Other laws by the people, Francisco Goya, Sayfa 1 / 27

Transkript

1 Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin görevleri, hakları ve sorumlulukları anlamında yeni Türk Ticaret Kanunu ne gibi önemli yenilikler getirmiştir? Other laws by the people, Francisco Goya, 1823 Sayfa 1 / 27

2 Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin görevleri, hakları ve sorumlulukları anlamında yeni Türk Ticaret Kanunu ne gibi önemli yenilikler getirmiştir? Adnan B. Erdoğmuş * Bu yazımızda anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin görev, hak ve sorumlulukları hakkında 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile bu kanuna bağlı çıkarılan 6103 sayılı uygulama ve 6335 sayılı uygulama değişiklikleri kanunları kapsamında getirilen önemli düzenlemeleri, ilgili düzenlemeler üzerindeki değerlendirmeler ışığında incelemekteyiz. 04 Ocak 2013 İçindekiler: 1. Organlara değil kişilere dayanan sorumluluk 2. Sorumluluk tayininde Basiretli Tacir yerine Tedbirli yönetici ve Şirket menfaatlerini dürüstçe koruma karineleri 3. Yönetim kurulu üyelerinin hukuki ve cezai sorumlulukları 4. Yönetim kurulu üyelerinin kusurları oranında sorumlulukları kuralı 5. Tüzel kişi yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu 6. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu 7. Yönetim kurulu üyelerinin yönetim sorumluluğu 8. Yönetim kurulu üyelerinin görevlerinin tanımlanması konusunda yeni Türk Ticaret Kanunu nasıl bir yenilik getirmiştir? 9. Yönetim kurulunun temsil sorumluluğu 10. Yönetim kurulu üyelerinin bilgi isteme hakkı ve sorumluluğu 11. Yönetim Kurulu kararlarına katılmayan üyelerin kararların iptalini isteme hakkı ve sorumluluğu 12. Yönetim kurulu üyelerinin yönetim kurulu toplantılarına katılımları ile ilgili gözetmeleri gereken yükümlülükleri 13. Yönetim kurulu üyelerinin risklerin erken teşhisine yönelik sorumluluğu 14. Yönetim kurulu üyelerinin ve yakınlarının şirkete borçlanma ve şirketle işlem yapma yasaklarına uyma yükümlülüğü 15. Yönetim kurulu üyelerinin rekabet yasağına uyma yükümlülüğü 16. Yönetim kurulu üyelerinin haksız rekabet yasaklarına uyma ve tüketicinin korunmasını gözetme yükümlülüğü 17. Yönetim kurulu üyelerinin internet sitesi oluşturma yükümlülüğü 18. Yönetim kurulu üyelerinin yıllık finansal tabloları, faaliyet raporunu, genel kurul kararlarını ilan ettirmesi yükümlülüğü Sayfa 2 / 27

3 19. Yönetim kurulu üyelerinin şirketle ilgili belge ve beyanların kanuna aykırı olmamasını gözetme sorumluluğu 20. Yönetim kurulu üyelerinin ayni sermayenin değer biçilmesinde yolsuzluk yapılmamasını gözetme sorumluluğu 21. Yönetim kurulu üyelerinin şirketin, Sermaye Piyasası Kurulu iznini almaksızın kanuna aykırı şekilde halktan para toplamasını önleme sorumluluğu 22. Yönetim kurulu üyelerinin sermaye hakkında yanlış beyanlarda bulunulmaması, ödeme yetersizliğinin bilinmesi hakkındaki yükümlülükleri 23. Yönetim kurulu üyelerinin kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlalleri halinde sorumlulukları 24. Yönetim kurulu üyelerinin Ticaret Sicillerinde kayıtların düzeltilmesi için, öğrendikleri halde işlemde bulunulmaması halinde sorumlulukları 25. Yönetim kurulu üyelerinin tescilden kaçınılması halinde sorumlulukları 26. Yönetim kurulu üyelerinin defterler hakkında yükümlülüklerinin ihlali ve hileli envanter çıkarılması halinde sorumlulukları 27. Yönetim kurulu üyelerinin belgelerin kopyasının sağlanamaması, elektronik ortamda saklanan belgelerin ibraz edilememesi halinde sorumlukları 28. Yönetim kurulu üyelerinin Türk Muhasebe Sistemi (TMS)'ye, kavramsal çerçeveye ve yorumlarına uyulmaması halinde sorumlukları 29. Yönetim kurulu üyelerinin iş ve işletme sırlarını açıklamama sorumluluğu 30. Yönetim kurulu üyelerinin kuruluş, sermaye artırım/azaltma, birleşme, bölünme gibi işlemlerdeki belge ve beyanların kanuna aykırı olmamasını sağlama sorumluluğu 31. Yönetim kurulu üyelerinin borca batıklıkta, sermaye kaybı, teknik iflasta genel kurulu toplantıya çağırması sorumluluğu 32. Yönetim kurulu üyelerinin ticaret unvanı kullanılmasını gözetme sorumluluğu 33. Yönetim kurulu üyelerinin ticaret unvanı kullanım kurallarına uyma sorumluluğu 34. Hakim ve bağlı şirketin yönetim kurulu üyelerinin sorumlulukları 35. Şirketler topluluğu yönetim kurulu üyelerinin hakim şirketin bildirim yükümlülükleri, denkleştirmenin faaliyet yılı içinde yerine getirilmesi, hakim şirketin güvenden doğan sorumluluğu, hakimiyetin hukuka aykırı kullanılmaması yükümlülüklerini gözetme sorumluluğu 36. Şirketler topluluğu yönetim kurulu üyelerinin bağlı şirketin raporlama yükümlülüklerine aykırı hareket edilmemesini gözetleme yükümlülüğü 37. Yönetim kurulu üyelerinin vergi borçlarına karşı sorumluluğu 38. Yönetim kurulu üyelerinin Sosyal Güvenlik Kurumu na sigorta primi borçlarından sorumluluğu 39. Yönetim kurulu üyelerinin genel kurulların işleyişi hakkında iç genelge düzenlemesi yükümlülüğü 40. Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu sigortası Sayfa 3 / 27

4 1- Organlara değil kişilere dayanan sorumluluk: Anonim şirketler hukukumuzda, yeni Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde sorumluluğa ilişkin olarak getirilen en önemli yenilik, organ sorumluluğunun kaldırılıp, yerine tamamen yönetim organında görevli şahıslara veya denetçi görevinde bulunan kişilere dayanan şahsi sorumluluğun benimsenmesidir. Yeni Türk Ticaret Kanunu na göre; kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri takdirde, şirkete, pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu tutulacaklardır. Ancak; kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hâli hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmayacaklardır. Yeni Türk Ticaret Kanunu na göre; hiç kimse kendi kontrolü dışında kalan, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklar veya yolsuzluklar sebebiyle sorumlu tutulamaz; bu sorumlu olmama durumu gözetim ve özen yükümü gerekçe gösterilerek geçersiz kılınamaz kuralları benimsenmiştir. 2. Sorumluluk tayininde Basiretli Tacir yerine Tedbirli yönetici ve Şirket menfaatlerini dürüstçe koruma karineleri: Sorumlulukların tayininde öncelikle üzerinde durulması gereken konu, özen ve sadakat yükümü konusunda yeni Türk Ticaret Kanunu nun, bu hususta Türk Borçlar Kanunu'na atıf yapmak yerine, doğrudan "Tedbirli yönetici" ve "Şirket menfaatlerini dürüstçe koruma" karinelerini getirmiş olmasıdır. Eski düzenlemede yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu belirlenirken yer verilen, Basiretli iş adamı ölçütünün bırakıldığı ve yerine artık bu yeni karinelerin getirildiği görülmektedir. Yeni Türk Ticaret Kanunu nda bu bağlamda yönetim kurulu üyelerinden; tedbirli birer yönetici olarak; örneğin ekonomik kriz ve sektöre ilişkin riskler benzeri ticari piyasa şartlarını takip ederek değerlendirmeleri, şirketi ilgilendirecek değişiklikleri, gelişmeleri en kısa zamanda tespit ederek, gerekli tedbirleri almaları, şirket menfaatlerini korumaları beklenmektedir. Bu bağlamda yeni düzenlemenin, yönetim kurulunun devredilmez görev ve yetkileri ile üyelerinin sorumluluk alanını belirginleştirdiği ve genişlettiği görülmektedir. Yukarıda belirttiğimiz düzenlemeler yoluyla, yönetim kurulu organı, görünüşte bir organ olmaktan çıkarılmış ve işlevsel bir niteliğe kavuşturulmuştur. Sayfa 4 / 27

5 Bu durum şirket hakkında alınacak kararların daha şeffaf olmasını sağlayacaktır. Zira yeni Türk Ticaret Kanunu nun yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu konusunda getirdiği hukuki ve cezai sorumluluklar, kurulun daha etkin ve dikkatli çalışmasını sağlamayı amaçlamıştır. 3. Yönetim kurulu üyelerinin hukuki ve cezai sorumlulukları: Yeni Türk Ticaret Kanunu nda yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu konusunda Hukuki ve cezai sorumluluk başlıkları altında genel bir hükümle düzenlemeye gidilmiştir. Yönetim kurulu üyelerinin kanundan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmedikleri takdirde hukuki ve cezai sorumlulukları doğabilecektir. Temsile veya yönetime yetkili olanlar sıfatlarıyla, yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yaptıkları sırada işledikleri haksız fiillerden şirket sorumludur. Ancak, şirketin bu haksız fiilleri işleyen üyelere rücû hakkı saklıdır. Hukuki sorumluluklarda en önemli yenilik; şirket, pay sahipleri ve şirket alacaklılarının yönetim kurulu üyelerine karşı zararın tazmini için dava açma yoluna başvurabilecekleri hususudur. Böyle bir başvuruda ispat yükü iddia eden tarafa yüklenmiştir. Bu husus açıkça düzenlenmiştir. Zira yeni Türk Ticaret Kanunu nun 553. maddesinde yer verilen "Kusurlarının bulunmadığını ispatlamadıkça" ibaresi Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 28. ve 41 (16). maddeleri ile çıkartılmıştır. Bu değişikliklerle, yönetim kurulu üyesine karşı dava açmak isteyen tarafın, yönetim kurulu üyesinin kusurunu ispat etmekle yükümlü tutulduğu görülmektedir. Cezai sorumlulukların önemli bir kısmı ise ilk defa yeni Türk Ticaret Kanunu ile düzenlenmiştir. Cezai hükümler incelendiğinde eskiden hürriyeti kısıtlayıcı hapis cezaları öngörülen yaptırımlar yerine bu kez genellikle adli para cezalarının düzenlendiği görülmektedir. 4. Yönetim kurulu üyelerinin kusurları oranında sorumlulukları kuralı: Yeni Türk Ticaret Kanunu ile yönetim kurulunun sorumluluğuna ilişkin olarak yönetim kurulu üyesinin kusuru oranında sorumluluğu kuralı genel kural olarak belirlenmiştir. Buna göre; yeni kanunla organ sorumluluğu yerine kişilere dayalı sorumluluk kuralı getirildiğinden, üyelerin ilgili işlem hakkında görevli ve kusurlu bulunmalarının ispatı halinde sorumlu tutulmaları esas olacaktır. Eski kanunda; meydana gelen zararlardan, Mutlak teselsül kuralının uygulanmasıyla tüm yönetim kurulu üyeleri sorumlu tutulurken, yeni kanunda Farklılaştırılmış teselsül kuralı getirilerek, sadece zarara yol açan üyelerin, üstelik kusurları oranında sorumluluğuna gitme kuralı benimsenmiştir. Sayfa 5 / 27

6 Birden çok üyenin aynı zararı tazminle yükümlü olmaları halinde, bunlardan her biri, kusuruna ve durumun gereklerine göre, zarara yol açılması şahsen kendisine de yükletilebildiği ölçüde, bu zarardan diğerleriyle birlikte sorumlu olacaktır. Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri, murahhas azalar ve yöneticiler (müdürler); kendi yol açtıkları zararlarda, hakimin somut olayı değerlendirmesine göre kusurunun ağırlığı, söz konusu zarar ve zarara sebebiyet veren kusur arasındaki illiyet bağının kuvveti ve hukuka aykırı fiillerinin derecesi benzeri hukuksal etkenlerin tümünün bir arada değerlendirilmesiyle sorumlu tutulacaklardır. Kuşkusuz, ilgili tüm görevli ve kusurlu üyeler için; yapılacak bu değerlendirmeler neticesinde, somut olay hakkında farklılaştırılmış derecede sorumluluklarına karar verilebilecektir. Ancak yönetim kurulu üyeleri, görevleri ve kontrolü dışında kalan zararlardan mesul tutulamayacaklardır. Organ sorumluluğu yerine, yönetim kurulu üyelerinin kusurları oranında şahsi sorumluluklarına gidilebileceği kuralı, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna gidilebileceği hallerde, alacaklı tarafın, iflas hali olmadan şirkete dava açamayacağını ancak şahsi sorumlukları için yönetim kurulu üyeleri aleyhine iflas halini beklemeden dava açabileceği sonucunu doğurabilecektir. Bir örnek ile açıklanmaya çalışılırsa, örneğin kredi alacaklısı bir bankanın, sorumlu şirket yönetim kurulu üyesi için, örneğin krediyi alabilmek için yanıltıcı belge vermiş olmaları nedeniyle, zarar gören alacaklı taraf olarak, şirketin iflasını beklemeksizin ilgili yönetim kurulu üyelerine karşı şahsi sorumluluk davası açmaları beklenebilir. Böyle bir durumda davacı alacaklı banka, yanıltıcı belgenin düzenlenmesine hangi üye tarafından yol açıldığından emin değilse, belirsiz işleme dayanarak, söz konusu davayı tüm yönetim kurulu üyeleri hakkında da açabilecektir. Ancak böyle bir davada, icra yetkileri olmayan yönetim kurulu üyeleri, keza icra yetkileri bulunmakla birlikte söz konusu kredilendirme olayında hiç yer almayan yönetim kurulu üyeleri, bunda sorumlu tutulmaları gerektiği hukuken ispatlanmadıkça sorumluluktan kurtulabileceklerdir. Diğer konumdaki yönetim kurulu üyeleri ise bu hususta verilen zararlardan, kusurları oranında, farklılaştırılmış teselsüle göre sorumlu tutulabileceklerdir. Burada önemli bir husus da, yeni Türk Ticaret Kanunu ile getirilen, yönetim kurulu üyelerinin artık tüzel kişiler de olabileceği kuralı doğrultusunda; şayet yönetim kurulu üyesi bir tüzel kişilik ise, tüzel kişi adına imza yetkilisi olarak ticaret siciline tescil edilmiş özel kişi imza yetkililerinin, şayet ilgili olayda şahsi sorumluluklarını da doğuracak hukuka aykırı bir filleri söz konusu değilse, doğrudan veya rücu yoluyla şahsen sorumlu tutulamayacakları, sorumluluğun sadece tüzel kişi yönetim kurulu üyeliğine, yani tüzel kişiye yöneltilmesinin gerekebileceğidir. Sayfa 6 / 27

7 Bu nedenle, örneğin yukarıda örneklediğimiz somut olayımızda, kredi alacaklısı taraf bankanın veya benzer riskler taşıyabilecek şirketlerin veya üçüncü şahısların; bu tür tüzel kişi yönetim kurulu üyelikleri bulunan şirketlerle borç ve taahhüt doğuran anlaşmalar yaparken, şahsi kefaletleri daha çok aramaya başlayacaklarını şimdiden öngörebiliriz. 5. Tüzel kişi yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu: Eski kanunda tüzel kişi temsilcileri tarafından kullanılan oylarda, sorumluluk tüzel kişiye değil, temsilciye ait iken, yeni Türk Ticaret Kanunu ile tüzel kişi temsilcisi yönetim kurulu üyeliği kaldırılmış olup, tüzel kişinin kendisinin yönetim kurulu üyeliğine bizzat seçilebilmesi imkanı ve düzenlemesi getirilmiştir. Tüzel kişi ortağın temsilcisi yönetim kurulu üyelerinin istifası ve yerine tüzel kişinin kendisinin ya da bir başkasının (başa bir tüzel kişi veya özel şahısın) seçimi için son tarih olarak tarihi öngörülmüştür. Bu yolla yönetim kurulu üyeliğine getirilebilecek bir tüzel kişi bu görevini tabidir ki kendisini temsilen seçtiği ve ticaret siciline bu şekilde temsilcisi olarak kaydettirdiği temsilcisi eliyle yerine getirecektir. Ancak temsilcisi eliyle kullanılan oylardan sorumluluğu esasen tüzel kişi olarak kendisine ait olacaktır. Bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi tescil ve ilan olunabilecektir. Tüzel kişi adına sadece bu tescil edilmiş kişi, toplantılara katılıp oy kullanabilecektir. 6. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu: Bağımsız yönetim kurulu üyeliği yasal bir zorunluluk olarak, sadece payları İMKB de işlem gören bankalar için 01 Ocak 2013, diğer halka açık şirketler için ise 31 Aralık 2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sermaye Piyasası Kurulu'nun kurumsal yönetim ile ilgili düzenlemelerinde bağımsız yönetim kurulu üyesinin; icrada görevli olmaması hususu özellikle vurgulanmıştır. Bu düzenlemelerde bu nevi üyelerin seçiminde uygulanacak özel şartlar ve usuller ile aranan bağımsızlık kriterleri de belirtilmiştir. Bağımsız üyelerin görev süreleri sınırlanmış olup, olumlu oylarının özellikle arandığı haller açıkça düzenlenmiştir. Bağımsız yönetim kurulu üyelerinin görevlerini hiçbir etki altında kalmaksızın yapabilmeleri, şirket faaliyetlerine olumlu katkılarda bulunabilmeleri, şirket ortakları arasındaki çıkar çatışmalarında tarafsızlıklarını koruyabilmeleri, menfaat sahiplerinin haklarını dikkate alarak özgürce karar verebilmeleri beklenmektedir. Yeni Türk Ticaret Kanunu kapsamında bağımsız yönetim kurulu üyelerin yasal sorumluluğu yönünden diğer üyelerden faklı bir düzenleme getirilmemiştir. Sayfa 7 / 27

8 7. Yönetim kurulu üyelerinin yönetim sorumluluğu: Anonim şirketlerde, yönetim kurulu üyelerinin yönetim ve temsil olmak üzere iki önemli işlevi bulunmaktadır. Yeni Türk Ticaret Kanunu düzenlemelerinde yönetim hakkı ile temsili yetkisini esasen birbirinden ayrılmıştır. Yönetim kurulu, kanun ve esas sözleşme uyarınca sadece genel kurulun devredilemez mahiyette yetkisinde ve uhdesinde bırakılmış bulunan hususlar dışında, şirketin işletme amaçlarının gerçekleştirilmesi için gerekli her çeşit işler ve işlemler hakkında yönetim işlevini kullanmaya ve karar almaya yetkilidir. Halka açık şirketlerde ayrıca, Sermaye Piyasası Kurulu tebliğlerinde, Faaliyet esasları bölümünde düzenlendiği üzere yönetim kurulu hakkında: Yönetim kurulu faaliyetlerini şeffaf, hesap verebilir, adil ve sorumlu bir şekilde yürütür ve Yönetim kurulunun işlevi bölümünde de Yönetim kurulu, alacağı stratejik kararlarla, şirketin risk, büyüme ve getiri dengesini en uygun düzeyde tutarak akılcı ve tedbirli risk yönetimi anlayışıyla şirketin öncelikle uzun vadeli çıkarlarını gözeterek şirketi idare ve temsil eder, şirketin stratejik hedeflerini tanımlar, şirketin ihtiyaç duyacağı insan ve finansal kaynaklarını belirler, yönetimin performansını denetler, şirket faaliyetlerinin mevzuata, esas sözleşmeye, iç düzenlemelere ve oluşturulan politikalara uygunluğunu gözetir ibareleri ile söz konusu görev ve yetkilendirmelere de yer verilmiştir. Anonim şirketlerde yönetim, iç ilişkileri düzenleme hakkına dayanarak esas sözleşmeye konulacak bir hükme istinaden düzenlenecek yönetim kurulunun ve yönetim işlevinin işleyişi hakkında bir iç yönergeye göre, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine ait olacaktır. Devir esas sözleşmesel bir dayanağı gerektirir ve yönetim kurulu tarafından kabul edilen böyle bir yönerge ile yapılabilir. Yönetimin devri için, şirket esas sözleşmesinde yönetimin kısmen veya tamamen devredilebileceğine dair bir düzenlemenin yer alması şarttır. Bu düzenlemede yönetimin kısmen veya tamamen devredilebileceği, devrin bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine ya da yönetim kurulu üyesi olmayan üçüncü kişilere yapılabileceğine yer verilebilir. Yönetim devrinin istendiği, ancak esas sözleşmede bu yönde bir dayanak bulunmadığı hallerde öncelikle bu yönde bir esas sözleşme değişikliği yapılması gerekecektir. Bu devirler hukuksal sorumluluk açısından önemli sonuçlar doğuracaktır. Yönergenin ticaret siciline tescili ve ilanı şart tutulmamış ise de, yönetim kurulu üyeleri, pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir şekilde ortaya koyan alacaklıları, örneğin sorumluluk davası açan alacaklıları veya şirket tasfiye halindeyse iflas masasına kaydını yaptırmış alacaklıları bu yönde talepte bulunmaları halinde bu yönerge hakkında yazılı olarak bilgilendirmekle yükümlü tutulmuştur. Sayfa 8 / 27

9 Ancak, kanun kapsamında üst düzeyde yönetim, yönetim teşkilatının belirlenmesi, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması, müdürler ve imza yetkililerinin atanmaları ve görevden alınmaları, üst gözetim, yasal defterlerin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi ve borca batıklık durumunda mahkemeye bildirim görev ve yetkileri yönetim kurulunun üçüncü kişilere devredilemez ve vazgeçilemez mahiyette görev ve yetkileri olarak düzenlenmiştir. Bu vazgeçilemez görevlerin devredilmesi, hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi hallerinde sorumluluk öncelikle yönetim kurulunun üzerinde kalmaya devam edecektir. Yeni Türk Ticaret Kanunu ve keza Sermaye Piyasası Kurulu tebliğleri yönetim kurulunun işlev, görev ve sorumluluklarını, tüm üyeler için bir bütün olarak ele almış; keza yeni Türk Ticaret Kanunu yönetim ve temsil işlevlerinin devrini belli koşullara bağlamış, bağımsız yönetim kurulu üyelerine bu konuda da diğer üyelerden farklı bir konum yüklememiştir. Yönetim kurulunun, böyle bir yönergenin dışında, bundan bağımsız olarak, diğer bir deyişle böyle bir yönerge düzenlenmiş olsa da olmasa da, ticarî mümessiller, ticarî vekiller, müdürler ile aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunacak kişileri atamaları veya bunları görevden almaları yetkisi ayrıca mevcuttur. Bu yetki devredilemez mahiyettedir, yönergenin mevcudiyeti bu yetkiyi ortadan kaldırmaz. 8. Yönetim kurulu üyelerinin görevlerinin tanımlanması konusunda yeni Türk Ticaret Kanunu nasıl bir yenilik getirmiştir? Yönetim kurulu tarafından, yukarıda yer verilen yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görevleri başta olmak üzere yönetim kurulunun çalışma esas ve usullerini, üyelerin görev ve sorumluklarının tanımlanmasını düzenleyen, yönetim ve yönetim devri usullerini gösteren bir iç yönerge hazırlanarak yürürlüğe alınması, özellikle sorumluluk hukuku açısından önem arz edecektir. Böyle bir yönergede öncelikle yukarıda bahsettiğimiz yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görevlerinin, yönetim kurulu ve üyeleri uhdesinde tutulmasına özen gösterilmeli ve uyulmalıdır. Bu kapsamdaki görevler hariç, yönetim kurulu, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmek isterse bununla ilgili şirketin iç yönetimini, şirket içi hiyerarşiyi ve raporlama sistemini düzenleyen bir iç yönergeye dayanmak zorundadır. Yönergenin düzenlenmesi ve yürürlüğe alınması işte bu açıdan da önem arz edecektir. Yönetim kurulu, yine devredilemez görevleri hariç, yönetim hakları ve temsil yetkisini bizzat kendisi kullanmak zorunda değildir. Organ olma işlevinin devredilmesi suretiyle, gerektiğinde bir gözetim organı olarak çalışabilecektir. Sayfa 9 / 27

10 Yeni Türk Ticaret Kanunu ile yönetim kurulu böylece, esas sözleşmeye konabilecek bir hükümle, düzenleyeceği bir iç yönergeye göre, devredilemez görevleri hariç yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişilere devretmeye yetkili kılınabilir. Bu iç yönerge; belirsizliğe ve çelişkiye yol açmayacak şekilde ve açık bir biçimde şirketin yönetimini düzenlemeli; bunun için gerekli olan görevleri tanımlamalı, yerlerini göstermeli, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirterek, raporlama silsilesini de belirlemelidir. Yönetim kurulu, pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan üçüncü şahıs alacaklıları dahi, bu hususta vaki istekleri halinde bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirmekle yükümlüdür. Yeni Türk Ticaret Kanunu nun gerekçesinde, bu konuda, İç yönerge, üretim öncesini, üretimi, pazarlamayı, muhasebenin yapısını, işleyişini, görev tanımlarıyla şemasını içerir; yönetimi bir bütün halinde düzenler. Yönetmelikte örgüt şemasının verilmesi yeterli değildir; karar ve atama yetkileri ile işletmenin teknik, ticarî ve hukukî açıdan yönetimine ilişkin esasları da içermelidir. Bu tasarruf murahhasların yetki alanlarının da açıkça belirlenmesinde önem kazanır. Örgütlenme yönetmeliğinin tescil ve ilânı gerekli değildir. Ancak korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir surette ortaya koyan pay sahipleri ile alacaklılara yazılı olarak bilgi verilir hususları yer almaktadır. Yukarıda da aktardığımız üzere böyle bir iç yönergenin düzenlenmesi mecburi tutulmamıştır. Yönetim, devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine ait olacaktır. Şayet bir görev devri söz konusu ise; sorumluluk tayininde, yeni kanunda yer verilen Kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hâli hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmazlar ve Hiç kimse kontrolü dışında kalan, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklar veya yolsuzluklar sebebiyle sorumlu tutulamaz; bu sorumlu olmama durumu gözetim ve özen yükümü gerekçe gösterilerek geçersiz kılınamaz düzenlemeleri esas alınacaktır. 9. Yönetim kurulunun temsil sorumluluğu: Anonim şirketlerde temsil yetkisi ise, esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşturulmamışsa, çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, üyelerden en az birini temsil yetkisine haiz kılmak şartıyla, temsil yetkisini devredebilecektir. Bu manada yönetim kuruluna ait olan şirketi temsil yetkisi, esas sözleşme ile yönetim kurulu üyelerinden en az biri veya birden fazlasına veya esas sözleşmede genel kurula veya yönetim kuruluna verilecek yetki ile yönetim kurulu üyesi olmaları şartıyla murahhas üyelere veya şirkette pay sahibi olmasalar bile sorumlu müdürlere devredilebilir. Sayfa 10 / 27

11 Yeni Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde de; şirketin kendi ana sözleşmesinde bu hususta yer verilen düzenlemelere öncelikle riayet edilmesi kaydıyla, genel kurul ve/veya yönetim kurulu kararları ile düzenlenecek ve ticaret sicillerine tescil ve noterlere tasdik ettirilecek imza sirkülerleri, imza beyannameleri ve vekaletnameler çerçevesinde şirketin dışa karşı temsil ve ilzam düzenlemelerinin yapılması uygulamalarına devam edilecek, yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez yetkilerinin dışındaki temsil yetkileri yönetim kurulu üyeleri dışındaki yöneticilere veya görevlilere verilerek, tanımlanabilecektir. Temsile yetkili kılınanlar bu yetkilerini, yetki sınırları içinde kullanırken, bu yetkilerini şirket adına kullandıklarını göstermek üzere imzalarını şirket unvanı ve kaşesi altında atmaya özen göstermelidirler. Bu hususun, söz konusu yetkilendirme kararları ve imza sirkülerleri içeriklerinde de belirtilmesi faydalıdır. Temsile yetkili olanların yaptığı işlemler, yetkisiz veya haksız bir fiil oluştursa dahi iyi niyet sahibi üçüncü kişilere karşı hüküm ifade ederek, şirketi bağlayabilecektir. Bu yüzden temsile yetkili kılınacakların tespitinde yönetim kurulu üyelerinin tedbirli ve özenli davranması gerekmektedir. Söz konusu yetkilendirmelerde konu, miktar ve süre bakımından açık sınırlamalara yer verilmelidir. Şirketin söz konusu temsil ve ilzam düzenlemelerinden doğan işlemlerde esas olarak şirketin kendi tüzel kişiliği ile sorumluluğu ilkesi geçerlidir. Ancak temsil ve ilzam yetkisi verilen yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerin, görevlilerin veya üçüncü şahısların şahsi sorumlulukları da, başta temsil ve ilzamda yetki aşımı hali olmak üzere, her bir somut olayın özelliğine göre, zarar görenlerin doğrudan veya bizzat şirketin kendilerine rücu talepleriyle doğabilecektir. Genel kurul veya yönetim kurulu kararı ile imza sirkülerleri ve vekaletnameler ile temsil ve ilzam yetkisi verilen kişilerin, örneğin yönetim kurulu üyesi olsun veya olmasın şirkete ait bir işletme veya fabrika müdürünün bu yetkisini kullanması neticesinde üçüncü şahıslara verilecek zararlarda öncelikle şirket, tüzel kişiliği ile zaten sorumlu olacaktır. Ancak şirketin söz konusu işletme veya fabrika müdürüne rücu edebilmesinde, şirketin yapmış olduğu bu temsil ve ilzam yetkilendirmesi ve bu yetkilendirmenin içeriği, sınırları ve kullanım şekli önemli rol oynayacaktır. Aynı örnekten devam edersek, diyelim fabrika müdürünün yetkisini kötü kullanımı sonucunda, bir fabrika işçisinin ücretini veya fabrikaya hammadde sağlayan bir tedarikçi firmanın alacağını şirketten tahsil edemiyor duruma düşmesi halinde, örneğin fabrika müdürünün işletmenin ödeme kabiliyeti henüz varken işçinin ücret alacağını veya kıdem tazminatını veya tedarikçinin teslim edilmiş bir hizmet faturası alacağını zamanında muhasebe kayıtlarına aldırmamış veya ödetmemiş olması, şirketin sonradan iflası nedeniyle işçinin veya tedarikçinin bu nevi alacaklarını şirketten tahsil edemiyor duruma düşmeleri halinde, işçinin veya tedarikçinin talebi üzerine fabrika müdürünün şahsi sorumluluğu da doğabilecektir. Sayfa 11 / 27

12 10. Yönetim kurulu üyelerinin bilgi isteme hakkı ve sorumluluğu: Yeni Türk Ticaret Kanunu ile getirilen düzenlemeler ile; her yönetim kurulu üyesinin şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteme, soru sorma ve inceleme hakkı bulunmaktadır. Buna göre; örneğin üye, şirkete ilişkin herhangi bir defter, defter kaydı, sözleşme, yazışma veya belgenin yönetim kuruluna getirilmesini, kurulca veya üyeler tarafından incelenmesini, bu konularla ilgili olarak yöneticilerden ve çalışanlardan bilgi alınmasını isteyebilecektir. Yönetim kurulu toplantılarında şirket yönetimiyle görevlendirilen kişiler ve komiteler, yönetim kurulu üyelerinin bilgi almasını sağlamak amacıyla sorulan soruları cevaplamak ve şirkete ilişkin gerekli bilgileri vermekle yükümlüdürler. Üyelerin bu konudaki istemleri reddedilemeyecek, soruları cevapsız bırakılamayacaktır. Bilgi alma, soru sorma ve inceleme yapma isteminin reddedilmesi halinde, söz konusu istem iki gün içinde yönetim kurulu huzuruna getirilebilecek, yönetim kurulunun toplanmaması veya yine isteği reddetmesi halinde ilgili yönetim kurulu üyesi, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurulabilecektir. Mahkemenin bu konuda vereceği kararlar kesin hükmünde sayılacaktır. Yönetim kurulu üyeleri, yönetim kurulu toplantıları dışında yönetim kurulu başkanının izniyle, şirket yönetimi ile görevlendirilen kişilerden, işlerin gidişi ve belirli münferit işler hakkında bilgi alabilir ve gerekli görmeleri halinde şirket defterlerinin ve dosyalarının incelenmesini de talep edebilirler. Yönetim kurulu üyelerinin sahip olduğu bilgi alma ve inceleme hakkı, yönetim kurulu kararlarıyla veya şirket esas sözleşmesinde yapılabilecek düzenlemelerle kısıtlanamayacak ve kaldırılamayacaktır. Ancak esas sözleşme ile veya yönetim kurulu kararlarıyla, üyelerin bu hakları genişletebilecektir. 11. Yönetim Kurulu kararlarına katılmayan üyelerin kararların iptalini isteme hakkı ve sorumluluğu: Yargıtay ın içtihadı birleştirme kararlarına göre, bir yönetim kurulu kararının iptali söz konusu olamaz ancak yönetim kurulu kararlarının geçersiz olduğunun tespit edilmesi mahkemeden istenebilir. Yeni kanun, mevcut düzenlemede olmayan ancak uygulama ile yerleşen, yönetim kurulu kararlarının geçersizliği sorununu da somut bir biçimde düzenleyerek gidermeye çalışmıştır. Buna göre, eşit işlem ilkesine aykırı olan, anonim şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen, pay sahiplerinin vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlal eden, bunların kullanılmasını kısıtlayan veya güçleştiren, diğer organların, örneğin şirket genel kurulunun devredilmez yetkilerine giren yönetim kurulu kararlarının batıl olacağı açıkça düzenlenmiştir. Sayfa 12 / 27

13 Yönetim Kurulu kararlarına katılmayan üyeler, bu mahiyette olduğunu düşündükleri kararlara karşı çekincelerini karşı oylarıyla işletebilir, iptali için mahkemeye başvurabilirler. Burada yönetim kurulu üyeleri arasında, şirket faaliyetlerine ilişkin kararlarda çıkabilecek ihtilafların üzerinde özellikle durmamızda fayda var. İşletme amaçları ve konusuna girmeyen konularda alınacak kararlar veya faaliyetler, yukarıda aktardığımız Şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen hususlar arasında değerlendirilebilir. Ancak yeni Türk Ticaret Kanunu kapsamında, eski kanunda düzenlenen sadece esas sözleşmede yazılı işletme konusu çerçevesinde hak ve yükümlülüklere sahip olabilme, işletme konusu dışında işlem yapılmaması, aksi halde yok hükmünde sayılması kuralı prensip olarak kaldırılmıştır. Kabul edilen bu yeni prensip çerçevesinde anonim şirketler Türk Medenî Kanunu nda düzenlendiği biçimde tüm haklardan yararlanabilecekler, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik faaliyetleri yürütebileceklerdir. Bunun sonucu olarak işletme konusu dışında da hak edinip borç altına girilmesi üçüncü kişilere karşı geçerli kalsa da, şirketin kendisi, başta yönetim kurulu üyeleri olmak üzere şirket yöneticileri açısından, Tedbirli yönetici ve Şirket menfaatlerini dürüstçe koruma yükümlülükleri uyarınca, işletme konusu ve faydası sınırları içinde kalınması gereği devam edecek, örneğin bir yönetim kurulu üyesinin şirketin amacı ve işletme konusu dışındaki herhangi bir yönetim veya temsile dair işlemi şirketi bağlasa da, şirketin bundan zarar görmesi nedeniyle şirketin kendisinin söz konusu yönetim kurulu üyesine rücu hakkı bulunabilecektir. Şirketin, üçüncü bir kişinin, yapılan işlemin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya durumun gereğinden, bilebilecek durumda bulunduğunun ispat edilmesi halinde yani kötü niyetli olması halinde işlem, şirketi üçüncü şahısa karşı da bağlamayacaktır. Ancak kanunda açıkça belirtildiği üzere, şirket esas sözleşmesinin şirketin konu ve faaliyetleri açısından tescil ve ilan edilmiş olması, bu hususun ispatı açısından, tek başına yeterli delil teşkil etmeyecektir. 12. Yönetim kurulu üyelerinin yönetim kurulu toplantılarına katılımları ile ilgili gözetmeleri gereken yükümlülükleri: Yönetim kurulu üyelerinin yönetim kurulu toplantılarına katılmaları, önemli mazeretleri halinde bunu önceden belgelendirmek suretiyle yönetim kuruluna bildirmeleri, tedbirli yönetim sorumluluklarının bir gereğidir. Yeni Türk Ticaret Kanunu düzenlemeleri uyarınca, yönetim kurulu üyesi, kendisi veya yakınları ile şirket arasında menfaat çatışması olan durumlarda toplantılara katılmamalıdır. Sayfa 13 / 27

14 Yönetim kurulu toplantılarına katılan ancak yönetim kurulunun çoğunlukla aldığı kararlara katılmayan üyeler, muhalefet şerhi yazabilecek, yukarıda aktarıldığı şekilde söz konusu kararın iptali için mahkemeye başvurabileceklerdir. 13. Yönetim kurulu üyelerinin risklerin erken teşhisine yönelik sorumluluğu: Yönetim kurulu üyeleri şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını etkileyen ve tehlikeye düşüren sebepleri erken teşhis edip, bunun için gerekli önlemleri almalıdırlar. Bu husus halka açık şirketler açısından zorunlu bir yükümlülük mahiyetinde olup, diğerlerinde ise denetçinin zorunlu görmesi ve bu hususta yazılı bildirimde bulunması halinde yine yönetim kurulunca risklerin erken teşhisi hakkında bir komite teşkiline gidilmesi zaruri tutulmaktadır. Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun getirmiş olduğu bu önemli düzenleme, mevcut sermaye piyasası düzenlemeleri ile paralellik arz etmektedir. Şirketlerdeki finans denetiminin yanı sıra böylesi bir denetim, ileriye yönelik önleyici ve tamamlayıcı bir tedbir mahiyetinde önemli bir işlev görecektir. Komitenin denetimi yönetim kuruluna bırakılmıştır. Komite tarafından her iki ayda bir yönetim kuruluna rapor verilmesi zorunludur. 14. Yönetim kurulu üyelerinin ve yakınlarının şirkete borçlanma ve şirketle işlem yapma yasaklarına uyma yükümlülüğü: Yeni Türk Ticaret Kanunu uyarınca; pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyeleri ile yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olmayan alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından biri mahiyetindeki yakınları şirkete nakit borçlanamazlar. Bu kişiler için şirket kefalet, garanti ve teminat da veremez, sorumluluklar yüklenemez, bunların borçlarını da devralamaz. Aksi hâlde, şirkete borçlanılan tutar için şirket alacaklıları bu kişileri, şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçları için doğrudan takip edebilirler. Böyle bir durumda ayrıca üç yüz günden az olmamak üzere adli para cezası düzenlenmiştir. Bu konudaki şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemeler ve Bankacılık Kanunu hükümleri saklı tutulmuştur. Pay sahipliği bulunan, yani hissedar vasfına haiz yönetim kurulu üyeleri de, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiş borçlarını ifa etmedikçe ve şirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı, geçmiş yıl zararlarını karşılayacak düzeyde olmadıkça şirkete borçlanamayacaklardır. Sermaye borcu dışında şirkete borçlu bulunan hissedar vasfındaki yönetim kurulu üyeleri, borçlarını, yeni Türk Ticaret Kanunu nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl içinde, nakit Sayfa 14 / 27

15 olarak ödemekle yükümlü tutulmuşlardır. Bu borçlar için senet düzenlenmesi veya ödeme planı yapılması ödeme yükümlülüğünün yerine getirilmesi hükmünde sayılmayacaktır. Bu yasak ve yükümlülüklere uyulmaması, 300 günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır. Şayet alacaklılar bu hususlarda bir suç duyurusunda bulunurlarsa ve mahkemece şirkete zarar verecek şekilde, uzun süreli, karşılıksız pay sahiplerine borç verme işleminin güvenin kötüye kullanılması mahiyetinde bulunması halinde yönetim kurulu üyeleri yedi yıla kadar hapis, 3000 güne kadar adli para cezasıyla da karşılaşabileceklerdir. Bu düzenlemeler, şirket yönetiminde yer alan şahısların şirketlerin cari hesaplarından kuralsız ve mesnetsiz bir biçimde para çekmelerini, şirket kasasını kullanmalarını engellemek amacıyla getirilmiştir. 15. Yönetim kurulu üyelerinin rekabet yasağına uyma yükümlülüğü: Yeni düzenlemeler uyarınca yönetim kurulu üyelerinden biri, genel kurulun iznini almaksızın, şirketin işletme konusuna giren ticari iş türünden bir işlemi kendi veya başkası hesabına yapamayacağı gibi, aynı tür ticari işlerle uğraşan bir şirkete sorumluluğu sınırsız ortak sıfatıyla da giremeyecektir. Bu hükme aykırı harekette bulunan yönetim kurulu üyelerinden şirket tazminat istemekte veya tazminat yerine yapılan işlemi şirket adına yapılmış saymakta ve üçüncü kişiler hesabına yapılan sözleşmelerden doğan menfaatlerin şirkete ait olduğunu dava etmekte serbest olacak, yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarıyla ilgili hükümler ayrıca saklı bulunacaktır. 16. Yönetim kurulu üyelerinin haksız rekabet yasaklarına uyma ve tüketicinin korunmasını gözetme yükümlülüğü: Yönetim kurulu üyelerinin şirket bünyesinde haksız rekabetin önlenmesi düzenlemelerini gözetmesi ve sağlaması gerekir. Yeni Türk Ticaret Kanunu, haksız rekabet hükümleri açısından daha sıkı düzenlemeler getirmiştir. Yeni düzenlemede haksız rekabet tanımının yapılmadığı, bunun yerine haksız rekabetin önlenmesine ilişkin amaç ve ilkelerin vurgulandığı görülmektedir. Buna göre; haksız rekabete ilişkin hükümlerin öngörülme amacı bütün katılanların menfaati, dürüst ve bozulmamış rekabetin sağlanması şeklinde açıklanmakta, dürüstlük kuralını ihlal ederek rekabeti bozucu sonuç doğuran eylemler kapsamlı bir şekilde düzenlenmektedir. Yeni Türk Ticaret Kanunu nda genel işlem şartları ile ilgili olarak özellikle yanıltıcı bir şekilde diğer taraf aleyhine; doğrudan veya yorum yoluyla uygulanacak kanuni düzenlemeden önemli ölçüde ayrılan veya sözleşmenin niteliğine önemli ölçüde aykırı haklar ve borçlar dağılımını öngören, önceden yazılmış genel işlem şartlarını kullananların dürüstlüğe aykırı davranmış olacağı belirtilerek, bu husus rekabeti bozucu eylemler arasında sayılmıştır. Yine yeni kanun kapsamında genel olarak tüketici hukukundaki düzenlemeler haksız rekabet halleri açısından da dikkate alınmış ve özellikle aldatıcı reklam ve saldırgan satış yöntemleri hakkında tüketicilerin korunmasına yönelik yeni hükümler getirilmiştir. Sayfa 15 / 27

16 Yine başkalarını veya mallarını ve fiyatlarını, yanıltıcı, incitici ve kötüleyici beyanlar, karşılaştırmalı ve aşırı reklamlar, paye, diploma veya ödül almadığı halde bunlara sahipmiş gibi hareket etme, rekabeti bozucu satış yöntemleri haksız rekabet sayılmaktadır. Haksız rekabet fiillerini işleyenlere iki yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. 17. Yönetim kurulu üyelerinin internet sitesi oluşturma yükümlülüğü: Denetime tabi sermaye şirketlerinde internet sitesi oluşturulmaması veya mevcut sitenin belli bir bölümünün bilgi toplumuna özgülenmemesi, internet sitesine konulması gereken içeriğin usulüne uygun bir şekilde koyulmaması halinde şirketlerin yönetim kurulu üyelerine, yüz günden üç yüz güne kadar adli para cezası ve aynı madde uyarınca internet sitesine konulması gereken içeriği usulüne uygun bir şekilde koymayan faillere yüz güne kadar adli para cezası getirilmiştir. Bakanlar Kurulu denetime tabi şirketlerin kimler olacağını belirleyerek, duyurmaktadır. Bakanlar Kurulunun bu hususta yayınladığı karar taslağına göre; Sermaye Piyasası Kanunu mevzuatına tabi olan, İMKB de işlem gören şirketler ile bankalar ve finansal şirketleri ile tek başına veya bağlı ortaklıklarıyla birlikte sermaye şirketlerinden (1) Aktif büyüklüğü ,00.-TL ve üstü Türk Lirası, (2) Yıllık net satış hasılatı ,00.-TL ve üstü Türk Lirası (3) Çalışan sayısı 500 ve üstü kriterlerinden en az ikisini iki yıl üst üste taşıyan şirketler bağımsız denetime tabi şirketler olarak tanımlanmışladır. 18. Yönetim kurulu üyelerinin yıllık finansal tabloları, faaliyet raporunu, genel kurul kararlarını ilan ettirmesi yükümlülüğü: Yeni kanuna göre yönetim kurulu üyelerinin bilanço gününden itibaren 6 ay içinde finansal tabloların, yıllık faaliyet raporunun, kar dağıtımına ilişkin genel kurul kararının, denetçi görüşünün ve buna ilişkin genel kurul kararının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan ettirmesi yükümlülüğü bulunmaktadır. Sicil gazetesinde ilanın yanı sıra denetime tabi sermaye şirketlerinde bu hususların şirketin internet sitesinde yayınlanması da gerekmektedir. Yine Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından bu belgelerin istenilmesi halinde derhal ibraz yükümlülüğü düzenlenmiştir. Bu yükümlülüklere uyulmaması halinde iki yüz günden az olmamak üzere adli para cezası öngörülmüştür. 19. Yönetim kurulu üyelerinin şirketle ilgili belge ve beyanların kanuna aykırı olmamasını gözetme sorumluluğu: Yeni Türk Ticaret Kanunu nda şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, Sayfa 16 / 27

17 izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanlar sorumlu tutulmuşlardır. Yönetim kurulu üyeleri, hissedarlar ve şirket yetkilileri ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde kusurlarıyla verdikleri zarar dolayısıyla hukuken sorumlulukları doğabilecektir. 20. Yönetim kurulu üyelerinin ayni sermayenin değer biçilmesinde yolsuzluk yapılmamasını gözetme sorumluluğu: Ayni sermayenin veya devralınacak işletme ile ayınların değerlemesinde emsaline oranla yüksek fiyat biçenler, işletme ve aynın niteliğini veya durumunu farklı gösterenler ya da başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar, bundan doğan zarardan sorumludur. Yönetim kurulu üyeleri, hissedarlar, şirket yetkilisi yöneticiler ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde doksan günden az olmamak üzere adli para cezası öngörülmüştür. 21. Yönetim kurulu üyelerinin şirketin, Sermaye Piyasası Kurulu iznini almaksızın kanuna aykırı şekilde halktan para toplamasını önleme sorumluluğu: Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir şirket kurmak veya şirketin sermayesini artırmak amacıyla yahut vaadiyle halka her türlü yoldan çağrıda bulunularak para toplanması yasaktır. Bir anonim veya başka bir şirket kurmak, şirketin sermayesini artırmak amacıyla veya vaadiyle halktan para toplanabilmesi için Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınması şart tutulmuştur. Sermaye Piyasası Kurulu, izinsiz para toplanması girişiminin ve başlanmışsa para toplanmasının tedbiren, hemen durdurulmasını, toplanan paraların koruma altına alınmasını, gerekli diğer önlemlerin uygulanmasını, gereğinde kayyum atanmasını, mahkemeden isteyebilir. Bu hükme aykırı olarak para toplayanlar ve fiilden haberli olan kurumlar ile ilgili şirketin yönetim kurulu üyeleri, yöneticileri ve girişimcileri toplanan paranın derhâl Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen bir mevduat veya katılım bankasına yatırılmasından müteselsil biçimde sorumludurlar. Yönetim kurulu üyeleri, hissedarlar ve şirket yetkilileri ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Sayfa 17 / 27

18 Bu düzenlemeye aykırı hareket edenler ayrıca altı aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılabileceklerdir. 22. Yönetim kurulu üyelerinin sermaye hakkında yanlış beyanlarda bulunulmaması, ödeme yetersizliğinin bilinmesi hakkındaki yükümlülükleri: Yeni Türk Ticaret Kanunu na göre; sermaye tamamıyla taahhüt olunmamış veya karşılığı kanun veya esas sözleşme hükümleri gereğince ödenmemişken, taahhüt edilmiş veya ödenmiş gibi gösterenler ile kusurlu olmaları şartıyla, şirket yetkilileri, bu payları üstlenmiş kabul edilirler ve payların karşılıkları ile zararı faiziyle birlikte müteselsil öderler. Yine sermaye taahhüdünde bulunanların ödeme yeterliliğinin bulunmadığını bilen ve buna onay verenler, söz konusu borcun ödenmemesinden doğan zarardan sorumludurlar. Yönetim kurulu üyeleri; hissedarlar ve şirket yetkilileri ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası öngörülmüştür. 23. Yönetim kurulu üyelerinin kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlalleri halinde sorumlulukları: Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri takdirde, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu tutulmuşlardır. Yönetim kurulu üyeleri; hissedarlar, şirket yetkilileri, yöneticiler, denetçiler, tasfiye memurları ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde şirkete, pay sahipleri ile şirket alacaklılarına karşı kusurlarıyla verdikleri zarar dolayısıyla hukuken sorumlulukları söz konusu olabilecektir. Kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler dahi, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hâlinde, bu kişilerin fiil ve kararlarından dahi sorumlu tutulabileceklerdir. 24. Yönetim kurulu üyelerinin Ticaret Sicillerinde kayıtların düzeltilmesi için, öğrendikleri halde işlemde bulunulmaması halinde sorumlulukları: Yeni Türk Ticaret Kanunu uyarınca tescil ve kayıt için gerçeğe aykırı beyanda bulunulamaz. Ticaret sicil kayıtlarının gerçeklere ve kanunun hükümlerine uymadığını öğrendikleri hâlde düzeltilmesini istemeyenler ve tescil olunan bir hususun değişmesi, sona ermesi veya kaldırılması dolayısıyla, kaydın değiştirilmesini veya silinmesini istemeye ya da yeniden tescili Sayfa 18 / 27

19 gereken bir hususu tescil ettirmeye zorunlu olup da bunu yapmayanlar, bu kusurları nedeniyle üçüncü kişilerin uğradıkları zararları tazmin ile yükümlüdürler. Yönetim kurulu üyeleri; hissedarlar, şirket yetkilileri, yöneticiler, denetçiler, tasfiye memurları ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde iki bin Türk Lirası idari para cezası ve kusurları nedeniyle üçüncü kişilerin uğradıkları zararları tazmin sorumlulukları söz konusu olabilecektir. 25. Yönetim kurulu üyelerinin tescilden kaçınılması halinde sorumlulukları: Yeni Türk Ticaret Kanunu nda sicil müdürünce verilen süre içinde tescil isteminde bulunmayan ve kaçınma sebeplerini de bildirmeyen kişi, sicil müdürünün teklifi üzerine mahallin en büyük mülki amiri tarafından bin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır hükmüne yer verilmiştir. Yönetim kurulu üyeleri; hissedarlar, şirket yetkilileri, yöneticiler, denetçiler, tasfiye memurları ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde bin Türk Lirası idari para cezası ve kusurları nedeniyle üçüncü kişilerin uğradıkları zararları tazmin sorumlulukları söz konusu olabilecektir. 26. Yönetim kurulu üyelerinin defterler hakkında yükümlülüklerinin ihlali ve hileli envanter çıkarılması halinde sorumlulukları: Yeni Türk Ticaret Kanunu, her tacirin yılsonunda ticari işletmesinin envanterini çıkarması ve çıkardığı envanterin gerçeği yansıtması gerektiğini belirtmiştir. Yönetim kurulu üyelerinin, şirket yetkilisi yöneticiler ile birlikte defter tutma yükümlülüğünün, açılış ve kapanış onaylarının yerine getirilmemesi, defterlerin kanunda belirtildiği şekilde tutulmaması, hileli envanter çıkarılması halinde sorumlulukları doğabilecektir. Aksi halde iki yüz günden az olmamak üzere adli para cezası söz konusu olabilecektir. 27. Yönetim kurulu üyelerinin belgelerin kopyasının sağlanamaması, elektronik ortamda saklanan belgelerin ibraz edilememesi halinde sorumlukları: Yönetim kurulu üyelerinin, şirket yetkilisi yöneticiler ile birlikte belgelerin bir kopyasını sunma, elektronik ortamda saklanan belgelerin ibraz edilmesini sağlama görevleri vardır. Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikro fiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür. Sayfa 19 / 27

20 Aksi halde iki yüz günden az olmamak üzere adli para cezası söz konusu olabilecektir. 28. Yönetim kurulu üyelerinin Türk Muhasebe Sistemi (TMS)'ye, kavramsal çerçeveye ve yorumlarına uyulmaması halinde sorumlukları: Yönetim kurulu üyelerinin, şirket yetkilisi yöneticiler ile birlikte TMS'ye, kavramsal çerçeveye ve yorumlarına uyulmasını sağlama görevleri vardır. Yeni Türk Ticaret Kanunu uyarınca, şirketler ticari defterlerini tutarken, münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara aynen uymak ve bunları uygulamak zorundadırlar. Aksi halde yüz günden üç yüz güne kadar adli para cezası söz konusu olabilecektir. 29. Yönetim kurulu üyelerinin iş ve işletme sırlarını açıklamama sorumluluğu: Yeni Türk Ticaret Kanunu; denetçilerin sır saklamadan doğan sorumluluğu ile ilgili özel düzenlemeler saklı kalmak üzere, görevi dolayısıyla incelemesine sunulan defter ve belgeleri inceleyenlerin, elde ettikleri veya verilen bilgilerden öğrendikleri iş ve işletme sırlarını açıklamaları yasaktır, aksi hâlde şirketin maddi ve manevi zararını tazmin ederler, ceza mevzuatının; suç ihbarına ilişkin hükümleri saklıdır düzenlemelerine yer vermiştir. Yönetim kurulu üyeleri; hissedarlar, şirket yetkilileri, yöneticiler ve denetçiler ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Aksi halde şikayet üzerine bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası söz konusu olabilecektir. 30. Yönetim kurulu üyelerinin kuruluş, sermaye artırım/azaltım, birleşme, bölünme gibi işlemlerdeki belge ve beyanların kanuna aykırı olmamasını sağlama sorumluluğu: Yeni kanuna göre, şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanlar sorumludur. Yönetim kurulu üyeleri; hissedarlar, şirket yetkilileri, yöneticiler ve denetçiler ile birlikte bu hususları gözetlemekle yükümlüdürler. Sayfa 20 / 27