KONYA ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN AÇIKLAMA RAPORU EGEPLAN MODÜL PLANLAMA İŞ ORTAKLIĞI

Transkript

1 KONYA ÇEVRE DÜZENİ PLANI PLAN AÇIKLAMA RAPORU EGEPLAN MODÜL PLANLAMA İŞ ORTAKLIĞI

2 İÇİNDEKİLER 1 GİRİŞ PLANLAMA AMACI PLANIN VİZYONU PLANIN KAPSAMI PLANIN HEDEFLERİ MEVCUT DURUM ANALİZİ KONYA NIN ÜLKE İÇİNDEKİ YERİ İDARİ YAPI DOĞAL YAPI GENEL PEYZAJ ÖGELERİ DEMOGRAFİK YAPI EKONOMİK YAPI MEVCUT ARAZİ KULLANIMI YÜRÜRLÜKTEKİ PLANLAR PROJELER VE YATIRIM KARARLARI SENTEZ SOSYAL VE EKONOMİK YAPI SENTEZİ SORUNLAR VE OLANAKLARA YÖNELİK YEREL ALGILAR TARIM VE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ DEĞERLENDİRME SANAYİ SEKTÖRÜ DEĞERLENDİRME HİZMETLER SEKTÖRÜ DEĞERLENDİRME FİZİKSEL VE DOĞAL YAPI SENTEZİ YERLEŞİLEBİLİRLİK SENTEZİ DOĞAL VE YASAL EŞİK ANALİZLERİ EŞİK SENTEZİ YERLEŞİLEBİLİRLİK PLANLAMA KARARLARI GENEL PLANLAMA KARARLARI TARIM SEKTÖRÜ SANAYİ SEKTÖRÜ HİZMETLER SEKTÖRÜ STRATEJİK PLANLAMA KARARLARI ALT BÖLGELERE YÖNELİK KARARLAR KONYA MERKEZ PLANLAMA ALT BÖLGESİ KUZEY KONYA PLANLAMA ALT BÖLGESİ BATI KONYA PLANLAMA ALT BÖLGESİ GÜNEYBATI KONYA PLANLAMA ALT BÖLGESİ GÜNEY KONYA PLANLAMA ALT BÖLGESİ DOĞU KONYA PLANLAMA ALT BÖLGESİ i

3 1 GİRİŞ Konya Büyükşehir Belediyesi nin sınırları, 6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi Ve Yirmi Altı İlçe Kurulması İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca, Konya ili mülki idare sınırlarının tamamını kapsayacak biçimde genişletilmiştir. Kanun un 6 Aralık 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanması sonrasında, diğer ilgili mevzuat gereğince yetki ve görev sınırları içindeki alanların planlarını yapma sorumluluğu bulunan Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından, bu sınırlara yönelik 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı yapılması amacıyla çalışma başlatılmıştır. Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından ihale yöntemiyle elde edilmesi kararlaştırılan Çevre Düzeni Planı işi ile birlikte 1/ ölçekte, alt bölge planlarının da yapılması öngörülmüştür. Yapılan ihale sonucunda Egeplan Planlama Ltd. Şti. ile Modül Planlama Ltd. Şti. iş ortaklığı tarafından üstlenilen planlama çalışmalarına tarihli sözleşme ile başlanılmıştır. Geçmişte Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından komşu illerle birlikte hazırlanmış 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı bulunan Konya il sınırları içinde yeni bir çevre düzeni planı hazırlanmasına yönelik başlatılmış olan çalışma yetki açısından dayanağını 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameden almaktadır. Resmi Gazetenin tarihli ve sayılı nüshasında yayımlanan 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 7 nci maddesinde; Büyükşehir belediyeleri sınırları içerisindeki çevre düzeni planlarını büyükşehir belediyeleri, büyükşehir olmayan illerde ise Bakanlık yapar, yaptırır ve onaylar denilmiştir. Konya il sınırları içindeki alanlarda, 6360 sayılı Kanun öncesinde var olan idari yapı üzerine kurgulanmış olan ve gerek planlama aşamasında kullanılan veriler açısından, gerekse yerel potansiyellerin ve sorunların belirlenmesi açısından eksiklikleri bulunan Çevre Düzeni Planı nın yenilenmesi yapılan yasal düzenleme sonrası zorunlu hale gelmiştir. Büyükşehir sınırları içinde çevre düzeni planı hazırlama ve onaylama yetkisinin büyükşehir belediyelerine verilmesi sonrasında başlatılmış olan ilk çalışma olan Konya Çevre Düzeni Planı çalışmasının kararlarının oluşturulması aşamasında, konu ile ilgili tüm kurum ve kuruluşların görüş, öneri ve katkılarının alınmasını kolaylaştıran, katılımcı bir yöntem izlenmiştir. Çevre Düzeni Planı, 1/ ölçekte, CBS ve uzaktan algılama yöntemleri kullanılarak hazırlanmış, planlama kararlarının oluşturulmasında kullanılan tüm veriler ve yapılan analiz ve sentez çalışmalarının sonuçları ile birlikte kapsamlı bir veri tabanı oluşturulmuştur. Planlama kararlarının oluşturulmasında, kapsamlı araştırma çalışmaları, analizler ve katılımcı yöntemlerle yapılan sorun ve olanak tespitleri belirleyici olurken, yapılmış olan araştırmaların, analizlerin ve sentez çalışmalarının sonuçları Araştırma Raporu nda ve araştırma raporu eki veri tabanında yer almıştır. 1

4 Çevre Düzeni Planı kararlarının uygulanmasında, CBS ortamında oluşturulan sözel ve grafik veri tabanında yer alan plan kararlarının 1/ ölçekte basılı plan paftaları, plan açıklama raporu ve plan uygulama hükümleri kullanılacaktır. Plan paftaları, plan açıklama raporu ve plan uygulama hükümleri ayrılmaz bir bütün olarak Çevre Düzeni Planı nı oluşturmaktadır. Çevre Düzeni Planı kararlarına dayanarak yapılacak olan alt ölçekli planlama çalışmalarında ve bu plan uyarınca yapılacak olan uygulamalarda plan paftaları, plan açıklama raporu ve plan uygulama hükümleri bir bütün olarak kullanılacaktır. Alt ölçekli planlama çalışmalarında kararların oluşturulması aşamasında, Çevre Düzeni Planı paftalarında, plan açıklama raporunda veya plan uygulama hükümlerinde açıklanmamış konularda Çevre Düzeni Planı için hazırlanmış araştırma raporu, analiz ve sentez çalışmaları ile bu raporun eki olan grafik ve sözel veri tabanındaki bilgiler kullanılacaktır. Çevre Düzeni Planı çalışmasına konu olan, Konya Büyükşehir Belediyesi yetki sınırlarını da oluşturan, Konya il mülki idare sınırlarının yaklaşık büyüklüğü km² olarak belirlenmiştir. Büyük bölümü kırsal alan niteliğine sahip olan planlama alanı içinde kentsel yerleşim olarak tanımlanan 31 ilçe merkezi ile birlikte 30 Mart 2014 tarihinde gerçekleşen yerel seçimler sonrası tüzel kişiliğini yitirerek mahalleye dönüşmüş, beldeler ve köyler ile bunların yayla yerleşimlerinden oluşan kırsal yerleşimler bulunmaktadır. Çevre Düzeni Planı nda oluşturulan kararlar kentsel ve kırsal yerleşimlerin yanı sıra, kırsal yerleşimler ve diğer tüm kullanım alanları için alt ölçekli planlama çalışmalarını yönlendirici kararlar olarak ele alınmıştır. Planlama alanını oluşturan il sınırları içinde, farklı yasal düzenlemeler ile belirlenmiş statüler doğrultusunda, Belediye dışında merkezi kurumların plan onama yetkisine sahip olduğu alanlar bulunmaktadır. Bu alanlarda, ilgili statüler doğrultusunda farklı ölçek ve nitelikte, alt ölçekli plan onayları gerçekleştirilmiş durumdadır. Bunlar arasında, sahip oldukları alansal büyüklükle Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Beyşehir Gölü Milli Parkı öne çıkmaktadır. Bu alanların yanı sıra Ilgın Termal Turizm Merkezi ile Organize Sanayi Bölgeleri de farklı ölçeklerde plan yapma/yaptırma ve onama yetkisinin Belediye dışındaki kurumlar tarafından kullanıldığı alanlardır. Çevre Düzeni Planı kararlarının geliştirilmesinde veri olarak alınan diğer alt ölçekli planlama çalışmalarına bakıldığında, 30 Mart 2014 tarihi öncesinde var olan, 3 ilçeden oluşan Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde hazırlanmış olan 1/ ölçekli Nazım İmar Planı öne çıkmaktadır. Bunun yanı sıra diğer ilçe merkezlerinin tümünde, kapanan beldelerin tamamına yakınında ve mahalleye dönüşen köylerin bir bölümünde onaylı imar planları bulunmaktadır. Mevcut planlı alanlara ilişkin veriler, plan dönemi sonunda oluşması olası nüfus büyüklüğü dikkate alınarak gözden geçirilirken, bu alanlara kısmen müdahalede bulunulmuş olsa da, genel olarak onaylı plan kararlarına yönelik 2

5 kullanım değişikliği, yoğunluk değişikliği vb. temel değişiklikler için alt bölge planlarını yönlendirici kararlar geliştirilmiştir. Çevre Düzeni Planı kararlarına bir bütün olarak bakıldığında; alan geneline yönelik arazi kullanım kararlarının, elde edilen verilere dayalı ve genel olarak alt ölçekli plan kararlarını yönlendirecek biçimde düzenlendiği görülecektir. Bu kararların büyük bölümü yapılan analiz çalışmaları ile elde edilen Diğer yandan plan genelinde gerek tarihi ve kültürel koruma alanlarına ve gerekse doğa koruma alanlarına yönelik kararlar, alana yönelik belirlenmiş bir statü olması durumunda, bu statünün tanımladığı mevzuatın gereklerine uygun biçimde geliştirilmiştir. Henüz bütünlüklü bir statü ile koruma altına alınmamış alanlarda ise alt ölçekli planları yönlendirici koruma kararları geliştirilmiştir. Plan genelinde gelişmeye yönelik kararlar, kısmen arazi kullanım kararlarına dönüştürülerek, kısmen stratejik karar olarak düzenlenmiştir. Kararlar plan paftalarına yansıtılmanın yanı sıra, plan açıklama raporunda ve plan uygulama hükümlerinde detaylandırılarak tanımlanmıştır. Gelişmeye yönelik stratejik kararlarda genel olarak arazi kullanıma ve konuma yönelik kararların alt bölge planında düzenlenmesi öngörülmüştür. Alt bölgeler, demografik yapı, işgücü yapısı, sosyal ve ekonomik yapı ışığında farklı gelişme eğiliminin gözlendiği kentsel ve kırsal kullanım alanları ile bunların etkileşim alanları, sektörel açıdan gelişme potansiyeline sahip alanları ve/veya sahip olduğu ekolojik değerler açısından korunması ve geliştirilmesi için benzer kararların üretilmesi gerekli alanlar dikkate alınarak belirlenmiştir. Hazırlanacak olan planlarda uygulama karmaşasının ortaya çıkmasını önlemek amacıyla ilçe sınırlarına bağlı kalınarak oluşturulan ve tamamı için 1/25000 ölçekli Nazım İmar Planı içeriğinde Alt Bölge Planı yapılması öngörülen 6 alt bölge oluşturulmuştur. Konya Çevre Düzeni Planı nda belirlenmiş olan alt bölgeler; 1- Konya Merkez Planlama Alt Bölgesi: Selçuklu, Karatay ve Meram ilçeleri ile birlikte Çumra ve Akören ilçelerinin alanlarından oluşmuştur. 2- Kuzey Konya Planlama Alt Bölgesi: Kulu, Cihanbeyli ve Altınekin ilçelerinin alanlarından oluşmuştur. 3- Batı Konya Planlama Alt Bölgesi: Akşehir, Ilgın, Kadınhanı, Sarayönü, Yunak, Doğanhisar, Çeltik ve Tuzlukçu ilçelerinin alanlarından oluşmuştur. 4- Güneybatı Konya Planlama Alt Bölgesi: Beyşehir, Seydişehir, Hüyük, Derbent, Derebucak, Yalıhüyük ve Ahırlı ilçelerinin alanlarından oluşmuştur. 5- Güney Konya Planlama Alt Bölgesi: Bozkır, Hadim, Taşkent ve Güneysınır ilçelerinin alanlarından oluşmuştur. 6- Doğu Konya Planlama Alt Bölgesi: Ereğli, Karapınar, Emirgazi ve Halkapınar ilçelerinin alanlarından oluşmaktadır. 3

6 1.1 PLANLAMA AMACI 2043 yılı hedef alınarak, 6360 sayılı Kanun ile Konya il idari sınırları içinde Konya Büyükşehir Belediyesi ne yüklenen sorumlulukların yerine getirilmesi, kentsel ve kırsal gelişmeler ile sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi ulaşım gibi sektörel gelişmelerin değerlendirilmesi, koruma-kullanma dengesi gözetilerek sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi, ekolojik dengeyi bozacak, çevresel kirlilik yaratacak müdahalelerin engellenmesi ve doğal, kültürel değerlerin korunması ilkesiyle gelişmenin yönlendirilmesini sağlayacak stratejik kararların ve genel arazi kullanım kararlarının verilmesidir. 1.2 PLANIN VİZYONU Sahip olduğu görkemli tarihinin yansıması olan özgün kültürel değerlerini ve doğal değerlerini koruyan, küresel ekonomiyi gözeterek, yerel potansiyellerini çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda değerlendirerek gelişen, kentsel ve kırsal alanlarda yaşam kalitesi yükselmiş bir KONYA. 1.3 PLANIN KAPSAMI Bu çevre düzeni planı, aynı zamanda Konya il idari sınırlarına da karşılık gelen Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde, planın amacına ve vizyonuna yönelik planlama hedeflerini, alt ölçekli planlara esas oluşturacak genel mekânsal kararları, gelişme ve korumaya yönelik politikaları ve müdahale stratejilerini kapsamaktadır. 1.4 PLANIN HEDEFLERİ Belirlenen Planlama Amacı, Vizyonu ve Kapsamı doğrultusunda; Konya il idari sınırları içindeki alanlarda koruma-kullanma dengesini gözetmek, Doğal, kültürel, tarihsel, sosyal ve ekonomik değerleri korumak ve geliştirmek, Birbirinden farklılaşan alt bölgeler bazında gelişme olanaklarını değerlendirmek bölgesel iç dinamikler doğrultusunda, yerleşme düzeni ve kademelenmesini oluşturmak, Koruma-kullanma dengesi gözetilerek, sektörel olanakların değerlendirilmesini ve geliştirilmesini sağlamak, Alıcı ortamlarda (su, toprak ve hava) var olan kirlenmenin giderilmesi ve yeni kirlenmelerin oluşmasını önleyecek kararları geliştirmek, Sosyal, ekonomik ve mekânsal kararlarda tutarlılığı sağlayacak biçimde planlama alt bölgelerini belirlemek, Ulusal ve yerel tercihler ile olanaklar doğrultusunda, planlama alt bölgelerinin mevcut ve gelişmesi olası sektörlerde uzmanlaşmasını desteklemek, 4

7 Planlama alt bölgelerinde, alt ölçekli nazım imar planlarının bütüncül olarak hazırlanmasını sağlamak, 2 MEVCUT DURUM ANALİZİ 2.1 KONYA NIN ÜLKE İÇİNDEKİ YERİ Konum: Konya İli, İç Anadolu Bölgesi nin güneyinde, istatistiki bölgeler açısından bakıldığında ise Karaman ili ile birlikte Düzey-2 bölgelerden TR-52 istastiki bölge sınırları içinde konumlanmaktadır. Analiz çalışmaları aşamasında yapılan tespitlere göre yaklaşık alansal büyüklüğü km² olarak belirlenmiş olan Konya, alansal büyüklük açısından Türkiye nin en büyük il ve büyükşehir sınırlarına sahiptir. Konya, izdüşüm açısından ülkenin yaklaşık % 5,27 lik bölümünü kapsamaktadır. Havzalar açısından bakıldığında, Konya ilinin büyük bölümü Konya Kapalı Havzası içinde kalmaktadır. Konya Kapalı Havzası içinde, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Ankara, Karaman ve Isparta ilinin küçük bir bölümü yer almaktadır. Konya il sınırları içindeki ilçelerden, kuzeybatı yönündeki Çeltik, Yunak, Ilgın, Kadınhanı, Sarayönü, Doğanhisar ilçelerinin tümü ya da büyük bölümü ile Cihanbeyli ilçesinin küçük bir bölümü Sakarya Havzası içinde yer almaktadır. İlin batısındaki ilçelerden Tuzlukçu ve Akşehir ilçelerinin tamamı ile Doğanhisar ilçesinin küçük bir bölümü Akarçay Havzası içinde, güneydeki Taşkent ve Hadim ilçelerinin tamamı ile Bozkır ve Güneysınır ilçelerinin bir bölümü Doğu Akdeniz Havzası içinde yer almaktadır. Karayolu Ulaşımı: Konya ili karayolu ulaşımı açısından Anadolu nun önemli geçiş alanlarından biri olmasının yanı sıra, Konya kenti de karayolları açısından önemli bir kesişme noktası niteliğindedir. Günümüzde aktif kullanım açısından Batı Anadolu dan Çukurova ve Güneydoğu Anadolu ya erişim için kullanılan aks Akşehir- Konya-Ereğli aksından il sınırları içinden geçerken, Ankara ve Kuzey Anadolu dan Antalya-Alanya kıyısına erişim için kullanılan karayolu Kulu-Konya-Seydişehir aksından il sınırları içinden geçmektedir. Konya il merkezinin karayolu bağlantıları açısından, geçiş akslarının kesişme noktası niteliğine sahip olması karayolu ile ulaşımı güçlü hale getirmiştir. Çevre illere bağlantı sağlayan karayolları bölünmüş yol niteliğinde, oluşan trafik açısından yeterli niteliktedir. Demiryolu Ulaşımı: Konya kentinin çevresindeki iller ile ve Türkiye nin diğer bölgeleri ile demiryolu bağlantılarına bakıldığında; il sınırları içinde mevcut bir hızlı tren hattı ve iki konvansiyonel demiryolu hattı ile bağlantıların sağlandığı görülmektedir. Konya kent merkezine ulaşan hızlı tren hattı, kent merkezi ile Ankara ve Eskişehir kentleri arasında bağlantı sağlarken, bu hat ile Eskişehir üzerinden İstanbul ile hızlı tren bağlantısı da kurulmaktadır. Konvansiyonel demiryolu hatlarından ilki, ilin Türkiye nin batısı ve İstanbul ile demiryolu bağlantısını Afyonkarahisar üzerinden sağlayan akstır. Diğer konvansiyonel hat ise Konya ile Karaman üzerinden Mersin e ve Adana ya bağlantı sağlanırken, aynı zamanda Ulukışla dan ayrılan bir aks ile de Kayseri ye ve ülkenin doğu illerine ve kuzeye bağlantı sağlanmaktadır. 5

8 Havayolu Ulaşımı: Konya il sınırları içinde sivil ulaşım için kullanılan tek havaalanı Konya kent merkezinin kuzeyinde bulunan Konya Havalimanı dır. Konya dan havayolu ulaşımı Konya 3. Ana Jet Üs Komutanlığı na ilave edilen sivil tesislerle sağlanmaktadır. Konya Havalimanının yıllık uçak kapasitesi dir. 2.2 İDARİ YAPI Büyükşehir Belediye Kanunu nda yapılan düzenleme ile 30 Mart 2014 tarihinde Konya il sınırları içindeki tüm alanların büyükşehir belediyesi sınırları içine alınması sonucunda, il sınırları içinde bulunan 168 beldenin ve 579 köyün tüzel kişiliklerinin sona erdirilmesi ve bu yerleşme birimlerinin ilçe belediyelerinin sınırları içinde mahalleye dönüştürülmesi kararlaştırılmıştır. Yapılan düzenleme sonucunda Konya il sınırları içindeki alanların geneline 31 ilçe belediyesi ve bir büyükşehir belediyesi olmak üzere 32 belediye tarafından hizmet verilmesi öngörülmüştür. Konya il sınırları içindeki ilçeler bakıldığında; Geçmişte Konya Büyükşehir Belediyesi ni oluşturan Karatay, Meram ve Selçuklu ilçelerinin yanı sıra Ahırlı, Akşehir, Akören, Altınekin, Beyşehir, Bozkır, Cihanbeyli, Çeltik, Çumra, Derbent, Derebucak, Doğanhisar, Emirgazi, Ereğli, Güneysınır, Hadim, Halkapınar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Karapınar, Kulu, Sarayönü, Seydişehir, Taşkent, Tuzlukçu, Yalıhüyük ve Yunak ilçeleri bulunmaktadır. 2.3 DOĞAL YAPI Konya Çevre Düzeni Planı çalışması kapsamında hazırlanan Araştırma Raporu, Analiz ve Sentez bölümlerinden oluşurken, bu çalışmada, planlama kararlarını yönlendirecek nitelikte Doğal Yapıya ilişkin kapsamlı analizler yapılmıştır. Araştırma Raporu içinde yer verilen Doğal Yapıya yönelik analizlerde, İklimsel Özellikler başlığı altında; Rüzgar, Sıcaklık, Nispi Nem, Buharlaşma, Yağışlar konusunda veriler aktarılırken çalışmada ilçelere göre Kuraklık Analizi yapılmıştır. Geniş Konya il sınırları içinde değişen coğrafi özellikler hakim rüzgar yönlerini de etkilemektedir. Nüfusun büyük bölümünün yaşamakta olduğu Konya Merkez Kent te uzun yıllar verilerine göre belirlenmiş olan hakim rüzgar yönü kuzey-kuzeydoğu olarak belirlenmiştir. Doğal Yapı başlığı altında ayrıca, Jeolojik Yapı konusunda analiz sonuçlarına yer verilirken, bu kapsamda Genel Jeoloji, Doğal Afet Durumunun Değerlendirilmesi başlıkları altında konu irdelenmiş, bu başlıklar altında Deprem, Kütle Hareketleri, Su Baskını ve diğer doğal afet tehlikeleri (çökme-tasman, çığ, karstlaşma vb.) ele alınmıştır. Çalışma kapsamında İl geneline yönelik Çevre Düzeni Planı na esas Jeolojik Etüt hazırlanmış, bu çalışma Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmış, raporda yer alan ve yerleşilebilirlik analizlerini de içeren bilgiler ve öneriler Araştırma Raporuna alınmıştır. Planlama alanının tamamını kapsayacak biçimde hazırlanmış olan jeolojik etüt sonucunda çevre düzeni planındaki alanlar yerleşilebilirlik açısından 3 gruba ayrılmış ve Yerleşilebilirlik Açısından Birinci Öncelikli Alanlar, Yerleşilebilirlik Açısından İkinci Öncelikli Alanlar, Yerleşilebilirlik Açısından Üçüncü Öncelikli Alanlar olarak gruplandırılmıştır. 6

9 Doğal Yapı başlığı altında ayrıca, Jeomorfolojik Yapıya ilişkin analizlere, Hidrolojik ve Hidrojeolojik Yapıya ilişkin analizlere yer verilmiştir. Bu kapsamda, Havzanın Hidrolojisi, Havzadaki Yüzey Su Kaynaklarının Potansiyeli ve Yeraltısuyu Kaynaklarının Potansiyeli konusunda analizler gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra raporda Havza Su Potansiyelinin Dağılımı ve Bütçesine ve ayrıca Hidrolojik ve Hidrojeolojik Yapıya ilişkin önerilere yer verilmiştir. 7

10 Plana yönelik araştırma çalışmalarında Doğal Yapı başlığı altında ele alınan bir başka önemli alt konu ise Toprak Yapısı başlığı altında ele alınan konulardır. Bu kapsamda, planlamada kullanılacak olan toprakların il sınırları içindeki genel dağılımlarının yanı sıra Büyük Toprak Grupları 18 grupta ele alınarak açıklanmıştır. Toprak Yapısı konusunda yapılan diğer analizler ise Arazi Kullanım Kabiliyeti Sınıfları, Erozyon Durumu, Potansiyel Erozyon Riski ve Gerçek Erozyon Durumu konularında gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda il sınırları içindeki tarım arazileri Tarım Arazilerinin Sınıflandırılması başlığı altında sınıflandırılmış ve Mutlak Tarım Arazileri, Özel Ürün Arazileri, Dikili Tarım Arazileri, Marjinal Tarım Arazileri, Örtü Altı Tarım Arazileri ve Diğer Tarım Arazileri olarak ayrılmıştır. Doğal Yapı başlığı altında ele alınan bir başka konu Ekolojik Yapı konusunda yapılan araştırmalardır. Bu kapsamda il sınırları içindeki alanlarda var olan ekosistemlere yönelik analizler gerçekleştirilmiş, Dağ Ekosistemleri, Orman Ekosistemleri, Çayır ve Mera Ekosistemleri, Ekolojik Öneme Sahip Alanlar konusunda değerlendirmelere yer verilmiştir. Biyolojik Yapı başlığı altında ise biyolojik yapıyı oluşturan flora ve fauna türlerinin koruma statülerine ilişkin bilgiler ile il sınırları içindeki alanlarda var olan Flora Türleri, Fauna Türleri konusunda detaylı bilgilere ve biyolojik yapıya ilişkin önerilere yer verilmiştir. Doğal yapı başlığı altında ele alınan, araştırılan ve analizi yapılan tüm konularda, veri tabanına aktarılan veriler kullanılarak analiz haritaları oluşturulmuş ve tüm veriler planlama aşamasında kullanılacak biçimde mekansallaştırılmıştır. 2.4 GENEL PEYZAJ ÖGELERİ Konya il sınırları içinde planlama kararlarında belirleyici unsurlardan biri olan genel peyzaj ögeleri, iki ana başlık altında ele alınarak analiz edilmiştir. Bu kapsamda, Doğal Peyzaj başlığı altında il sınırları içinde var olan Göller, Mağaralar, Obruklar, gibi öne çıkan doğal peyzaj ögelerinin yanı sıra Kanyonlar, Vadiler, Şelale, Peribacası Oluşumu gibi doğal peyzaj ögelerine ilişkin araştırma verilerine yer verilmiştir. Kültürel Peyzaj alt başlığında ise öne çıkan Kentsel Sit alanları, Arkeolojik Sit alanları, Antik Kentlerin yanı sıra il genelinde var olan önemli kültürel peyzaj ögesi yapılar ve anıtlara ilişkin araştırma verilerine ilçelere göre ayrı başlıklar altında ele alınarak yer verilmiştir. Genel Peyzaj Ögeleri başlığı altında var olan doğal ve kültürel peyzaj ögelerinden statü belirlemesi yapılarak koruma altına alınmış olanlara yönelik bilgiler Koruma Alanları başlığı altında ele alınarak verilmiştir. Bu bölümde planın korumaya yönelik kararları açısından önem taşıyan Özel Çevre Koruma Bölgesi, Milli Parklar Kanunu na Tabi Koruma Alanları, Kara Avcılığı Kanunu na Tabi Koruma Alanları, Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği ne Tabi Koruma Alanları, Kültür ve Tabiat Varlıkları Kanunu na Tabi Koruma Alanları konusunda bilgilere yer verilmiştir. Genel Peyzaj Ögeleri başlığı altında ele alınan tüm alt başlıklara yönelik de veri tabanına aktarılmış olan bilgiler kullanılarak, planlama kararlarını yönlendirecek analiz haritaları hazırlanmıştır. 8

11 2.5 DEMOGRAFİK YAPI Konya Çevre Düzeni Planı çalışmasına konu olan il sınırları içinde gerek kentsel yerleşimlerde ve gerekse kırsal yerleşimlerde yaşamakta olan mevcut nüfusun gelişimine ve demografik özelliklerine yönelik analizler gerek il geneli ve gerekse ilçeler özelinde ayrı ayrı ele alınarak gerçekleştirilmiştir. Demografik yapı başlığı altında ayrıca nüfus projeksiyonları ve tahminlerine yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. Nüfus projeksiyonları, Büyükşehir genelinde toplam nüfusa yönelik analizlerin yanı sıra, il genelindeki (ilçe merkezlerinde yaşayan nüfuslardan oluşan) kentsel nüfusa ve kırsal nüfusa yönelik ayrı ayrı analiz edilmiştir. Nüfus projeksiyonlarında, planın hedef yılı olarak kabul edilen 2043 yılının yanı sıra 2023 ve 2033 yıllarına yönelik hesaplamalar da gerçekleştirilmiştir. Yapılan il geneli nüfusuna yönelik projeksiyonlarda, Konya il genelinde 2013 yılında kişiye ulaşmış olan toplam nüfusun 2043 yılına gelindiğinde kişiye ulaştığı görülmüştür. Salt kentsel nüfusa yönelik yapılan projeksiyonlarda bu değerin üstünde bir değer elde edilirken, kırsal nüfusta da önemli oranda azalmaların yaşanacağı belirlenmiştir. Konya il genelinin yanı sıra, tüm ilçe merkezlerine yönelik ilçe toplam nüfusu, ilçe kentsel nüfusu ve ilçe kırsal nüfusu gelişimine ilişkin veriler kullanılarak nüfus projeksiyonları gerçekleştirilmiştir. Tüm ilçelerde mahalleye dönüşmüş olan ve eskiden belde statüsüne sahip olan yerleşmeler için de ayrı ayrı nüfus projeksiyonları gerçekleştirilmiştir. Yapılan nüfus projeksiyonlarında elde edilen verilerin yanı sıra Demografik Yapı bölümünde geleceğe yönelik Ekonomik Faaliyet Tahminleri, Hane Halkı Sayısı ve Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü konusunda tahminler ve Yaş Grubu Projeksiyonları, TBO Değerleri ve Cinsiyet Oranları konularında tahminlere de yer verilmiştir. Yapılan analizler sonucunda Konya da ortalama hanehalkı büyüklüğü ilçelere göre değerlendirildiğinde; en yüksek hanehalkı büyüklüğünün Altınekin İlçesi nde olduğu tespit edilmiştir (4,39 kişi). Bunu 4,12 kişi ile Çumra ve 4,11 kişi ile Kadınhanı ilçeleri takip etmektedir. Konya da hanehalkı büyüklüğünün en düşük olduğu ilçe ise Hüyük dür (2,78 kişi). Konya da hanehalkı sayısı ve ortalama hanehalkı büyüklüğü verileri, il genelinde giderek büyüyen bir aile yapısı olduğunu yansıtıyor. Hanehalkı sayısı ilçelere göre incelendiğinde büyük ilçelerde hanehalkı sayısının artmakta olduğu ancak küçük ilçelerde bir azalma olduğu görülmektedir. Özellikle Selçuklu, Karatay ve Meram gibi merkez ilçelerinde 30 yıl içinde hanehalkı sayısında 2 kat artış beklenmektedir. Ahırlı, Akören ve Derbent gibi küçük ilçelerde ise hanehalkı sayısında bir azalma öngörülmektedir. Demografik Yapı bölümünde tüm ilçelerin mevcut nüfuslarına yönelik yaş piramitlerinin hazırlanmasının yanı sıra, bu ilçelerde plan dönemi içinde yaş piramitlerinde yaşanması olası değişimler de analiz edilmiş ve 2023, 2033 ve 2043 yıllarına yönelik yaş piramitleri hazırlanmıştır. Nüfus hareketleri incelendiğinde Meram, Selçuklu ve Karatay ilçelerinin en hareketli nüfus bilgilerine sahip olduğu görülür. Nüfus olarak en yoğun ilçe Selçuklu ilçesi olup yine aldığı göç, verdiği göç, net göç, net göç hızı gibi değişkenlerde de Selçuklu ilçesi öne çıkmaktadır. Daha sonraki en hareketli ilçe ise Meram ve Karatay Merkez ilçeleridir. Nüfus hareketliliğinin en az olduğu ilçe ise Yalıhüyük ilçesidir. 9

12 Elde edilen projeksiyon sonuçlarına göre ilçelerin eğitim durumları tahminleri ilçelerin nüfusu ile doğru orantılı olarak arttığı ya da azaldığı söylenebilir. Genel olarak okul bitirmeyen kişi sayısı azalma eğilimi göstermekte lise mezunu olan kişi sayısı da artmaktadır. Tüm eğitim durumu kişi sayıları artan ilçeler; Beyşehir, Cihanbeyli, Çumra, Doğanhisar, Ilgın, Karapınar, Kulu, Seydişehir, Yunak, Selçuklu, Meram ve Karatay ilçeleridir. Tüm eğitim durumu kişi sayıları azalan ilçeler ise; Çeltik, Hüyük ve Tuzlukçu ilçeleridir. Planlama aşamasında yapılan tüm nüfus projeksiyonları sonuçları, nüfusun gelişimine yönelik analizler, nüfus yapısında yaşanması olası değişimler ve plan kararlarıyla yaşanması olası değişimler dikkate alınarak her ilçe merkezi için planlamaya esas nüfus kabulleri gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, Konya Merkez Kenti oluşturan üç ilçe için elde edilen değerin toplamı kullanılmış, diğer tüm ilçelerin merkez yerleşimlerinden oluşan kentsel nüfus değerine ilişkin projeksiyon sonuçları ve yerleşmeye yönelik tahminler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen değerler özet olarak aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 1. İlçe Merkezleri Kentsel Nüfus Projeksiyonları ve Tahminleri İlçe Merkezi Mevcut Nüfus Nüfus Projeksiyonu Nüfus Tahmini (2012) (2043) (2043) Konya Merkez Kent Ahırlı Akören Akşehir Altınekin Beyşehir Bozkır Cihanbeyli Çeltik Çumra Derbent Derebucak Doğanhisar Emirgazi Ereğli Güneysınır Hadim Halkapınar Hüyük Ilgın Kadınhanı Karapınar Kulu Sarayönü Seydişehir Taşkent Tuzlukçu Yalıhüyük Yunak

13 2.6 EKONOMİK YAPI Konya Çevre Düzeni Planı çalışmasına yönelik yürütülen araştırma çalışmalarında, Ekonomik Yapı başlığı altında yapılan analizler, Genel Ekonomik Yapı başlığı altında; Konya nın Türkiye içindeki yeri rakamlarla analiz edilirken, Konya il genelinde Gayri Safi Yurt İçi Hasıla, Gelir Dağılımı, Çalışanların Sektörel Dağılımı, İşgücünün Sektörlere Göre Verimliliği, Dış Ticaret Durumu, Finansal Durum ayrı başlıklar altında ele alınarak analiz edilmiştir. Ekonomik Yapı başlığı altında ayrıca Tarım ve Hayvancılık Sektörü, Sanayi Sektörü, Hizmetler Sektörü ayrı alt başlıklar altında ele alınarak analiz edilmiş ve hedef yıla yönelik işgücü projeksiyonları da gerçekleştirilmiştir. Bu bölümde gerçekleştirilen LQ Analizi ile sektörlerin göreceli büyüklüğü ülkedeki sektörlerin göreceli büyüklüğü ile kıyaslanmış ve sektörel olarak yoğunlaşması test edilmiştir yılı verileri kullanılarak yapılan LQ Analizi sonucunda Konya ilinde tarım sektörünün yoğunlaştığı ve temel sektör niteliğine sahip olduğu belirlenmiştir. İşgücü projeksiyonlarında tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinin öne çıkmasına bağlı olarak üç farklı senaryo geliştirilerek analizler gerçekleştirilmiştir. Her üç senaryo için düşük hızda, orta hızda ve yüksek hızda kalkınma analiz edilerek işgücü projeksiyonları yapılmıştır. Sektörel önceliklere göre belirlenmiş üç farklı senaryoda ve her bir senaryonun yüksek, orta ve düşük kalkınma hızında gerçekleşmesi durumunda sektörlere göre oluşacak istihdam verileri aşağıdaki tabloda bir arada verilmiştir. 30 yılı aşan bir süreyi içeren işgücü projeksiyonlarının sonuçlarına bakıldığında; düşük hızda gerçekleşecek gelişmede üç farklı senaryoda, 2010 yılı verilerine göre civarında olan toplam istihdamın ; ; kişi düzeyine ulaştığı görülürken, sektörel etki ile küçük düzeyde farklılaşmalar gözlense de, yaklaşık % 100 oranında bir artış görülmektedir. Yüksek hızlı gelişme olasılığında ise 2043 yılına gelindiğinde olası toplam istidam büyüklüğünün üç farklı senaryoda; ; ; kişi düzeyine çıktığı görülmektedir. Orta hızlı gelişme olasılığında ise üç farklı senaryoda 2043 yılına gelindiğinde oluşması olası istihdam büyüklüğü ise; ; ; kişi düzeyinde gerçekleşmesi olası görünmektedir. Yapılan işgücü projeksiyonlarının senaryolara ve sektörel olarak dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Tablo 2. İşgücü Projeksiyonları-2043 Tarım % Sanayi % Hizmetler % MEVCUT İSTİHDAM , , ,30 Senaryo-1 (Düşük Hızda) , , ,90 Senaryo-1 (Orta Hızda) , , ,15 Senaryo-1 (Yüksek Hızda) , , ,30 Senaryo-2 (Düşük Hızda) , , ,42 Senaryo-2 (Orta Hızda) , , ,88 Senaryo-2 (Yüksek Hızda) , , ,73 Senaryo-3 (Düşük Hızda) , , ,45 Senaryo-3 (Orta Hızda) , , ,59 Senaryo-3 (Yüksek Hızda) , , ,11 11

14 2.7 MEVCUT ARAZİ KULLANIMI Mevcut arazi kullanımı başlığı altındaki konular, Arazi Kullanım Durumu, Yerleşim Karakteristikleri ve Fiziksel Gelişme Eğilimleri, Teknik ve Sosyal Altyapı, Mülkiyet Durumu, alt başlıklarında ele alınarak analiz edilmiştir. Tüm alt başlıklarda yer alan konular tüm ilçeler açısından ayrı ayrı ele alınarak değerlendirilmiştir. Arazi kullanım çalışmasında tespitler 1/ ölçekli olarak, ölçeğin elverdiği detayda tümleşik olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan arazi kullanım paftalarında il genelinde bulunan ve veri tabanında ayrı olarak verilmiş bazı kullanımlar birleştirilmiş, kullanımlar algılanabilir hale getirilmiştir. Planlama alanı içindeki yerleşim alanlarındaki gruplamada yerleşmeler öncelikle kırsal yerleşim alanları ve kentsel yerleşim alanları olarak ayrılmıştır. Yerleşim alanları içinde bulunan büyük alan kaplayan sosyal donatı alanları ve ticaret alanları ayrıştırılmıştır. Yerleşimlere bitişik ya da ayrık konumlanmış, eldeki verilerle ayrıştırılabilir durumda olan organize sanayi bölgeleri, küçük sanayi siteleri ve yoğunlaşmış sanayi ve depolama alanları arazi kullanım çalışmasında ayrılarak gösterilmiştir. Bunların yanı sıra; büyük alan kaplayan askeri alanlar, büyük kentsel yeşil alanlar, üniversite yerleşkeleri, fuar alanları da arazi kullanım çalışmasında ayrıştırılarak gösterilmiştir. Tarım alanlarına ilişkin yapılan belirlemeler ise öncelikle kendi içinde gruplanarak, sulu ve kuru tarım alanları olarak iki ana gruba ayrılmıştır. Bunun yanı sıra, dikili tarım yapılan alanlar da ayrı bir grup olarak ele alınmıştır. Arazi kullanım çalışmasında ayrıca, ağaçlık alanlar ve ağaçlandırma sahaları, taşlık kayalık, otluk- çalılık, çayırlık, sazlık-bataklık alanlar, maden çıkarım alanları, akarsular, göller vb. alanlar da diğer arazi kullanım türleri olarak çalışmada yer almıştır. Planlama alanı içinde bulunan önemli teknik altyapı tesisleri ve ulaşım tesisleri ile yollara da arazi kullanım çalışmasında yer verilmiştir. Yapılan arazi kullanım çalışması sonucunda ortaya konulan değerler, Kentsel ve Kırsal Yerleşim Alanları, Tarım Alanları, Diğer Arazi Kullanım Alanları ve Su Yüzeyleri olarak gruplandırılarak aşağıda oransal dağılım grafiğinde gösterilmiştir. Grafik 1. Konya İli Arazi Kullanım Alanları 12

15 Arazi Kullanım konusunda yapılan çalışmalar içinde, Teknik ve Sosyal Altyapı konusundaki analizler Teknik Altyapı ve Sosyal Altyapı alt başlıklarında ayrıştırılarak ele alınmıştır. Teknik Altyapı başlığı altında, karayolu, demiryolu ve havayolu ile ilgili altyapı tesisleri konusunda veriler oluşturulmuş, bu kapsamda Konya merkez kent içi ulaşım ve ilçelerin ulaşım bağlantıları ayrı ayrı analiz edilmiştir. Teknik altyapı konusunda ayrıca tüm il genelinde içme suyu, kanalizasyon, arıtma, katı atık tesisleri, enerji ve gaz iletim hatları konusunda planlamaya girdi oluşturacak veriler üretilmiştir. Sosyal altyapı başlığı altında ise il genelinde eğitim ve sağlık tesislerine ilişkin planlamaya girdi oluşturacak veri üretimi gerçekleştirilmiştir. Mülkiyet Durumu başlığı altında il genelinde büyük ölçekli kamu mülklerine yönelik analizler gerçekleştirilmiş, kamu mülklerinde sahiplik durumu ve bu mülklerin tapuda yer alan vasıflarına ilişkin veriler analiz edilmiştir. Buna göre il genelinde varlığı belirlenen Maliye Hazinesi, Kamu Orta Malı, Belediye, Köy Tüzel Kişiliği, Vakıf, Dernek, İl Özel İdaresi ve Diğer Kamu Kurumları adına kayıtlı yaklaşık hektar büyüklüğündeki alanların dağılımı saptanmıştır. Konya il sınırı içinde, kadastral verileri elde edilmiş olan kamu mülklerinin yaklaşık % 55 lik bölümünün Maliye Hazinesi ne ait olduğu (tapulama harici alanlar dahil) belirlenmiştir. Bunu yaklaşık % 40 lık oranıyla Kamu Orta Malı araziler ve yaklaşık % 4 lük oranıyla Belediye, Köy Tüzel Kişiliği, Vakıflar, Dernekler ve İl Özel İdaresi dışında kalan Diğer Kamu Kurumları izlemektedir. İl sınırları içindeki belediyelerin mülkiyetinde olduğu belirlenen alanların toplam büyüklüğü yaklaşık 5005 hektar olarak saptanırken, bu büyüklüğün toplam büyüklük içinde yaklaşık % 0.5 oranına karşılık geldiği görülmüştür. Mülkiyeti kamuya ait arazilerin kurumsal sahipliğine ilişkin bilgilerin yanı sıra, bu mülkiyetlerin tapuda yer alan vasıf bilgilerine yönelik de analiz çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Kamu mülklerinin tapudaki vasıflarına göre yapılan sınıflamaya bakıldığında, mera vasıflı arazilerin Konya il genelinde yaklaşık % 43 e ulaşan büyüklüğüyle ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Bunu yaklaşık % 40 lık büyüklüğüyle orman arazileri, yaklaşık % 9 luk oranıyla tarla vasıflı araziler izlemektedir. İl genelinde kamu mülkiyetinde olan ve ham toprak vasfına sahip olan arazilerin oranı ise yaklaşık % 4 düzeyindedir. Konya il sınırı içindeki alanların Konya Merkez Kent ten geçecek olan ve güneydoğu-kuzeybatı yönündeki bir hatla ikiye ayrılması durumunda bu hattın kuzeyinde mera-otlak vasıflı arazilerin, hattın güneyinde ise orman vasıflı arazilerin büyük yer tuttuğu görülmektedir. Mülkiyet konusunda ayrıca tüm ilçeler için ayrı ayrı kamu mülklerinin kullanımına yönelik analiz çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, ilçeler bazında kamu mülklerinde işgal ve yapılaşmalara yönelik veriler üretilmiş, elde edilen veriler gerek rakamsal olarak gerekse mekânsal olarak veriye dönüştürülmüştür. Yapılan analiz çalışmasında temel amaç, başta mera ve orman arazileri olmak üzere mülkiyeti kamuya ait olan arazilerde var olan işgal ve izinsiz kullanımların güncel olarak belirlenmesi, ortaya çıkan sorunlara yönelik plan kararlarının geliştirilmesi, kamu mülklerinin kaybının engellenmesidir. Yapılan analizler sonucunda Konya il genelinde 3605,22 hektar büyüklüğündeki kamu mülkiyetindeki alanın, vasıf değişikliği yapılmaksızın kullanılmakta olduğu, işgal edilmiş olduğu belirlenmiştir. 13

16 2.8 YÜRÜRLÜKTEKİ PLANLAR Konya Çevre Düzeni Planı çalışmasına yönelik yapılan araştırma çalışmalarında ve analizlerde, il sınırları içinde, çalışma öncesinde var olan mevcut her ölçekteki planlara yönelik analiz çalışmaları da gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda çalışmalar üç farklı alt başlıkta ele alınarak analiz edilmiştir. İlk olarak il sınırları içinde nazım ve uygulama imar planları açısından belirleyici niteliğe sahip üst ölçekli planlara yönelik veriler elde edilmiş ve incelenmiştir. İkinci olarak il genelinde var olan onaylı nazım ve uygulama imar planları incelenirken, üçüncü grupta ise köy yerleşme planları ele alınarak incelenmiştir. Konya il sınırları içinde varlığı belirlenen ve incelenen üst ölçekli planlara bakıldığında ilk sırada Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılmış ve onaylanmış olan 1/ ölçekli Konya-Karaman Çevre Düzeni Planı nın bulunduğu ve tüm il sınırlarını kapsadığı belirlenmiştir. Planlama açısından önemli bir başka üst ölçekli planlama çalışması, Konya Büyükşehir Belediyesi nin 30 Mart 2014 tarihi öncesinde sahip olduğu sınırlar içinde hazırlanmış olan 1/ ölçekli Konya Nazım İmar Planı dır. Bu iki çalışmanın yanı sıra, Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi için hazırlanmış olan Çevre Düzeni Planı, Beyşehir Gölü Milli Parkı için hazırlanmış olan Uzun Devreli Gelişme Planı ve Suğla Gölü Mevki Peyzaj Yönetimi, koruma ve Planlama Projesi ele alınarak incelenen üst ölçekli çalışmalar arasında yer almaktadır. Üst ölçekli planlardan Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi için hazırlanmış olan Çevre Düzeni Planı verileri ve Beyşehir Gölü Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı verileri, sınırları ile birlikte Çevre Düzeni Planı kararları, il genelinde bütünlüklü bir plan elde edilmesi amacıyla aynen aktarılmış ve bu alanlara ilişkin farklılaşan gösterimlere de lejantta ayrıca yer verilmiştir. Konya il sınırları içinde var olan onaylı nazım ve uygulama imar planlarına ilişkin analiz çalışmalarında, tüm ilçelerde varlığı belirlenen onaylı nazım ve uygulama imar planlarının ölçeklerine ve alansal büyüklüklerine ilişkin bilgiler ile bunların mekânsal konumları ve sınırları saptanarak araştırma çalışmaları içinde, planlama verisine dönüştürülmüştür. Konya Merkez Kent dışında, ilçe merkezleri ile 30 Mart tarihinde mahalleye dönüşmüş olan beldelerde var olan nazım ve imar planlarına yönelik yapılan tespitlerde, yerleşim bütününde hazırlanmış 192 nazım ve uygulama imar planı analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında onaylı imar planlarının nüfus kapasiteleri ve tahmini yerleşim nüfusları da belirlenmiş ve geleceğe yönelik planlı alanların yeterliliğine ilişkin analizler gerçekleştirilmiştir. Onaylı nazım ve uygulama imar planı bulunan alanlardan ilçe merkezleri ile bu merkezlerle bütünleşen konumdaki beldelere ait olanlardan, bu plan ile korunan bölümler kentsel yerleşik alan ve kentsel gelişme alanı olarak planlama verisine dönüştürülürken, ilçe merkezlerinden kopuk konumdaki beldelere ait planlı alanlar Çevre Düzeni Planı nda planlı kırsal yerleşik alanlar ve planlı kırsal gelişme alanları olarak tanımlanmıştır. Konya il sınırları içinde, 30 Mart 2014 tarihinde mahalleye dönüşmüş köyler için hazırlanmış olan Köy Yerleşme Planları konusunda yapılan tespitler sonucunda 119 yerleşme için hazırlanmış, 2 hektar ile 174 hektar arasında değişen büyüklüklerde onaylı planların var olduğu belirlenmiştir. Bu planlara ilişkin veriler de mekânsal olarak tanımlanmış ve planlama kararına dönüştürülmüştür. Planda bu alanlar planlı kırsal yerleşik alanlar ve planlı kırsal gelişme alanları olarak tanımlanmıştır. 14

17 2.9 PROJELER VE YATIRIM KARARLARI Konya Çevre Düzeni Planı kararlarını etkileyecek nitelikteki önemli kamusal projelere ilişkin tespit ve analiz çalışmaları yapılarak, planlama açısından girdi oluşturacak veriler elde edilmiştir. Bu kapsamda il sınırları içindeki mevcut ve planlanan tüm sulama ve baraj projelerine ilişkin tespitler yapılarak bunlar planlama kararına dönüştürülmüştür. Enerji projeleri başlığı altında, Konya açısından büyük öneme sahip olan enerji projeleri de ayrı başlıklar altında ele alınarak, planlamaya yönelik veriler oluşturulmuştur. Bu kapsamda, hidro elektrik santralleri (HES), rüzgar enerjisi santralleri (RES), güneş enerjisi santralleri (GES) projeleri öncelikli olarak ele alınmış ve planlama açısından veri ve kuralların oluşturulmasına yönelik analizler gerçekleştirilmiştir. Enerji konusunda, Karapınar da yer seçimi yapılmış olan Enerji Endüstri Bölgesi yatırımlarına ilişkin veriler ile Ilgın ve Karapınar ilçelerinde kurulması söz konusu olan ve linyit kömürü kullanacak olan termik santral projeleri de bu başlık altında ele alınarak planlama verileri oluşturulmuştur. İl genelinde var olan ya da yeni yapılacak olan enerji iletim hatları da araştırılarak planlama verisine dönüştürülmüştür. Projeler ve yatırım kararları başlığı altında ele alınan bir diğer alt başlık Organize Sanayi Bölgesi projeleridir. Bu kapsamda, Konya Merkez Kent te iki farklı alanda kurulu durumda olan Organize Sanayi Bölgeleri nin yanı sıra, bir bölümünde henüz hiçbir yapılaşma bulunmayan, bir bölümü faal durumda olan ilçelerde yer seçimi yapılmış organize sanayi bölgelerine ilişkin bilgiler de planlama verisine dönüştürülmüştür. Bu kapsamda Konya il sınırları içinde Konya Merkez Kent dışında; Akşehir, Çumra, Beyşehir, Ereğli, Karapınar, Kulu, Seydişehir ilçelerinde yer seçimi yapılmış organize sanayi bölgelerinin bulunduğu belirlenmiştir. Projeler başlığı altında ele alınan önemli ulaşım projeleri arasında iki proje planlama kararları açısından öne çıkmaktadır. Bunlardan ilki Antalya-Konya-Aksaray-Nevşehir- Kayseri Hızlı Tren Projesi ikincisi ise Konya Yeni Çevre Yolu projeleridir. Antalya ile Konya, Kapadokya ve Kayseri arasında hızlı tren bağlantısı sağlamaya yönelik demiryolu projesi için belirlenen güzergahın 181 km. lik bölümü Konya il sınırları içinden geçmektedir. Ancak bu proje için güzergah henüz kesinleştirilmemiş olduğu için planlama kararına dönüştürülmemiştir. Konya da mevcut çevre yolunun geçen süre içinde kent içi bir güzergaha dönüşmüş olması sonrasında başlatılan arayışlar sonucunda projelendirilmiş olan Konya Yeni Çevre Yolu güzergahı, Çevre Düzeni Planı çalışmalarında belirleyici ulaşım kararları arasında yer almıştır. Konya il sınırları içinde farklı kurumlar tarafından planlanan, projelendirilen ve yer seçimi yapıldığı belirlenen önemli altyapı projeleri (Katı Atık Düzenli Depolama ve Atıksu Arıtma Tesisleri), Çevre Düzeni Planı çalışmasında kullanılmak üzere veri tabanına işlenmiş ve bu amaçla hazırlanmış olan Kamu Projeleri Yatırım Kararları-B haritasında gösterilmiştir. Konya Merkez Kent dışında ilçelerde planlanmış olan atıksu arıtma ve katı atık düzenli depolama/bertaraf tesislerine ilişkin elde edilen veriler incelendiğinde, 8 ilçe merkezinde atıksu arıtma tesisi planlanmış olduğu belirlenirken, katı atık düzenli depolama amacıyla alınmış planlama kararlarının sayısının ise yalnızca 3 olduğu belirlenmiştir. 15

18 3 SENTEZ 3.1 SOSYAL VE EKONOMİK YAPI SENTEZİ SORUNLAR VE OLANAKLARA YÖNELİK YEREL ALGILAR Konya Çevre Düzeni Planı çalışmasında, yerel sorunları ve olanakları, katılımcı bir yöntemle ele alarak kapsamlı planlama çalışmasına konu olmamış olan kırsal ağırlıklı alanlarda ve ilçe merkezlerinde, planlama kararlarının geliştirilmesine yönelik olarak, sorunların ve olanakların belirlenmesi, planlama kararlarının üretilmesinde yaygın bir katılımın gerçekleştirilmesi amacıyla toplantılar düzenlenmiştir. Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları içine yasal düzenleme ile katılmış olan ilçelerde, kırsal alanlarda yaşanan sorunlar ile olanakların saptanması amacıyla gerçekleştirilen toplantılar, sahip oldukları nitelikler benzeşen ilçeler gruplanarak ilgili kesimlerin katılımlarıyla gerçekleştirilmiştir. 30 Mart 2014 tarihinden sonra Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları içine katılan ilçeler gruplandırılarak, 10 farklı bölgede, 28 ilçeden katılımcılarla 14 Ocak 2014 tarihi ile 12 Mart 2014 tarihleri arasında toplantılar gerçekleştirilmiştir. 10 farklı tarihte, farklı ilçe merkezlerinde var olan sorunların ve olanakların saptanması, çevre düzeni planı çalışmasına yönelik beklenti ve isteklerin tartışılması amacıyla gerçekleştirilen ilgili tüm kesimlerin katılımı sağlanmıştır. Bu toplantıların yanı sıra, ilgili tüm kesimlerin katılımını sağlamak amacıyla MEVKA, KOP İdaresi, DSİ Bölge Müdürlüğü, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Sanayi Odası, Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Organize Sanayi Müdürlüğü yetkilileri ile de sorunların ve olanakların değerlendirilmesine yönelik ayrı ayrı katılım toplantıları gerçekleştirilmiştir. İlgili bu kurumlarla gerçekleştirilen toplantıların yanı sıra Konya Merkez Kenti oluşturan Karatay, meram ve Selçuklu ilçelerine yönelik de tartışmalar yürütülmüştür. Konya Merkez Kenti oluşturan üç ilçede var olan, 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı nı etkileme olasılığı bulunan, sorunlar, olanaklar, gelişme talepleri, koruma kararları konusunda katılımı sağlamak amacıyla üç ilçe belediyesi ile ayrı ayrı toplantılar gerçekleştirilmiştir. Tüm bu çalışmaların yanı sıra, Konya il geneline yönelik farklı kurumlar tarafından hazırlanan raporlar, akademik çalışmalarda dile getirilen görüşler ve analiz aşamasında planlama grubunca saptanan ve çevre düzeni planı kararlarını ve bu plana bağlı olarak geliştirilecek alt ölçekteki plan kararlarını etkileme olasılığı bulunan sorunlar ve olanaklar ele alınarak değerlendirilmiştir. Sorunlar, olanaklar ve bunlara yönelik değerlendirmeler Konya Merkez Kenti oluşturan üç ilçe açısından tek bir başlık altında gerçekleştirilirken, ilçelere yönelik değerlendirmeler, gerçekleştirilen katılım toplantılarının tarih sırasına bağlı olarak alt bölgeyi oluşturan ilçeler birbirini izleyecek biçimde ele alınmıştır. Planlama kararlarının üretilmesi açısından belirleyici olan sorunlar ve olanaklara yönelik veriler, ilçeler bazında ve Planlama Kararlarından Kaynaklı Sorunlar ve Olanaklar, Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Yaşanan Sorunlar ve Olanaklar, Sanayi Sektöründe Yaşanan Sorunlar ve Olanaklar, Hizmetler Sektöründe Yaşanan Sorunlar ve Olanaklar, Korunacak Alanlarda Yaşanan Sorunlar ve Olanaklar, Çevre, Teknik ve Sosyal Altyapı Konusunda Yaşanan Sorunlar ve Olanaklar başlıkları altında ele alınarak sosyal ve ekonomik yapı sentezi verileri üretilmiştir. 16

19 3.1.2 TARIM VE HAYVANCILIK SEKTÖRÜ DEĞERLENDİRME Sosyal ve Ekonomik Yapı Sentezi bölümünde, yerel algılardan oluşan ilk bölümün ardından sektörel olarak değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kapsamda, elde edilen veriler, yapılan arştırma ve analizlerin verileri de dikkate alınarak tarım ve hayvancılık sektörüne ilişkin kapsamlı bir değerlendirme yapılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın Havza sınıflandırmasında, Konya ili alt ekolojik bölgeleri, ilçelerin mevcut durumda yetiştirdikleri ürünler, ticaret ilişkileri gibi doğal, ekonomik ve sosyal kriterler ile gelişme kriterleri dikkate alınarak 3 tarım alt bölgesi belirlenmiştir. Köyden kente göçün öncelikle yakın ilçelerde veya çekim merkezlerinde yoğunlaşması, göçle ilçeye ve ile yerleşen nüfusun gıda, tarım ve hayvancılık faaliyetleriyle uğraşmaya devam etmeleri veya köyle bağlarını koparmamaları sektörün gelişmesi açısından önemli bir potansiyeldir. Sarayönü, Cihanbeyli, Çumra, Karapınar, Ereğli, Meram, Bozkır, Ilgın ve Akşehir ilçeleri bu açından önemli merkezler olabilecek potansiyeldedir. İlde yaklaşık 150 bin tarım işletmesi mevcut olup, bunların yaklaşık %20 si büyük işletmedir. İşletmelerin %5 i ise şirketleşip kurumsal kimlik kazanarak büyüme eğilimindedir. Köylerde nüfus azalmasına rağmen, bu haliyle bile yaklaşık %50 gizli işsizlik söz konusudur. Dolayısıyla tarımda makineleşme ve gizli işsizlik sektörün gelişmesi için önemli bir potansiyeldir. Kırsal kesimde ekonomik yapıda gıda, tarım ve hayvancılık ilk sırada yer almaktadır. Sanayi sektörü gıda sanayileri ağırlıklıdır. Hizmetler sektörü ise kamu kurumları ile sınırlıdır. Aile gelirinin yaklaşık %70 i gıda, tarım ve hayvancılık sektöründen sağlanmaktadır. Konya ilinin il sınırlarının tamamında yenilikçi ekosistem girişimciliği düşünüldüğünde Sarayönü, Cihanbeyli, Çumra, Karapınar, Ereğli, Meram, Bozkır, Ilgın ve Akşehir geride kalanlar için önemli bir potansiyel olup, rekabet ve/veya tekelleşmenin sorun olmaması açısından tercih edilebilmektedir. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Ereğli ile Seydişehir ilçeleri hariç hemen her ilçedeki birimleri ile hizmet sunmakta büyük bir potansiyeldir. Ereğli ve Seydişehir ilçelerinde ise Necmettin Erbakan Üniversitesi ne bağlı fakülte ve yüksekokullar hizmet sunmaktadır. Konya merkez ve ilçelerinde gıda, tarım ve hayvancılık ile ilgili Meslek Liseleri nitelikli ara eleman ihtiyacının karşılanmasında önemli potansiyeldir. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü bölge için çeşit geliştirmek, hastalık ve zararlı çalışmaları ve yetiştirme tekniği çalışmaları ile hizmet sunan güçlü bir potansiyeldir. Konya Toprak Su ve Çölleşme İle Mücadele Araştırma İstasyonu doğal kaynakların sosyal, ekonomik ve çevre dengesinde kullanılabilirliği konusundan yöntem ve esasların belirlenmesi için uygulamalı çalışmalar yürüten kurumdur. Yenilikçi Ekosistem Girişimciliğinde Pankobirlik, Tarım Kredi Kooperatifleri, Sulama Kooperatifleri, Üretici Birlikleri, Ziraat Odaları, Hayvancılık Kooperatifleri, Gıda Sanayicileri Organizasyonları ve Meslek Odaları önemli sivil teşekküllerdir. Tarım Kredi Kooperatifleri Konya Bölge Birliği Konya, Niğde, Aksaray ve Karaman illeri olmak üzere 4 ilin her ilçesinde ve 1200 bucak, kasaba ve köyünde 160 birim kooperatifi ile finansman hizmeti sunmada önemli bir kuruluştur. Konya ilinde faaliyet gösteren Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü ne bağlı Konuklar, Gözlü ve Altınova Tarım İşletmeleri uzun yılların yetiştiricilik deneyimleri ve uluslararası ağları ile gıda, tarım ve hayvancılığın geliştirilmesinde önemli potansiyellerdir. 17

20 3.1.3 SANAYİ SEKTÖRÜ DEĞERLENDİRME Konya Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde nüfus bu geniş coğrafyada yaygın da olsa, kentli nüfusun Konya Merkez Kent ve bazı ilçe merkezlerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bu duruma koşut olarak sanayi faaliyetleri de Merkez Kent te yoğunlaşmıştır. İl içinde sürdürülen sektörel faaliyetlerin yaklaşık % 87 sinin Konya Merkez Kent te gerçekleştiği görülmektedir. Konya Merkez Kent dışında sanayi sektöründe varlığını hissettiren 4 ilçe merkezinde, Akşehir, Beyşehir, Ereğli ve Seydişehir ilçe merkezlerinde 50 ve üzeri sektörel faaliyet gerçekleşmektedir. Diğer yandan Ahırlı, Derbent, Yalıhüyük ve Taşkent ilçelerinde sanayi sektöründe bir faaliyet gözlenmemektedir. İlçelere göre sanayi sektöründeki faaliyetlerin türel dağılımına bakıldığında Madencilik alt sektörü ve İmalat alt sektörünün yaygın olduğu görülmektedir. İmalat sanayisinde yaygınlık açısından bakıldığında tarıma dayalı imalat öne çıkarken, tarıma bağlı imalat bunu izlemektedir. Konya il genelinde tarıma dayalı ve tarıma bağlı imalat sanayisinde faaliyet sayısı gözlenirken, diğer imalat sanayisinde faaliyet sayısı dir. Konya il genelinde en yaygın alt sektörün madencilik olduğu görülmektedir. Konya da girdisini tarımdan alan, tarıma dayalı biçimde imalat gerçekleştiren sanayinin toplam imalat sanayi içindeki oranının yaklaşık % 22,45 olduğu, sektörün bu oranla il içinde ikinci sırada yer aldığı, farklı ölçek ve üretim türlerinde toplam işletmenin bulunduğu belirtilmektedir. Tarıma dayalı imalat sanayisinde toplam istihdam kişi olup, bu sayının % u gıda ürünleri imalatında çalışmaktadır. Tarıma dayalı sanayinin toplam istihdama oranı ise yaklaşık % 28,3 tür. Girdisini tarımdan alan imalat sanayinin yanı sıra, tarıma girdi sağlayan tarıma bağlı imalat sanayii de Konya da önemli yer tutmaktadır. Bu kapsamda, tarıma bağlı sanayi türleri olarak gübre, ilaç ve tarım makineleri sektörleri öne çıkmaktadır. Bu kapsamda Konya il genelinde tarıma bağlı üretim gerçekleştiren işletme sayısı 321 dir. Tarıma bağlı imalat sanayi içinde % 93,47 ile tarım ormancılık makineleri imalatı büyük pay sahibidir. Konya il genelinde tarıma dayalı ve tarıma bağlı imalat sanayisinde faaliyet sayısı varken, diğer imalat sanayisinde faaliyet sayısı dir. Diğer imalat sanayiinde toplam kişi istihdam edilmektedir. Oldukça geniş bir yelpazede üretim yapan bu tesislerin büyük bölümü Konya Merkez Kent te, Organize Sanayi, BÜSAN Sanayi ve diğer sanayi sitelerinde faaliyet göstermektedir. Diğer imalat sanayi tarıma dayalı sanayi türleri gibi il içinde yaygın değildir. Konya il genelinde sanayileşmenin yaygınlığına ve dağılımına bakıldığında, Konya Merkez Kent ten kırsal alana doğru sanayileşme azaldığı gibi, sanayi tesislerinin niteliğinde, türlerinde de farklılaşma gözlenmektedir. Merkez Kentten uzaklaşıldığında, un ve yem gibi hammaddesini bulunduğu çevreden alan, düşük teknoloji seviyesinde olan, yatırım ve işletme aşamasında fazla nitelikli personel gerektirmeyen tarıma dayalı imalat sanayi tesisleri ile madencilik tesislerinin kurulu olduğu görülmektedir. Bu işletmeler, yatırım, üretim ve pazarlama aşamasında önemli sorunlar yaşayan, sermaye ve pazar şartlarından kolay etkilenen bir niteliğe sahiptir. Konya ilinde tarıma dayalı imalat sanayisinin kapasitesine bakıldığında, ilin bir üretim merkezi haline gelmiş olduğu, şeker, un, yem, makarna, süt ve süt ürünleri ile işlenmiş et ürünlerinin öne çıkan ürünler olduğu görülmektedir. 18