PER ODONTAL HASTALIK ve ROMATO D ARTR T

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PER ODONTAL HASTALIK ve ROMATO D ARTR T"

Transkript

1 PER ODONTAL HASTALIK ve ROMATO D ARTR T Baflak BIYIKO LU 1 Nurcan BUDUNEL 1 Kenan AKSU 2 1 Ege Üniversitesi, Diflhekimli i Fakültesi, Periodontoloji AD, 2 Ege Üniversitesi, T p Fakültesi, Romatoloji BD. Yaz flma adresi: Prof. Dr. Nurcan Buduneli Ege Üniversitesi Diflhekimli i Fakültesi Periodontoloji AD Bornova, zmir Elekronik yaz flma adresi: nurcan.buduneli@ege.edu.tr nurcanbuduneli@yahoo.com Anahtar kelimeler; enflamasyon, periodontitis, romatoid artrit, sitokinler Keywords; inflammation, periodontitis, rheumatoid arthritis, cytokines ÖZET Periodontitis ve romatoid artrit (RA) kronik seyirli enflamatuvar hastal klard r. Klinik olarak her iki hastal kta da enflamatuvar hücrelerden sitokin ve matris metaloproteinazlar n sal m sonucu sert ve yumuflak doku kayb meydana gelmektedir. Ayr ca bafll ca periodontopatojenlerden olan Porphyromonas gingivalis in (P. gingivalis) RA ile ilgili oldu u bilinen peptidilarjinindeaminaz (PAD) enzimini salg layabilen tek bakteri olmas, periodontitisin RA üzerinde etkili olabilece i fikrini desteklemektedir. Mevcut literatürde iki hastal k aras ndaki olas iliflki ile ilgili bulgular çeliflkilidir. RA ile periodontitis aras ndaki iliflki, her iki hastal n alt nda yatan patolojik mekanizmalar n benzerli i nedeniyle ilgi çeken ve 1970 li y llardan beri üzerinde çal flmalar yap lan bir konudur. RA, hastal a dahil olan enflamatuvar süreçlere ek olarak tedavi amac yla kullan lan ilaçlar yoluyla da periodontal dokular üzerinde etkili olabilmektedir. Di er taraftan, periodontitis tedavisi, kökeninde çeflitli etkenlerin rol oynad bir hastal k olan RA n n klinik seyrini olumlu etkileyerek bu hastalar n fonksiyonel durumlar n n iyileflmesine yard mc olabilir. ABSTRACT Periodontitis and rheumatoid arthritis (RA) are chronic inflammatory diseases. Clinically, both diseases are characterized by the local destruction of hard and soft tissues as a consequence of release of cytokines and matrix-metalloproteinases from inflammatory cells. Also, Porphyromonas gingivalis (P. gingivalis, which is a major periodontopathogen is the only bacteria expressing the peptydylarginine deiminase (PAD) enzyme that is known to have role in the pathogenesis of RA. Furthermore, drugs used for the treatment of RA, may affect periodontal tissues. Data from the studies addressing the existence of a relationship between RA and periodontitis are still controversial. The popularity of the subject that there is a possible relationship between RA and periodontitis is attribuited to the similar pathogenic mechanisms underlying both diseases and is being studied since 1970 s. On the other hand, succesfull treatment of periodontitis may affect the positively affect the clinical course of RA and therefore may improve the functional state in RA patients. G R fi Kronik periodontitis, dental biyofilm taraf ndan bafllat lan enflamasyona ba l olarak meydana gelen ba doku ataflman ve alveol kemi i kayb ile karakterize kronik enfeksiyöz bir hastal kt r. Periodontal dokulardaki enflamatuvar hücre birikimine makrofajlar ve plazma hücreleri hakimdir (1). Kronik periodontitis, mikrobiyal plak taraf ndan bafllat l p devam ettirilse de kona a ait faktörler hastal n ilerlemesinde belirleyici rol oynar. Bir bireyde meydana gelen periodontal doku y k m n n miktar ; plak seviyeleri, yerel haz rlay c faktörler, sigara, stres ve sistemik risk faktörleri taraf ndan belirlenir (2). Klinik 9

2 olarak, difletinde renk, k vam ve hacimsel de ifliklikler, periodontal sond ile sondalama s ras nda kanama, alveol kemi inde geri dönüflümsüz y k m, çok köklü difllerde köklerin birleflti i furkasyon bölgesinin aç a ç kmas, difleti çekilmesi, artm fl difl hareketlili i gibi belirtiler vermektedir. Kronik periodontitis; olgular n ço unda yavafl veya orta h zda ilerlemekle beraber, doku y k m n n h zl oldu u dönemler de görülür. Hastal n ilerleme h z bireyden bireye farkl l k gösterdi i gibi, ayn bireye ait difller aras nda da farkl olabilmektedir (3). Kronik periodontitis daha çok eriflkinlerde olmakla beraber gençlerde de görülebilen bir hastal kt r (4). KRON K PER ODONT T S PATOGENEZ Kronik periodontitis, geleneksel anlamda bir bakteri enfeksiyonu olmay p dental biyofilm içindeki mikroorganizmalara (polimikrobiyal enfeksiyon) karfl geliflen konak immün yan t n n tetikledi i enflamatuvar bir hastal kt r (5, 6). Kronik periodontitisin ortaya ç k fl nda bakterilerin varl gerekli olmakla birlikte tek bafl na yeterli de ildir. Genetik, sigara ve sistemik hastal klar gibi çeflitli risk faktörleri, hastal n fliddet ve ilerleme h z n n belirlenmesinde bakterilerden daha etkin olabilir. Mikrobiyal sald r dan kaynakl antijenler ve di er virülans faktörleri kona n savunma mekanizmalar n harekete geçirir. Konak yan t na ba l olarak sitokinler, prostanoidler ile kompleman aktivasyon ürünleri ve matris metaloproteinazlar gibi enflamatuvar mediyatörler aç a ç kar. Bu mediyatörler kemik ve ba dokusunda y k m meydana gelmesinin yan s ra konak yan t n n devaml l n da sa lar. Bütün bu olaylar, hastal n seyrini etkileyen kona a ba l çevresel, genetik ve kazan lm fl risk faktörlerinden etkilenir. Hastal modifiye eden faktörler, konak yan t ve periodontopatojenler aras ndaki karmafl k etkileflim mekanizmalar periodontitisin klinik görünümünde belirleyici rol oynar (7). PER ODONTAL HASTALIK ROMATO D ARTR T L fik S Periodontal hastal n ateroskleroz, koroner kalp hastal, miyokard enfarktüsünü de içeren çeflitli sistemik hastal klarla iliflkili oldu u yap lan arat rmalarda gösterilmifltir (8-10). Periodontal hastal n diyabetin komplikasyonlar ndan biri olabilece i de ileri sürülmüfltür (11). Di er taraftan, periodontal hastal - n tedavi edilmesi ile diyabetin glisemik kontrolünün de olumlu etkilendi i bildirilmifltir (12). Ayr ca, ba dokusu metabolizmas ve immün sistem de ifliklikleri ile hormonal düzensizliklerin de artm fl periodontal hastal k riski ile iliflkili olabilece i düflünülmektedir (13). Bu sistemik hastal klar n içinde RA, sert ve yumuflak dokuda kronik periodontitise benzer tarzda harabiyetin görüldü ü kronik enflamatuvar bir hastal k olmas nedeniyle ilgi oda olmufltur (14). RA ile vücudun herhangi bir bölgesinde periodontitis gibi enflamatuvar bir durumun geliflmesi aras nda iliflki olup olmad tart flmal bir konudur. Mercado ve ark. n n (15) yapt bir çal flmada RA hastalar nda periodontitis görülme s kl n n genel toplumdaki % 1 lik orana göre yaklafl k 4 kat daha fazla oldu u bildirilmifltir. Her iki hastal kta da immünogenetik faktörler taraf ndan yönlendirilen konak yan t enflamatuvar olaylar belirler. Ayr ca, hücreler, sitokinler ve enzimler gibi doku hasar n n derecesini belirleyen patolojik süreçler RA ve periodontitiste benzerlik gösterir. Bu iki hastal k aras ndaki klinik iliflki, RA ve periodontitisin alt nda yatan patolojik mekanizmalara ba l olabilir. RA ve periodontitis benzer patojenik mekanizmalar n etkili oldu u iki kronik hastal k olmalar na karfl n RA tedavisinde kullan lan anti-enflamatuvar ilaçlar n maskeleyici etkileri klinik olarak iki hastal k aras nda iliflki saptanmas n güçlefltirmektedir. ROMATO D ARTR T ve PER ODONTAL HASTALIK ARASINDAK BENZERL KLER Sitokinler, her iki hastal n patogenezinde tart flmas z rol oynamaktad r. Periodontitisteki sitokin profili RA ile belirgin benzerlik göstermektedir (14, 16). RA da oldu u gibi periodontitiste de interlökin-1beta (IL-1β) ve tümör nekroz faktörü-alfa (TNF-α) gibi pro-enflamatuvar sitokinlerin seviyesi artarken, immünoenflamatuvar yan t bask layan IL-10 ve transforme edici büyüme faktörü-β (TGF-β) seviyeleri düfler. Ayr ca, matris metaloproteinazlar n (MMP) doku inhibitör (TIMP) seviyeleri azal rken, makrofaj, fibroblast ve di er enflamatuvar hücrelerden sal nan MMP ve prostaglandin E 2 (PGE 2 ) seviyeleri artar (17). Her iki hastal kta da hücreler aras matrisin y k m MMP ler ile inhibitörleri aras ndaki dengeye ba l d r. Kemik oluflumu ve y k m normalde birarada ama denge halinde ilerleyen süreçler olmalar na karfl n hem RA hem de periodontitiste, bu iki süreç aras ndaki dengenin bozulmas sonucu kemik y k m meydana gelmektedir (18). Pro-enflamatuvar sitokinler olan TNF-α ve IL-1, her iki hastal kta da kemik y k m n n bafll ca öncüle- 10

3 rindendir. TNF-α, yerel olarak enflamasyon bölgesinde bulunman n yan s ra dolafl mda da bulunarak sistemik enflamatuvar yan tta da rol oynar (19). Dolafl mdaki TNF-α n n kayna enflamatuvar eklem bölgesindeki makrofajlar ve T hücreleri ile dolafl mdaki mononükleer hücrelerdir. RA l bireylerde temporomandibuler eklemdeki kemik kayb na ait radyografik bulgular ile yüksek TNF-α plazma seviyeleri aras nda iliflki oldu u bildirilmifltir (20, 21). TNF-α periodontitisin ilerlemesinde ve matris metaloproteinazlar n üretimini art rma yolu ile periodontal doku y k m nda önemli rol oynamaktad r (22). nsan lökosit antijeni (HLA) bölgesindeki genler hem RA hem de periodontitis için en riskli genlerdir. HLA-DR4 antijenleri ve alt tipleri her iki hastal kla da do rudan iliflkilidir. Bu genetik iliflki RA ve periodontitis aras nda potansiyel bir iliflkiye iflaret etmektedir (18). PER ODONT T S N RA ÜZER NE ETK S Klinik takip çal flmalar nda RA l bireylerde orta ve fliddetli periodontitis geliflme riskinin sa l kl bireylere göre daha fazla oldu u gösterilmifltir (15). Di- er yandan baz çal flmalarda (23) periodontitisli bireyler aras nda RA görülme s kl n n yüksek oldu u bildirilmifltir. A z içinde bulunan anaerob bakterilere karfl antikorlar n ve bakteri DNA lar n n RA l bireylerin serum ve sinoviyal s v lar nda bulundu u gösterilmifl ve RA l hastalar n sinoviyal s v lar nda baz periodontopatojenlere karfl geliflen özgün antikorlar n (IgA, IgG) yüksek seviyelerde olmas n n RA etiyopatogenezinde önemli rol oynayabilece i öne sürülmüfltür (24, 25). Bafll ca periodontopatojenlerden Porphyromonas gingivalis, RA da rolü oldu u bilinen peptidilarjinin deaminaz (PAD) enzimini üretebilen tek bakteri olma özelli ini tafl maktad r (26). Periodontal enfeksiyonu olan bireyler PAD taraf ndan uyar lan antijenlere (fibrinojen, keratin ve vimentin) maruz kalmaktad rlar. PAD, romatoid faktörü (RF) de içeren immün komplekslerin oluflumunu uyar r. Sonuç olarak, periodonsiyumda ve RA hastalar n n eklem kapsüllerinde, Fc ve C5a reseptörler arac l yla lokal enflamasyon meydana gelir. Bu nedenle periodontitisli bireyler sistemik immunojenler olarak etki gösterebilecek sitruline dönüflmüfl antijenlere maruz kal r. Mikuls ve ark. (27) romatoid artrit tan s konmufl hastalarla (n=78), sistemik olarak sa l kl fakat periodontal hastal olan bireyler (n=39) ve hem sistemik hem de periodontal olarak sa l kl bireyler (n=40) olmak üzere üç grupta P. gingivalis e karfl oluflan antikor titrelerini ve P. gingivalis seropozitif olan RA l hastalarda C-reaktif protein (CRP), anti-ccp ve romatoid faktör seviyeleri ile P. gingivalis titreleri aras ndaki iliflkiyi de erlendirmifllerdir. RA l hastalarda, P. gingivalis in belirgin olarak artt n ve P. gingivalis e ba l enfeksiyon ile anti-ccp antikorlar ve CRP aras nda iliflki oldu unu bildirmifllerdir. P. melaninogenica ve P. intermedia n n s flok proteinlerine (hsp 70) karfl oluflan antikorlar RA hastalar n n sinoviyal dokular ile periodontal dokular nda yüksek seviyelerde bulunmufl ve ayr ca, baz stres uyar c faktörlerle hsp 70 ekspresyonu artt r ld nda bu hastalar n sinoviyumundaki enflamatuvar sitokinlerin artt gösterilmifltir (28). Literatürde, periodontal hastal n RA üzerindeki etkilerini de erlendirmek amac yla periodontal tedavi sonras RA aktivitesindeki de iflimlerin izlendi i çal flmalar bulunmaktad r. Ribiero ve ark. (29) periodontal tedavinin RA ya ait klinik ve biyokimyasal bulgular üzerindeki etkilerini de erlendirdikleri araflt rmada periodontal hastal olan RA l 42 hastay incelemifllerdir. Çal flmaya dahil edilen 16 bireye a z bak m e itimi verilerek difltafl temizli i yap lmaks z n sadece difl yüzeyindeki renklenmelerin uzaklaflt r lmas n içeren difl parlatma ifllemi yap lm fl, 26 bireye ise bu ifllemlere ek olarak difl yüzeyi temizli i ve kök yüzeyi düzlefltirmesi uygulanm flt r. Romatoid artritin hastalar n günlük hayat üzerindeki etkileri anket yard m yla, biyokimyasal etkileri ise RF ve eritrosit sedimentasyon h z (ESH) ölçümleri ile de erlendirilmifltir. Üçüncü ay de erlendirme sonucuna göre periodontal tedavi uygulanan grupta klinik periodontal de iflkenlerde iyileflme gözlenmifl, ayr ca ESH istatistiksel olarak anlaml derecede azalm flt r. Araflt rmada kullan lan anket sonuçlar na göre, periodontal tedavi uygulanan grupta romatoid artritin günlük hayat üzerindeki olumsuz etkileri bafllang ca göre anlaml azalma göstermemifltir. Al-Katma ve ark. (30) en az 3 y l önce RA tan s konmufl, hafif veya orta derecede kronik periodontitisi olan 29 hastada gerçeklefltirdikleri araflt rmada, cerrahisiz periodontal tedavi sonras 8. haftada RA aktivitesini, DAS28 de erini kullanarak de erlendirmifllerdir. Periodontal tedavi uygulanan 17 hastan n 10 unda (% 58.8), periodontal tedavi uygulanmayan 12 hastan n ise 2 sinde ( % 16.7) RA aktivitesinde azalma gözlenmifltir. DAS28 ve ESH de erleri bak - m ndan tedavi ve kontrol gruplar aras nda 8. haftadaki fark n istatistiksel olarak anlaml oldu u bildirilmifltir. Ortiz ve ark. (31) TNF-α inhibitörü kullanan ve 11

4 kullanmayan RA l kronik periodontitis hastalar nda cerrahisiz periodontal tedavi etkinli ini de erlendirmifllerdir. Araflt r c lar, periodontal tedavi sonras 6. haftada, DAS28 ve ESH deki azalman n istatistiksel olarak anlaml oldu unu ve bu azalman n uygulanan RA tedavisinden ba ms z bulundu unu bildirmifllerdir. Cerrahisiz periodontal tedavinin RA l periodontitis hastalar ndaki etkinli inin klinik ve biyokimyasal olarak de erlendirildi i bir çal flmada (32) ise periodontal tedavi sonras RA aktivitesinin de erlendirilmesi amac yla DAS28, RF, ESH ve CRP seviyeleri tedavi öncesi ve tedavi sonras 1., 3. ve 6. aylarda de- erlendirilmifltir. Periodontal tedaviyi takiben 1. ayda DAS28 arac l yla belirlenen hastal k aktivitesinde anlaml azalma gözlenmifl ve çal flma süresince bu azalman n korundu u gözlenmifltir. Ayr ca, RA aktivitesinde gözlenen iyileflmenin periodontal dokularda izlenen iyileflme ile paralellik göstermifl olmas periodontal hastal n RA üzerinde etkili olabilece inin bir kan t olarak düflünülebilir. RA aktivitesinde meydana gelen iyileflme, difl yüzeyi temizli i ve kök yüzeyi düzlefltirmesi ifllemlerini içeren cerrahisiz periodontal tedavi sonucu periodontal patojenlerin ortadan kald r lmas na ba l olarak, eklem yap lar n n bakteri ve toksinlerine devaml olarak maruz kalmalar n n önlenmifl olmas nedeniyle gerçekleflmifl olabilir. ROMATO D ARTR T N PER ODONT T S ÜZER NE ETK LER RA hastalar nda periodontitise yatk nl n artabilece i düflünülmektedir. Periodontitis hastalar nda difleti, subgingival plak ve serum örneklerinde RF saptanm flt r (33-35). Periodontitisli seropozitif bireyler, periodontitisli seronegatif bireylerle karfl laflt r ld klar nda a z içi mikroorganizmalara karfl IgG ve IgM antikor titrelerinin daha fazla oldu u gözlenmifltir (36). Hastal n kendisinin do rudan etkisinin yan s - ra RA tedavisinde kullan lan ilaçlar da RA ile periodontitis aras ndaki olas iliflkide rol oynayabilir. RA tedavisinde kullan lan ilaçlar n birço u periodontitisin ilerlemesini engelleyici yönde etki gösterir (37). Pischon ve ark. lar (38) hastal n seyrini de ifltiren ilaçlarla tedavi edilen RA hastalar nda periodontitis oran n n daha az oldu unu bildirmifllerdir. Hayvan çal flmalar ndan elde edilen sonuçlar anti-tnf-α ajanlar n kullan m n n deneysel olarak oluflturulan periodontitis üzerinde olumlu sonuçlar sa lad n göstermifltir (39, 40). Assuma ve ark. (39) periodontitiste IL-1 ve TNF nin rolünü de- erlendirmek amac yla deneysel olarak periodontitis oluflturulmufl maymunlarda periodontal y k m olan bölgelere IL-1 ve TNF bask lay c ajanlar yerel olarak uygulam fllard r. IL-1 ve TNF nin bask - lanmas sonucu osteoklast oluflumunun % 67 oran nda azald n bildirmifllerdir. Ramamurthy ve ark. (41), s çanlarda deneysel artrit oluflturarak artritin difleti dokusundaki etkilerini ve artrit tedavisinin periodontal hastal k verileri üzerindeki etkilerini de erlendirmifllerdir. Deney hayvanlar nda artrit eklem dokusunda matris metaloproteinazlar, TNF-α ve IL-1β seviyelerinin ölçülmesi ile belirlenmifltir. Difleti dokusunda jelatinaz, kollagenaz, IL-1α ve IL-1β seviyelerinin artt, periodontal kemik kayb seviyesi ve difl mobilitesinin kontrol grubuna göre anlaml olarak daha fazla oldu u bulunmufltur. Matris metaloproteinazlar n doku inhibitörlerine yönelik (TIMP-4) gen terapisini takiben bütün de iflkenlerde iyileflme gözlenmifltir. Miranda ve ark. (42), RA tedavisinin periodontal enflamasyon üzerindeki etkilerini 17 RA l hasta ile cinsiyet, yafl, klinik periodontal durum ve sigara yönünden efllefltirilmifl sistemik sa l kl bireylerde de erlendirmifllerdir. Periodontal enflamasyonu de erlendirmek amac yla, klinik periodontal ölçümlerin yan s ra difleti olu u s v s IL-1β, IL-18 ve elastaz seviyeleri de incelenmifltir. Çal flmaya dahil edilen hastalar n %88.2 si prednisolon, %76.5 i metotreksat (MTX), %76.5 i non-steroid antienflamatuvar ilaç, %23.5 i ise sulfasalazin kullanmakta oldu unu bildirmifltir. Difleti olu u s v s (DOS) IL-1β ve elastaz seviyelerinin RA l grupta istatistiksel olarak anlaml flekilde daha düflük oldu u belirlenmifltir. Araflt r c lar, DOS da incelenen sitokin seviyelerinin RA l bireylerde daha düflük olmas n n kullan lan ilaçlar n sitokinler ve nötrofiller üzerindeki etkilerine ba l olabilece ini ileri sürmüfllerdir. Verzeletti ve ark. (43) ise tek bafl na MTX kullan m n n deneysel periodontitis oluflturulmufl Wistar s çanlar nda alveol kemi i kayb üzerinde etkili olmad n bildirmifllerdir. Pers ve ark. (44) RA l 40 hastada yapt klar araflt rmada TNF-α bask lay c ilaçlar n romatoid artrite efllik eden periodontitis üzerindeki klinik etkilerini de erlendirmifllerdir. Periodontal de erlendirme en erken 22 ay sonra yap lm flt r. Alt haftada bir TNF-α bask lay c ilaç (infliksimab) kullanan 20 birey ilk grubu olufltururken, ikinci gruptaki 20 birey periodontal de erlendirmeyi takiben ilaç tedavisine bafllat lm fllard r. Araflt r c lar, TNF-α bask lay c ilaçlar n periodontitis tedavisinde kemik kayb n engelleyerek 12

5 faydal olabilece ini ileri sürmüfllerdir. Baflka bir çal flmada (45) ise TNF-α bask lay c bir ilaç (fliksimab) kullanan RA l hastalar ve anti-tnf ilaç d fl nda ilaçlarla tedavi edilmekte olan RA hastalar ile sistemik olarak sa l kl bireylerde klinik periodontal veriler ile DOS örneklerindeki TNF-α miktar de erlendirilmifltir. DOS TNF-α seviyeleri beklenildi i gibi TNF-α bask lay c ilaç kullanan grupta di er gruplardan daha düflük bulunmufltur. Araflt r c lar, proenflamatuvar sitokinlerin bask lanmas n n periodontal hastal klar n da bask lanmas nda faydal olabilece i sonucuna varm fllard r. Grubumuz taraf ndan daha önce gerçeklefltirilen bir çal flmada (46), uzun süreli kortikosteroid ve metotreksat tedavisi alt nda olan romatoid artritli bireylerle, yafl, cinsiyet ve periodontal durum bak m ndan efllefltirilmifl periodontal hastal olan ancak sistemik olarak sa l kl bireylerde DOS prostaglandin E 2, doku tipi plazminojen aktivatörü (t-pa), plazminojen aktivatör inhibitörü-2 (PAI-2) ve IL-1β seviyeleri de erlendirilmifltir. RA l ve sistemik sa l kl gruplar aras nda klinik periodontal de iflkenler ve DOS da de erlendirilen mediyatör seviyeleri aras nda anlaml bir fark bulunamam flt r. Grubumuz taraf ndan gerçeklefltirilen di er bir araflt rmada (47) ise, DOS MMP-8, -13 ve TIMP-1 seviyelerinin gingivitis ve periodontitisi olan RA l bireylerle, sistemik olarak sa l kl ve benzer periodontal duruma sahip bireylerde benzer oldu u bulunmufltur. RA l hastalarda serum ve sinoviyal s - v da enflamatuvar mediyatör seviyelerinin artt bilinmektedir. Buna ra men, RA l periodontitis hastalar n n sistemik sa l kl periodontitis hastalar ile benzer DOS IL-1β seviyesine sahip olmalar hastalar n RA tedavisi için kullanmakta olduklar ilaçlardan kaynaklanabilir. Bu çal flmalardan elde edilen veriler, RA tedavisinde kullan lan ilaçlardan yola ç k larak periodontal hastal klar n tedavisinde yeni yaklafl mlar n gündeme gelebilece ini düflündürmektedir. RA l hastalarda el ve bilek eklemlerindeki deformasyonlara ba l olarak ifllevlerin bozulmas hastalar n iyi a z bak m sa lamalar n güçlefltirmekte ve mikrobiyal dental plak birikiminin artmas na neden olabilmektedir. Fakat, a z bak m uygulamalar n n olumsuz yönde etkilenmesi RA ve periodontitis aras ndaki olas iliflkiyi tam olarak aç klayamamaktad r (38). Di er taraftan, RA olan ve olmayan bireylerde a z bak m na ait klinik veriler bak m ndan anlaml fark gözlenmedi ini bildiren çal flmalar da vard r (15, 23). Yavuzy lmaz ve ark. (48) RA l hastalarla, periodontitis hastalar n klinik ve immünolojik olarak de erlendirdikleri çal flmada gruplar aras nda eksik difl say s bak m ndan fark olmad n, buna karfl n sondalanan cep derinli i ve difleti iltihab n n periodontitisli hastalarda daha fazla oldu unu bildirmifllerdir. Mercado ve ark. (15) RA l 65 hastay, sistemik sa l kl kontrol grubuyla karfl laflt rd klar araflt rmada plak ve kanama indeksleri bak m ndan gruplar aras nda fark bulamam fllard r. Pischon ve ark. (38) ise RA ve periodontitis aras ndaki olas iliflkide kötü a z bak m n n rolünü de erlendirmifllerdir. RA l 57 hasta ile, sistemik olarak sa l kl 52 bireyin dahil edildi- i çal flmada lojistik regresyon analizi ile RA durumu, cinsiyet, e itim, sigara, alkol tüketimi ve vücut kitle indeksi (BMI) gibi de iflkenler periodontal hastal n ortaya ç kmas ndaki etkileri aç s ndan incelenmifltir. Periodontitis ve RA aras ndaki iliflkide sadece plak indeksinin rolünün % 12.4 oldu u, gingival indeksin rolünün % 11.1 oldu u, plak indeksi ve gingival indeksin beraber rolünün ise % 13.4 oldu u bildirilmifltir. Tüm bu verilere dayanarak, RA ve periodontitisin ortak patolojik mekanizmalar paylaflan kronik enflamatuvar hastal klar olduklar düflünülebilir. Yap lan klinik ve epidemiyolojik araflt rmalar n ço u iki hastal k aras nda iliflki oldu unu desteklemektedir. Her iki hastal kta da pro-enflamatuvar sitokinlerle antienflamatuvar sitokinler aras ndaki dengenin bozulmas sonucu doku y k m meydana gelmektedir. RA ile periodontal hastal k aras ndaki iliflkiyi sorgulayan çal flmalar n büyük ço unlu unun kesitsel olmas iliflkinin varl n n ve gücünün tam olarak anlafl lmas n engellemektedir. Bafll ca periodontopatojenlerden olan P. gingivalis in RA da önemli rol oynad bilinen PAD enzimini salg layabilen tek bakteri olmas RA ve periodontal hastal k aras ndaki olas iliflkiye farkl bir boyut kazand rm flt r. Periodontal tedavi sonras RA aktivitesinde izlenen iyileflmenin P. gingivalis in ortamdan uzaklaflt r lmas ile ilgili olabilece i düflünülmektedir. Klinikte, RA hastalar n n periodontal tedavi gereksinimlerinin saptanmas ve gerekli tedavilerin gerçeklefltirilmesi, RA n n klinik seyrinin etkilenmesine ve hastalar n fonksiyonel durumlar n n olumlu yönde de iflimine neden olabilir. 13

6 KAYNAKLAR 1. Kinane DF, Berglundh T, Lindhe J. Host parazite interactions in periodontal disease, Clinical Periodontology and Implant Dentistry. Editörler: Lindhe J, Lang N. Munksgaard Pub. Third edition, 2003: Kinane DF, Lindhe J, Trombelli L. Chronic periodontitis. Clinical Periodontology and Implant Dentistry, Munksgaard Pub. Fifth edition, 2008: Krall EA. Osteoporosis and the risk of tooth loss. Clin Calcium 2006; 16: Flemmig TF. Periodontitis. Ann Periodontol 1999; 4: Michalek SM, Katz J, Childers NK, Martin M, Balkovetz DF. Microbial/host interactions: mechanisms involved in host responses to microbial antigens. Immunol Res 2002; 26: Taubman MA, Kawai T. Involvement of T-lymphocytes in periodontal disease and in direct and indirect induction of bone resorption. Crit Rev Oral Biol Med 2001; 12: Page RC, Kornman KS. The pathogenesis of human periodontitis: an introduction. Periodontol ; 14: De Stefano F, Anda R, Kahn H, Williamson D, Russell C. Dental disease and risk of coronary heart disease and mortality. BMJ 1993; 306: Offenbacher S. Periodontal diseases: Pathogenesis. Ann Periodontol 1996; 3: Beck J, Garcia R, Heiss G, Vokanos PS, Offenbacher S. Periodontal disease and cardiovascular disease. J Periodontol 1996; 67: Löe H. Periodontal disease. The sixth complication of diabetes mellitus. Diabetes Care 1993; 16: Miller I, Manwell M, Newbold D. The relationship between reduction in periodontal inflammation and diabetes control: a report of 9 cases. J Periodontol, 1992; 63: Miranda LA, Braga F, Fischer RG, Sztajnbok, FR, Figueredo CMS, Gustafsson A. Changes in periodontal and rheumatological conditions after 2 years in patients with juvenile idiopathic arthritis. J Periodontol 2006; 77: Synderman R, McCarty GA. Analogous mechanisms of tissue destruction in rheumatoid arthritis and periodontal disease. Host-parasite interactions in periodontal disease. Editörler: Genco R, Mergenhagen S. Washington DC: ASM Press; 1982: 354: Mercado F, Marshall RI, Klestov AC, Bartold PM. Relationship between rheumatoid arthritis and periodontitis. J Periodontol 2001; 72: Greenwald R, Kirkwood K. Adult periodontitis as a model for rheumatoid arthritis. J Rheumatol 1999; 26: Griffits GS, Wilton JMA, Curtis MA, ve ark. Detection of high risk groups and individuals for periodontal diseases. J Clin Periodontol 1988; 15: Mercado FB, Marshall RI, Bartold PM. Inter-relationships between rheumatoid arthritis and periodontal disease. A review. J Clin Periodontol 2003; 30: Review. 19. Bradley J. TNF-mediated inflammatory disease. J Pathol 2008; 214: Nordahl S, Alstergen P, Eliasson S, Kopp S. Interleukin- 1beta in plasma and synovial fluid in relation to radiographic changes in arthritic temporomandibular joints. Eur Oral Sci 1998; 106: Voog U, Alstergen P, Eliasson S, Leibur E, Kallikorm R, Kopp S. Progression of radiographic changes in the temporomandibular joints of patients with rheumatoid arthritis in relation to inflammatory markers and mediators in the blood. Acta Odontol Scand 2004; 62: Nishikawa M, Yamaguchi Y, Yoshitake K, Saeki Y. Effects of TNF alpha and prostaglandin E2 on the expression of MMP s in human periodontal ligament fibroblasts. J Periodontol Res 2002; 37: Mercado F, Marshall RI, Klestov AC, Bartold PM. Is there a relationship between rheumatoid arthritis and periodontal disease? J Clin Periodontol 2000; 27: Ö rendik M, Kokino S, Özdemir F, Bird PS, Hamlet S. Serum antibodies to oral anaerobic bacteria in patients with rheumatoid arthritis. Med Gen Med 2005; 7: Ö rendik M. Rheumatoid arthritis is linked to oral bacteria: etiological association. Mod Rheumatol 2009; 19: Rosenstein ED, Greenwald RA, Kushner RJ, Weissmann G. Hypothesis: The humoral immune response to oral bacteria provides a stimulus for the development of rheumatoid arthritis. Inflammation 2004; 28: Mikuls TR, Payne JB, Reinhardt RA, ve ark. Antibody responses to Porphromonas gingivalis (P. gingivalis) in subjects with rheumatoid arthritis and periodontitis. Int Immunopharmacol 2009; 9: Schett G, Redlich K, Xu Q, Bizan P, Gröger M, Tohidast-Akrad M. Enhanced expression of heatshock protein 70 (hsp 70) and heatshock factor 1 (HSF1) activation in rheumatoid arthritis synovial tissue: Differential regulation of expression and hsf1 activation in synovial fibroblasts by proinflammatory cytokines, shear stress and anti-inflammatory drugs. J Clin Invest 1998; 102: Ribeiro J, Leao A, Novaes AB. Periodontal infection as a possible severity factor for rheumatoid arthritis. J Clin Periodontol 2005; 32: Al-Katma MK, Bissada NF, Bordeaux JM, Sue J, Askari AD. Control of periodontal infection reduces the severity of active rheumatoid arthritis. J Clin Rheumatol 2007; 13: Ortiz P, Bissada NF, Palomo L, Han YW, Al-Zahrani MS, Panneerselvam A. Periodontal therapy reduces the severity of active rheumatoid arthritis in patients trea- 14

7 ted with or without tumor necrosis factor inhibitors. J Periodontol 2009; 80: B y ko lu B. Romatoid Artritli Kronik Periodontitis Hastalar nda Cerrahisiz Periodontal Tedavi Etkinli inin Klinik ve Biyokimyasal Yöntemlerle De erlendirilmesi. Doktora tezi 2009, zmir. 33. Gargiulo AV Jr, Robinson J, Toto PD, Gargiulo AW. Identification of rheumatoid factor in periodontal disease. J Periodontol 1982; 53: De Nardin A, Sojar H, Grossi S, Christersson LA, Genco RJ. Humoral immunity of older adults with periodontal disease to Porphyromonas gingivalis. Infect Immun 1991; 59: The J, Ebersole J. Rheumatoid factor (RF) distribution in periodontal disease. J Clin Immunol 1991; 11: The J, Ebersole J. Rheumatoid factor from periodontitis patients cross-reacts with epitopes on oral bacteria. Oral Dis 1996; 2: De Pablo P, Chapple ILC, Buckley CD, Dietrich T. Periodontitis in systemic rheumatic diseases. Nat. Rev. Rheumatol 2009; 5: Pischon N, Pischon T, Kröger J, ve ark. Association among rheumatoid arthritis, oral hygiene, and periodontitis. J Periodontol 2008; 79: Assuma R, Oates T, Cochran D, Amar S, Graves DT. IL- 1 and TNF antagonists inhibit the inflammatory response and bone loss in experimental periodontitis. J Immunol 1998; 160: Di Paola R, Mazzon E, Muia C, ve ark. (2007). Effects of etanercept, a tumour necrosis factor-alpha antagonist, in an experimental model of periodontitis in rats. Br J Pharmacol 2007; 150: Ramamurthy NS, Greenwald RA, Çeliker MY, Shi EY. Experimental arthritis in rats induces biomarkers of periodontitis which are ameliorated by gene therapy with tissue inhibitor of matrix metalloproteinases. J Periodontol 2005; 76: Miranda LA, Islabao AG, Fischer RG, Figueredo CMS, Oppermann RV, Gustafsson A. Decreased interleukin- 1 b and elastase in the gingival crevicular fluid of individuals undergoing anti-inflammatory treatment for rheumatoid arthritis. J Periodontol 2007; 78: Verzeletti GN, Gaio EJ, Rösing CK. Effect of methotrexate on alveolar bone los in experimental periodontitis in Wistar rats. Acta Odontol Scand 2005; 65: Pers JO, Saraux A, Pierre R, Youinou P. Anti- TNF- alpha immunotherapy is associated with increased gingival inflammation without clinical attachment loss in subjects with rheumatoid arthritis. J Periodontol 2008; 79: Mayer Y, Balbir-Gurman A, Machtei EE. Anti-tumor necrosis factor-alpha therapy and periodontal parameters in patients with rheumatoid arthritis. J Periodontol 2009; 80: B y ko lu B, Buduneli N, Kardefller L, Aksu K, Öder G, Kütükçüler N. Evaluation of t-pa, PAI-2, IL-1beta and PGE 2 in gingival crevicular fluid of rheumatoid arthritis patients with periodontal disease. J Clin Periodontol 2006; 33: B y ko lu B, Buduneli N, Kardefller L, Aksu K, Pitkala M, Sorsa T. Gingival crevicular fluid MMP-8, MMP-13 and TIMP-1 levels in patients with rheumatoid arthritis and inflammatory periodontal disease. J Periodontol 2009; 80: Yavuzy lmaz E, Yamalik N, Çalgüner M, Ersoy F, Baykara M, Yeniay I. Clinical and immunological characteristics of patients with rheumatoid arthritis and periodontal disease. J Nihon Univ Sch Dent 1992; 34:

ÖZGEÇMİŞ. 6. Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri

ÖZGEÇMİŞ. 6. Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri 1. Adı Soyadı : Başak Bıyıkoğlu ÖZGEÇMİŞ İletişim Bilgileri Adres e-posta : İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Periodontoloji AD Bakırköy Yerleşkesi- İSTANBUL : basak.biyikoglu@kemerburgaz.edu.tr

Detaylı

:

: ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Başak Bıyıkoğlu İletişim Bilgileri Adres : İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Periodontoloji AD Bakırköy Yerleşkesi- İSTANBUL e-posta : basak.biyikoglu@kemerburgaz.edu.tr

Detaylı

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar

SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi Asinetobakterli Hastalarda DAS Uygulamalar ve yilefltirme Çabalar Hmfl. Özlem SANDIKCI SB Sakarya E itim ve Araflt rma Hastanesi, nfeksiyon Kontrol Hemfliresi,

Detaylı

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6)

fiekil 2 Menapoz sonras dönemde kistik, unilateral adneksiyel kitleye yaklafl m algoritmas (6) over kanseri taramas ndaki yetersizli ini göstermektedir. (1) Transvaginal ultrasonografinin sensitivitesinin iyi olmas na ra men spesifitesinin yeterli olmamas kullan m n k s tlamaktad r. Son yay nlarda

Detaylı

Araştırma/ Research ERCİYAS, Article ÜSTÜN, ANKİLOZAN SPONDİLİT VE PERİODONTAL SAĞLIK: BİR PİLOT ÇALIŞMA ANKYLOSING SPONDYLITIS AND PERIODONTAL HEALTH: A PILOT STUDY Yrd. Doç. Dr. Kamile ERCİYAS* Dr. Yavuz

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

Romatoid Artrit Tedavisinde MAP Kinaz İnhibitörleri MAP Kinase Inhibitors in Rheumatoid Arthritis Prof Dr Salih Pay 12 Mart 2011

Romatoid Artrit Tedavisinde MAP Kinaz İnhibitörleri MAP Kinase Inhibitors in Rheumatoid Arthritis Prof Dr Salih Pay 12 Mart 2011 Romatoid Artrit Tedavisinde MAP Kinaz İnhibitörleri MAP Kinase Inhibitors in Rheumatoid Arthritis Prof Dr Salih Pay 12 Mart 2011 Cell growth differentiation Inflamation Cytokine production Extracellular-regulated

Detaylı

Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit

Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit www.printo.it/pediatric-rheumatology/tr/intro Romatizmal Ateş ve Streptokok Enfeksiyonu Sonrası Gelişen Reaktif Artrit 2016 un türevi 1. ROMATİZMAL ATEŞ NEDİR? 1.1 Nedir? Romatizmal ateş, streptokok adı

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları

Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları HEPATİT B TESTLERİ Hepatit B Virüs Testleri: Hepatit serolojisi, Hepatit markırları Hepatit B virüs enfeksiyonu insandan insana kan, semen, vücut salgıları ile kolay bulaşan yaygın görülen ve ülkemizde

Detaylı

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ROMATOİD ARTRİTLİ KRONİK PERİODONTİTİS HASTALARINDA CERRAHİSİZ PERİODONTAL TEDAVİ ETKİNLİĞİNİN KLİNİK VE BİYOKİMYASAL YÖNTEMLERLE DEĞERLENDİRİLMESİ DOKTORA

Detaylı

08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D

08.11.2008 VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D VİTAMİN D VE İMMÜN SİSTEM VİTAMİN D Vitamin D ve İmmün Sistem İnsülin Sekresyonuna Etkisi Besinlerde D Vitamini Makaleler Vitamin D, normal bir kemik gelişimi ve kalsiyum-fosfor homeostazisi için elzem

Detaylı

Romatoid Artrit Patogenezinde SitokinAğı

Romatoid Artrit Patogenezinde SitokinAğı Romatoid Artrit Patogenezinde SitokinAğı Prof. Dr. Ahmet Gül İ. Ü. İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Romatoloji Bilim Dalı Romatoid Artrit Kronik simetrik poliartrit q Eklemde İnflammasyon

Detaylı

Bovilis Bovipast RSP ile benzersiz koruma

Bovilis Bovipast RSP ile benzersiz koruma Bovilis ile benzersiz koruma Özel kombinasyon Çift adjuvan IRP teknolojisi Erken koruma Maternal antikor varl nda da etkinlik Güvenlik Önerilen afl lama program : Antikor titresi 1. afl lama Bovilis Rapel

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR

HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR HEPATİT C SIK SORULAN SORULAR Hepatit C nedir? Hepatit C virüsünün neden olduğu karaciğer hastalığıdır. Hepatit C hastalığı olarak bilinir ve %70 kronikleşir, siroz, karaciğer yetmezliği, karaciğer kanseri

Detaylı

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir.

OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. OYUNCA IN ADI Akl nda Tut YAfi GRUBU 4-6 yafl OYUNCU SAYISI Oyun bir çocuk taraf ndan oynanabilece i gibi, farkl yafl gruplar nda 2-6 çocuk ile de oynanabilir. GENEL KURALLAR Çocuklar n görsel belle inin

Detaylı

RA Hastalık Aktivitesinin İzleminde Yeni Biyobelirteçler Var mı? Dr. Gonca Karabulut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı

RA Hastalık Aktivitesinin İzleminde Yeni Biyobelirteçler Var mı? Dr. Gonca Karabulut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı RA Hastalık Aktivitesinin İzleminde Yeni Biyobelirteçler Var mı? Dr. Gonca Karabulut Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı Biyobelirteç Nedir? Normal biyolojik süreçler, patolojik süreçler

Detaylı

Hepatit C. olgu sunumu. Uz. Dr. Hüseyin ÜÇKARDEŞ Bilecik Devlet Hastanesi

Hepatit C. olgu sunumu. Uz. Dr. Hüseyin ÜÇKARDEŞ Bilecik Devlet Hastanesi Hepatit C olgu sunumu Uz. Dr. Hüseyin ÜÇKARDEŞ Bilecik Devlet Hastanesi BİLECİK DEVLET HASTANESİ 1957 2015 N.E. 36 yaşında, kadın hasta Kadın Doğum polikliniği 16.07.2013 Anti-HCV: pozitif ve lökositoz

Detaylı

Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM)

Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle HIV/AIDS. Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada ve Türkiye de Güncel Verilerle /AIDS Dr. Aygen Tümer Hacettepe Üniversitesi AIDS Tedavi ve Araflt rma Merkezi (HATAM) Dünyada /AIDS Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ)/UNAIDS taraf ndan Aral k 2010 tarihinde

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PSİKİYATRİK KRİZ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ Kuruluş : 27 Ekim 1989 Adres : Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Cebeci Kampüsü Dikimevi - Ankara Tel : 363 03 26-363 03 27 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

Detaylı

ROMATİZMAL HASTALIKLARDA SİTOKİN HEDEFLİ TEDAVİLER

ROMATİZMAL HASTALIKLARDA SİTOKİN HEDEFLİ TEDAVİLER ROMATİZMAL HASTALIKLARDA SİTOKİN HEDEFLİ TEDAVİLER H. Direskeneli Marmara Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı İnflamasyon Doku Yanıtı (McInnes, Nature Clin Prac Rheumatol 2005; 31) RA da Sitokin Ağı (Firestein,

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

CANDİDA İLE UYARILMIŞ VAJİNAL VE BUKKAL EPİTEL HÜCRELERİNİN SİTOKİN ÜRETİMİ

CANDİDA İLE UYARILMIŞ VAJİNAL VE BUKKAL EPİTEL HÜCRELERİNİN SİTOKİN ÜRETİMİ CANDİDA İLE UYARILMIŞ VAJİNAL VE BUKKAL EPİTEL HÜCRELERİNİN SİTOKİN ÜRETİMİ Emine Yeşilyurt, Sevgi Özyeğen Aslan, Ayşe Kalkancı, Işıl Fidan, Semra Kuştimur Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji

Detaylı

Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi. Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210

Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi. Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210 Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi Sayı:2013/Rm-37 Sayfa:205-210 KONU İLGİ Buzağılarda Protein Beslemesi ve Buzağı Mamasının Önemi Besleme TERCÜME VE DERLEME Ürün Müdürü Esra ÇINAR

Detaylı

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar.

Hart Walker, gövde deste i ve dengeli tekerlek sistemi sayesinde, geliflim düzeyi uygun olan çocuklar n, eller serbest flekilde yürümesini sa lar. Cerebral palsi gibi hareket ve postüral kontrol bozukluklar na yol açan hastal klar olan çocuklar, hastal klar n n derecesine ba l olarak yürüme güçlü ü çekmekte veya hiç yürüyememektedir. Hart Walker,

Detaylı

GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL

GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL Hasta Rehberi Say 7 GENÇ YET fik NLERDE BÜYÜME HORMONU EKS KL Orta kolayl kta okunabilir rehber Genç Yetiflkinlerde Büyüme Hormonu Eksikli i - Say 7 (A ustos 2006 da güncellenmifltir) Bu rehber Reading

Detaylı

D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi. Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi. Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji D Vitaminin Relaps Brucelloz üzerine Etkisi Yrd.Doç.Dr. Turhan Togan Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Bruselloz Brucella cinsi bakteriler tarafından primer olarak otçul

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur.

6. Tabloya bakt m za canl lardan K s 1 CEVAP B. 7. Titreflim hareketi yapan herfley bir ses kayna d r ve. II. ve III. yarg lar do rudur. SES DALGALARI 1. Kesik koni biçiminde k vr lm fl bir mukavvan n dar k sm kula a tutuldu unda sesin daha iyi duyulmas sesin mukavvan n yüzeyinde çarp p yans mas n n bir sonucudur. Di erleri sesin iletimi

Detaylı

Diabetik Nöropatide Kök Hücre Tedavisi Doç.Dr.Mehmet Bozkurt Dr.Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi; Plastik,Rekonstrüktif ve Estetik

Diabetik Nöropatide Kök Hücre Tedavisi Doç.Dr.Mehmet Bozkurt Dr.Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi; Plastik,Rekonstrüktif ve Estetik Diabetik Nöropatide Kök Hücre Tedavisi Doç.Dr.Mehmet Bozkurt Dr.Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi; Plastik,Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Kliniği,Yara Bakım Merkezi İstanbul Tanım Diabetik

Detaylı

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

6. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN SAYLAR Do al Say lar Parças ve fl n 6. SNF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YLLK PLAN Süre/ KAZANMLAR Ders AÇKLAMALAR 1. Do al say larla ifllemler yapmay gerektiren problemleri çözer ve kurar. Do al say

Detaylı

T bbi Makale Yaz m Kurallar

T bbi Makale Yaz m Kurallar .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Araflt rmalar ve Etik Sempozyum Dizisi No: 50 May s 2006; s. 7-11 T bbi Makale Yaz m Kurallar Dr. Sebahattin Yurdakul ÖZGÜN ARAfiTIRMA USULE

Detaylı

ESANSİYEL HİPERTANSİYONLU HASTALARDA PLAZMA APELİN ve ADMA DÜZEYLERİ

ESANSİYEL HİPERTANSİYONLU HASTALARDA PLAZMA APELİN ve ADMA DÜZEYLERİ ESANSİYEL HİPERTANSİYONLU HASTALARDA PLAZMA APELİN ve ADMA DÜZEYLERİ Çelebi G., 1 Sönmez A., 2 Erdem G., 1 Tapan S., 3 Taşçı İ., 1 Erçin C.N., 4 Doğru T., 4 Kılıç S., 5 Üçkaya G., 2 Yılmaz Mİ., 6 Kutlu

Detaylı

Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili;

Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; KORONER RİSK TESTİ Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; Koroner kalp hastalıklarına yol açan kolesterol ve lipit testleridir. Koroner risk testleri

Detaylı

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TIPTA UZMANLIK KURULU. Endodonti Uzmanlık Eğitimi Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Komisyonu

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TIPTA UZMANLIK KURULU. Endodonti Uzmanlık Eğitimi Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Komisyonu T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TIPTA UZMANLIK KURULU Endodonti Uzmanlık Eğitimi Müfredat Oluşturma ve Standart Belirleme Komisyonu Endodonti Uzmanlık Eğitimi Çekirdek Eğitim Müfredatı 2011 Ankara 1 TUK Endodonti

Detaylı

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 :

K MYA K MYASAL TEPK MELER VE HESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : K MYA K MYASAL TEPK MELER VE ESAPLAMALARI ÖRNEK 1 : ÖRNEK : X ile Y tepkimeye girdi inde yaln z X Y oluflturmaktad r. Tepkimenin bafllang c nda 0, mol X ve 0, mol Y al nm flt r. Bu tepkimede X ve Y ten

Detaylı

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac

Ders 3: SORUN ANAL Z. Sorun analizi nedir? Sorun analizinin yöntemi. Sorun analizinin ana ad mlar. Sorun A ac Ders 3: SORUN ANAL Z Sorun analizi nedir? Sorun analizi, toplumda varolan bir sorunu temel sorun olarak ele al r ve bu sorun çevresinde yer alan tüm olumsuzluklar ortaya ç karmaya çal fl r. Temel sorunun

Detaylı

Hepinizin bildi i gibi bilgi ça olarak adland r lan günümüzde bilim ve teknoloji alan nda

Hepinizin bildi i gibi bilgi ça olarak adland r lan günümüzde bilim ve teknoloji alan nda Say n Meslektafllar m z, Hepinizin bildi i gibi bilgi ça olarak adland r lan günümüzde bilim ve teknoloji alan nda bafl döndürücü flekilde h zl ilerlemeler olmaktad r. Bu geliflmelerin en fazla oldu u

Detaylı

Periodontoloji nedir?

Periodontoloji nedir? Periodontoloji 1 2 Periodontoloji Periodontoloji nedir? Periodontoloji, dişleri ve implantları çevreleyen yumuşak ve sert dokuların iltihabi hastalıkları ve bunların tedavisi ile ilgilenen bir dişhekimliği

Detaylı

Periodontal hastalık, Agresif periodontitis,kronik periodontitis

Periodontal hastalık, Agresif periodontitis,kronik periodontitis Periodontal hastalık, Agresif periodontitis,kronik periodontitis Periodontitis, yıkıcı iltihabi süreçler sonucunda, diş destek dokularının etkilendiği, alveol kemiğinin rezorbe olduğu, periodontal ceplerin

Detaylı

BALIK YAĞI MI BALIK MI?

BALIK YAĞI MI BALIK MI? BALIK YAĞI MI BALIK MI? Son yıllarda balık yağı ile ilgili kalp damar hastalıklarından tutun da romatizma, şizofreni, AIDS gibi hastalıklarda balık yağının kullanılmasının yararları üzerine çok sayıda

Detaylı

IX. BÖLÜM KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011

IX. BÖLÜM KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011 ULUSAL TEDAVİ KILAVUZU 2011 KRONİK HASTALIK ANEMİSİ IX. BÖLÜM TANI VE TEDAVİ KILAVUZU KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU KRONİK HASTALIK ANEMİSİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU GİRİŞ VE TANIM Kronik

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1

Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Deomed Medikal Yay nc l k Okumufl / Mete (Ed.) Anne Babalar için Do uma Haz rl k / Sa l k Profesyonelleri için Rehber 16.5 x 24 cm, XIV + 210 Sayfa ISBN 978-975-8882-31-1 Birinci bask Deomed, 2009. 62

Detaylı

ESERLER. A. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler :

ESERLER. A. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler : ESERLER A. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler : A1. Sakallıoğlu, E.E., Aliyev, E., Lütfioğlu, M., Yavuz, Ü., Açıkgöz, G. Vascular endothelial growth factor (VEGF) levels of gingiva and

Detaylı

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU OLAN HASTALARDA NÖROTİSİZM VE OLUMSUZ OTOMATİK DÜŞÜNCELER UZM. DR. GÜLNİHAL GÖKÇE ŞİMŞEK GİRİŞ Yaygın anksiyete bozukluğu ( YAB ) birçok konuyla, örneğin parasal, güvenlik, sağlık,

Detaylı

PERİODONTİTİSLER I- KRONİK PERİODONTİTİS

PERİODONTİTİSLER I- KRONİK PERİODONTİTİS PERİODONTİTİSLER Periodontitis, spesifik mikroorganizmalar veya spesifik mikroorganizma gruplarının neden olduğu, periodontal ligaman ve alveolar kemiğin cep oluşumu, dişeti çekilmesi veya her ikisiyle

Detaylı

ROMATOİD ARTRİTLİ HASTALARDA PERİODONTAL HASTALIK ŞİDDETİ: KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMA

ROMATOİD ARTRİTLİ HASTALARDA PERİODONTAL HASTALIK ŞİDDETİ: KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMA ROMATOİD ARTRİTLİ HASTALARDA PERİODONTAL HASTALIK ŞİDDETİ: KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMA Yasemin Özkan 1, Mahmut Alpaycı 2, Mehmet Özkan 3, Özcan Hız 2, Nazım Bozan 4 1 Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesi,

Detaylı

Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili;

Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; KORONER RİSK TESTİ Koroner Check Up; Coronary risk profile; Koroner kalp hastalıkları risk testi; Lipid profili; Koroner kalp hastalıklarına yol açan kolesterol ve lipit testleridir. Koroner risk testleri

Detaylı

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet

Detaylı

Ö ÜN YAYINLARI. ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN

Ö ÜN YAYINLARI. ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN 009-010 Ö ÜN YINLARI 1. SINIF MATEMAT K DERS ÜN TELEND R LM fi YILLIK PLAN EK M 05 EK M - 09 EK M EYLÜL - EK M 8 EYLÜL - 0 EK M 1 1. Rakamlar okur ve yazar. [!] Rakamlar n yaz l fl yönlerine dikkat ettirilir.

Detaylı

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR

ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR ÇOCUK ve ERGENL KTE GUATR GUATR NED R? Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Tiroid bezi Guatr Tiroid

Detaylı

Tip 1 diyabete giriş. Prof. Dr.Mücahit Özyazar Endokrinoloji,Diyabet,Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bölümü

Tip 1 diyabete giriş. Prof. Dr.Mücahit Özyazar Endokrinoloji,Diyabet,Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bölümü Tip 1 diyabete giriş Prof. Dr.Mücahit Özyazar Endokrinoloji,Diyabet,Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bölümü ENTERNASYONAL EKSPER KOMİTE TARAFINDAN HAZIRLANAN DİABETİN YENİ SINIFLAMASI 1 - Tip 1 Diabetes

Detaylı

YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ

YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ Savaş AYBERK, Bilge ALYÜZ*, Şenay ÇETİN Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Kocaeli *İletişim kurulacak yazar bilge.alyuz@kou.edu.tr, Tel: 262

Detaylı

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON

Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON 1 Tarifname SARKOPENİ NİN TEDAVİSİNE YÖNELİK BİR KOMPOZİSYON Teknik Alan Buluş, sarkopeni nin tedavisine yönelik oluşturulmuş bir kompozisyon ile ilgilidir. Tekniğin Bilinen Durumu Günümüzde sarkopeni,

Detaylı

Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD

Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD Prof.Dr.Kemal NAS Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Romatoloji BD Kronik enflamatuar hastalıklar, konak doku ve immun hücreleri arasındaki karmaşık etkileşimlerinden

Detaylı

ntermitan Alerjik Rinit ( AR) hastalar nda desloratadinin etkinlik ve güvenlili inin de erlendirildi i ACCEPT 1 Çal flmas sonuçlar n görmek için

ntermitan Alerjik Rinit ( AR) hastalar nda desloratadinin etkinlik ve güvenlili inin de erlendirildi i ACCEPT 1 Çal flmas sonuçlar n görmek için A LE HEK MLER NE ÖZEL Say :05 Haziran 2014 stanbul Ba c lar ilçesi 14 No lu Aile Sa l Merkezi doktorlar ndan Dr. Levent Arıç ile yapt m z röportaj n tamam n okumak için lütfen t klay n. ntermitan Alerjik

Detaylı

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN BESLEME VE YEM BİLGİSİ TEKNOLOJİSİ

Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN BESLEME VE YEM BİLGİSİ TEKNOLOJİSİ DERS BİLGİLERİ Ders Adı Kodu Yarıyılı T+U Saati Ulusal Kredisi AKTS HAYVAN BESLEME VE YEM BİLGİSİ TEKNOLOJİSİ LVS22 IV 2 2 3 Ön Koşul Dersleri Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Ön Lisans Seçmeli

Detaylı

ÖZET. Anahtar Kelimeler: HCV-HBV koinfeksiyonu, viral interferans Nobel Med 2010; 6(3): 34-38. Bulgular: De erlendirmeye al nan olgulardan 13'ü

ÖZET. Anahtar Kelimeler: HCV-HBV koinfeksiyonu, viral interferans Nobel Med 2010; 6(3): 34-38. Bulgular: De erlendirmeye al nan olgulardan 13'ü ÖZET Amaç: HCV-HBV koinfeksiyonlu olgularda viral replikasyon durumunun kesitsel de erlendirmesi ve koinfeksiyonlu olgularla kronik HBV infeksiyonlu olgular n HBV replikasyonu aç s ndan karfl laflt r lmas.

Detaylı

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir.

LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENFOMA LENFOMA NEDİR? Lenfoma lenf dokusunun kötü huylu tümörüne verilen genel bir isimdir. LENF SİSTEMİ NEDİR? Lenf sistemi vücuttaki akkan dolaşım sistemidir. Lenf yolu damarlarındaki bağışıklık hücreleri,

Detaylı

Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber

Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber Tam yağlı süt ürünleri tüketen erkeklere kötü haber Sağlıklı, güçlü kuvvetli bir erkeksiniz ama çocuğunuz olmuyorsa bu önemli sorunun sebebi yediklerinizle ilgili olabilir. Erkekler üzerinde yapılan bilimsel

Detaylı

ÇOCUKLUKTA ve ERGENL KTE KEM K SA LI I

ÇOCUKLUKTA ve ERGENL KTE KEM K SA LI I ÇOCUKLUKTA ve ERGENL KTE KEM K SA LI I Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE

Detaylı

Geniş tanımlama ile parazitler: Maizels J Biol 2009, 8:62

Geniş tanımlama ile parazitler: Maizels J Biol 2009, 8:62 Mikroplar ve Konak Adaptasyonu: Savaşamıyorsan Anlaş Doç. Dr. Fadile Yıldız Zeyrek Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji AD Geniş tanımlama ile parazitler: Maizels J Biol 2009, 8:62 Parazitler

Detaylı

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün

Veri Toplama Yöntemleri. Prof.Dr.Besti Üstün Veri Toplama Yöntemleri Prof.Dr.Besti Üstün 1 VERİ (DATA) Belirli amaçlar için toplanan bilgilere veri denir. Araştırmacının belirlediği probleme en uygun çözümü bulabilmesi uygun veri toplama yöntemi

Detaylı

F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Periodontoloji 1

F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Periodontoloji 1 F. Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Periodontoloji 1 Öğretim Dili Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans ( ) Lisans (X) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim (X) Uzaktan Öğretim(

Detaylı

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ

EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI. Doç.Dr.Mitat KOZ EGZERSİZ TEST SONUÇLARININ YORUMLANMASI Doç.Dr.Mitat KOZ Fiziksel Uygunluk Test Sonuçları Klinik Egzersiz Test Sonuçları Fiziksel Uygunluk Test Sonuçlarının Yorumlanması Bireyler arası karşılaştırmalar

Detaylı

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD)

AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD) AFRİKA HASTALIĞI -SIĞIRLARIN NODÜLER EKZANTEMİ -LUMPY SKIN DISEASE (LSD) 1 GÜNDEM Tanım Epidemiyoloji (Hastalığın Yayılımı) Mücadele Soru-Cevap 2 Afrika Hastalığı Nedir? Sivrisinek, kene ve sokucu sineklerle

Detaylı

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari

4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari 4/B L S GORTALILARIN 1479 VE 5510 SAYILI KANUNLARA GÖRE YAfiLILIK, MALULLUK VE ÖLÜM AYLI INA HAK KAZANMA fiartlari Mustafa CER T* I. G R fi Bu yaz da 1479 say l yasaya göre yafll l l k, malullük ve ölüm

Detaylı

Baflkanl n, Merkez : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu Baflkanl na ba l Marmara Araflt rma Merkezi ni (MAM),

Baflkanl n, Merkez : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araflt rma Kurumu Baflkanl na ba l Marmara Araflt rma Merkezi ni (MAM), TÜRK YE B L MSEL VE TEKN K ARAfiTIRMA KURUMU YAYIN YÖNETMEL (*) B R NC BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tan mlar Amaç ve Kapsam Madde 1. Bu Yönetmelik ile; Baflkanl k, Merkez ve Enstitülere ait tüm yay nlar

Detaylı

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER

MURAT YÜKSEL. FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER I MURAT YÜKSEL FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER III DR. MURAT YÜKSEL Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ö retim Görevlisi FEM N ST HUKUK KURAMI VE FEM N ST DÜfiÜNCE TEOR LER IV Yay

Detaylı

NTERNET ÇA I D NAM KLER

NTERNET ÇA I D NAM KLER Mustafa Emre C VELEK NTERNET ÇA I D NAM KLER www.internetdinamikleri.com STANBUL-2009 Yay n No : 2148 letiflim Dizisi : 55 1. Bas m - stanbul - Haziran 2009 ISBN 978-605 - 377-066 - 4 Copyright Bu kitab

Detaylı

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina .. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü

Detaylı

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM

ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM ÇOCUKLUK ve ERGENL KTE D YABETLE YAfiAM D YABETLE YAfiAMAK Bu kitapç n içeri i Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne i nin web sitesinden faydalan larak haz rlanm flt r. www.cocukendokrindiyabet.org Diyabet,

Detaylı

Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Y. Lisans DİŞHEKİMLİĞİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 2002

Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Y. Lisans DİŞHEKİMLİĞİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 2002 ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı: EMRE AYTUĞAR Öğrenim Durumu: DOKTORA Bölümü: Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Y. Lisans DİŞHEKİMLİĞİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 2002 FAKÜLTESİ Doktora/S.Yeterlilik

Detaylı

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ?

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ? Yahya ARIKAN* Günümüzde; finansal anlamda ülkeleraras s n r n ortadan kalkmas, teknolojinin geliflimi ve bilgi toplumunun s n rs z imkânlar ile zaman ve mekân

Detaylı

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar

www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar www.mercedes-benz.com.tr Mercedes-Benz Orijinal Ya lar Kazand ran Güç Mercedes-Benz orijinal ya lar arac n z üreten uzmanlar taraf ndan, gelifltirilmifltir. Mercedes-Benz in dilinden en iyi Mercedes-Benz

Detaylı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Değerlendirme Notu Sayfa1 Sağlık Reformunun Sonuçları İtibariyle Değerlendirilmesi 26-03 - 2009 Tuncay TEKSÖZ Dr. Yalçın KAYA Kerem HELVACIOĞLU Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye 2004 yılından itibaren sağlık

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ T.C. HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PERİODONTİTİSLİ HASTALARDA DİŞETİ OLUĞU SIVISI RANKL, IL-1β, IL-10, OPG DÜZEYLERİNİN TEDAVİ ÖNCESİ VE SONRASI KIYASLANMASI; DHA VERİLEN SIÇANLARDA

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

TÜBERKÜLOZ EP DEM YOLOJ S

TÜBERKÜLOZ EP DEM YOLOJ S .Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi Sürekli T p E itimi Etkinlikleri Eriflkin ve Çocukta Tüberküloz Sempozyumu 30 Nisan 1999, stanbul, s. 9-13 Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli

Detaylı

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama

Araflt rma modelinin oluflturulmas. Veri toplama 21 G R fi Araflt rman n amac na ba l olarak araflt rmac ayr ayr nicel veya nitel yöntemi kullanabilece i gibi her iki yöntemi bir arada kullanarak da araflt rmas n planlar. Her iki yöntemin planlama aflamas

Detaylı

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi

Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Otomasyon Sistemleri E itiminde Animasyon Tabanl Uygulamalar n Yeri ve Önemi Murat Ayaz Kocaeli Üniversitesi Teknik E itim Fakültesi, Elektrik E itimi Koray Erhan Kocaeli Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi,

Detaylı

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler Proteinler Canlılarda miktar olarak en çok bulunan biyomoleküllerdir. Amino asit birimlerinden oluşurlar Yapısal ve işlevsel olabilirler Genlerle aktarılan kalıtsal bilginin ortaya çıktığı moleküllerdir.

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

YARGITAY 2. HUKUK DA RES

YARGITAY 2. HUKUK DA RES YARGITAY 2. HUKUK DA RES 2674 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 81 Say : 6 Y l 2007 YARGITAY 2. HUKUK DA RES E: 2005/20742 K: 2006/5715 T: 18.04.2006 M RASÇILIK SIFATI M RASIN NT KAL ZAMAN YÖNÜNDEN UYGULANACAK

Detaylı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i 3. Ödemeler Dengesi 2003 y l nda 8.037 milyon dolar olan cari ifllemler aç, 2004 y l nda % 91,7 artarak 15.410 milyon dolara yükselmifltir. Cari ifllemler aç ndaki bu

Detaylı

KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ

KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ KORELASON VE REGRESON ANALİZİ rd. Doç. Dr. S. Kenan KÖSE İki ya da daha çok değişken arasında ilişki olup olmadığını, ilişki varsa yönünü ve gücünü inceleyen korelasyon analizi ile değişkenlerden birisi

Detaylı

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU

2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU 2008 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ ÖN DEĞERLENDİRME NOTU I- 2008 Mali Yılı Bütçe Sonuçları: Mali Disiplin Sağlandı mı? Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2008 mali yılı geçici bütçe uygulama sonuçlarına

Detaylı

Romatoid Artritli Kad n Hastalarda Kemik Mineral Yo unlu u ve Etkileyen Faktörler: Kontrollü Çal flma

Romatoid Artritli Kad n Hastalarda Kemik Mineral Yo unlu u ve Etkileyen Faktörler: Kontrollü Çal flma Orijinal Araflt rma / Original Investigation 29 Romatoid Artritli Kad n Hastalarda Kemik Mineral Yo unlu u ve Etkileyen Faktörler: Kontrollü Çal flma Bone Mineral Density in Women with Rheumatoid Arthritis

Detaylı

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI 4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI Resul KURT* I. G R fi Ülkemizde 4447 say l Kanunla, emeklilikte köklü reformlar yap lm fl, ancak 4447 say l yasan n emeklilikte kademeli

Detaylı

KRİYOGLOBÜLİN. Cryoglobulins; Soğuk aglutinin;

KRİYOGLOBÜLİN. Cryoglobulins; Soğuk aglutinin; KRİYOGLOBÜLİN Cryoglobulins; Soğuk aglutinin; Kriyoglobülin kanda bulunan anormal proteinlerdir ve 37 derecede kristalleşirler. Birçok hastalık sırasında ortaya çıkabilirler ancak vakaların %90ı Hepatit

Detaylı

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42

F Z K BASINÇ. Kavram Dersaneleri 42 F Z BASINÇ ÖRNE : ÇÖZÜ : Özdefl iki tu lan n I, II, III konumlar ndayken yere uygulad klar toplam bas nç kuvvetleri, iki tu lan n a rl klar toplamlar na eflittir. Bu nedenle F = F = F olur. yer I II III

Detaylı

alsecco Hafif D fl Cephe S valar mineral esasl malzemelerle oluflturulmufl yap lar için alsecco ürünleri

alsecco Hafif D fl Cephe S valar mineral esasl malzemelerle oluflturulmufl yap lar için alsecco ürünleri alsecco Hafif D fl Cephe S valar mineral esasl malzemelerle oluflturulmufl yap lar için alsecco ürünleri 2 Mineral Esasl Yüzeyler için alsecco Ürünleri Yap larda Komple Çözümler alsecco ve mineral malzemeler

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PERİODONTOLOJİ ANABİLİM DALI

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PERİODONTOLOJİ ANABİLİM DALI BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PERİODONTOLOJİ ANABİLİM DALI ROMATOİD ARTRİT ve KRONİK PERİODONTİTİS HASTALARINDA PROENFLAMATUAR (TNF-α, IL-1β) ve ANTİENFLAMATUAR (IL-10, IL-4) SİTOKİN

Detaylı

Ultrason Teknoloji %99 ANTi BAKTERiYEL %99 STERiL ENERJi SU ZAMAN DETERJAN ÇEVRE DOSTU in TE R S O N ik ÜRÜN www.evyesonik.com Sebze, Meyve, Bulafl k Y kama ve Dezenfeksiyon Cihaz Evyesonik Nedir? Evyesonik,

Detaylı