz. Ġnkar ve sorundan uzak durma kiģiye daha sakin bir biçimde soruna yaklaģma fırsatı verdiği için psikolojik stresi kontrol etmede güçlü tekniklerdir. Duygu odaklı baģa çıkma baģlığı altında, kaçma-kaçınma, sosyal destek arama, inkar, sorundan uzak durma ve zihinsel anlamda sorunla meģgul olmama gibi eğilimler bulunmaktadır. Bunlardan kaçma-kaçınma, aģırı yemek yiyerek, içki-sigara içerek, ilaç kullanarak kendini daha iyi hissetme çabalarını içerir. Sosyal destek arama; kiģinin hissettiği duygular hakkında birisiyle konuģması, deyim yerindeyse içini boģaltması dır. (7,14) STRESLE BAġETME VE HEMġĠRELĠK GĠRĠġĠMLERĠ HemĢireler stresle baģ etme yöntemlerini sadece hastaları için değil kendi yaģamlarında da kullanabilirler. Stresle baģ etme hastalıkları önleme, yaģam kalitesini arttırma, sağlık bakım harcamalarını azaltma ve sağlığı yükseltme çabalarını desteklemektedir. Stres ile baģa çıkma konusunda hemģirelik bakım planının temel amacı; - Hastanın enerjisini en iyi Ģekilde kullanmasına, - Stresin zararlı etkilerinden korunmasına, - Stres ile baģa çıkmasına yardımcı olmaktır. Bu konuda öncelikle hemģirelik giriģimleri; Sağlık eğitimi

11 Stres ile baģ etme ve stres yönetimi yöntemlerini öğretmek Bireyin direnme gücünü arttırmak BaĢka stres kaynaklarını sınırlamaya yönelik aktiviteleri planlamak ve uygulamaktır. Hastanın stresini azaltmaya yönelik hemģirelik giriģimleri: - Hastanın stresörünü tanımlamak, yaģamı ve rollerini etkileyen yönleri değiģiklik ve baģ etme için toplanır yapmak, beden bilincindeki değiģikliğe uyumunu taktir etmek, - Hastanın yaģamındaki değiģiklikleri anlama, -Hastanın rol değiģikliklerini gerçekçi olarak benimsemesi için cesaretlendirme, - Hastanın hastalık tepkilerini anlamasına yardımcı olma, - Olası durumlara tepkilerini tartıģma, - Davetkar bir ortam yaratma, - Gereksinim duyabileceği bilgileri benimsemesine yardımcı olma, - Tanı, tedavi ve prognoz ile ilgili bilgiler verme, - Bakımın sonuçlarına iliģkin gerçekçi bilgi verme, - Duyguları ile ilgili gerçekçi ümit verici davranıģ sergileme, - Hastanın karar verme yeteneğini değerlendirme, - Hasta olmanın stres yaratıcı bir durum olduğunu anlayabilme, - Zaman içinde durum ile baģ edebileceği konusunda cesaretlendirme, - ĠliĢkilerini geliģtirmeye cesaretlendirme, - Sosyal aktiviteler için cesaretlendirme, - Hastalığın getirdiği sınırlılıkları ve yapılan uygulamaları kabul etmesi için cesaretlendirme, - Hastanın kültürel ve dini değerlerini tanıyarak, bu kaynakları kullanmaya yönlendirme, - Öfke, depresyon, düģmanlık gibi duyguları anlama, - Hastanın otonomisi için cesaretlendirme, - Uygun savunma mekanizmaları kullanması için destekleme, - Hastanın algıları, duyguları ve korkularını ifade etmesi için cesaretlendirme, - Kendi güç ve yeteneklerini fark etmesi için cesaretlendirme,

12 - Kısa ve uzun süreli hedeflerin belirlenmesinde hastaya yardımcı olma, - Olumsuz çevresel uyaranları azaltma, - Sosyal destek gereksinimlerini belirleme, - Geçerli destek sistemlerini benimsemesi için hastaya yardımcı olma, - Aileyi katılım için olabildiğince cesaretlendirme, - Hastanın yaģam biçimi ile ilgili olarak pozitif stratejiler geliģtirmesinde yardımcı olma, - Hastanın reaksiyon tekniklerini kullanmasında danıģmanlık yapmaktır. Bu uygulamalar sonunda stres ile baģ etmeye yönelik amaçlara ulaģılıp ulaģılamadığı değerlendirilir. (2,3) Stres ve stresle baģ etme iliģkin hemģirelik tanıları: - Yetersiz baģ etme - Uyumda yetersizlik - Sosyal izolasyon - Ebeveynlikte yetersizlik - Spiritüel distres - Kara vermede çatıģma - Aile baģ etmesine hazır oluģ - Durumsal düģük benlik saygısı - Güçsüzlük (2,3)

13 BEDENİN CERRAHİ TARVMAYA KARŞI STRES TEPKİSİ Strese yanıt, hipotalamusta entegre edilir. Yanıtın derecesi ve süresi değiģir. Majör bir stres hem sempatik hem de hipofiz adrenal yanıtı harekete geçirir. Hipotalamusun kontrolü altındaki nöral ve nöroendokrin yol strese yanıtta aynı zamanda aktive olur. Ġlk

14 olarak sempatik sinir sistemi uyarılır, bunu takiben sempatik-adrenal medullar aktivasyon baģlar. Eğer stres uzarsa, hipotalamus-hipofiz sistemi uyarılır. Bedenin cerrahi travmaya karģı oluģturacağı stres tepkisi (nöroendokrin tepki) genellikle ameliyattan sonraki ilk 2 ile 5 gündür. Beden bu tepkiyle yaģam fonksiyonlarını korumaya çalıģır. Beden stresörlerle karģılaģtığında hi potalamus uyarılır. Hipotalamus sempatik sinir sistemini ve hipofiz bezini etkileyerek çeģitli hormonların salgılanmasına neden olur. Sempatik sinir sisteminin uyarılmasıyla sempatik sinir liflerinden "norepinefrin", ad renal bezin medullasından "epinefrin ' ve "norepinefrin" salgılanır. Hipotalamusun hipofiz bezi üzerine et kisiyle, ön hipofizden ACTH (adrenokortikotropik hormon) ve arka hi pofizden ADH (antidiüretik hormon) salgılanır. Stres karģısında sempatik sinir sisteminin yanıtı hızlı ve kısa sürelidir. Norepinefrinin etkisiyle kalp hızı artar ve periferik damarlarda vazokonstrüksiyon oluģur. Buna bağlı olarak kan basıncı yükselir. Kan karın organlarından çekilir böylece beyin, kalp, iskelet kası gibi yaģamsal önemi olan organların perfüzyonu sağlanır. Derideki damarların vazokonstrüksiyonu yüzeysel kanlanmayı durdurur bu nedenle cilt soğuk, soluk ve nemlidir. Periferik damar konstriksiyonu nedeniyle böbreklere giden kan azaldığından, böbreklerden "renin" salgılanır. Renin, plazmada anjiotensinojen üzerine etki ederek anjotensin I ve anjiotensin II oluģur. Anjiotensin II, hem damarlarda konstriksiyona hem de aldosteron ve ADH salgı lanmasına neden olur. Sempatik-Adrenal- Medullar yanıtta, sempatik sinir sistemi, organlara olan majör etkilerinin yanında, aynı zamanda böbrek üstü bezinin medulla bölümünü de uyarır. Buradan Epinefrin (Adrenalin) ve Norepinefrin (noradrenalin) salgılanarak kana verilir. Epinefrin-norepinefrin, santral sinir sistemini uyaran, kan glikoz düzeyini arttıran ve metabolizmayı hızlandıran katekolaminlerdir. Epinefrinin etkisiyle kalp atım hızı ve kasılma gücü artar. Epinefrin karaciğerdeki glikojenin, glikoza dönüģmesini sağlayarak kan glikoz düzeyini de yükseltir. Strese karģı geliģen fizyolojik yanıtın en uzun fazı; hipotalamus-hipofiz yoludur. Bu yol uzamıģ streslerde devreye girer. Hipotalamus, kortikotropin serbestleģtirici faktörü (corticotropin-relasing factor= CRF) salgılar. Bu faktör ise hipofiz ön lobunu uyararak,

15 ön hipofizden adrenokortikotropik hormon (ACTH) salgılatır. Hipotalamusun etkisiyle arka hi pofizden de antidiüretik hormon ( ADH) salgılanır. Adrenokortikotropik hormon (stres hormonu), adrenal bezlerin korteksini etkileyerek aldosteron ve glikokortikoidlerin (özellikle de kortizolün) salgılanmasına neden olur. Aldosteron böbreklerden sod yumun ve buna bağlı olarak da suyun geri emilmesine yol açtığından kan hacmi artar, idrar miktarı azalır (oligüri). Sodyum miktarının artmasıyla plazma ozmolaritesi yükseleceğinden hipotalamus etkilenerek, arka hipofizden ADH salgılanır. Antidiüretik hormon, böbrek-lerden suyun geri emilimini artırarak, kan hacmini artırır. Bu, aģırı terleme ile sıvı kaybında veya kanama durumundaki adaptasyon mekanizmasıdır. Adrenal bezlerden salgılanan aldosteronun etkisiyle böbreklerden sodyumun geri emilimi ve buna bağlı olarak da suyun geri emilimi artar ve potasyum kaybı olur. Glikokortikoidler; proteinler ve yağlar üzerine etki ederek bunların glikoza dö nüģmesine (glikoneogenezise) yol açarak kan glikoz düzeyini yükseltir. Kortizol; protein katabolizmasını (yıkımını) uyarır kandaki serbest amino asit miktarını artırır Amino asitlerin karaciğere geçiģini ve bunların glikoza çevrilmesini (glikoneogenezis) uyarır Kalp ve beyin hücrelerinin dıģında kalan bir çok hücrenin glikoz alımını baskılar (antiinsülin etki) Kortizolün uyardığı bu metabolik etkiler ile, stres durumunda vücudun gereksinim duyduğu hazır enerji sağlanmıģ olur. Bu etki bazı önemli karıģıklıklar yaratır. Örneğin enfeksiyon gibi bir nedenle stres altındaki diyabetik hasta, genelde kullandığı dozdan daha fazla insüline gereksinim duyar. Yine hastalık, cerrahi giriģim, travma gibi nedenlerle stres altında olan her hangi bir hastanın, vücut proteinlerinin yıkılması nedeniyle dıģarıdan protein desteğine gereksinim vardır. Ciddi strese maruz kalan çocuklarda büyüme geriliği olur. Normalde adrenal bezlerden günde yaklaģık 25 mg streoid hormon salgılanır. Cerrahi gibi stres durumlarında bu bezlerden salgılanan hormon miktarı 10 kat artabilir. Hastaların

16 cerrahi travmayla baģ edebilmeleri, adrenal bezlerden salgılanan hormon miktarını yeterince artırabilmelerine bağlıdır. Glukokortikoidler aynı zamanda büyümeyi, üreme fonksiyonlarını ve akut stres sırasında tiroid bezini de etkilerler. Glukokortikoidler, baģlangıçta büyüme hormonu salgılanmasını artırır, hipotalamustan gonadotropin releasing hormon (GnRH) salgılanmasını baskılar ve gonadal dokuları inhibisyona uğratırlar. Stresin baģlattığı metabolik dengesizliği düzeltebilmek için, yedek depolardan yakıtlar ani kullanım için harekete geçirilirler. Yedeklerin hızla lipoliz, glikojenoliz, glikoneogenez yolu ile mobil duruma geçirilmesi pankreatik A hücrelerinden glukagon salınımının sonucudur. Büyüme hormonu ve glukagonun salgılanması, amino asitlerin hücreler tarafından alınmasıyla uyarılır. Bunlar enerji kaynaklarını harekete geçirmeye yardım ederler. Akut stres oluģmasının ilk birkaç saati içinde tiroid hormonunun aktif formu olan triiodotironin düzeyleri azalır. Troid Stimüle Edici Hormon (TSH), troid bezinden T4 (tiroksin) salınımını idame ettirir. Endorfin, stres süresince artar ve ağrılı uyarana karģı vücudun toleransını artırır. Özetle Bedenin cerrahi travmaya karģı oluģturacağı stres tepkisine (nöroendokrin tepki) bağlı olarak ameliyattan sonraki 2 ile 5 günde: Aldosteron ve ADH salınmasına bağlı bedende Na+ ve Su tutulumu, K+ kaybı vardır. Ekstraselüler sıvı hacmi artmıģtır. Epinefrin salınımıyla kardiyak debi artmıģ ve kan glikoz düzeyi yükselmiģtir. BronĢlarda dilatasyon vardır. Norepinefrinin etkisiyle periferik damarların konstriksiyonuna bağlı, kan basıncı yükselmiģtir. Cilt soluk ve soğuktur. Ġdrar miktarı azalmıģtır. Fazla miktarda salınan glikokotikoid hormonların etkisiyle negatif nitrojen dengesi (bedende protein yıkımının artması) vardır. Stres tepkisinin olumlu etkileri: Bedeni ameliyat travmasından korur ve homeostatik dengenin sürdürülmesi, geniģ ölçüde stres tepkisinin etkinliğine bağlıdır. Bedende sodyum ve su tutulmasına bağlı kan

17 hacminin artması, kalbin kasılma gücü ve atım sayısının artmasıyla doku perfüzyonu sağlanır. Kan glikoz düzeyinin yükselmesiyle, bedenin yaģamsal fonksiyonlarını düzenlemede rol oynayan kontrol sistemlerinin ihtiyacı için enerji sağlanır. Ameliyattan sonraki 5 ve 7. Günlerde bedenin ameliyata karģı oluģturduğu stres tepkisinin etkisi geçer. Sodyum ve potasyum değerleri normale döner, idrar miktarı artar ve ekstraselüler sıvı hacmi normale döner. ÖZET Yüzyılımızda çok sık kullanılan stres terimi sıklıkla olumsuz anlam ifade eden bir kavramdır. Ancak yaşam için kaçınılmazdır ve sağlığın korunması, ilerleme yapılması için belirli düzeyi aşmayan stres gereklidir. Stres rahatsızlık, mutsuzluk ve sıkıntı gibi duyguların yaşanmasına ortam hazırlayarak kişi üzerinde olumsuz etkiler yaratabildiği gibi, bireyin yeniyi arama, çalışma ve yaratıcılık konusunda harekete geçirilmesi ve yüksek kalitede performans sergilemesine aracı olarak olumlu etkiler yapar. Vücut stresli durumlarda homeostatik dengesini sürdürmek, kendini korumak ve uyum sağlamak için çeşitli tepkiler vermektedir. Stres bir takım fizyolojik, psikolojik ve zihinsel belirtiler ortaya çıkarabilmektedir. Stres faktörü vücudun denge durumunu bozmaya yöneliktir. Ancak vücut buna karşılık farklı sistemleri harekete geçirerek denge durumunu korumayı amaçlar. Kısacası uyum sağlamaya çalışır. Stresin zararlı etkilerinden korunmak için stresle baş etme teknikleri bilmek ve uygulayabilmek gereklidir. Hemşireler stresle baş etme yöntemlerini sadece hastaları için değil kendi yaşamlarında da kullanabilirler. Stresle baş etme hastalıkları önleme, yaşam kalitesini arttırma, sağlık bakım harcamalarını azaltma ve sağlığı yükseltme çabalarını desteklemektedir. DEĞERLENDĠRME SORULARI 1- AĢağıdakilerden hangisi stres durumunda ortaya çıkan sempatik sinir sistemi aktivitelerinden değildir? a)sempatik sinir hücrelerinin terminal uçlarından norepinefrin salgılanır.

18 b) Kalp hızı yavaģlar ve periferik damarlarda vazodilatasyon oluģur. c) Pupiller dilate olur. d) Kan glikozu artar. e) Cilt soğuk, solu ve nemli olur. 2- AĢağıdakilerden hangisi depresyon, irritabilite, az uyku ve otonom belirtilerin mevcut olduğu strese psikolojik yanıt dönemidir? a) Strese akut reaksiyonlar b) Ġntibak bozuklukları c) Post-travmatik stres d) Psikoz e) Hiçbiri 3- AĢağıdakilerden hangisi hastanın stresini azaltmaya yönelik hemģirelik giriģimlerindendir? a) Hastanın stresörünü tanımlamak b) Hastanın hastalık tepkilerini anlamasına yardımcı olmak c) Tanı, tedavi ve prognoz ile ilgili bilgiler vermek d) Duyguları ile ilgili gerçekçi ümit verici davranıģ sergilemek e) Hepsi 4- AĢağıdakilerden hangisi hoģa giden aktivitelerin getirdiği yaģamsal zorluklardan kaynaklanan stres çeģitidir? a) Eustress b) Distress c) Fitstress d) Nonstress e) Hiçbiri CEVAP ANAHTARI 1. B

19 2. B 3. E 4. A YARARLANILAN KAYNAKLAR 1- BaltaĢ A, BaltaĢ Z. Stres ve baģa çıkma yolları. Remzi kitabevi, 22. Basım Ġstanbul Karadakovan A, Eti Aslan F. Denge stres ve adaptasyon. Ġn: Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Adana Akdemir N, Birol L. Stres adaptasyon ve Anksiyete. Ġn: Ġç hastalıkları ve hemģirelik ve bakımı. Ankara Cüceloğlu, Doğan. Ġnsan ve DavranıĢı. Psikolojinin Temel Kavramları. Remzi Kitabevi, Ġstanbul, Burton FR, HintonWJ. Defining stress. Medical education, 2004;38: Pehlivan Ġ. ĠĢ yaģamında stres. Ankara: Erek Ofset, Türküm SA. Stresle BaĢaçıkma ve Ġyimserlik. EskiĢehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları; No:1098, Arthur Rowshan. Stres yönetimi. Çeviren: Doğan Cüceloğlu. Sistem yayıncılık Ġstanbul Güçlü N. (2001) Stres yönetimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 21;1: Arıbal Kocatürk P. (2000) Strese cevap. Ankara üniversitesi tıp fakültesi mecmuası 53;l: YurdakoĢ E. Stres fizyolojisi AltuntaĢ E. Stres yönetimi. Alfa basım yayım dağıtım ltd Ģti. Ġstanbul Gençöz F. Uyum psikolojisi. Kriz Dergisi 6 (2): 1-7

20 14- Gökalp GP. Stres, anksiyete ve kadın, (Çevrimiçi), 15 Nisan ġahin H N. Stresle baģa çıkma. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Erdil F. Cerrahi Hastalıkları HemĢireliği, 4. Baskı,Tasarım Ofset, Ankara,2001; Karadakovan, A, Eti Aslan F. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım, 1.Baskı, Nobel Kitap Evi, Adana Akpir K, Tuğrul S (2009) Klinik Yoğun Bakım, 1 Baskı, Ġstanbul Medikal Yayıncılık Ltd. ġti. ÖNERĠLEN KAYNAKLAR 2008 Özmen i. Hayatın baskısına karģı sağlıksız tepki stres. Lamia yayınları Ġstanbul BaltaĢ Z, BaltaĢ A. Stres ve BaĢa çıkma yolları. Remzi kitabevi 2008 Stres ve stresle baģetme yolları.

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) 11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı

Detaylı

Sağlık Psikolojisi-Ders 8 Stres

Sağlık Psikolojisi-Ders 8 Stres Sağlık Psikolojisi-Ders 8 Stres Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 Stres Nedir? Stres bir insan için baskı, gerginlik, rahatsız edici çevresel faktörler veya duygusal tepkiler anlamında gelmektedir. Kişinin bedensel

Detaylı

STRES FİZYOLOJİSİ Prof.Dr. Ertan Yurdakoş. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı

STRES FİZYOLOJİSİ Prof.Dr. Ertan Yurdakoş. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı STRES FİZYOLOJİSİ Prof.Dr. Ertan Yurdakoş İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Stres, günlük konuşmalarda sık sık geçen ve farklı anlamlarda kullanılan baskı yada gerginlik diye çevirebileceğimiz

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİ STRES

DAVRANIŞ BİLİMLERİ STRES DAVRANIŞ BİLİMLERİ STRES 1 2 Stres nedir? bireyin fizik ve sosyal çevredeki uyumsuz koşullar nedeniyle, bedensel ve psikolojik sınırlarının ötesinde harcadığı gayrettir 3 Stres nedir? EUSTRESS: Hedefler,

Detaylı

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT

EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT EGZERSİZE ENDOKRİN ve METABOLİK YANIT Prof.Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Sempatik Sistem Adrenal Medulla Kas kan dolaşımı Kan basıncı Solunum sıklık ve derinliği Kalp kasılma gücü Kalp atım

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA

ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA ENDOKRİN SİSTEM #4 SELİN HOCA ADRENAL BEZ MEDULLA BÖLGESİ HORMONLARI Böbrek üstü bezinin öz bölgesi, embriyonik dönemde sinir dokusundan gelişir bu nedenle sinir sisteminin uzantısı şeklindedir. Sempatik

Detaylı

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM

GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM GENEL SORU ÇÖZÜMÜ ENDOKRİN SİSTEM 1) Aşağıdaki hormonlardan hangisi uterusun büyümesinde doğrudan etkilidir? A) LH B) Androjen C) Östrojen Progesteron D) FUH Büyüme hormonu E) Prolaktin - Testosteron 2)

Detaylı

UZ. DR. GÖNÜL ERDAL DAĞISTANLI

UZ. DR. GÖNÜL ERDAL DAĞISTANLI GÜRÜLTÜ = HOŞA GİTMEYEN SES GÜRÜLTÜNÜN SÜRESİ ŞİDDETİ ZAMANI TÜRÜ GÜRÜLTÜ FİZYOLOJİK TEPKİLER RUHSAL TEPKİLER FİZYOLOJİK TEPKİLER ANĠ GÜRÜLTÜDE KAS GERĠLMELERĠ BAġ DÖNMESĠ YORGUNLUK ĠġĠTME KAYIPLARI METOBALĠZMA

Detaylı

ALARM DURUMUNDA BEDENİMİZDE MEYDANA GELEN BAZI ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER

ALARM DURUMUNDA BEDENİMİZDE MEYDANA GELEN BAZI ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER STRES VE SAĞLIK 1 ALARM DURUMUNDA BEDENİMİZDE MEYDANA GELEN BAZI ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER GÖZBEBEKLERİ BÜYÜR (Daha fazla ışık alınarak algıyı güçlendirmeye yardımcı olunur) SOLUNUM SAYISI ARTAR (Bedene daha

Detaylı

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler

ENDOKRİN BEZ EKZOKRİN BEZ. Tiroid bezi. Deri. Hormon salgısı. Endokrin hücreler Kanal. Kan akımı. Ter bezi. Ekzokrin hücreler ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut fonksiyonlarını kontrol eder ve vücudumuzun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 1 ENDOKRİN BEZ Tiroid bezi EKZOKRİN

Detaylı

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi

Ayxmaz/biyoloji Homeostasi Homeostasi - Değişen dış koşullara rağmen nispeten sabit bir iç fizyolojik ortamı sürdürme sürecidir. -Böylece vücut organlarının, normal sınırlarda verimli bir şekilde çalışması sağlanır. İki ana kontrol

Detaylı

FİZYOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

FİZYOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN FİZYOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Fizyolojide Temel Kavramlar FİZYOLOJİ Fizyolojinin amacı; Yaşamın başlangıcı- gelişimi ve ilerlemesini sağlayan fiziksel ve kimyasal etkenleri açıklamaktır (tanımlamak)

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 ADIM ADIM YGS LYS 184. Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 2) Geri Emilim (Reabsorpsiyon) Bowman kapsülüne gelen süzüntü geri emilim olmadan dışarı atılsaydı zararlı maddelerle birlikte yararlı maddelerde kaybedilirdi.

Detaylı

STRES NEDİR? Organizmanın fiziksel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan psikolojik bir durumdur.

STRES NEDİR? Organizmanın fiziksel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. STRESLE BAŞA ÇIKMA STRES NEDİR? Organizmanın fiziksel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. Beni öldürmeyen, beni güçlendirir Nietzche STRESE DİRENÇ

Detaylı

STRES. Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ

STRES. Doç.Dr. Hacer HARLAK - PSİ STRES Stresli mi? Sınava girmek Patrondan / müdürden zam istemek Ameliyat olmak Seyahate çıkmak Evlenmek Yeni bir şehirde yaşamaya başlamak Bu derste şu sorulara cevap arayacağız: Stres durumunda fizyolojik

Detaylı

EGZERSİZ VE TERMAL STRES. Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER

EGZERSİZ VE TERMAL STRES. Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER EGZERSİZ VE TERMAL STRES Prof.Dr.Fadıl ÖZYENER TERMAL DENGE ısı üretimi BMH Kas etkinliği Hormonlar Besinlerin termik etkisi Postur Çevre ısısı Vücut ısısı (37 o C±1) ısı kaybı konveksiyon, radyasyon,

Detaylı

Salgısını görev yerine bir salgı kanalıyla ulaştıran bezlerdir. Gözyaşı, tükrük, süt ve ter bezleri bu gruba girer.

Salgısını görev yerine bir salgı kanalıyla ulaştıran bezlerdir. Gözyaşı, tükrük, süt ve ter bezleri bu gruba girer. ENDOKRİN SİSTEMİ Çok hücrelilerde vücudun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan sistemlere düzenleyici sistemler denir. Düzenleyici sistemler endokrin sistem ve sinir sisteminden oluşur. A. SALGI BEZLERİ

Detaylı

Arka Beyin Medulla Omuriliğin beyne bağlandığı bölge kalp atışı, nefes, kan basıncı Serebellum (beyincik) Kan faaliyetleri, denge Pons (köprü)

Arka Beyin Medulla Omuriliğin beyne bağlandığı bölge kalp atışı, nefes, kan basıncı Serebellum (beyincik) Kan faaliyetleri, denge Pons (köprü) SİNİR SİSTEMİ BEYİN Belirli alanlar belirli davranış ve özelliklerden sorumlu. 3 kısım Arka beyin (oksipital lob) Orta beyin (parietal ve temporal lob) Ön beyin (frontal lob) Arka Beyin Medulla Omuriliğin

Detaylı

OTONOM SİNİR SİSTEMİ (Fonksiyonel Anatomi)

OTONOM SİNİR SİSTEMİ (Fonksiyonel Anatomi) OTONOM SİNİR SİSTEMİ (Fonksiyonel Anatomi) Otonom sinir sitemi iki alt kısma ayrılır: 1. Sempatik sinir sistemi 2. Parasempatik sinir sistemi Sempatik ve parasempatik sistemin terminal nöronları gangliyonlarda

Detaylı

Dolaşımın Sinirsel Düzenlenmesi ve Arteryel Basıncın Hızlı Kontrolü. Prof.Dr.Mitat KOZ

Dolaşımın Sinirsel Düzenlenmesi ve Arteryel Basıncın Hızlı Kontrolü. Prof.Dr.Mitat KOZ Dolaşımın Sinirsel Düzenlenmesi ve Arteryel Basıncın Hızlı Kontrolü Prof.Dr.Mitat KOZ DOLAŞIMIN SİNİRSEL KONTROLÜ Doku kan akımının her dokuda ayrı ayrı ayarlanmasında lokal doku kan akımı kontrol mekanizmaları

Detaylı

KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON. Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem.

KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON. Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem. KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem. Onkoloji Okulu İstanbul /2014 SAĞLIK NEDİR? Sağlık insan vücudunda; Fiziksel, Ruhsal, Sosyal

Detaylı

HAFTA 2. HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HOMEOSTAZĠS. HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra;

HAFTA 2. HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HOMEOSTAZĠS. HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra; HOMEOSTAZĠS HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ HEDEFLER Bu üniteyi çalıģtıktan sonra; Homeostazisi tanımlayabilecek, Homeostatik mekanizmalar ve etkilerini bilecek, Homeostazi bozan durumları ve risk faktörlerini

Detaylı

1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır.

1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. ENDOKRİN SİSTEM (HORMONLAR) HORMANLARIN ÖZELLİKLERİ 1. Üretildikleri yerden hedef doku ve organlara kan ile taşınırlar. 2. Her hormonun etkilediği hücre, doku ve organ farklıdır. 3. Hormonlar az miktarda

Detaylı

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ...

BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... BÖLÜM I HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 1 Bilinmesi Gereken Kavramlar... 1 Giriş... 2 Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 2 Hücrenin Kimyasal Yapısı... 2 Hücrenin Fiziksel Yapısı... 4 Hücrenin Bileşenleri... 4

Detaylı

CANLILIK NEDİR? Fizyolojide Temel Kavramlar

CANLILIK NEDİR? Fizyolojide Temel Kavramlar Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı CANLILIK NEDİR? Fizyolojide Temel Kavramlar Doç. Dr. Turgut GÜLMEZ CALILIK (hayat) NEDİR? FİZYOLOJİ Yaşamın başlangıcı- gelişimi ve ilerlemesini

Detaylı

Ünite 1: Stresin Tanımı ve Doğası Ünite 2: Stres Kaynakları ve Özel Stresli Durumlar. 7. Ünite 3: Stres ve Bedensel Hastalıklar...

Ünite 1: Stresin Tanımı ve Doğası Ünite 2: Stres Kaynakları ve Özel Stresli Durumlar. 7. Ünite 3: Stres ve Bedensel Hastalıklar... İÇİNDEKİLER SAYFA Ünite 1: Stresin Tanımı ve Doğası... 2 Ünite 2: Stres Kaynakları ve Özel Stresli Durumlar. 7 Ünite 3: Stres ve Bedensel Hastalıklar... 11 Ünite 4: Stres ve Ruhsal Etkileri... 15 Ünite

Detaylı

YAŞLILIKTA PSİKO-SOSYAL YAŞAM

YAŞLILIKTA PSİKO-SOSYAL YAŞAM YAŞLILIKTA PSİKO-SOSYAL YAŞAM Yaşlıların Psiko-Sosyal Özellikleri İnsanın yaşlılığında nasıl olacağı ya da nasıl yaşlanacağı; yaşadığı coğrafyaya, kalıtsal özelliklere, Psiko-sosyal ve Sosyo-ekonomik şartlara,

Detaylı

ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM

ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM 9.11.2015 ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM Konular Doğum öncesi gelişim aşamaları Zigot Doğum öncesi çevresel etkiler Teratojenler Doğum Öncesi G elişim Anneyle ilgili diğer faktörler Öğr. Gör. C an ÜNVERDİ Zigot

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 25 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-9 ÇEVRESEL (PERİFERİK) SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI

11. SINIF KONU ANLATIMI 25 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-9 ÇEVRESEL (PERİFERİK) SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI 11. SINIF KONU ANLATIMI 25 İNSAN FİZYOLOJİSİ SİNİR SİSTEMİ-9 ÇEVRESEL (PERİFERİK) SİNİR SİSTEMİ SİNİR SİSTEMİ HASTALIKLARI B) ÇEVRESEL (PERİFERAL) SİNİR SİSTEMİ Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS), Merkezi Sinir

Detaylı

Adrenal Korteks Hormonları

Adrenal Korteks Hormonları Adrenal Korteks Hormonları Doç. Dr.Fadıl Özyener Fizyoloji AD Bu derste öğrencilerle Adrenal korteks hormonlarının (AKH) sentez ve salgılanması, organizmadaki hücre, doku ve sistemlerde genel fizyolojik

Detaylı

yukarıda olduğu psikolojik bir durumdur.

yukarıda olduğu psikolojik bir durumdur. Stress Yönetimi STRES NEDİR? Bireylerin, fiziksel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi veya zorlanması ile ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. Kişilerde meydana gelen ve onları normal faaliyetlerinden

Detaylı

ÇANKIRI GAZİ MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ İŞLETMELERDE MESLEKİ EĞİTİM YILLIK PLAN

ÇANKIRI GAZİ MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ İŞLETMELERDE MESLEKİ EĞİTİM YILLIK PLAN MESLEK ESASLARI DERSİ PEKİŞTİRİLECEK KONULAR/BECERİLER/LAR Hasta Odası Hazırlama Hasta odası 3 20 20 Eylül 2017 Çarşamba 22 Eylül 2017 Cuma Hasta yatağı yapımı İçinde hasta olan yatağın yapımı Muayene

Detaylı

ARI ZEHİRİ BİLEŞİMİ, ÖZELLİKLERİ, ETKİ MEKANİZMASI. Dr. Bioch.Cristina Mateescu APİTERAPİ KOMİSYONU

ARI ZEHİRİ BİLEŞİMİ, ÖZELLİKLERİ, ETKİ MEKANİZMASI. Dr. Bioch.Cristina Mateescu APİTERAPİ KOMİSYONU ARI ZEHİRİ BİLEŞİMİ, ÖZELLİKLERİ, ETKİ MEKANİZMASI Dr. Bioch.Cristina Mateescu APİTERAPİ KOMİSYONU Arı Zehiri - Tanım Arı zehiri, bal arıları tarafından öncelikle memelilere ve diğer iri omurgalılara karşı

Detaylı

Sunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları

Sunum planı. Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Dr. Suat Erdoğan Sunum planı Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları Hipofiz bezi (hypophysis) Hipofizial çukurlukta bulunur (sella turcica) 9 adet hormon üretir İki bölümü vardır: Anterior

Detaylı

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri

Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu. Yaşlı Bakım-Ebelik. YB 205 Beslenme İkeleri Yakın Doğu Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Yaşlı Bakım-Ebelik YB 205 Beslenme İkeleri Uzm. Dyt. Emine Ömerağa emine.omeraga@neu.edu.tr YAŞLANMA Amerika da yaşlı bireyler eskiye göre

Detaylı

YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR. Prof. Dr. Mehmet Ersoy

YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR. Prof. Dr. Mehmet Ersoy YAŞLILIKTA SIK GÖRÜLEN HASTALIKLAR Prof. Dr. Mehmet Ersoy DEMANSA NEDEN OLAN HASTALIKLAR AMAÇ Demansın nedenleri ve gelişim sürecinin öğretmek Yaşlı bireyde demansa bağlı oluşabilecek problemleri öğretmek

Detaylı

Kan Akımı. 5000 ml/dk. Kalp Debisi DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ VII. Dr. Nevzat KAHVECİ

Kan Akımı. 5000 ml/dk. Kalp Debisi DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ VII. Dr. Nevzat KAHVECİ MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN İSKEMİK YANITI DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ VII Dr. Nevzat KAHVECİ Kan basıncı 60 mmhg nın altına düştüğünde uyarılırlar. En fazla kan basıncı 1520 mmhg ya düştüğünde uyarılır.

Detaylı

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1 Verim Arzının Zaman İçinde Değişimi Verim Arzının dış görünümü olan iş verimi işin tekrarlanması

Detaylı

Annenin Psikolojisi İle İlgili Distosi

Annenin Psikolojisi İle İlgili Distosi Annenin Psikolojisi İle İlgili Distosi Eylemin psikolojisi Kadının psikolojik olarak eyleme ve doğuma uyumu ile ilgilidir. Bu da doğrudan doğum sürecinin seyrini etkiler. Bu faktörlerden herhangi birinin

Detaylı

UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ. Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D.

UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ. Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D. UYKU UYANIKLIK DÖNGÜSÜ Dr.Ezgi Tuna Erdoğan İstanbul Tıp Fakültesi Fizyoloji A.D. Uyku tanımı Uyku Fizyolojisi (uyku evreleri) Sirkadiyen ritim Uyku yoksunluğu İdeal uyku Uyku ile ilgili bazı hastalıklar

Detaylı

ECZACI GÜZİN VELİTTİN BEKRİOĞLU MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ

ECZACI GÜZİN VELİTTİN BEKRİOĞLU MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ECZACI GÜZİN VELİTTİN BEKRİOĞLU MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ETKİLİ İLETİŞİM VE STRES YÖNETİMİ ŞEKİLLER DÖNÜYOR MU? DÖNÜYOR İSE HIZLI MI YOKSA YAVAŞ MI? STRES NEDİR? İç ve dış etkenlerden dolayı

Detaylı

ADRENAL YETMEZLİK VE ADDİSON. Doç. Dr. Mehtap BULUT Bursa Şevket Yılmaz EAH Acil Tıp Kliniği

ADRENAL YETMEZLİK VE ADDİSON. Doç. Dr. Mehtap BULUT Bursa Şevket Yılmaz EAH Acil Tıp Kliniği ADRENAL YETMEZLİK VE ADDİSON Doç. Dr. Mehtap BULUT Bursa Şevket Yılmaz EAH Acil Tıp Kliniği SUNU PLANI Tanım ve Epidemiyoloji Adrenal bez anatomi Etiyoloji Tanı Klinik Tedavi TANIM-EPİDEMİYOLOJİ Adrenal

Detaylı

Egzersizde Hormonal Değişimler Ve Düzenleme PROF.DR.MİTAT KOZ

Egzersizde Hormonal Değişimler Ve Düzenleme PROF.DR.MİTAT KOZ Egzersizde Hormonal Değişimler Ve Düzenleme PROF.DR.MİTAT KOZ Egzersizde endokrin sistemin amacı? Egzersizin oluşturduğu stresin ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak (homeostazis) Artan enerji tüketimi

Detaylı

Meslekte Ruh Sağlığı. A.Tamer Aker İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Ruh Sağlığı AD

Meslekte Ruh Sağlığı. A.Tamer Aker İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Ruh Sağlığı AD Meslekte Ruh Sağlığı A.Tamer Aker İstanbul Bilgi Üniversitesi Travma ve Afet Ruh Sağlığı AD Çalışan Sağlığı Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından sağlık, kişinin bedensel, ruhsal ve sosyal bakımdan tam

Detaylı

Anestezi ve Termoregülasyon

Anestezi ve Termoregülasyon Anestezi ve Termoregülasyon Öğr. Gör. Ahmet Emre AZAKLI İKBÜ Sağlık Hizmetleri M.Y.O. Termoregülasyon Nedir? Isının düzenlenmesi, korunması, ideal aralığa getirilmesi amacıyla vücudun meydana getirdiği

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca

ENDOKRİN SİSTEM. Selin Hoca ENDOKRİN SİSTEM Selin Hoca HORMON NEDİR? Endokrin sistemi oluşturan iç salgı bezlerinin (endokrin bez) salgıladığı özel sinyal taşıyan salgılardır. Organik maddelerdir. Hormonların etki ettikleri doku

Detaylı

DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER DERS : ÇOCUK RUH SAĞLIĞI KONU : KİŞİLİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER A) BİYOLOJİK ETMENLER KALITIM İÇ SALGI BEZLERİ B) ÇEVRE A) BİYOLOJİK ETMENLER 1. KALITIM Anne ve babadan genler yoluyla bebeğe geçen özelliklerdir.

Detaylı

ANKSİYETE BOZUKLUKLARININ KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ. Doç.Dr.Aylin Ertekin Yazıcı Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

ANKSİYETE BOZUKLUKLARININ KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ. Doç.Dr.Aylin Ertekin Yazıcı Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD ANKSİYETE BOZUKLUKLARININ KARDİYOVASKÜLER SİSTEM ÜZERİNE ETKİLERİ Doç.Dr.Aylin Ertekin Yazıcı Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Açıklama 2008 2010 Araştırmacı: Lilly Konuşmacı: Lundbeck Sunum

Detaylı

O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme

O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme BİREY GELİŞİMİ O Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir. O Gelişim; organizmanın

Detaylı

T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER

T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER PSH 501 - Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Temelleri

Detaylı

TÜBERKÜLOZ. Verem; TB; TBC; Tüberküloz nasıl yayılır? Tüberküloz şikayetleri nelerdir?

TÜBERKÜLOZ. Verem; TB; TBC; Tüberküloz nasıl yayılır? Tüberküloz şikayetleri nelerdir? TÜBERKÜLOZ Verem; TB; TBC; Hava yoluyla yayılan bulaşıcı akciğer hastalığıdır. Akciğer dışında kemik, lenf bezleri, böbrek, beyin zarları gibi diğer organları da tutabilir. Tüberküloz bakterisi Mycobacterium

Detaylı

STRES ÇEŞİTLERİ. Duygusal Stres Yaşamımızı direkt etkilemeyip, dolaylı olarak etkileyen strestir.

STRES ÇEŞİTLERİ. Duygusal Stres Yaşamımızı direkt etkilemeyip, dolaylı olarak etkileyen strestir. STRES YÖNETİMİ 1 STRES NEDİR? Bireylerin, fiziksel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi veya zorlanması ile ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. Kişilerde meydana gelen ve onları normal faaliyetlerinden

Detaylı

Eğer metabolizmanızda bir sorun varsa, başta kilo kontrolünüz olmak üzere vücudunuzdaki pek çok şey problemli hale gelir.

Eğer metabolizmanızda bir sorun varsa, başta kilo kontrolünüz olmak üzere vücudunuzdaki pek çok şey problemli hale gelir. Metabolizma, bedeninizdeki kimyasal tepkimelerin toplamını ifade eden sihirli bir sözcüktür. Özellikle orta yaşlar ve sonrasında görülen kilo artışlarının, çabuk yorulma, halsizlik ve yorgunlukların başlıca

Detaylı

GENEL ANTRENMAN BİLGİSİ

GENEL ANTRENMAN BİLGİSİ HİTİT ÜNİVERİSTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEK OKULU ANTRENÖRLÜK BÖLÜMÜ GENEL ANTRENMAN BİLGİSİ ANTRENMAN DURUMLARI ANTRENMAN DURUMLARI I-FORM(PEAKING) Sporcunun bir sezon içerisinde yakaladığı en iyi

Detaylı

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler Vücudumuzda aynı anda birçok karmaşık olayın birbirleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi denetleyici ve düzenleyici sistemler tarafından sağlanır. Denetleyici ve

Detaylı

Otonom Sinir Sistemi - II. Dr. Ersin O. Koylu EÜTF Fizyoloji Ab. D.

Otonom Sinir Sistemi - II. Dr. Ersin O. Koylu EÜTF Fizyoloji Ab. D. Otonom Sinir Sistemi - II Dr. Ersin O. Koylu EÜTF Fizyoloji Ab. D. Nörotransmiter Nöropeptid - Nöromodülatör Sinir sisteminde her nöron bir tür nörotransmiter salgılar Asetil kolin: Kolinerjik nöron Adrenalin/Noradrenalin:

Detaylı

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ

DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ DÖNEM 2- I. DERS KURULU AMAÇ VE HEDEFLERİ Kan, kalp, dolaşım ve solunum sistemine ait normal yapı ve fonksiyonların öğrenilmesi 1. Kanın bileşenlerini, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerini sayar, plazmanın

Detaylı

STRES YÖNETİMİ Milli Prodüktivite Merkezi Hazırlayan:İpek İmirlioğlu İÇERİK Stres Stres Nedir? Stresin Nedenleri ve Etkileri 2 STRES 3 Stres; Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi

Detaylı

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS), Merkezi Sinir Sistemine (MSS) bilgi ileten ve bilgi alan sinir sistemi bölümüdür. Merkezi Sinir Sistemi nden çıkarak tüm vücuda dağılan sinirleri

Detaylı

Travma Hastalarında Beslenme

Travma Hastalarında Beslenme Doç. Dr. Onur POLAT Travma Hastalarında Beslenme Normal ve sağlıklı organizma travma veya strese maruz kaldığında kendisini korumaya yönelik bazı fizyolojik mekanizmaları harekete geçirir. Genel amaç organ

Detaylı

E DOK O RİN İ S İ S S İ T S EM

E DOK O RİN İ S İ S S İ T S EM ENDOKRİN SİSTEM Prof.Dr. Erdal ZORBA Kontrol sistemleri Sinir sistemi Hızlı, anlık değişim ve yanıtlar Endokrin sistem Saniyelerden aylara kadar süren etki ve yanıt endokrin sistem hormonal iletişim 2

Detaylı

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Dr. Çağlayan Üçpınar Nisan 2005

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Dr. Çağlayan Üçpınar Nisan 2005 Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Dr. Çağlayan Üçpınar Nisan 2005 Travma Nedir? Günlük rutin işleyişi bozan, Aniden beklenmedik bir şekilde gelişen, Dehşet, kaygı ve panik yaratan, Kişinin anlamlandırma

Detaylı

PROSTAT KANSERİ HASTALARA BİYOPSİKOSOSYAL YAKLAŞIM GAZĠANTEP ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK HĠZMETLERĠ M.Y.O. ÖĞR. GÖR. ADĠLE NEġE (ÇAPARUġAĞI)

PROSTAT KANSERİ HASTALARA BİYOPSİKOSOSYAL YAKLAŞIM GAZĠANTEP ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK HĠZMETLERĠ M.Y.O. ÖĞR. GÖR. ADĠLE NEġE (ÇAPARUġAĞI) PROSTAT KANSERİ HASTALARA BİYOPSİKOSOSYAL YAKLAŞIM GAZĠANTEP ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK HĠZMETLERĠ M.Y.O ÖĞR. GÖR. ADĠLE NEġE (ÇAPARUġAĞI) Kanser hastalığının yol açtığı strese verilen yanıt, sergilenen uyum

Detaylı

TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM

TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARI VE PASİF ETKİLENİM TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜTÜN ÜRÜNLERİ Başlıca tütün ürünleri nelerdir? SİGARA ELEKTRONİK SİGARA PİPO PURO NARGİLE ESRAR

Detaylı

Stres Koşulları ve Bitkilerin Tepkisi

Stres Koşulları ve Bitkilerin Tepkisi Stres Koşulları ve Bitkilerin Tepkisi Stres nedir? Olumsuz koşullara karşı canlıların vermiş oldukları tepkiye stres denir. Olumsuz çevre koşulları bitkilerde strese neden olur. «Biyolojik Stres»: Yetişme

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

TIBBI TERMİNOLOJİ ÖZET ÜNİTE

TIBBI TERMİNOLOJİ ÖZET ÜNİTE TIBBI TERMİNOLOJİ ÖZET ÜNİTE 11 ÜNİTE 11 ENDOKRİN SİSTEM İç salgı bezleri, endokrin bezler (glandulae endocrinae) olarak tanımlanır. Bu bezlerin oluşturdukları sisteme de Endokrin Sistem adı verilir. Endokrin

Detaylı

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM

(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM Homeostazi : Canlı içindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal değerlerin belirli bir aralıkta tutulmasıdır. Hormonlar yoluyla çeşitli mesajlar, kan üzerinden beden üzerine dağıtılır. Hormonlar, belirli bir

Detaylı

EMDR GÖZ HAREKETLERİ İLE SİSTEMATİK DUYARSIZLAŞTIRMA VE YENİDEN İŞLEME. (Eye Movement Desensitization and Reprossesing)

EMDR GÖZ HAREKETLERİ İLE SİSTEMATİK DUYARSIZLAŞTIRMA VE YENİDEN İŞLEME. (Eye Movement Desensitization and Reprossesing) EMDR GÖZ HAREKETLERİ İLE SİSTEMATİK DUYARSIZLAŞTIRMA VE YENİDEN İŞLEME (Eye Movement Desensitization and Reprossesing) Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Panik Atak ve Sınav Kaygısı ndan Kısa Sürede Kurtulmanın

Detaylı

YGS ANAHTAR SORULAR #4

YGS ANAHTAR SORULAR #4 YGS ANAHTAR SORULAR #4 1) Düz ve çizgili kasları ayırt etmek için, I. Kasılıp gevşeme hızı II. Oksijensiz solunum yapma III. Çekirdeğin sayısı ve konumu IV. İstemli çalışma verilen özelliklerden hangileri

Detaylı

Sağlık Psikolojisi-Ders 1 Psikoloji-Sağlık Psikolojisi

Sağlık Psikolojisi-Ders 1 Psikoloji-Sağlık Psikolojisi Sağlık Psikolojisi-Ders 1 Psikoloji-Sağlık Psikolojisi Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 Psikoloji Psikoloji: Gerek birey düzeyinde gerekse toplum düzeyinde davranıģ, tutum ve düģünce yaklaģımlarını belirleyen ruhsal

Detaylı

Hipoglisemi-Hiperglisemi. Dr.SEMA YILDIZ TÜDOV Özel Diabet Hastanesi İstanbul

Hipoglisemi-Hiperglisemi. Dr.SEMA YILDIZ TÜDOV Özel Diabet Hastanesi İstanbul Hipoglisemi-Hiperglisemi Dr.SEMA YILDIZ TÜDOV Özel Diabet Hastanesi İstanbul Diabetin Acil Sorunları Hipoglisemi Diabetik Ketoz ( veya Ketoasidoz) Hiperosmolar Nonketotik Durum Laktik Asidoz Hipoglisemi

Detaylı

ĠNFERTĠL ÇĠFTLERĠN GEREKSĠNĠMLERĠ

ĠNFERTĠL ÇĠFTLERĠN GEREKSĠNĠMLERĠ ĠNFERTĠL ÇĠFTLERĠN GEREKSĠNĠMLERĠ BAKIM GEREKSĠNĠMĠ Bakım vericiler, tıbbi bilgileri doğrultusunda çiftlerin gereksinimlerini bütüncül bir yaklaşımla değerlendirerek, sorunları saptar, planlar, uygular

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM ANATOMİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ

ENDOKRİN SİSTEM ANATOMİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ ENDOKRİN SİSTEM ANATOMİSİ DOÇ.DR.MİTAT KOZ Endokrin sistem Endokrin sistem bir kontrol ve düzenleme sistemidir. Vücuttaki 3 ana fonksiyon ile yakın ilişkilidir. 1. Vücut sıvılarındaki kimyasal maddelerin

Detaylı

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar Prof.Dr.Mitat KOZ 1 İskelet Kasının Egzersize Yanıtı Kas kan akımındaki değişim Kas kuvveti ve dayanıklılığındaki

Detaylı

ADRENAL KORTEKS HORMONLARI GLİKOKORTİKOİDLER. Doç. Dr. Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı

ADRENAL KORTEKS HORMONLARI GLİKOKORTİKOİDLER. Doç. Dr. Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı ADRENAL KORTEKS HORMONLARI GLİKOKORTİKOİDLER Doç. Dr. Fadıl Özyener Fizyoloji Anabilim Dalı Bu derste amaçlanan öğrencilerle; Glikokortikoid hormonların (GKH) sentez ve salgılanmasını, organizmadaki hücre,

Detaylı

Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır.

Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır. ALDOSTERON Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına bakılır. Aldosteron testi ne için yapılır: Bazı sıvı ve elektrolit metabolizma

Detaylı

KONU 5 ENDOKRİN SİSTEM

KONU 5 ENDOKRİN SİSTEM KONU 5 ENDOKRİN SİSTEM 1 ENDOKRİN SİSTEM Endokrin sistem, sinir sistemiyle işbirliği içinde çalışarak vücut işlevlerini kontrol eder ve vücudun farklı bölümleri arasında iletişim sağlar. 2 TANIMLAR Vücutta

Detaylı

BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE STRES

BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE STRES MAKALE BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE STRES Ercan KÜÇÜK - SUMAE Giriş Organizma seviyesinde stres ilk olarak insanlar dahil tüm memelilerin, uyarıcıların farklı oranlardaki uyarılarına genel tepkisi olarak (Selye,

Detaylı

Böbrek Hastalıklarında Yaşanan Ruhsal Sıkıntılar; Yaşamı Nasıl Güzelleştirebiliriz? Prof.Dr.Oğuz Karamustafalıoğlu Üsküdar Üniversitesi

Böbrek Hastalıklarında Yaşanan Ruhsal Sıkıntılar; Yaşamı Nasıl Güzelleştirebiliriz? Prof.Dr.Oğuz Karamustafalıoğlu Üsküdar Üniversitesi Böbrek Hastalıklarında Yaşanan Ruhsal Sıkıntılar; Yaşamı Nasıl Güzelleştirebiliriz? Prof.Dr.Oğuz Karamustafalıoğlu Üsküdar Üniversitesi Hangi Böbrek Hastalarına Ruhsal Destek Verilebilir? Çocukluktan yaşlılığa

Detaylı

ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI. Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire

ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI. Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire ENDOKRİN SİSTEM HASTALIKLARI Müge BULAKBAŞI Yüksek Hemşire Hipertiroidi ya da hipertiroidizm, tiroid bezinin fazla çalışmasıyla ortaya çıkan hastalık tablosudur. Hipertoridizme sebep olan birçok mekanizma

Detaylı

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ 2017 2018 EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II V. DERS KURULU (6 HAFTA) 1901205 ENDOKRİN ve ÜROGENİTAL SİSTEM DERS KURULU DEKAN DEKAN YRD. BAŞKORDİNATÖR

Detaylı

ENERJİ METABOLİZMASI

ENERJİ METABOLİZMASI ENERJİ METABOLİZMASI Soluduğumuz hava, yediğimiz ve içtiğimiz besinler vücudumuz tarafından işlenir, kullanılır ve ihtiyaç duyduğumuz enerjiye dönüştürülür. Gün içinde yapılan fiziksel aktiviteler kalp

Detaylı

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ

NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ NİKOTİN BAĞIMLILIĞI VE DİĞER BAĞIMLILIKLARLA İLİŞKİSİ Doç. Dr. Okan Çalıyurt Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD, Edirne Temel Kavramlar Madde kötüye kullanımı Madde bağımlılığı Yoksunluk Tolerans

Detaylı

KAN VE SIVI RESÜSİTASYO N -1 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI Dr.İlker GÜNDÜZ

KAN VE SIVI RESÜSİTASYO N -1 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI Dr.İlker GÜNDÜZ KAN VE SIVI RESÜSİTASYO N -1 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ACİL TIP ANABİLİM DALI Dr.İlker GÜNDÜZ 03-11-2009 Doku hipoperfüzyonu ve organ hasarı oluşturan, intravasküler volüm kaybının ilk tedavisi

Detaylı

Stres Ve Baş Etme. Prof. Dr. Güler Bahadır Dr. Nilüfer Alçalar

Stres Ve Baş Etme. Prof. Dr. Güler Bahadır Dr. Nilüfer Alçalar Stres Ve Baş Etme Prof. Dr. Güler Bahadır Dr. Nilüfer Alçalar İ. Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Amaç : Stres kavramını, biyo-psiko-sosyalsosyal boyutlarını ve baş etme yöntemlerini

Detaylı

TİTREŞİM. Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir.

TİTREŞİM. Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir. TİTREŞİM Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini tanımlayan bir terimdir. TİTREŞİMİN ÖZELLİĞİNİ 1 Frekansı ve 2 Şiddeti belirler. Titreşimin Frekansı: Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin

Detaylı

YAŞLANMA /YAŞLANMA ÇEŞİTLERİ VE TEORİLERİ BEYZA KESKINKARDEŞLER 0341110024

YAŞLANMA /YAŞLANMA ÇEŞİTLERİ VE TEORİLERİ BEYZA KESKINKARDEŞLER 0341110024 YAŞLANMA /YAŞLANMA ÇEŞİTLERİ VE TEORİLERİ BEYZA KESKINKARDEŞLER 0341110024 YAŞLANMA Hücre yapısını ve organelleri oluşturan moleküler yapılarından başlayıp hücre organelleri,hücre,doku,organ ve organ sistemlerine

Detaylı

Çin uygarlığı içinde de stresin tanımı yapılmış stres kelimesi tehlike ve fırsat kelimelerinin sembollerinin karışımı olarak ifade edilmiştir.

Çin uygarlığı içinde de stresin tanımı yapılmış stres kelimesi tehlike ve fırsat kelimelerinin sembollerinin karışımı olarak ifade edilmiştir. 1 STRES Stres kelime olarak gerilim, gerginlik, bunalım, Şiddet, zorlama gibi anlamları içermektedir. Kavramsal olarak stres ise, algılanan çevresel tehditlere bireyin fiziksel ve ruhsal bir tepki verme

Detaylı

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ Kortizol süpresyon testi; ACTH süpresyon testi; Deksametazon süpresyon testi Hipotalamus ve hipofiz bezinin kortizole cevabını ölçen laboratuar testidir. Kortizol Hipotalamus

Detaylı

GÜDÜLENME. Doç.Dr. Hacer HARLAK - Psikolojiye Giriş I

GÜDÜLENME. Doç.Dr. Hacer HARLAK - Psikolojiye Giriş I GÜDÜLENME Dersin konuları Güdülenme ile ilişkili kavramlar Güdülenme kuramları Biyolojik kuramlar İçgüdü Dürtü-azaltma Uyarılma Psikososyal Kuramlar Özendirici Bilişsel Biyopsikososyal kuram Maslow un

Detaylı

KRONOLOJİK YAŞ NEDİR?

KRONOLOJİK YAŞ NEDİR? Yaşlılık YAŞ NEDİR? Yaş;Kronolojik ve Biyolojik yaş olarak iki biçimde açıklanmaktadır. İnsan yaşamının, doğumdan içinde bulunulan ana kadar olan bütün dönemlerini kapsayan süreci kronolojik yaş ; içinde

Detaylı

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II

T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II T.C. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ TAYFUR ATA SÖKMEN TIP FAKÜLTESİ 2018 2019 EĞİTİM & ÖĞRETİM YILI DÖNEM II V. DERS KURULU (6 HAFTA) 1901205 ENDOKRİN ve ÜROGENİTAL SİSTEM DERS KURULU DEKAN DEKAN YRD. BAŞKORDİNATÖR

Detaylı

ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM

ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM ENDOKRİN (HORMONAL) SİSTEM HORMONLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Her canlının kendisi tarafından oluşturulur. Ancak dışarıdan alındığında da etkilidirler. Çok az miktarlarda dahi etkilidirler. (Bu özellikleri

Detaylı

TC SAĞLIK BAKANLIĞI ANTALYA KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ

TC SAĞLIK BAKANLIĞI ANTALYA KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ TC SAĞLIK BAKANLIĞI ANTALYA KAMU HASTANELERİ BİRLİĞİ ANTALYA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ Aşırı sıcaklar çeşitli sağlık problemlerini de beraberinde getirmektedir.sıcaklık ve nem artışına bağlı olarak

Detaylı

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı. EGZERSİZ Fizyolojisi. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı. EGZERSİZ Fizyolojisi. Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı EGZERSİZ Fizyolojisi Dr. Sinan Canan sinancanan@gmail.com Kaslarda güç, kuvvet ve dayanıklılık Maksimum kasılma kuvveti 3-4 kg/cm2 kesit alanı

Detaylı

KARDİYAK REHABİLİTASYON ÖĞR. GÖR. CİHAN CİCİK

KARDİYAK REHABİLİTASYON ÖĞR. GÖR. CİHAN CİCİK KARDİYAK REHABİLİTASYON ÖĞR. GÖR. CİHAN CİCİK Uzun süreli immobilizasyon sonucu: - Nitrojen ve protein dengesi bozulur. - İskelet kasının kitlesi, kasılma kuvveti ve etkinliği azalır. - İskelet kaslarında

Detaylı

MENOPOZ. Menopoz nedir?

MENOPOZ. Menopoz nedir? MENOPOZ Hayatınızı kabusa çeviren, unutkanlık, uykusuzluk, depresyon, sinirlilik, halsizlik şikayetlerinin en büyük sebeplerinden biri menopozdur. İleri dönemde idrar kaçırma, kemik erimesi, hipertansiyona

Detaylı

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ

DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ DEKSAMETAZON SÜPRESYON TESTİ Kortizol süpresyon testi; ACTH süpresyon testi; Deksametazon süpresyon testi Hipotalamus ve hipofiz bezinin kortizole cevabını ölçen laboratuar testidir. Kortizol Hipotalamus

Detaylı

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı OTONOM SİNİR SİSTEMİ. Dr. Sinan CANAN scanan@baskent.edu.tr

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı OTONOM SİNİR SİSTEMİ. Dr. Sinan CANAN scanan@baskent.edu.tr Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı OTONOM SİNİR SİSTEMİ Dr. Sinan CANAN scanan@baskent.edu.tr Bu Bölümde: Eferent sinir sistemi ve görevleri Yollar, reseptörler ve kullanılan aracı

Detaylı