YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI: A 04 Endüstri Bitkileri PROGRAM ADI: P-02 Pamuk Proje No TAGEM-

Transkript

1 YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI: A 04 Endüstri Bitkileri PROGRAM ADI: P-02 Pamuk Proje No TAGEM- Projeyi Destekleyen Kuruluş Proje Lideri Ege Bölgesi ve GAP Pamuk Alanlarına Uygun, Üstün Özelliklere Sahip Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Nazife ÖZKAN OGUR Eyüp HAREM Dr. Volkan SEZENER Süleyman ÇİÇEK Özlem YILDIRANCAN Tülay EMREBAŞ Bülent ÇETİN Ömer KÜÇÜK Sergül ÇOPUL Başlama ve Bitiş Tarihleri 01/01/ /12/2020 Projenin Toplam Bütçesi 2016: TL 2018: TL 2020: TL 2017: TL 2019: TL Proje Özeti: Türkiye sahip olduğu özgün ekolojisi ile pamuk tarımı için oldukça uygun bir konumdadır. Ancak üretimi yapılan pamuk çeşitleri içerisinde, yerli çeşitlerin oranlarının giderek azalması, birçok üründe olduğu gibi pamuk tohumluğu bakımından da bizi dışarıya bağımlı hale getirmek üzeredir. Bu çalışmada; Ege Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ne uygun; verimli, lif kalitesi yüksek ve Verticillium solgunluğuna tolerant yerli pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaca ulaşmak için F5 ve F8 kademesinde bulunan ileri pamuk hatları ile yeni oluşturulacak melez popülasyonlar materyal olarak kullanılacaktır. Çalışma yılları arasında gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında ön hazırlık olarak 2015 yılında; ileri hatlarla mikro verim denemesi ve seçilen yeni pamuk genotipleri ile melezleme çalışması yapılacaktır. Çalışma; PAİ ve GAPTAEM e ait deneme tarlalarında yürütülecektir. Proje iki ana iş paketinden oluşmaktadır.. 1. İş Paketi: İleri Hatların Çeşit Verim Denemeleri F5 ve F8 kademesindeki pamuk ileri hatları Aydın ve Urfa lokasyonlarında denemeye alınarak, verimli, lif kalitesi yüksek ve Verticillium solgunluğa tolerant hatlarla çeşit geliştirme çalışmaları ile devam edilecektir. 2. İş Paketi: Melezleme Çalışmaları Projenin hazırlık kısmında, gerekli literatür çalışmaları yapılmış ve daha önceden yapılan çalışmalar incelenerek farklı karakterleri bakımından ön plana çıkmış ebeveynler belirlenmiştir. Projenin içerik kısmında ayrıntılı olarak açıklanan ebeveyn çeşitler ile 2015 yılında melezleme çalışmalarına başlanacaktır. Melezlemeler Çoklu dizi (line x tester) analiz yöntemine uygun olarak gerçekleştirilecektir. Melezlemeler sonucunda elde edilen genotipler içerisinden Urfa ve Nazilli lokasyonlarında seleksiyon yapılacaktır. Bu çalışma sonucunda yerli pamuk çeşit veya çeşitlerinin pamuk ekim bölgelerinde ekim alanı oranının artırılması ve uzun dönemde pamuk tohumculuğunda dışarıya bağımlılığın azaltılması amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Pamuk, Verim, Lif Kalite, Verticillium Solgunluğu, Line X Tester DEVAM EDEN PROJE

2 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 Proje No: TAGEM/TBAD/15/A04/P02/01 Farklı Ekim Alanlarına Uygun Yerli Pamuk Hatlarının Geliştirilmesi Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü- Nazilli /AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Özlem YILDIRANCAN Dr. Volkan SEZENER Pamuk Araştırma İstasyonu Yardımcı AraştırmacI Mehmet ÇOBAN Pamuk Araştırma İstasyonu Yardımcı Araştırmacı Fatih KÜÇÜKTABAN Pamuk Araştırma İstasyonu Yardımcı Araştırmacı Güven BORZAN-DAGKTAİ- Yardımcı Araştırmacı Başlama- Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi: ,00 PROJE ÖZETİ: Bu çalışmada Ege Bölgesi (Nazilli) ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ne (Kahramanmaraş) uygun; lif kalitesi iyileştirilmiş ve yüksek verimli yerli pamuk çeşitlerinin geliştirilebilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma yılları arasında gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında ön hazırlık olarak 2013 yılında Nazilli Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü deneme tarlasında belirlenen 6 ebeveyn ile 6*6 Yarım Diallel Melezleme çalışması gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında 2014 yılında F 1 generasyonları Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü deneme tarlalarına, ebeveyn çeşitleri ile birlikte ekilmiş ve tüm gözlemleri alınmıştır ekim sezonunda; F 2 generasyonuna ait 15 adet kombinasyon, ebeveyn çeşitleri ile birlikte Augmented Deneme Dizaynında 2 şer sıra halinde ekilecektir. Denemeden gerekli gözlemler alınacaktır. Hasat parsellerdeki tüm bitkilerden çift çenet alınması şeklinde yapılacaktır. Tek bitki seleksiyonuna F 4 generasyonunda başlanacak 2 yıl süresince tek bitki seçimi yapılacaktır. Çalışmanın son yılında Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde mikroverim denemeleri kurulacaktır. Çalışmanın sonucundan elde edilen veriler ışığında her lokasyona ait lif kalitesi ve verimi bölgenin standart çeşitlerini geçen pamuk ileri hatları elde edilmesi amaçlanmaktadır.

3 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No: Projeyi Destekleyen Kuruluş Danışman TAGEM/TBAD/15/A04/P02/02 Kuraklığa Dayanıklı Pamuk Çeşitlerinin Belirlenmesi ve Bu Genotiplerden Kuraklığa Dayanıklı Yerli Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü- Nazilli /AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Özlem YILDIRANCAN Pamuk Araştırma İstasyonu Prof.Dr. Hüseyin BAŞAL Dr. Volkan SEZENER Pamuk Araştırma İstasyonu Yardımcı Araştırmacı Başlama- Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi: ,00 PROJE ÖZETİ: Kuraklık dünyada ve ülkemizde tarımsal üretimi olumsuz etkileme potansiyeli olan bir felakettir. Tarımsal üretim ve verimliliğin sürdürülmesi için suyu etkin kullanan ve kurak koşullara toleransı yüksek çeşitlerin ıslahı, kuraklıkla mücadelenin en etkin yollarından biridir. Sulama giderlerinde gözlenen artışlar, üretim maliyetini de olumsuz etkilemekle birlikte, pamuk üretim alanlarında ciddi azalmalara neden olmaktadır. Bunun sonucu olarak kurağa dayanıklı çeşit geliştirilmesi gerekmektedir. Bu proje ile artan sulama girdilerinin yanında gelecekte olası iklim değişikliği ve su kaynaklarındaki azalmanın da dikkate alınarak ülkemiz şartlarına adapte olacak, su kullanım etkinliği ve kuraklık stresine toleransı yüksek yerli pamuk çeşitlerinin ıslah edilmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında 2014 yılında, 37 adet genotip Pamuk Araştırma İstasyonu deneme arazisinde tesadüf blokları deneme deseninde, tam ve kısıntılı sulama koşullarında, 4 tekerrürlü, 12 metre uzunluğunda 1 er sıra olarak denemeye alınmıştır. Yetiştirme dönemi boyunca kültürel işlemler zamanında ve tekniğine uygun olarak yapılmış ve gerekli gözlemler alınmıştır. Hasat öncesi bitkide koza sayısı (adet), bitki boyu (cm), tek koza kütlü ağırlığı (gr), odun dalı sayısı (adet) ve meyve dalı sayısı (adet) gibi fenolojik gözlemler alınmış, hasat sonrasında çırçır randımanı (%), kütlü ve lif verimi (kg/da) ve lif kalite özelliklerinin tamamı saptanmıştır.

4 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM/TBAD/13/A04/P02/05 Lif Kalite Özellikleri Üstün Pamuk Çeşitleri Geliştirilmesinde Diallel Melezleme Yönteminin Kullanılması Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Süleyman ÇİÇEK-Ziraat Yüksek Mühendisi Eyyüp HAREM-Ziraat Yüksek Mühendisi Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2013: TL 2016: TL 2014: TL 2017: TL 2015: TL Proje Özeti Çalışmada, Diallel melezleme tekniği ile oluşturulan populasyondan, lif verimi bölge standart çeşitleri ile eşdeğer, lif kalitesi standart çeşitlerden daha yüksek yeni pamuk çeşitleri geliştirilmesi hedeflenmektedir. Proje materyalini bu projenin ilk ayağını oluşturan ve 2007 ile 2011 yılları arasında yürütülmüş olan projeden elde edilen tek bitki ve bulk sıraları oluşturmaktadır yılında proje materyalini oluşturan F7 kademesindeki 32 adet Diallel melez hatları ve 20 adet Geri melez (GM 1 F 6 ) hatları ile bölge standart çeşitleri olarak ( Carmen ve Nazilli 84 S) çeşitleri kontrol olmak üzere tarihinde tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı ve 4 er sıralı olarak ekilmiştir. Diğer geri melez (GM 2 F 5 ) kombinasyonlarından seçilmiş olan 61 adet tek bitkiler ise aynı tarihte tekerrürsüz ve 2 şer sıralı olarak ekilmiştir. 32 adet F7 kademesindeki diallel düz melez hatlar ile 20 adet geri melez (GM 1 F 6 ) hatları içerisinden bunlarla beraber ekilmiş olan standart çeşitlerin verim ve lif kalite özellikleri de dikkate alınarak proje amacına uygun olan hat seçimleri yapılmıştır yılında düz melez F8 ve Geri melez (GM 1 F 7 ) kombinasyonlarından seçilen hatlar ve kontrol çeşitler ile tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekerrürlü olarak hat denemesi kurulacaktır. Geri melez (GM 2 F 5 ) kombinasyonundan seçilen sıralarla da en iyi hatları belirlemek amacıyla aynı şekilde kontrol çeşitlerle beraber tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı ve 4 er sıralı hat denemesi kurulacaktır.

5 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI : PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No: TAGEM/TBAD/15/A04/P02/04 Ege Bölgesi Standart Pamuk Çeşitlerinin Muhafaza Islahı Projeyi Destekleyen Kuruluş Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Süleyman ÇİÇEK-Ziraat Yüksek Mühendisi Eyyüp HAREM-Ziraat Yüksek Mühendisi Mehmet ÇOBAN -Ziraat Yüksek Mühendisi Başlama- Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi: 2010: TL 2013: TL 2011: TL 2014: TL 2012: TL Proje Özeti Proje materyalini Pamuk Araştırma İstasyonu tarafından geliştirilen çeşitlerden, GSN-12, ve İpek 607 çeşitleri oluşturmuştur. Materyalde belirtilen çeşitlerden, çeşidin morfolojik özelliklerini taşıyan, hastalıklı olmayan bitkiler seçilerek bazı agronomik ve lif teknolojik özellikleri tespit edilmekte ve bu özellikler yönünden iyi durumda olan ve çeşidin özelliklerini temsil eden bitkiler, her bir bitki bir döl sırası oluşturacak şekilde ekilmektedir. Sıralar 12 m uzunluğunda, her 10 sırada bir bu çeşitlerin kontrolleri konularak ve hasat zamanına yakın, döl sıraları içinden ELİT tohumluk üretmek amacıyla, solgunluk (Verticillium dahliae Kleb.) hastalığına yakalanmamış, normal gelişme periyodunu devam ettiren, aşırı boylanmayan ya da çok kısa olmayan, bitki standı iyi, çeşit özelliklerini temsil eden döl sıraları seçilmektedir. Seçilen döl sıraları çırçır randımanı ve lif teknolojik özellikleri yönünden de irdelenerek, bu özellikleri en iyi olan döl sıraları bulk yapılmak üzere tekrar gözden geçirilmektedir. Materyal ve metod kısmında anlatılan işlemler yerine getirilmiş ve yeterli miktarda elit tohumluk her çeşit için üretilmiştir yılında döl sıralarını oluşturacak olan tek bitkiler her çeşitten yeterli miktarda ve çeşit özellik belgesindeki değerlerine uygun olarak seçilmiştir. Diğer seçilen döl sıraları ise gelecek yıllar için gerekli olan elit tohumluk üretiminde kullanılmak üzere bulk edilerek hazırlanmıştır. Projenin 2015 yılındaki materyalini oluşturacak olan çeşitler Enstitü kurulunca tohumluk ihtiyacına göre daha sonra belirlenecektir.

6 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/12/A04/P02/ Bazı Pamuk (Gossypium hirsutum L. X Gossypium barbadense L.) Melezlerinde Lif Kalite Özelliklerinin İncelenmesi Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Mehmet ÇOBAN-Ziraat Yüksek Mühendisi - Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2012: TL 2013: TL 2014: TL Proje Özeti: Bu çalışmada materyal olarak Gossypium hirsutum L. türüne ait altı genotip, Claudia, Candia, Şahin 2000, BA 308, Naz 07 ve Fantom ana ebeveyn, Gossypium barbadense L. türüne ait iki çeşit Giza 45 ve Avesto baba ebeveyn olarak kullanılarak 2012 yılında melezlenmiştir. 12 adet F 1 ve ebeveynler tesadüf blokları deneme desenine göre ekilmiştir. Poehlman (1959) ın belirttiği teknikler uygulanarak F 1 bitkilerinde ana ebeveynler ile geri melezleme yapılmış, 2012 yılında yeteri kadar F 1 stok tohumluğu elde edilemeyen kombinasyonlarda da melezlemeye devam edilmiştir. Ertesi yılın anaç tohumlarını elde etmek amacıyla melez bahçesindeki 20 bitkide kendileme yapılmıştır. Melez kombinasyonlarda heterosis, ekonomik heterosis, heterobeltiosis, genel kombinasyon gücü, özel kombinasyon gücü ve varyans analizleri yapılarak kombinasyonlar bir ön değerlendirmeye tabii tutulmuştur yılında ana ve baba ebeveynler ile F 1 melez popülasyonu, F 2 melez popülasyonu, BC 1 ve BC 2 geri melez popülasyonu sıra arası 70 cm, sıra üzeri 20 cm, dörder sıra 4 tekrarlamalı olarak tesadüf blokları deneme desenine göre melezleme bahçesine ekilmiştir. Ana ve baba ebeveynler ile F 1, F 2 ve resiproklu BC 1 generasyonlarında scaling test analiz metodu kullanılarak kombinasyonlar arasındaki eklemeli gen varyansı, epistatik gen varyansı, heterosis ve kalıtım derecesi değerleri hesaplanmış, incelenen tüm morfolojik özellikler bakımından generasyon (P 1, P 2, F 1, F 2, resiproklu BC 1 ler) değerleri için tesadüf bloklarına göre varyans analizleri yapılmıştır.

7 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No Projeyi Destekleyen Kuruluş TAGEM/TBAD/13/A04/P02/03 Pamukta (Gossypium hirsutum L.) In Vitro Kültür Tiplerinin Farklı Eksplant Kaynaklarından Tam Bitki Rejenerasyonlarının Sağlanması Üzerine Etkileri Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Mehmet ÇOBAN- Ziraat Yüksek Mühendisi Danışman Prof.Dr.Aynur GÜREL Dr. Volkan SEZENER Tülay EMREBAŞ Begüm AKYOL Alpaslan Şevket ACAR Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2013: TL 2014: TL Proje Özeti: Nazilli 143 ve Özbek 100 çeşitleri daha uzun dönem tarak elde edilebilmesi amacıyla; tarihinde, tarihinde ve tarihinde olmak üzere üç farklı dönemde ekilmiştir. Böylelikle tarihine kadar tarladan laboratuvar çalışmaları için materyal temini sağlanmıştır. Ege Üniversitesi Biyomühendislik Bölümü laboratuvarında anter ve kallus kültürü çalışmaları yapılmıştır. Anter ve izole mikrospor kültürleri için uygun tarak boyutu 4-6 mm olarak tespit edilmiştir. Tarladan elde ettiğimiz materyal için uygun sterilizasyon protokolleri tespit edilmiştir. Uygun boyuttaki taraklardan oluşturulan Anter kültürlerinde sağlıklı kallus oluşumları elde edilmiş, fakat hücre süspansiyonları henüz oluşturulamamıştır. Nazilli 143 ve Özbek 100 çeşitlerinin tohumlarının yüzey sterilizasyonları yapılarak ½ MS ortamında çimlendirilerek kallus teşviki için bir alt kültüre alınabilmiştir. Kallus kültürleri için laboratuvar şartları optimize edilmiştir. Çalışmadan daha sağlıklı sonuçların alınabilmesi için proje süresinin uzatılması düşünülmektedir.

8 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/TBAD/14/A04/P02/04-1 Projeyi Destekleyen Kuruluş Başlama-Bitiş Tarihleri 01/01/ /12/2018 Projenin Toplam Bütçesi TL Proje Özeti: Resiproksuz Diallel Melez Popülasyonlarında Verim, Verim Unsurları ve Lif Kalite Özelliklerinin İncelenmesi Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Mehmet ÇOBAN Süleyman ÇİÇEK Fatih KÜÇÜKTABAN Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğünde yürütülen bu araştırmaya GSN-12, Şahin 2000, BA 308, Lider ve Delcerro çeşitlerinin resiproksuz Diallel analiz yöntemine uygun olarak 2011 yılında melezlenmesi ile başlanmıştır yılında ebeveynler ve 10 F1 melez kombinasyonu 1 sıra 6 m uzunluğunda ve 4 tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme desenine uygun olarak ekilmiştir yılında F 2 kademesindeki bitkiler ve ebeveynler; ikişer sıralı, sıra arası 0.7 m, sıra üzeri 0.2 m ve sıra uzunlukları 12 m olacak şekilde ekilmiştir yılında F 3 kademesindeki bitkiler ve ebeveynler; dörder sıralı, sıra arası 0.7 m, sıra üzeri 0.2 m ve sıra uzunlukları 12 m olacak şekilde ekilmiştir. Ümitvar olarak gözlemlenen kombinasyonlarda tek bitki seleksiyonları verim, verim unsurları ve lif kalite özellikleri de dikkate alınarak yapılmıştır.

9 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 DEVAM EDEN PROJE Proje No TAGEM/ TA /07/05/02/001 Lif Kalite Özellikleri Üstün Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesinde Line X Tester Yönteminin Kullanılması Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Dr. Volkan Sezener Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi Proje Özeti: Proje kapsamında oluşturulan populasyon içerisinden 2014 yılında F10 populasyonuna getirilen 95 no lu Deltapine x Carmen melezi ile 155 no lu SG125 x Carmen melezleri, Nazilli ve Sarayköy Lokasyonlarında, 4 tekerrürlü, 12 metre uzunluğunda 4 er sıra olarak tesadüf blokları deneme deseninde mikro verim denemelerine alınmıştır. Yetiştirme dönemi boyunca kültürel işlemler zamanında ve tekniğine göre yapılmış ve gerekli gözlemler zamanında alınmıştır. Hasat öncesi bitkide koza sayısı (adet), bitki boyu (cm), tek koza kütlü ağırlığı (g), odun dalı sayısı(adet), meyve dalı sayısı (adet) gibi fenolojik gözlemlerin tamamı alınmış, hasat sonrasında Kütlü ve lif verimi (kg/da), çırçır randımanı (%), erkencilik oranı (%) ve lif kalite özelliklerinin tamamı saptanmıştır. Yapılan analizler ve elde edilen veriler ışığında 95 numaralı hattın kütlü verimi potansiyelinin yüksek olduğu saptanmıştır. Ancak 2013 yılında geniş alanlara yapılan ekimlerde açılma gözlendiği için 2014 yılında da ruging çalışmasına devam edilmiştir.

10 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 Proje No Projeyi Destekleyen Kuruluş DEVAM EDEN PROJE TAGEM/ TBAD/15/A04/P02/05 Pamukta Genetik Stok ve İntrodüksiyon Materyali ile Çeşit Geliştirme Araştırmaları Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Dr. Volkan Sezener Özlem Yıldırancan Mehmet Çoban Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2015: : : : : Toplam: Proje Özeti: Projenin Genetik stok canlılık ve yeni genetik stokların kazandırılması kısmında, Nazilli Pamuk Araştırma İstasyonu bünyesinde bulunan ve tohum miktarları azalan ya da çimlenme oranlarında düşüşlerin yaşandığı saptanan 175 adet Genetik-Stok materyali tarihinde ekilmiştir. Parseller 12 m uzunluğunda ve 2 sıradan oluşmuştur. Sıra arası 70 cm, sıra üzeri 20 cm şeklinde dizayn edilmiştir. Farklı gelişme dönemlerinde fenolojik gözlemler yapılarak, tip dışı bitkilere negatif seleksiyon uygulanmıştır. Hasat tarihinde yapılmıştır yılında kurulan Çeşit Verim Denemesi nin materyali Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Islah Genetik çalışmalarından gelen ileri hatlar ve ülkemizde yaygın olarak ekimi yapılan ticari çeşitlerden seçilmiştir. Denemeler 2014 yılında Nazilli ve Sarayköy lokasyonlarında, tesadüf blokları deneme deseninde ve 4 tekerrürlü olarak kurulmuştur. Yetiştirme dönemi boyunca kültürel işlemler zamanında ve tekniğine göre yapılmış ve gerekli gözlemler zamanında alınmıştır. Hasat öncesi bitkide koza sayısı (adet), bitki boyu (cm), tek koza kütlü ağırlığı (g), odun dalı sayısı(adet), meyve dalı sayısı (adet) gibi fenolojik gözlemlerin tamamı alınmış, hasat sonrasında Kütlü ve lif verimi (kg/da), çırçır randımanı (%), erkencilik oranı (%) ve lif kalite özelliklerinin tamamı saptanmıştır. İncelenen özellikler incelendiğinde, 88 ve 95 numaralı hatların kütlü ve lif verimi bakımından, 269 numaralı hattın ise randıman özelliği bakımından yüksek değerler verdiği saptanmıştır.

11 DEVAM EDEN PROJE AFA PROGRAM ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ A 04 PROĞRAM ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ P- A2 Proje No TAGEM/TBAD/13/A04/P02/02 Pamuk Islahında, Moleküler Teknolojileri Kullanarak Verticillium Solgunluğuna Dayanıklı Hatların Geliştirilmesi. Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Dr. Volkan SEZENER Mehmet ÇOBAN Tülay EMREBAŞ Özlem Yıldırancan Sergül Çopul Orhan Arpacı Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi Proje Özeti: Projenin konusu, moleküler pamuk ıslahını verticillium dayanıklılığı için gerçekleştirmektir. Çalışmada seçilen; SSR, SNP ve AFLP işaretleyici sistemlerini kullanılarak Verticiliuma dayanıklılık için belirlenen lokusları saptamak ve bu QTL ler ile işaretleyiciye dayalı seleksiyon yaparak hedef genomik bölgeleri arzu edilen çeşitlere aktarmak amaçlanmıştır. Bu amaçla 2012 yılında Giza 45 ile Nazilli 84 pamuk çeşitleriyle melezlemeler yapılmıştır yılının Kasım ayında F1 tohumları elde edilmiş ve Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi nin kontrollü sera koşullarına ekilmiştir. Generasyon atlatma tamamlanarak F2 melez tohumları elde edilmiştir yılının Mayıs ayında F2 bitkilerine ait tohumlar tek sıra halinde ekilmiştir. Ekilen sıralar çiçeklenme döneminden sonra etiketlenmiş ve DNA analizleri için yaprak örneği alınmıştır yılı Ekim ve Kasım aylarında 100 adet F2 sırası ve bu sıralardan 10 ar tek bitki seçilmiştir yılı Ocak ayında, F2 tek bitkilerine ait tohumlar, V.dahliae Kleb. e karşı duyarlılıklarının tespiti amacıyla, PAİ nun iklim odasında testlenmeye başlanmıştır. Testleme, tesadüf parselleri deneme tekniğinde 4 tekerrürlü olarak yapılmaktadır. İklim odasının kapasitesinin yeterli olamamasından dolayı deneme materyali 3 kısma ayrılmıştır. İlk 2 kısmın testleme işlemi tamamlanmış, 3. kısmın testleme işlemine devam edilmektedir. F2 tek bitkilerine ait tohumlar Mayıs 2014 te PAİ nun Altıntoprak arazisine ekilerek, tek koza yöntemi ile generasyon ilerletme işlemi gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında 2015 yılından itibaren, moleküler çalışmalara başlanacaktır.

12 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI: PAMUK- P 02 Proje No Projeyi Destekleyen Kuruluş Danışman DEVAM EDEN PROJE Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi ,00 Proje Özeti: TAGEM/TBAD/13/A04/P02/04 Pamuk Bitkisinde (Gossypium hirsutum L.) Gama Işınının (Cobalt 60) Mutasyon Etkisinin Araştırılması. Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü-Nazilli/AYDIN Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Fatih KÜÇÜKTABAN (Ziraat Mühendisi) Prof. Dr. Mehmet MERT Yrd. Doç. Dr. Nina TUNCEL Süleyman ÇİÇEK(Ziraat Yük. Müh.) Eyyüp HAREM (Ziraat Yük. Müh.) Levent YAZİCİ (Ziraat Yük. Müh.) Bu çalışmada Gossypium hirsutum L. türüne ait Nazilli 663 ve İpek 607 pamuk çeşitlerine 5 ayrı (200, 250, 300, 350, 400 gray) dozda mutagen Gama Işınını (Cobalt 60) uygulanmıştır yılında gama ışını uygulanmış tohumlar Pamuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü deneme arazisinde ekilmiştir. Her bir doz için kendilenmiş birer koza hasat edilmiştir yılında, İpek 607 ve Nazilli 663 çeşitlerinde kendilenmiş tohumlar 12 m uzunluğunda 20 şer sıra halinde ekilmiştir. Gerekli kültürel işlemler uygulanarak yetiştirilen M 2 bitkilerinde fenolojik gözlemeler yapılarak mutasyonun etkiler incelenmiştir. Yapılan fenolojik gözlemler sonucu diğer bitkilere göre üstün özellikler gösteren bitkiler seçilerek ayrı hasat edilmiştir. Lif analizleri yapılarak teknolojik özellikleri yönünden ayrıca incelenmektedir. Yetiştirilen M 2 bitkilerde 1. pozisyonda 1 er çiçek kendilenerek ayrıca hasat edilmiştir. Bu kozalardan elde edilen tohumlar, mutasyon sonucunda önümüzdeki yıllarda ortaya çıkabilecek üstün özellikteki pamuk bitkilerinin seleksiyonu için bulk yapılarak M 3 olarak ekimi yapılacaktır.

13 YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI : PAMUK- P 02 Proje No: Projeyi Destekleyen Kuruluş Batı Akdeniz Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Erkenci Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü / ANTALYA Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Başlama- Bitiş Tarihleri 01/01/ /12/2020 Projenin Toplam Bütçesi: TL. Dr. Metin Durmuş ÇETİN İbrahim ÇELİK, Mehmet KOCATÜRK, Önder KABAŞ, Dr. Volkan SEZENER, Sedat SÜLLÜ Proje Özeti: Ülkemizin artan pamuk (Gossypium hirsitum L.) ihtiyacını karşılamak, bitki ürün çeşitliliği sunmak ve üreticilerin maddi kayıplarını azaltmak için pamuk ekiliş alanlarının artmasına, verimli ve kaliteli pamuk çeşitlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Batı Akdeniz bölgesi için hazırlanan pamuk ıslah projesi ile; Akdeniz bölgesine uygun, ana/ikinci ürün olarak yetişebilen, lif kalitesi bakımından istenen değerlere sahip, üstün verimli, hastalıklara dayanımı iyi olan yeni hat/çeşit geliştirilmesi yanında elde edilen çeşitlerin muhafazası ve sertifikalı tohumluk üretimi amaçlanmaktadır. Antalya da Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsünde yapılacak olan bu çalışmada yurtiçi/yurtdışı kaynaklı pamuk hat/çeşitler ile melezlemeler yapılacak ve F2 den itibaren açılan generasyonlarda Pedigri ıslah metoduna göre seleksiyon yapılacaktır. Ayrıca, önceki yılların ıslah programlarından gelen değişik kademelerdeki hatlar da değerlendirmeye alınacaktır. Üstün özelliklere sahip olan ileri kademe hatlar değişik bölgelerde denendikten sonra, ümitvar görülenler tescile sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Pamuk, Antalya, Islah, Melezleme, Çeşit.

14 YENİ TEKLİF PROJE AFA ADI : ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI :P 02 Proje No - Yürütücü Kuruluşlar Doğu Akdeniz Bölgesi Pamuk Islah Araştırmaları Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü -ADANA Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırıcılar Başlama-Bitiş Tarihleri TAGEM Hacer KAYA KOCATÜRK Ayten DOLANÇAY, Sedat SÜLLÜ, Bekir S.ÖZBEK, Ayşe ANAY Projenin Toplam Bütçesi Proje Özeti : TL Ülkesel Pamuk Islahı ve Biyoteknoloji Araştırmaları adlı proje kapsamında yürütülecek olan bu çalışma, Doğu Akdeniz Bölgesi için pamuk tohumculuk sektöründe rekabet gücü yüksek, verim ve lif kalitesi yönüyle üstün çeşit geliştirmek amacıyla, anılan ülkesel projede belirlenmiş olan genel stratejiler doğrultusunda yürütülecektir. Sürekli ıslah projesi olarak devam edecek projede melezleme ıslahı ve mutasyon ıslahı olmak üzere iki çalışma yürütülecektir. Melezleme çalışmalarında öncelikle verimli, yüksek lif kalitesine sahip, erkenci ve makineli hasada uygun çeşitler elde etmek hedeflenmektedir. Aynı zamanda, çalışmanın sürekliliğinin sağlanması amacıyla her yıl yapılan melezlemelerle yeni kombinasyonlar oluşturulacaktır. Ayrıca enstitüler arası materyal değişiminin gerekliliği doğrultusunda melezlemelerden elde edilen materyal, diğer bölgelerde de denenmesi amacıyla enstitülere gönderilecektir. Aynı zamanda varyasyon elde etmek amacıyla 2005 yılında başlatılmış olan mutasyon çalışmasında Fiziksel mutagenlerden Cobalt 60 kaynaklı gamma ışınları (250 ve 400 Gray) kullanılmış, havsız tohumlu bitkiler elde edilmiştir. Proje kapsamında havsız tohum özelliğinin kalıtımı ve sürdürülebilmesi ile ilgili çalışmalar devam edecektir. Yeni 5 yıllık dönem için sunulmakta olan projemiz; Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü nde yürütülen iki ayrı pamuk ıslah çalışması (Doğu Akdeniz Bölgesinde Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Lif Kalitesi Yüksek ve Verimli Yeni Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Çukurova Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları) nın bir çatı proje altında iki ayrı iş paketi olarak yürütüleceği bir proje olarak planlanmıştır Anahtar Kelimeler: Pamuk (Gossypium hirsutum L.), melezleme ıslahı, verim, lif kalitesi, erkencilik, makineli hasat, gamma ışını, mutasyon, havsız tohum

15 AFA ADI : ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI : PAMUK- P 02 SONUÇ RAPORU Proje No Proje Yürüten Kuruluş TAGEM/TA/11/05/02/2011 Çukurova Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Projeyi Destekleyen Kuruluş Sedat SÜLLÜ Danışman Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL. Proje Özeti: Çeşit Verim Adaptasyon Programı: F 9 ve F 7 generasyonuna ait denemeler, Bölge Çeşit Verim 1 ve 2 Denemelerinin Adana Lokasyonu ve Tescil başvurusu yapılan çeşit adaylarının döl sıraları da tarihlerinde, Bölge Çeşit Verim 1 ve 2 Denemelerinin Hatay Lokasyonu tarihinde ekilmiştir tarihinde tüm çıkışlar sağlanmış, gerekli aşılama işlemleri tarihinde tamamlanmıştır. Gerekli kültürel önlemler zamanında yapılmıştır.enstitümüz deneme alanında ekimi yapılan denemelerinin hasatları tarihleri arasında ve Hatay denemelerinin hasatları tarihinde gerçekleştirilmiştir. Mevcut denemelere ait kütlülerin ve koza numunelerinin çırçırlanmaları tamamlanmıştır. Melezleme Programı: 2014 yılında 36 adet melez kombinasyon oluşturulmuştur. F 3 döl sıralarının hasadı yapılmış olup her kombinasyondan 15 adet tek bitki seçimi yapılmıştır. F 4 kombinasyonundan 4 adet deneme kurulmuş ve hasatları yapılmıştır.

16 SONUÇ RAPORU AFA ADI : ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI : PAMUK- P 02 Proje No Yürütücü Kuruluşlar Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırıcılar TAGEM/TA/11/05/02/002 Doğu Akdeniz Bölgesinde Melezleme ve Mutasyon Islahı ile Lif Kalitesi Yüksek ve Verimli Yeni Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü -ADANA TAGEM Hacer KAYA KOCATÜRK Ayten DOLANÇAY, Sedat SÜLLÜ, Bekir S.ÖZBEK,Ayşe ANAY Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi Proje Özeti : TL Ülkesel Pamuk Islahı ve Biyoteknoloji Araştırmaları adlı proje kapsamında 2005 yılında başlamış olan bu çalışma, Doğu Akdeniz Bölgesi için lif kalitesi yüksek ve verimli çeşit geliştirme amacıyla, anılan ülkesel projede belirlenmiş olan genel stratejiler doğrultusunda yürütülmektedir. Sürekli ıslah projesi olarak devam eden projede melezleme ıslahı ve mutasyon ıslahı olmak üzere iki çalışma yürütülmektedir. Melezleme çalışmalarında öncelikle verimli, yüksek lif kalitesine sahip, erkenci ve makineli hasada uygun çeşitler elde etmek hedeflenmektedir. Aynı zamanda, çalışmanın sürekliliğinin sağlanması amacıyla her yıl yapılan melezlemelerle yeni kombinasyonlar oluşturulmaktadır. Proje kapsamında yürütülen ıslah çalışmaları sonucunda; iki adet pamuk çeşidi 2014 yılında (ADN 123 ve ADN 811) tescil edilmiş olup, bu çeşitlerden ADN 123 ün özel bir tohumculuk firmasına royalti bedeli karşılığı tohumluk üretim ve satış hakkı SET Tohumculuk A.Ş ne devredilmiştir.ayrıca, üç adet pamuk hattının (ADN 413, ADN 710 ve ADN 712) tescil süreci devam etmektedir. Çalışmada, 2013 yılından itibaren her yıl tescile sunulabilecek hatların mevcut olduğu ıslah döngüsü oluşturulmuş bulunmaktadır. Ayrıca enstitüler arası materyal değişiminin gerekliliği doğrultusunda melezlemelerden elde edilen materyal, diğer bölgelerde de denenmesi amacıyla enstitülere gönderilmektedir. Aynı zamanda proje kapsamında varyasyon elde etmek amacıyla bir mutasyon çalışması sürdürülmektedir. Bu çalışma içinde havsız tohumlu bitkiler elde edilmiş olup havsız tohum özelliğinin kalıtımı ve sürdürülebilmesi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Anahtar Kelimeler: Pamuk (Gossypium hirsutum L.), melezleme ıslahı, verim, lif kalitesi, erkencilik, makineli hasat, gamma ışını, mutasyon, havsız tohum

17 AFA ADI : ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI : PAMUK- P 02 SONUÇ RAPORU Proje No Koordinatör Kuruluş Yürütücü Kuruluşlar Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırıcılar TAGEM/TA/003/01/10 Melezleme Islahı ile Çeşit Geliştirme ve Adaptasyon Araştırmaları Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Mayagro Tohumculuk A.Ş. BURSA, DATAEM, NPAİ, DAKTAEM, GAP TAE ve GAP UTAEM TAGEM Ayten DOLANÇAY Zeki NASIRCI, Levent ULUBAŞ, Yusuf AKTAY, Hacer KAYA, Sedat SÜLLÜ, Bekir S. ÖZBEK, Süleyman ÇİÇEK, Eyüp HAREM, Emine KARADEMİR, Çetin KARADEMİR, Nazife ÖZKAN OGUR,, Ömer KÜÇÜK, Bülent ÇETİN, Abuş YILDIRIM, Güven BORZAN, Ramazan Ş. GÜVERCİN Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 2009: TL 2010: TL 2011: TL 2012: TL 2013: TL Proje Özeti : Pamukta çalışan 5 TAGEM enstitüsü (DATAEM, NPAİ, DAKTAEM, GAP TAE ve GAP UTAEM) ile MAY Tohumculuk tarafından 2008 ile 2014 yılları arasında yürütülen projede Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü TAGEM adına proje koordinatörlüğünü yürütmüştür. Bütün pamuk bölgeleri için yerli yeni melez pamuk çeşitleri geliştirmeyi amaçlayan bu proje aynı zamanda pamuk ıslahında kamu özel sektör işbirliği ile yürütülen ilk proje olma özelliğini taşımaktadır. Proje çerçevesinde 1. Aşamada 2008 yılında 85, ikinci aşamada 2010 yılında ise 100 olmak üzere 185 yeni melez kombinasyon oluşturulmuş oluşturulan yeni melez popülasyonların F1, F4 ve F6 döl kuşakları kış üretim sezonunda Kosta Rika ve Porto Riko da yetiştirilmiştir. Bu ülkelerde zıt sezon üretimlerinin yapılması ile ıslah süresi 3 yıl kısaltılmıştır. Bütün melez popülasyonlarda pedigri seleksiyon yöntemi kullanılmıştır. Zıt sezon üretimi sırasında hiçbir popülasyonda teksel bitki, döl sıra ve hatlarda herhangi bir seleksiyon ve değerlendirme yapılmamış sadece populasyonlarda genarasyon atlatılmıştır. F2, F3 ve F5 döl kuşağındaki teksel bitki, döl sıra ve hat seleksiyonları ile tip dışı temizlikleri 5 farklı lokasyondaki enstitü tarlalarında gerçekleştirilmiştir. F7 generasyonuna kadar adaptasyon ve performans testleri sadece 5 enstitü tarlasında yapılırken, 2013 yılında F8 döl kuşağında ise 5 enstitü bölgesinde 10 lokasyonda yürütülmüştür. Projenin ilk 5 yılı sonucunda Ege- Akdeniz Bölgesi için geliştirilen TMN 16 ıslah hattı için tohumluk üretim izni alınmıştır. Firma ile birlikte alınan ortak karar uyarınca, TMN 18, TMN 170, TMN 199, TMK 122 ve TMS 108/2 F9 melez soylarlarının tescile verilmesi, TMN 170, TMN 199 ve TMS 108/2 soylarının bir an önce ticarileşmesi için ayrıca üretim izni başvurusu yapılmasına karar verilmiştir. Sonuç olarak 2008 yılında 83 melez kombinasyon yapılarak başlanan proje çalışmaları, TMN 16, TMN 18,TMN 170, TMN 199, TMK 122 ve TMS 108/2 soylarının tescile verilmesi veya üretim izni alınması kararı alınmıştır.

18 DEVAM EDEN PROJE (BİLGİ RAPORU) AFA ADI : ENDÜSTRİ BİTKİLERİ- A 04 PROGRAM ADI : PAMUK- P 02 Proje No TAGEM Melezleme Islahı ile Çeşit Geliştirme ve Adaptasyon Araştırmaları Koordinatör Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Yürütücü Kuruluşlar Projeyi Destekleyen Kuruluş Yardımcı Araştırıcılar Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Müdürlüğü ADANA, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü DİYARBAKIR, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA TAGEM Ayten DOLANÇAY Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi Proje Özeti : Hacer KAYA, Sedat SÜLLÜ, Bekir S. ÖZBEK, Ömer KÜÇÜK, Bülent ÇETİN, Abuş YILDIRIM, Uğur SEVİLMİŞ, Yusuf GUZEL, Gülşen BUZUK TAGEM Enstitüleri (Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Müdürlüğü ADANA, GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü DİYARBAKIR, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ŞANLIURFA) tarafından yürütülecek olan bu projenin materyali 2014 yılında DATAEM de ekimleri yapılan 119 TMA F7, 143 TMS F6 ve 56 TMD F6 olmak üzere toplam 318 F6 ve F7 pamuk soyları ile yürütülecektir. Türkiye pamuk ekim alanlarının yaklaşık %80 nine yönelik çeşit geliştirme amacına yönelik olarak geliştirilen proje materyali 3 bölgede de test edilerek her bölge için yeni çeşit adayları belirlenecektir. Pamuk tohumculuğu konusunda faaliyet gösteren kamu araştırma enstitülerinin işbirliği ile yürütülecek olan bu projenin temel amacı ülke pamuk tarımında verimliliğin ve kalitenin arttırılması, pamuk üreticilerinin ve tekstil sanayicisinin ihtiyaçlarını karşılayacak yeni ve özel çeşitler geliştirmektir. Ülkemizin iç ve dış ticaretinde önemli bir ekonomik öneme sahip tekstil, hazır giyim ve yağ sanayi sektörüne önemli bir katkı sağlanmış olacaktır. Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri için geliştirilecek yeni pamuk hatları ülkesel bazda çoklu lokasyonlarda uyum denemelerinde test edilecektir. Sonuç olarak yürütülecek proje; verimli, kaliteli, erkenci, biyotik ve abiyotik streslere dayanıklı çeşit geliştirme çalışmalarını kapsamaktadır.

19 DEVAM EDEN PROJE AFA ADI PROGRAM ADI :ENDÜSTRİ BİTKİLERİ-A04 :PAMUK-P02 Proje No Proje Yürüten Kuruluş Projeyi Destekleyen Kuruluş Danışman TAGEM/TBAD/13/A04/P02/01 Çukurova ve Harran Ovası Koşullarında Bazı Jüt (Corchorus capsularis L. ve Corchorus olitorius L.) Genotiplerinin Adaptasyon ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Bekir Sıtkı ÖZBEK Başlama-Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi 10500TL. Proje Özeti: Bu çalışma, bazı jüt genotiplerinin Çukurova ve Harran Ovası koşullarında adaptasyonu ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiş olup; Adana lokasyonu Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitisü arazisinde,şanlıurfa lokasyonu, GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü (GAPTAEM) Talat Demirören İstasyonu nda yürütülmüştür. Deneme Tesadüf Blokları Deneme deseninde; dört tekerrürlü, parseller 8 sıralı, sıra arası 30 cm, sıra üzeri 8 cm ve sıra uzunluğu 5 m olarak kurulmuştur. Denemede çizi kullanılarak sıralar ve bloklar oluşturulduktan sonra ekim işlemi ve 28 Mayıs 2013 tarihinde elle yapılmıştır. Araştırmada; 10 tane jüt çeşidinin teknik özellikleri, lif verim durumu ve kalite değerleri üzerinde durulmuştur. Denemede dönemsel olarak ilaçlamaya gerek görülmemiştir. Dönem boyunca 7 sulama yapılmıştır. Hasat işlemine geçilirken iplerle belirlenen hatlardaki bitkiler orakla kesilip,yaprak ve dalları temizlendikten sonra çubuk haline getirilerek; 30 bitkinin numune hasat ağırlığı, bitki boyu, teknik sap uzunluğu, sap kalınlığı ölçüldükten sonra demet halinde bağlanıp, demetlerin tartımları yapılarak bitki saplarındaki kabukların gövdeden ayrılması için 15 gün sürecek olan havuzlama işlemine alınmıştır. Havuzdan çıkarılan demetler suyla yıkanıp temizlendikten sonra, kabukların sıyrılması gerçekleştirilmiştir. Sıyrılan kabuklar kurumaya bırakılmıştır. Kurutulan kabuklar dövülerek lifler tel tel olacak şekle getirilmiştir. Taraklama işlemi yapıldıktan sonra rulo halinde kalite analizlerine gönderilecektir.

20 AFA ADI: ENDÜSTRİ BİTKİLERİ - P04 PROĞRAM ADI: LİF BİTKİLERİ - A02 Proje No Projeyi Destekleyen Kuruluş/lar SONUÇ RAPORU TAGEM/TA/11/05//02/004 Antalya Yöresi Pamuk Ekim Alanlarında Görülen Solgunluk Hastalığı (Verticillium dahliae Kleb) na Dayanıklı Pamuk Islahı Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ ANTALYA Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü İbrahim ÇELİK Metin Durmuş ÇETİN, Oktay ERDOĞAN, Başlama- Bitiş Tarihleri Projenin Toplam Bütçesi TL Proje Özeti : Pamuk, ülkemizde hem tarımsal potansiyeli hem de sanayi hammaddesi olan önemli bir endüstri bitkisidir. Ülkemizde pamuk üretimini sınırlandıran hastalık etmeni pamuk solgunluk hastalığı (Verticillium dahliae Kleb)dır. Verticillium solgunluk hastalığı ile mücadele de ekim nöbeti, dengeli gübreleme, dengeli sulama, yabancı ot mücadelesi ile dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları ele alınan konular olmuştur. Kimyasal savaşımı bulunmayan hastalığın kontrolünde en etkili yöntemlerden birisi dayanıklı veya tolerant çeşitleri kullanmaktır. Bu proje Antalya Bölgesine uygun, Yüksek verimli, kaliteli, Solgunluk Hastalığına tolerant, Orta Erkenci, Lif kalitesi yüksek pamuk çeşitlerinin elde edilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Projede ilk olarak Antalya bölgesinde pamuk ekim alanlarında görülen solgunluk hastalığı etmeninin bölgede bulunuş oranı, yaygınlığı ve zarar derecesinin araştırılması amacıyla bir sürvey çalışması, ikinci olarak da Antalya bölgesinde yetişen pamuk çeşitlerinin solgunluk hastalığı etmenine duyarlılıkları ve hastalığın verim ve verim unsurları üzerine etkisinin araştırılması üçüncü olarak da belirlenen dayanıklı çeşitlerle, duyarlı standart bölge çeşitleri arasında melezleme çalışmaları yapılmış ve sonuçları alınmıştır. Melezleme sonrasında modifiye bulk yöntemine göre proje devam etmiş, F4, F5 ve F6 aşamalarında tek bitki seleksiyonu yapılmıştır. Son üç yılda ileri hatlar bölge standart çeşitleri (Ç-1518, N-84S, CARMEN, SG 125, ST 373) ile denemeye alınmış ve ümitvar aday pamuk çeşitleri belirlenmiştir. Aday çeşitler tescil ettirilerek üreticinin hizmetine sunulacaktır. Anahtar Kelimeler: Pamuk, solgunluk hastalığı, tolarant çeşit, aday çeşitler

21 DEVAM EDEN PROJE AFA ADI ENDÜSTRİ BİTKİLERİ A 04 PROGRAM ADI PAMUK P 02 Proje No TAGEM/TA/01/02/02/010 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Islah Araştırmaları - Bazı İleri Pamuk Hat / Çeşitlerinin Diyarbakır ve Mardin Koşullarına Adaptasyonu GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Uğur SEVİLMİŞ Yardımcı Araştırıcılar Danışmanlar Doç. Dr. Emine KARADEMİR Doç.Dr.Çetin KARADEMİR Başlama - Bitiş Tarihi Nisan 2010 / Aralık 2014 Projenin Yıllara Göre Bütçesi TOPLAM Proje Özeti: Projeyle, bazı ileri pamuk hat ve çeşitlerin Diyarbakır ve Mardin lokasyonunda kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı ve lif teknolojik özelliklerini araştırmak ve karşılaştırmak amaçlanmaktadır. Farklı lokasyonlarda test edilen bu hat ve çeşitlerin değişen çevre koşullarına verecekleri tepkilerinin belirlenmesi o çeşitlerin bölgeye önerilmesinde etkili olacaktır. Adaptasyon yeteneği yüksek olan, verim ve kalite özellikleri yönünden değişen çevre koşullarında fazla bir değişime uğramayan bu çeşitlerin saptanarak bölgeye önerilmesi ile üretimin sürekliliği sağlanabilmektedir. Bu çalışmada enstitümüz tarafından geliştirilen ileri pamuk hatları Diyarbakır ve Mardin ilinde standart çeşitler ile adaptasyon denemelerine alınarak standart çeşitlerden verim ve kalite yönü ile öne çıkan hatların belirlenmesi ve bu hatlardan yeni çeşit adaylarının saptanarak tescile sunulması amaçlanmaktadır. Projenin son yılı olan 2004 de, kütlü pamuk verimi 320 kg/da ile 377 kg/da arasında değişmiştir. Deneme Genel Ortalaması 354 kg/da olmuştur. Çırçır randımanı %33,2 ile 39,5 arasında değişmiştir. Projede kütlü pamuk verimi yönü ile her üç standardı geçen 6 adet hattın ümitvar olduğu belirlenmiştir. Lif kalite özellikleri ise standartlara yakın değerler göstermiştir. Mardin lokasyonundan 2012 ve 2014 yıllarında sonuç alınamamıştır. 8 lokasyonda (çevrede) yapılması düşünülen genotip x çevre interaksiyonu ve stabilite analizleri bu nedenle 6 çevrede yapılacaktır. Proje süresinin tamamlanması nedeni ile gelecek yıl sunulacak proje sonuç raporunun hazırlanması planlanmaktadır. Anahtar kelimeler: pamuk, ıslah, adaptasyon, Güneydoğu Anadolu

22 DEVAM EDEN PROJE AFA ADI ENDÜSTRİ BİTKİLERİ A 04 PROGRAM ADI PAMUK P 02 Proje No TAGEM/TBAD/15/A04/P02/06 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Islah Araştırmaları - Yüksek Sıcaklık Stresine Tolerant Pamuk Islahı GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Zir. Yük. Müh. Uğur SEVİLMİŞ Danışman Doç. Dr. Emine KARADEMİR Doç. Dr. Çetin KARADEMİR Başlama - Bitiş Tarihi Nisan 2015 / Aralık 2017 Projenin Yıllara Göre Bütçesi TOPLAM Proje Özeti: Pamuk tarımında küresel ısınma ve yüksek sıcaklık stresinin etkisini azaltabilmenin en etkin yolu yüksek sıcaklık stresine tolerant pamuk çeşitlerini geliştirebilmekten geçmektedir. Bu amaçla başlatılan bu projeyle ıslah amacına uygun olan 15 adet ebeveyn ile Line x tester analiz yöntemine uygun olarak melezlemelerin yapılması planlanmıştır. Kütlü pamuk verimi, çırçır randımanı, klorofil içeriği, PAR (Photosynthetic Active Radiation), Yansıma (Fluorescence) ve Fotosentez Verimi yönünden ebeveynlerin Genel Uyuşma Yetenekleri (GUY), melezlerin ise Özel Uyuşma Yetenekleri (ÖUY) incelenecektir. Geliştirilecek hatların kontrol çeşitlerle kıyaslanması ve üstün olanların çeşit adayı olarak sunulması hedeflenmektedir. Projenin son yılı olan 2004 de, kütlü pamuk verimi 195 kg/da ile 628 kg/da arasında değişmiştir. Deneme Genel Ortalaması 416,9 kg/da olmuştur. Çırçır randımanı % 37,4 ile % 47,0 arasında değişmiştir. Verimde 365 kg/da ve üzeri, çırçır randımanında %39 ve üzeri, lif uzunluğunda 28 mm ve üzeri, SCI da 125 ve üzeri, klorofilde 125 ve üzeri hatlar seçilerek 2015 yılında başlayacak olan, aynı projenin devamı niteliğindeki projeye aktarılacaktır. Kurumumuzda yürütülmekte olan ve 2014 yılında tamamlanacak olan Yüksek Sıcaklık Stresine Tolerant Pamuk Islahı Projesi nin devamı niteliğinde bir proje olan bu projeyle geliştirilen hatların kontrol çeşitlerle kıyaslanması ve verim, lif kalite analiz sonuçlarına göre üstün olanlarının belirlenmesi ve çeşit adayı olarak sunulması hedeflenmektedir. Anahtar kelimeler: pamuk, ıslah, yüksek sıcaklık, Güneydoğu Anadolu

23 DEVAM EDEN PROJE AFA ADI ENDÜSTRİ BİTKİLERİ A 04 PROGRAM ADI PAMUK P 02 Proje No TAGEM/TA/11/05/02/003 Proje Adı Line x Tester Analiz Yöntemi ile GAP Bölgesine Uygun Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Kuruluş Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Zir. Yuk. Müh. Uğur SEVİLMİŞ Danışmanlar Doç. Dr. Emine KARADEMİR Zir. Yük. Müh. Uğur SEVİLMİŞ Başlama - Bitiş Tarihi Nisan 2011 / Aralık 2014 Projenin Yıllara Göre TOPLAM Bütçesi Proje Özeti: Türkiye pamuk ekim alanı ve üretiminde önemli bir yeri bulanan GAP bölgesi koşullarına uygun yüksek verimli, üstün teknolojik özelliklere sahip, hastalık ve zararlılara tolerant pamuk çeşitleri geliştirebilmek amacıyla bu çalışmanın yürütülmesi planlanmıştır. Genetik çeşitliliğin ve ebeveynler arasındaki genetik uzaklığın çeşit geliştirme çalışmalarında önemli olduğu, üstün özellikteki çeşitlerin bu şekilde elde edildiği bilinmektedir. Bu çalışmada farklı orijinlere sahip pamuk çeşitlerinin bölge standart çeşitleri ile melezlenerek, en iyi melez kombinasyonun Çoklu Dizi (Line x tester) analiz yöntemi ile saptanması ve bu kombinasyonlardan yeni verimli ve kaliteli pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Projenin son yılı olan 2004 de, kütlü pamuk verimi 328 kg/da ile 407 kg/da arasında değişmiştir. Deneme Genel Ortalaması 370 kg/da olmuştur. Çırçır randımanı % 41,5 ile % 44,3 arasında değişmiştir. Çalışmada, 9 (Fiber Max 832 x Stv 453) ile 42 (Teks x Stoneville 453) nolu hatların çeşit adayı olmasına karar verilmiştir yılında bu hatların tohum çoğaltma işlemi yapılarak tescil başvurusunda bulunulacaktır. Proje süresinin tamamlanması nedeni ile gelecek yıl sunulacak proje sonuç raporunun hazırlanması planlanmaktadır. Anahtar kelimeler: pamuk, ıslah, Line x Tester, Güneydoğu Anadolu

24 DEVAM EDEN PROJE AFA ADI ENDÜSTRİ BİTKİLERİ A 04 PROGRAM ADI PAMUK P 02 Proje No Proje Adı Projeyi Destekleyen Kuruluş Danışmanlar TAGEM/TA/01/02/02/010 Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları (III. Aşama) - Verimli ve Lif Kalite Özellikleri Üstün Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Zir. Yük. Müh. Uğur SEVİLMİŞ Doç. Dr. Emine KARADEMİR Doç. Dr. Çetin KARADEMİR Yrd. Doç. Dr. Remzi EKİNCİ Başlama - Bitiş Tarihi Nisan 2010 / Aralık 2014 Projenin Yıllara Göre TOPLAM Bütçesi Proje Özeti: Bu çalışmayla, GAP bölgesi koşullarına uygun yüksek verimli ve lif kalite özellikleri üstün pamuk çeşitlerini geliştirmek amaçlanmaktadır. Çalışmada Line x Tester analiz yöntemi ile melezlemelerin yapılması, en iyi melez kombinasyonun saptanması ve bu kombinasyonlardan yeni, verimli ve kaliteli pamuk çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Projenin son yılı olan 2004 de, kütlü pamuk verimi 339 kg/da ile 403 kg/da arasında değişmiştir. Deneme Genel Ortalaması 380 kg/da olmuştur. Çırçır randımanı % 42,0 ile % 44,0 arasında değişmiştir. Lif inceliği 4,04 mic ile 4,80 mic arasında değişmiştir. Lif uzunluğu 28,5 mm ile 30,8 mm arasında değişmiştir. Lif kopma dayanıklığı 31,05 g/tex ile 36,5 g/tex arasında yer almıştır. Lif üniformite oranı % 82,2 ile % 85,2 arasında değişmiştir. Lif kopma uzaması % 3,92 ile % 4,95 arasında yer almıştır. İplik olabilirlik indeksi 132,8 ile 158,3 arasında değişmiştir. Kısa lif indeksi 7,97 ile 9,50 arasında yer almıştır. Lif parlaklığı 71,2 ile 72,8 arasında değişmiştir. Sarılık 6,77 ile 7,50 arasında yer almıştır. Çalışmada 6/1 nolu hattın çeşit adayı olmasına karar verilmiştir yılında tohumun çoğaltma işlemi yapılarak tescil başvurusunda bulunulacaktır. KP 24 hattı önceki dönemde tescile sunulmuş ve tescil denemelerinde yer almaktadır. Proje süresinin tamamlanması nedeni ile gelecek yıl sunulacak proje sonuç raporunun 2015 yılında hazırlanması planlanmaktadır. Anahtar kelimeler: pamuk, ıslah, lif kalite, Güneydoğu Anadolu

25 DEVAM EDEN PROJE AFA ADI ENDÜSTRİ BİTKİLERİ A 04 PROGRAM ADI PAMUK P 02 Proje No TAGEM/TA/01/02/02/010 Proje Adı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Pamuk Islah Çalışmaları (III. Aşama) Verimli ve II. Ürüne Uygun Erkenci Pamuk Çeşitlerinin Geliştirilmesi GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Projeyi Destekleyen Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Kuruluş Zir. Yük. Müh. Uğur SEVİLMİŞ Danışmanlar Doç. Dr. Emine KARADEMİR Doç. Dr. Çetin KARADEMİR Yrd. Doç. Dr. Remzi EKİNCİ Başlama - Bitiş Tarihi Nisan 2010 / Aralık 2014 Projenin Yıllara Göre TOPLAM Bütçesi Proje Özeti: Pamuk hem Ülkemiz hem de Güneydoğu Anadolu Bölgesi için ekonomik önem arz eden bir üründür. Ülkemizin kalkınması pamuk ve tekstile dayalı sanayi ile birlikte anılmaktadır. Pamuk ıslah çalışmalarında amaç, önceki çeşitlerden bazı özellikler yönünden daha üstün özellikte çeşitler geliştirmektir, bu da ıslah çalışmalarının ancak sürekliliği ile sağlanabilmektedir. Birim alandan daha fazla gelir etme isteği; II. ürün şartlarında pamuk üretiminin giderek artması; global iklim değişimi ile özellikle son yıllarda daha fazla gerçekleşen erken sonbahar yağışlarından dolayı pamuk ürününün yağışlara maruz kalarak lif kalite özelliklerinde olumsuzlukların meydana gelmesi verimli ve erkenci pamuk çeşitlerine gereksinimini ortaya çıkarmıştır. Bu proje ile II. ürüne uygun erkenci ve verimli pamuk çeşitleri geliştirerek, pamuk üreticilerinin hizmetine sunulması amaçlanmaktadır. Projenin son yılı olan 2004 de, kütlü pamuk verimi 333 kg/da ile 408 kg/da arasında değişmiştir. Çırçır randımanı % 38,0 ile % 39,6 arasında değişmiştir. Çalışmada 9/8 nolu hattın çeşit adayı olmasına karar verilmiştir yılında tohumun çoğaltma işlemi yapılarak tescil başvurusunda bulunulacaktır. 15/3 hattı önceki dönemde tescile sunulmuş ve tescil denemelerinde yer almaktadır. Proje süresinin tamamlanması nedeni ile gelecek yıl sunulacak proje sonuç raporunun 2015 yılında hazırlanması planlanmaktadır. Anahtar kelimeler: pamuk, ıslah, erkencilik, Güneydoğu Anadolu