Working Paper Iktisatta Nicel Yöntemlerin Kötü(ye) Kullanılması. Örnekler, Öneriler. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
|
|
- Emel Doğan
- 2 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 econstor Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Şenesen, Ümit Working Paper Iktisatta Nicel Yöntemlerin Kötü(ye) Kullanılması. Örnekler, Öneriler Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 212/12 Provided in Cooperation with: Turkish Economic Association, Ankara Suggested Citation: Şenesen, Ümit (212) : Iktisatta Nicel Yöntemlerin Kötü(ye) Kullanılması. Örnekler, Öneriler, Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 212/12 This Version is available at: Nutzungsbedingungen: Die ZBW räumt Ihnen als Nutzerin/Nutzer das unentgeltliche, räumlich unbeschränkte und zeitlich auf die Dauer des Schutzrechts beschränkte einfache Recht ein, das ausgewählte Werk im Rahmen der unter nachzulesenden vollständigen Nutzungsbedingungen zu vervielfältigen, mit denen die Nutzerin/der Nutzer sich durch die erste Nutzung einverstanden erklärt. Terms of use: The ZBW grants you, the user, the non-exclusive right to use the selected work free of charge, territorially unrestricted and within the time limit of the term of the property rights according to the terms specified at By the first use of the selected work the user agrees and declares to comply with these terms of use. zbw Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft Leibniz Information Centre for Economics
2 TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU TARTIŞMA METNİ 212/12 http ://www.tek.org.tr İKTİSATTA NİCEL YÖNTEMLERİN KÖTÜ(YE) KULLANILMASI: ÖRNEKLER, ÖNERİLER Ümit Şenesen Bu çalışma "KÜRESEL BUNALIM VE İKTİSAT EĞİTİMİ", başlığı ile Prof. Dr. Ercan UYGUR editörlüğünde hazırlanan ve 211 yılında TEK yayını olarak basılan kitapta yer almaktadır. Kasım, 212
3 İKTİSATTA NİCEL YÖNTEMLERİN KÖTÜ(YE) KULLANILMASI: ÖRNEKLER, ÖNERİLER Ümit Şenesen ÖZET İktisat yazınında nicel yöntemleri kullanan yayınların artmasıyla birlikte bazı yanlışların sıkça yapıldığı görülmektedir. Temel kavramların ya da yöntemlerin doğru kullanılmaması, modellerin yanlış kurulması, veriye uymayan yöntemlerin seçilmesi, elde edilen hesaplama sonuçlarının neredeyse hiçbir yorum yapılmadan ya da yanlış yorumlarla okuyucuya sunulması bunlar arasında sayılabilir. Geleceği kestirmek, doğası gereği, zaten zordur. Bir de buna yanlış model kurma, yanlış yöntem seçme gibi uygulamalar eklenince işler iyice karışmaktadır. Nobel ödüllü Krugman son krizden söz ederken İşin bu kadar kötü sonuç vereceği konusunda hiçbir fikrim yoktu ya da Royal Dutch Shell Yöneticisi Veer Petrolde ne 14 ne de 5 doları tahmin edebildik, o yüzden yorum yok demek zorunda kalıyorsa nedeni budur. Yalnız kestirim alanında değil iktisadi değişkenler arasındaki olası ilişkileri anlayıp sergilemekte de benzer hatalara rastlanmaktadır. Kimi yazarlar çalışmanın ana eksenine nicel yöntemi oturtarak konunun iktisadi içeriğini arka plana atmakta, hatta kimi zaman bütünüyle unutmaktadırlar. Kanımızca bütün bunların arkasında iktisat eğitimi sırasında nicel yöntemlere gereğinden çok daha fazla ağırlık verilmesinin yanı sıra, bu yöntemlerin temellerinin öğrencilerin zihinlerinde yeterince sağlam kurulamaması da yatmaktadır. İngiltere nin önde gelen on iktisatçısı Kraliçe ye 22 Temmuz 29 da bir mektup yazarak günümüz küresel krizinin önceden kestirilememesinin nedenleri arasında yanlış iktisat eğitiminin yattığını belirtmişlerdir. Bu yazının amacı sıkça karşılaşılan bu türden yanlışları kimi örneklerle sergilemek, bu yanlışların önlenmesi için yapılabileceklere dikkat çekmektir. 1. GİRİŞ Son küresel bunalımla birlikte iktisat eğitiminin içeriği çeşitli çevrelerde derinlemesine sorgulanmaya başlandı. Nobel ödüllü iktisatçı Paul Krugman ın New York Times gazetesindeki yazısında geçen şu bölümler yankı yaratmakta gecikmedi: Şimdiki iktisadi bunalımın gelişini pek az iktisatçı görebildi, ama öngörüdeki bu başarısızlık alanın sorunlarından en hafifidir. En önemli nokta, bir piyasa ekonomisinde böylesi bir felâket olasılığına karşı mesleğin körlüğüdür iktisat mesleği yanlış yola saptı, çünkü iktisatçılar, bir takım olarak, etkileyici görünen matematiğe bürünmüş güzelliği, gerçekle karıştırdılar iktisatçılar, bu kez süslü denklemlere bürünmüş olan eski, idealize edilmiş iktisada yeniden âşık oldular Ne yazık ki romantikleştirilip kötülüklerden arındırılmış bu iktisat görüşü, çoğu iktisatçıyı, ters gidebilecek her şeyi görmezden gelmeye yöneltti. (Krugman, 29). İçlerinde Nobel ödüllülerin de yer aldığı çeşitli ülkelerden (% 2 si ABD den, % 1 u Birleşik Krallık tan) 2 i aşkın iktisatçı imzalarıyla bu görüşleri destekledi (http://newlegalrealism.org/economistscritique, 29). Bu iktisatçılara göre, piyasaların kırılganlığını anlama ya da finansal sistemdeki ciddi risklerle ilgili uyarıda bulunma bağlamında başarısızlık vardır. Bunun sorumlusu, görgül denetlenmesi yapılmayan soyut modelleri nicel yöntemler kullanarak oluşturmaya odaklanan iktisat eğitimindeki dar bakış açılı yaklaşımdır. Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İstanbul.
4 Ayrıca önemini yadsımamakla birlikte matematiğin, ancak iktisada hizmet edecek biçimde kullanılırsa yararlı olabileceği görüşündedirler. Bu yüzden de iktisat eğitiminin içeriğinin yeniden ele alınarak gözden geçirilmesini önermektedirler. İngiltere Kraliçesi nin, yaklaşan bunalımı iktisatçıların neden pek azının görebildiği sorusunu, ülkenin önde gelen on iktisatçısı Ağustos 29 da yazdıkları bir mektupla yanıtladılar (Revue de Mauss permanente, 29). Mektup yazarları, Ronald Coase, Wassily Leontief, Milton Freedman gibi Nobel sahibi iktisatçıların görüşlerine benzer yakınmaları dile getirerek iktisatçıların büyük ölçüde uygulamalı matematiğin bir dalına kaydıklarını, gerçek yaşamla yeterli ilişkilerinin kalmadığını ileri sürdüler. Bu yazı, bu genel çerçeve içinde daha dar bir alanda kalacak, iktisatçıların nicel yöntemleri uygulama biçimlerindeki aksaklıkları ele alıp bunları çeşitli örnekler üzerinde gösterecek, iktisat öğrencilerine verilen derslerde bunlara dikkat çekilmesini önermekle yetinecektir. Bu amaçla konu seçiminde, temel kavramların kullanımında, yöntemlerin uygulanmasında, verilerin ön incelemesinde, bulguların yorumlanmasında karşılaşılan aksaklıklar örneklendirilecektir. 2. KONU SEÇİMİ Bazı genç araştırmacıların konu seçerken yanlış bir yol izleme eğiliminde oldukları göze çarpmaktadır. Çalışmanın amacı nicel bir yöntemin uygulanması değil, iktisadi bir sorunun incelenmesi olmalıdır. Öncelik işin özüne verilmeli, kullanılacak yöntem buna göre belirlenmelidir. Aşağıdaki örnekte tam tersi bir tutum izlendiği görülmektedir. The aim of this study is about to application of canonic correlation analysis by Hotelling (1936) Adsız* (26). (İngilizce yazım hataları aynen korunmuştur.) Bu tür bir yaklaşım neden yanlıştır? Bilimsel bir çalışmanın amacı daha önce (bu örnekte 1936 da) bulunmuş bir yöntemi bir kere de şu konudaki verilere uygulamak olmamalıdır. Eğer yazar yöntemi ilk bulan kişi olsaydı, bir deneme de şu tür verilerle yapayım demeye hakkı var denebilirdi ama, bulunuşundan bu yana üç çeyrek yüzyıl geçmiş bir yöntem için aynı şey söylenemez. Olması gereken önce iktisadi konu, sonra yöntem diye özetlenebilir. Bir başka örnek (Adsız*, 29a) Türkiye nin yedi ana bölgesine ait gelirin yakınsayıp yakınsamadığını araştırmaktadır. Çalışmada beş farklı panel birim kök testi kullanılmıştır denilerek dört sayfa boyunca bu yöntemler açıklanmaktadır. Sonuçta ülke genelinde herhangi bir yakınsama eğilimi görülmemektedir. Yakınsama yoksa ıraksama mı vardır, eğer öyleyse bunun boyutları nedir? Okuyucuya inanılmaz gibi gelebilir ama dağ fare doğurmuştur, başka hiç bir sonuçtan söz edilmemektedir. Bunun nedeni yazarın amacının iktisadi bir sorunu irdelemek değil, nicel yöntemler kullanabildiğini göstermektir. Oysa bu yazar makalesinde yer alan verileri Çizim 1 deki gibi basit biçimde bile gösterseydi, karmaşık yöntemlerle elde ettiği sonuçlardan çok daha fazlasını gözler önüne serebilirdi.
5 Çizim 1. Bölgelerimizde Kişi Başına GSYİH, (1987 Fiyatlarıyla, Milyon TL) 3, 2,5 Marmara Ege 2, 1,5 1,,5 İç Anadolu Akdeniz Karadeniz Güneydoğu A. Doğu A., Kaynak: TÜİK 3. TEMEL KAVRAMLARIN YANILTICI KULLANIMI En yaygın kullanılan temel kavramlarda bile çeşitli yanlışlar yapılabilmektedir. Sözgelimi gayrisafi yurtiçi hâsılanın (GSYİH) büyüme hızı, günümüzdeki iktisadi bunalımının derinliğinin ya da bunalımdan çıkışın bir göstergesi olarak kullanılmaktadır. Uluslararası Para Fonu nun yeni başkanı Neyse ki küresel ekonomi şimdiden kendini toparlamaya başlamış durumdadır derken bu kavrama bakarak yorum yapmaktadır (Strauss-Kahn, 29). 1 Bu yoruma temel olan verileri Çizim 2 deki gibi gösterebiliriz. Bu çizimden görüleceği gibi GSYİH büyüme oranları 27 yılında Türkiye ve 33 gelişmiş ülkenin hepsinde artı değer almışken 28 de düşmeye başlamış ama yine de ülkelerin dörtte üçünden çoğunda artı değerde kalmayı başarabilmiştir. Çizim 2. Türkiye ve 33 Gelişmiş Ülkenin GSYH Yıllık Büyüme Hızları, % 1 Slovakya 5 Slovakya İrlanda Kaynak: IMF (29) World Economic Outlook Editörün notu: Kitap yayına hazırlanırken IMF başkanı D.Strauss-Khan görevini olaylı bir şekilde bırakmak zorunda kalmıştı ve yeni başkan C. Lagarde olmuştu.
6 29 tahminlerinde ise neredeyse bütün ülkelerin GSYİH büyüme hızları eksiye dönüşmekte, GSYH bir önceki yıla göre küçülmektedir. 21 tahminlerine göre de bu ülkelerin büyük çoğunluğunda GSYİH yeniden büyümeye başlamaktadır. Dolayısıyla bunalımdan çıkılmaktadır. Acaba varılan bu sonuç doğru mudur? Bilindiği gibi yıllık büyüme hızı, bir yılın GSYH değerinin geçen yıla oranlanmasıyla elde edilmektedir. Türkiye nin söz konusu yıllardaki GSYİH büyüme oranlarını bir örnek olarak alırsak Çizim 3 deki görünümle karşılaşırız. Bu çizim bize şu izlenimi verebilir. Türkiye ekonomisi 21 yılında bunalımı atlatıp 28 gelir düzeyine ulaşacak, hatta onu geçip 27 düzeyine yaklaşacaktır. Oysa bu izlenim yanlıştır. Çünkü bu oran GSYİH düzeyini değil, yıllık değişmeleri göstermektedir. Dolayısıyla bunalımdan çıkılıp çıkılmadığına ilişkin yeterli ipucunu vermez. Bunu görebilmek amacıyla GSYİH değerlerindeki gelişmeleri incelemek gerekir. Çizim 4 iki tür gelişmeyi birden göstermektedir. Buradan anlaşılabileceği gibi, 21 tahminleri doğru çıkarsa 21 da GSYİH, hem 27 hem 28 düzeyinin çok altında kalmaktadır. Çizim 3. Türkiye nin GSYH Yıllık Büyüme Hızları, % Kaynak: TÜİK Çizim 4. Türkiye GSYİH Büyüme Hızı (%) ve Değeri (Milyar TL) Büyüme hızı % GSYİH milyar TL Kaynak: TÜİK Kaldı ki asıl bakılması gereken büyüklük kişi başına GSYİH olmalıdır. Nüfus artışı da hesaba katıldığında 27 ya da 28 düzeylerine dönmemizin hayli zaman alacağı anlaşılıyor. Ayrıca bunalımdan çıkılıp çıkılmadığı yalnız bu son göstergeyle de tam olarak ölçülemez. Çünkü bunalımın yükünün kimin sırtına yüklendiğine de bakmak gerekir. Bu da gelir dağılımı göstergelerinin, işsizlik oranlarının incelenmesi gereğini doğurur. Ama bu konuya burada girmeyeceğiz.
7 4. YÖNTEMLERİN İYİ ANLAŞILMADAN KULLANILMASI Gerek istatistik gerek ekonometri yöntemlerini kullanan kimi araştırmacıların bu yöntemleri pek de anlamadan yanlış kullanmaları, sonra da bunlardan çıkan sonuçları ya hiç yorumlamadan bırakmaları ya da burada da yanlış yollara sapmaları örneklenebilir. Hiç anlaşılmadan uygulamaya konmaya çalışılan yöntemlerin başında belki de rassal (tesadüfi) örnekleme yöntemi gelmektedir. Burada rassallık, rastgelelikmiş gibi algılanmaktadır. Rassal örnekleme, bir anakütleyi oluşturan birimlerin her birinin örnekleme seçilmede eşit şansa sahip olması anlamına gelir. Anakütleden rastgele seçim yapmaya kalkarsanız, bilerek ya da bilmeyerek bu eşit şans kuralını bozabilirsiniz. Ciddi alan araştırmalarının hepsinde rastgele değil, rassal örnekleme uygulanır. Ama her araştırmanın ciddiliğine de ne yazık ki güvenemiyoruz. Şu iki örneğe bir göz atalım. Örnek 1 Araştırmanın anakütlesini İstanbul daki banka ve sigorta sektöründe çalışan personel oluşturmaktadır Örnekleme yöntemi, tesadüfi örneklemedir. Çalışma, bazı kurumların çalışmaya katılmak istememesi nedeniyle sadece üç banka ve iki sigorta şirketinin çalışanları üzerinde gerçekleştirilebilmiştir Anketler ilgili kurumların çalışanlarına elektronik posta yoluyla dağıtılmış ve yine cevaplar elektronik posta yoluyla alınmıştır (Adsız*, 28). Örnek 2 Araştırmanın evreni Bişkek te yaşayan insanlar olarak kabul edilmiştir Ankete katılacak kişiler basit tesadüfi örnekleme metoduyla seçilmiştir Ankete katılanların % 3 u erkek, % 7 i kadındır (Adsız*, 29b). Açıkça görüldüğü gibi her iki örnekte de rassal bir seçme yöntemi kullanılmamıştır. Bu tür çalışmalarda bulunan sonuçların anakütleye genellenmesi, bir başka deyişle örneklemin içinden seçildiği topluluk hakkında çıkarsama yapılması doğru değildir (Ramset, Schafer, 22:9). Oysa her iki çalışmanın yazarının amacı, bulgularını genellemektir. 2. örnekteki çalışmada şu satırlara da rastlamaktayız: Örneklem büyüklüğü % 95 güven seviyesi ve % 6 güven aralığı belirlenmek suretiyle hesaplanmış, anket 267 kişiye uygulanmıştır. Aslında burada yazar ± %3 hata payı kullanmak niyetinde ama ne yazık ki adresindeki hesaplama yönteminin kurbanı olmuş. Bu adrese girip de Determine sample size kutusunda Confidence level: 95% seçeneğini tıklayıp Confidence Interval kutucuğuna,3 yerine yanılıp da,6 yazarsanız örneklem büyüklüğünü 267 bulursunuz. Anlaşılan yazar bu hataya düşmüş. Oysa gerekli örneklem büyüklüğü 267 değil 167 kişidir. Bütün bunlar yazarın kullandığı yöntemi tam olarak bilmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu konuda bir başka örnek daha da çarpıcı olabilir. (Adsız*, 27) çalışmasında konut fiyatları bağımlı değişken alınmış, binaların çeşitli özellikleri açıklayıcı değişken olarak kullanılmıştır. Çalışmanın bulgularından biri şöyledir: Konutun merkezi kaloriferli olması sobalı olmasına kıyasla, fiyatını Doğrusal Modelde 12.8 birim, Logaritmik Doğrusal Modelde % 11 oranında, Log-Log Modelinde %.12 oranında arttırmaktadır. Yazar sobalı evlere, kaloriferli evlere 1 vererek oluşturduğu gölge değişkenin logaritmasını mı almaktadır? Yazıda bununla ilgili hiçbir açıklamaya rastlanmıyor. Öte yandan 12.8 birim in ne anlama geldiği de sorulabilir. Ortalama konut fiyatı YTL diye verildiğine göre bu da 12 YTL 8 Ykrş mudur? Kalorifer farkının fiyata bu kadar az yansıması düşünülemeyeceğine göre söz konusu tutarın 128YTL olabileceği akla gelmektedir. Birimin ne olduğunun belirtilmemesi önemli bir eksikliktir. 5. SORGULAYICI VERİ ÇÖZÜMLEME YÖNTEMLERİNİ KULLANMAMA Pek çok iktisadi çalışmada verilerin önceden ayrıntılı bir incelemeden geçirilmeden kullanıldığı kanısındayım. Bende bu izlenimi uyandıran örnekleri vermeden önce yaşayan en ünlü ekonometri uzmanlarından biri sayılan David Hendry nin şu saptamasına bir göz atalım: Hendry (29, 12) diyor ki iktisatçılar çoğu zaman, verilerin güçlü ya da zayıf yanlarını eleştirel biçimde incelemeden oldukları gibi almaya başladılar. Oysa bu uygulayıcıyı hiç de istemediği yerlere götürebilir. Anscombe nin (1973) makalesi bu konuda ünlüdür. Bu makalede, dört ayrı değişken çifti verilmiş, her birine ilişkin serpilme çizimleri Çizim 4 te gösterilmiştir. Bu çizimlerde her değişken çifti arasındaki ilişkinin doğrusal olduğu varsayımıyla elde edilen doğrular da yer almıştır.
8 Çizim 5. Anscombe Verilerinin Serpilme Çizimleri 12 y1*x1 12 y2*x y3*x y4*x Dört veri çiftinden her biri için hesaplanan bağlanım (regresyon) denklemi şöyledir: Y = 3, +,5 X R 2 =,667 St. hata (1,124) (,1178) t (2,67) (4,24) p (,26) (,2) Görüldüğü gibi ikinci veri çifti arasındaki ilişki doğrusal değil, eğriseldir. Dolayısıyla yukarıda verilen denklemin bu verileri temsil etmesi beklenemez. Hem üçüncü, hem dördüncü çizimde dışadüşenlerin varlığı göze çarpmaktadır. Kısacası ilk değişken çifti dışında bu denklem geçersizdir ama elimizde bu çizimler olmasa biz bu çarpıcı gerçeğin farkına bile varamayabiliriz. Bu çalışmanın yayımlanmasından bu yana 37 yıl geçmiş, artık kimse böyle hatalar yapmaz denebilir. Ben o kadar iyimser değilim. Bakın neden? Uygulamalı araştırmalarda çok kullanılan bir denklem kalıbı da şudur: Δln y = f (Δln x). Burada açıklayıcı değişken sayısı birden çok olabilir, ama işi basit tutmak için tek bir x varmış, ilişki de doğrusalmış gibi düşünelim. Söz gelimi Δln y = a + b Δln x denkleminde eğim katsayısı b nin işaretinin artı ya da eksi çıkması ne anlama gelmektedir? Kimi çalışmalara bakılırsa artı b, iki değişken arasında aynı yönlü bir ilişkinin varlığına kanıttır; elbette eksi b de bunun tersidir. Acaba öyle midir? Bazı çalışmalar belki de istemeden böyle bir izlenimin doğmasına yol açabilmektedir. Sayıları bir hayli olan bu çalışmalardan yakınlarda yayımlanmış birini örnek alalım. Sözgelimi Onaran (29) eksi işaretli bulduğu bu türden bir katsayıyı yorumlarken ekonominin ihracat yoğunluğunda bir artış, ücretlerin payını azaltıcı bir etki yaratır demektedir. Sadece katsayının işaretine bakılarak yapılan bu yorumun doğru mu, yanlış mı olduğunu anlayabilmek için değişkenlerin logaritma alınmadan önceki düzey değerleri arasında nasıl bir ilişki olduğuna bakmak gerekir. Yazar bu ilişkiyi incelemiş olabilir ama bunu okuyucuya yansıtmadığı için yanlış bir anlamaya yol açmış olmaktadır. Bunu varsayımsal bir örnek üzerinde gösterelim. Δln y = a 1. Δln x denklemi bir araştırmada bulunmuş olsun. Acaba bu bulgu, x ile y arasında ters yönlü bir ilişki olduğu anlamına mı gelir? Her zaman değil. Çizim 6 da gösterilen altı değişik serpilme çiziminin her birinde eğim katsayısı, az önce yazdığımız denklemdeki gibi 1 dir. Bu çizimlere karşılık gelen veriler Ek 1 de, bağlanım (regresyon) denklemleri Ek 2 de verilmiştir. Bu denklemlere baktığımızda hepsinin eğim katsayısının b = 1 olduğunu görürüz. Hatta 1, 2, 4, 5 sayılı denklemlerin sabit terimleri dışında her bakımdan birbirinin aynı olduğu bile söylenebilir. Benzeri bir özellik 3 ile 6 sayılı denklemlerde de gözlenebilir. Ama bu farklı x, y çiftlerinin hepsinde ters yönlü bir ilişki vardır diyemeyiz.
9 Bunun için Çizim 7 ye bir göz atmak yerinde olur. Bu çizimde bir önceki çizimde kullanılan x, y çiftlerinin düzey değerleri arasındaki ilişkiler gösterilmiştir. Çizim 6. Farklı x, y Çiftlerinin Δln y, Δln x Değerleri Arasında İlişkiler dlny1*dlnx dlny2*dlnx dlny4*dlnx dlny1*dlnx2 dlny2*dlnx2 dlny4*dlnx Çizim 7. Farklı x, y Çiftlerinin Düzey Değerleri Arasında İlişkiler y 1*x y 2*x y 4*x y 1*x2 y 2*x2 y 4*x Bu çizimlerden anlaşılacağı gibi bu çifterden üçünün arasında aynı yönlü, üçünün arasında ters yönlü ilişki vardır. Dolayısıyla sadece Çizim 6 daki ilişkilerin yönüne bakarak Çizim 7 deki ilişkilerin yönü bilinemez. Eğim katsayısı artı işaretli çıktığı zaman da bu bilinemezlik geçerlidir. Ayrıca bu kadar hesaplamadan sonra bulunan katsayının değerinin yorumlanmayışı da pek anlaşılır bir durum olmasa gerek. Öyle ya, eğer b katsayısının sayısal değeriyle değil de yalnız işaretiyle ilgileneceksek bunca zahmete girmemize ne gerek var? Genellikle yazarlar bu tür modellerde buldukları eğim katsayılarını yorumlamaya girişmezler. Bunun bir nedeni söz konusu katsayının ne anlama geldiğini açıklamanın gerçekten zor olmasıdır. Bu zor işi başarmayı deneyelim. Önce Δ ln y ne demek, bunu görelim. yt ln y = ln yt ln yt = ln = ln(1 + r y t 1 1 y )
10 Burada r y, y değişkeninin büyüme hızıdır. Benzer biçimde ln x = ln(1 + rx ) yazılabilir. Öyleyse denklem şu biçimde yazılabilir: ln y = ln(1 + r ) = a + b ln x = a + bln(1 + r Açıklayıcı değişkene göre türev alırsak eğim katsayısını şöyle bulabiliriz: y (ln(1 + ry )) b = (ln(1 + r )) Demek ki eğim katsayısı iki değişkenin büyüme oranlarıyla ilgili bir kavram. Daha açık olarak söylersek, bu katsayı bize, 1 + r x te % 1 oranında bir değişmenin, 1 + r y de % b kadar bir tepki yaratmasının beklendiğini gösterir. Başka bir deyişle 1 + r y nin, 1 + r x e göre esnekliği b katsayısı kadardır. Söz gelimi x geçen dönem % 1 büyümüşse (1+ r x ) = 1,1 dur. Bunun % 1 arttığını düşünelim. Yeni dönemde (1 + r x ) = 1,111 olur. Yani % 1 luk büyüme % 11,1 e çıkmıştır. Geçen dönem y nin büyüme hızı % 5 olsun. Bunun yeni dönemde x in büyüme hızındaki değişmeye tepkisinin % b kadar olacağı beklenir. Sözgelimi b = 1 is bu % 1 lik bir azalmayı gösterir. (1 + r y ) = 1,5,99 = 1,395 olur. Yani y nin büyüme hızı % 5 ten % 3.95 e iner. Bunun da yaklaşık bir değer olduğu unutulmamalıdır çünkü b bir türevdir, türevler de sonsuz küçük değişmelerle ölçülür. Oysa % 1 lik bir değişme sonsuz küçük değildir. İşte bu açıklamanın ışığında eğim katsayısının b = 1 olduğu yukarıdaki denklemlerin hepsinde x ile y değişkenleri arasında neden hep ters yönlü ilişki bulunmadığı anlaşılabilir. Az önceki örnekte x in büyüme hızı artarken y nin büyüme hızı düştü ama x büyürken aynı zamanda y de büyüdü. Öyleyse x ile y arasında aynı yönlü bir ilişki vardır. 6. İSTATİSTİK BAKIMINDAN ANLAMLI OLMAKLA İKTİSADİ BAKIMDAN ÖNEMLİ OLMAYI AYNI ŞEY SANMA YANILGISI Uygulamalı çalışmalarda önsav (hipotez) sınamalarının sonucunda bulunan istatistik anlamlılık, yanlış olarak bazı yazarlar tarafından aynı zamanda iktisadi bakımdan da önemliymiş gibi yorumlanmaktadır. Zilliak, McCloskey (28) bu duruma boyutsuz iktisat adını vermiştir. Katsayıların anlamlılığını göstermede çok rastlanan bir kullanım türü de şudur: % 1 için *, % 5 için **, % 1 için ***. Bu yeterli midir? Fazla ayrıntıya girmeden küçük bir örnekle ne demek istendiği açıklanabilir. Diyelim ki A ile B süpermarketlerinin fiyatları arasında fark var mı? konulu bir araştırmada H : μ A = μ B, H 1 : μ A > μ B önsavları kullanılarak α =,5 iken p <,1 bulunmuştur. İstatistik bakımından iki süpermarketten A nın fiyatı B ninkinden pahalı çıkmıştır. Peki, bu iktisadi bakımdan önemli midir, yani artık bütün alışverişlerimizi B süpermarketinden mi yapmamız gerekir? Belki öyle, belki değil. Bunu öğrenebilmek için iki süpermarketin fiyat ortalamaları arasındaki farkın ne kadar olduğunu bilmemizde yarar var. Eğer bu fark diyelim 1 TL den azsa, üstelik A süpermarketi evimizin hemen yanındayken B 3 km uzaktaysa kararımız ne olur? Yahut da ortalama fiyatlar arasındaki fark 5 TL den büyükken iki süpermarket de eve aynı yakınlıktaysa bu bulguyu nasıl değerlendirirsiniz? Bu örneğin bize gösterdiği gibi bir bulgunun işe yaraması için yalnızca istatistik bakımından anlamlı olması yetmez, iktisadi bakımdan da önemli olmalıdır. Söz gelimi Onaran (29) yukarıda irdelediğimiz eğim katsayısını b =,26 bulduğunda bunun iktisadi bakımdan da önemli olduğunu söylemektedir. Acaba öyle midir? Bunu anlayabilmek için söz konusu değişkenlerin büyüme hızlarını bilmemiz gerekir. Bu çalışmada ihracat yoğunluğu (ihracat / üretim) x, ücretlerin katma değer içindeki payı ise y dir. Diyelim ki ihracat yoğunluğunun zaman içindeki büyüme hızı geçen dönem % 1 artmışken bu dönem (1 +,1) un %1 i kadar bir sıçramayla % 11,1 artmış olsun. % 1 lik bu değişimin ücret payı üzerindeki etkisinin ne kadar olmasını bekleriz? Çalışmadaki eğim katsayısı bulgusuna göre ücret payında geçen dönemdeki 1 + büyüme hızı nın %,26 azalması ya da 1 küçülme hızı nın %,26 artması gerekir. Öyleyse ücret payının büyüme hızı geçen yıl, diyelim, % 2 arttıysa, bunun bu yıl % x x )
11 1,173 e düşmesi ya da ücret payının büyüme hızı geçen yıl % 2 azaldıysa, bu yıl %,22548 azalması beklenmelidir. Ücret payı geçen yıl % 5 den % 51 e çıktıysa, bu yıl % 5,5865 % 5,6 ya düşmesi; yahut % 5 den % 49 a indiğini varsayarsak bu yıl da % 49 dan % 47, % 47,9 a düşmesi beklenmelidir. Varsaydığımız büyüme hızlarının hepsi gerçeğe uygunsa, bulunan eğim katsayısının yarattığı iktisadi etki işte bu kadardır. Bunun önemli olup olmadığının yorumu okuyucuya bırakılmalıdır. Ama önce bu büyüklüğün ne kadar olduğu açıklanmalıdır. 7. SONUÇ YERİNE Bu yazıda uygulamada sık rastlanan bazı yanlışlıklara değinildi. Bütün bu başarısız uygulamaların gerisinde, iktisat öğrencilerine verilen nicel bilgilerin doğru öğretilmemesi ya da öğrencilerin bunları yeterince özümseyememesi yatmaktadır. Bu konuda iktisatçı öğretim üyelerine düşen görev, öğrencilerin yanlış anlamalarını önleyici bir yaklaşımı benimsemek, kendi öğrenciliklerinde yaşadıkları aksaklıkları genç kuşaklara aktarmamak olmalıdır. KAYNAKÇA Adsız* ( 26) Kanonik korelasyon analizi: Bursa daki 25 büyük firma örneği Adsız* (27) Emlak piyasasında hedonik talep parametrelerinin tahminlenmesi. Adsız* (28) Banka ve sigorta sektöründe çalışanların davranış kalıplarının araştırılması Adsız* (29a) Türkiye de bölgesel gelirin yakınsaması Adsız* (29b) Billboardların tüketicilerin satın alma kararlarına etkileri Anscombe, F. J. (1973) Graphs in Statistical Analysis, American Statistician, 27, Hendry, D. (29) The Methodology of Empirical Econometric Modelling: Applied Econometrics Through the Looking-Glass, Palgrave Handbook of Econometrics, içinde, (der.) T.C. Mills ve K. Patterson, Palgrave, c. 2, 12. IMF (29) World Economic Outlook 29. IMF Krugman, P. (29) How Did Economists Get it so Wrong? The New York Times, 2 Eylül. Onaran, Ö. (29) Wage Share Globalization and Crisis: The Use of the Manufacturing Industry in Korea, Mexico and Turkey International Review of Applied Economics, 23:2, Ramset, F. L. ve D. W. Schafer (22) The Statistical Sleuth, Duxbury, Revue de Mauss permanente (29) Her Majesty the Queen 21 August, Strauss-Kahn, D. (29) 2 Ekim 29 İstanbul Konuşması, Zilliak, McCloskey (28) The Cult of Statistical Significance: How the Standard Error Costs Us Jobs, Justice, and Lives, University of Michigan Press. * Açıklama: Yukarıda Adsız olarak gösterilen kaynaklar, hakemlik yapmam için gönderilen, yazarını bilmediğim çalışmalardır. EK 1. Veriler x x 2 y 1 y 2 y
12 Ek 2. Denklemler Denklem 1 Δlny1 = Δlnx Predictor Coef SE Coef T P Constant Δlnx S= R-Sq = 1.% R-Sq(adj) = 1.% DW= Denklem 2 Δlny2 = Δlnx Predictor Coef SE Coef T P Constant Δlnx S= R-Sq = 1.% R-Sq(adj) = 1.% DW= Denklem 3 Δlny4 = Δlnx Predictor Coef SE Coef T P Constant -.7. * * Δlnx -1.. * * S= R-Sq = 1.% R-Sq(adj) = 1.% DW= Denklem 4 Δlny1 = Δlnx2 Predictor Coef SE Coef T P Constant Δlnx S= R-Sq = 1.% R-Sq(adj) = 1.% DW=
13 Denklem 5 Δlny2 = Δlnx2 Predictor Coef SE Coef T P Constant Δlnx S= R-Sq = 1.% R-Sq(adj) = 1.% DW= Denklem 6 Δlny4 = Δlnx2 Predictor Coef SE Coef T P Constant * * Δlnx2-1.. * * S= R-Sq = 1.% R-Sq(adj) = 1.% DW=.48163
Working Paper Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Türkiye Dış Ticareti Içerisindeki Yeri ve Önemi
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Bakan,
Working Paper Sürdürülebilir Dış Denge ve Kalkınma Açısından Tekstil ve Giyim Sektörü
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-nformationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz nformation Centre for Economics Turkan, Ercan
Working Paper Trakya Illerinin Büyüme Dinamikleri. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/17
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Telatar,
Working Paper GAP Bölgesi Işgücü Piyasası (Ücret Eşitsizliği) Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/34
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Şahin,
Working Paper Buğdayda Destekleme Politikalarının GAP Bölgesi Un Ihracatına Etkileri: Ampirik Bir Analiz
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Aydoğuş,
Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/112
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Özlale,
Working Paper Çanakkale Ekonomisinin Sürdürülebilir Rekabet Gücünün Dinamik Elmas Modeliyle Analizi
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Kasımoğlu,
Working Paper Trakya Bölgesinde Sınai Yapı ve Sanayileşme. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/15
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Kubaş,
Working Paper 2001 Krizi Sonrası Ekonomik Büyüme, Istihdamdaki Gelişmeler ve Beklentiler. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Özeren,
Working Paper 1994, 2002 ve 2003 Yılları Hanehalkı Gelir ve Tüketim Harcamaları Anketleri: Anket Sonuçlarına Farklı Bir Bakış
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Yükseler,
Working Paper 2002 Sonbaharında Türkiye Ekonomisinin Sorunları. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/18
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Ertuna,
Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/45
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Eren, Ercan;
Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/76
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Kızılırmak,
Working Paper Iç Borçların Ekonomik ve Sosyal Yaşamda Yaptığı Tahribat. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Güvemli,
7.Ders Bazı Ekonometrik Modeller. Đktisat (ekonomi) biliminin bir kavramı: gayrisafi milli hasıla.
7.Ders Bazı Ekonometrik Modeller Đktisat (ekonomi) biliminin bir kavramı: gayrisafi milli hasıla. Kaynak: TÜĐK dönemler gayri safi yurt içi hasıla düzeyi 1987-1 8680793 1987-2 9929354 1987-3 13560135 1987-4
Working Paper Tarım Politikaları ve GAP Bölgesi: Pozisyon Ne Olmalı? Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/30
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Çakmak,
2. REGRESYON ANALİZİNİN TEMEL KAVRAMLARI Tanım
2. REGRESYON ANALİZİNİN TEMEL KAVRAMLARI 2.1. Tanım Regresyon analizi, bir değişkenin başka bir veya daha fazla değişkene olan bağımlılığını inceler. Amaç, bağımlı değişkenin kitle ortalamasını, açıklayıcı
Working Paper Özel Sektör Tasarruflarında Mali Politika Etkileri. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/111
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Erdoğdu,
INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015
INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik
3 KESİKLİ RASSAL DEĞİŞKENLER VE OLASILIK DAĞILIMLARI
ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 İSTATİSTİK ve SAYISAL BİLGİ 11 1.1 İstatistik ve Önemi 12 1.2 İstatistikte Temel Kavramlar 14 1.3 İstatistiğin Amacı 15 1.4 Veri Türleri 15 1.5 Veri Ölçüm Düzeyleri 16 1.6
Working Paper Türkiye'de Yoksulluk: Bölgesel Farklılıklar ve Yoksulluğun Profili. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Coşkun,
Working Paper Istihdamsız Büyüme: Verimlilik Artışı mı, Yeni Iş Yasası mı? Bir Ön Değerlendirme
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Ercan,
Working Paper Bölgesel Gelişmenin Önünde Kırsal Yoksulluk Sorunsalı: Anamas Yöresi Örneği. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Gökdayı,
İstatistik ve Olasılık
İstatistik ve Olasılık KORELASYON ve REGRESYON ANALİZİ Doç. Dr. İrfan KAYMAZ Tanım Bir değişkenin değerinin diğer değişkendeki veya değişkenlerdeki değişimlere bağlı olarak nasıl etkilendiğinin istatistiksel
KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ. Doç. Dr. Bahar TAŞDELEN
KORELASYON VE REGRESYON ANALİZİ Doç. Dr. Bahar TAŞDELEN Günlük hayattan birkaç örnek Gelişim dönemindeki bir çocuğun boyu ile kilosu arasındaki ilişki Bir ailenin tükettiği günlük ekmek sayısı ile ailenin
İMALAT SANAYİ EĞİLİM ANKETLERİ VE GELECEĞİN TAHMİNİ
İ&tanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ord. Prof.'Şükrü Baban'a Armağan İstanbul - 1984 İMALAT SANAYİ EĞİLİM ANKETLERİ VE GELECEĞİN TAHMİNİ Dr. Süleyman Özmucur" (*) 1. GİRİŞ: Bu makalenin amacı Devlet
BİYOİSTATİSTİK Korelasyon Analizi Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Korelasyon Analizi Yrd. Doç. Dr. Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr 1 Bir değişkenin değerinin,
Working Paper Fark Ödeme Sistemi - Buğdayda Uygulanabilirlik. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/36
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Teoman,
Working Paper Yaşanan Finansal Krizler Çerçevesinde Merkez Bankası Hakkındaki Görüşlerimiz Nasıl Etkilendi?
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Yilmaz,
Working Paper Türkiye Ekonomisinde Kamu Maliye Politikaları ve Büyüme Ilişkisi Üzerine Bir Değerlendirme
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Voyvoda,
İŞGÜCÜ PİYASALARINDA MEVSİMLİK ETKİLER AZALIYOR
ÖZET İŞGÜCÜ PİYASALARINDA MEVSİMLİK ETKİLER AZALIYOR 17.04.014 Ekim Kasım Aralık Ayları. HAZIRLAYAN Prof. Dr. Halis Yunus ERSÖZ İktisat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa DELİCAN İnsan Kaynakları Araştırma
Regresyon Modelinin Uzantılar
Bölüm m 6:İki Degişkenli Dogrusal Regresyon Modelinin Uzantılar ları İki degişkenli modellere paralel olarak Sıfır r noktasından ndan geçen en regresyonu yani β 1 yok iken... Ölçü birimleri sorunu ve Y
Working Paper Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Insani Kalkınma Düzeyi. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/82
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Mıhçı,
Working Paper GAP Bölgesi Imalat Sanayiindeki Gelişmeler. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2012/32
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Saraçoğlu,
KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman)
KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE (1987-2007) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) NE YAPILDI? ÖZET - Bu çalışmada, işgücü verimliliği
MATEMATiKSEL iktisat
DİKKAT!... BU ÖZET 8 ÜNİTEDİR BU- RADA İLK ÜNİTE GÖSTERİLMEKTEDİR. MATEMATiKSEL iktisat KISA ÖZET KOLAY AOF Kolayaöf.com 0362 233 8723 Sayfa 2 içindekiler 1.ünite-Türev ve Kuralları..3 2.üniteTek Değişkenli
Ekonometrinin Konusu ve Yöntembilimi. Ekonometri Nedir? Ekonometrinin Konusu ve Yöntembilimi. Ekonometri 1 Konu 4 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)
Ekonometri Nedir? ve Yöntembilimi Ekonometri 1 Konu 4 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) Ders Planı ve Yöntembilimi 1 ve Yöntembilimi Sözcük Anlamı ile Ekonometri Ekonometri Sözcük anlamı ile ekonometri, ekonomik ölçüm
Working Paper Türkiye Imalat Sanayinde Toplam Faktör Verimliliği ve Uzun Dönem Büyüme Ilişkileri
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Ateş, Sanlı
İÇİNDEKİLER. BÖLÜM 1 Değişkenler ve Grafikler 1. BÖLÜM 2 Frekans Dağılımları 37
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 Değişkenler ve Grafikler 1 İstatistik 1 Yığın ve Örnek; Tümevarımcı ve Betimleyici İstatistik 1 Değişkenler: Kesikli ve Sürekli 1 Verilerin Yuvarlanması Bilimsel Gösterim Anlamlı Rakamlar
Working Paper Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Iş/Yatırım Ortamı Ilişkisi
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Yukseler,
Working Paper Iç Göç, Bölgesel Yakınsama Sorunu ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Kırdar,
MAK 210 SAYISAL ANALİZ
MAK 210 SAYISAL ANALİZ BÖLÜM 6- İSTATİSTİK VE REGRESYON ANALİZİ Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 1 İSTATİSTİK VE REGRESYON ANALİZİ Bütün noktalardan geçen bir denklem bulmak yerine noktaları temsil eden, yani
KONULAR. 14 Ekim 2012. Ders Kitabı: Introductory Econometrics: A Modern Approach (2nd ed.) J. Wooldridge. 1 Yıldız Teknik Üniversitesi
ÇOKLU REGRESYON ANALİZİNDE EK KONULAR Hüseyin Taştan 1 1 Yıldız Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü Ders Kitabı: Introductory Econometrics: A Modern Approach (2nd ed.) J. Wooldridge 14 Ekim 2012 Ekonometri
Korelasyon ve Regresyon
Korelasyon ve Regresyon Korelasyon- (lineer korelasyon) Açıklayıcı (Bağımsız) Değişken x çalışma zamanı ayakkabı numarası İki değişken arasındaki ilişkidir. Günlük sigara sayısı SAT puanı boy Yanıt (Bağımlı)
Türkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi
Türkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi Zeynep Önder Giriş Türkiye dünyadaki en büyük sigara tüketici ülkelerden biridir. A.B.D. Tarım Bakanlığı verilerine göre, 199-1999 yılları arasında dünyadaki
Working Paper IMF Programları ve Enflasyon Hedeflemesi: Brezilya Deneyimi ve Türkiye Için Dersler
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Yukseler,
Eşanlı Denklem Modelleri
Eşanlı Denklem Modelleri Tek Denklemli Modellerde Eşanlılık Ekonometri 2 Konu 22 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) UADMK Açık Lisans Bilgisi İşbu belge, Creative Commons Attribution-Non-Commercial ShareAlike 3.0 Unported
Enerji Dışı İthalatımızın Petrol Fiyatları ile İlişkisi
Enerji Dışı İthalatımızın Petrol Fiyatları ile İlişkisi Türkiye ithalatının en çok tartışılan kalemi şüphesiz enerjidir. Enerji ithalatı dış ticaret açığının en önemli sorumlusu olarak tanımlanırken, enerji
KARŞILAŞTIRMA İSTATİSTİĞİ, ANALİTİK YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI, BİYOLOJİK DEĞİŞKENLİK. Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2005
KARŞILAŞTIRMA İSTATİSTİĞİ, ANALİTİK YÖNTEMLERİN KARŞILAŞTIRILMASI, BİYOLOJİK DEĞİŞKENLİK Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2005 1 Karşılaştırma istatistiği Temel kavramlar: Örneklem ve evren:
tepav Nisan2011 N DEĞERLENDİRMENOTU 2008 Krizinin Kadın ve Erkek İşgücüne Etkileri Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı
DEĞERLENDİRMENOTU Nisan2011 N201127 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Ayşegül Dinççağ 1 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri Hasan Çağlayan Dündar 2 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri 2008 Krizinin
Working Paper Iktisada Giriş Derslerinde Öğrencilerin Öğrenme Güçlüklerinin Belirlenmesi. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No.
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Tunçsiper,
YTÜ İktisat Bölümü EKONOMETRİ I Ders Notları
Yıldız Teknik Üniversitesi İktisat Bölümü Ekonometri I Ders Kitabı: J.M. Wooldridge, Introductory Econometrics A Modern Approach, 2nd. edition, Thomson Learning Appendix C: İstatistiksel Çıkarsama Doç.
250 BÜYÜK FİRMA VERİLERİNİN DEĞİŞKEN BAZINDA İNCELENMESİ
250 BÜYÜK FİRMA VERİLERİNİN DEĞİŞKEN BAZINDA İNCELENMESİ Prof. DR. Necmi GÜRSAKAL I. GİRİŞ Çalışmamızın ilk bölümünde 2002 yılına ilişkin 250 büyük firma verilerini değişken bazında inceleyerek bazı yorumlar
Temel Kavramlar. Bağlanım Çözümlemesi. Temel Kavramlar. Ekonometri 1 Konu 6 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)
Bağlanım Çözümlemesi Temel Kavramlar Ekonometri 1 Konu 6 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) UADMK Açık Lisans Bilgisi İşbu belge, Creative Commons Attribution-Non-Commercial ShareAlike 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0)
TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül)
TARIM DIŞI İŞSİZLİK ARTIŞTA (Temmuz Ağustos - Eylül) HAZIRLAYAN 18.02.2014 Prof. Dr. Halis Yunus ERSÖZ Prof. Dr. Mustafa DELİCAN Doç. Dr. Levent ŞAHİN ÖZET Türkiye genelinde Eylül ayında geçen yılın aynı
AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler
AB inin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Sayfa No Nüfus (Bin Kişi) 1 Nüfus Artış Hızı (%) 2 Cari Fiyatlarla GSYİH (Milyar $) 3 Kişi Başına GSYİH ($) 4 Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYİH
SANAYİDE GELİŞMELER VE İSTİHDAM EĞİLİMLERİ. Pınar KAYNAK, Araştırmacı. Yönetici Özeti
11/11/2016 SANAYİDE GELİŞMELER VE İSTİHDAM EĞİLİMLERİ Pınar KAYNAK, Araştırmacı Yönetici Özeti TÜİK, Temmuz 2016 işsizlik oranını %10,7 olarak açıklamıştır. İşsiz sayısı Haziran 2016 dönemine göre %6,3
1 Hipotez konusuna öncelikle yokluk hipoteziyle başlanılan yaklaşımda, araştırma hipotezleri ALTERNATİF HİPOTEZLER olarak adlandırılmaktadır.
Özellikle deneysel araştırmalarda, araştırmacının doğru olup olmadığını yapacağı bir deney ile test edeceği ve araştırma sonunda ortaya çıkan sonuçlarla doğru ya da yanlış olduğuna karar vereceği bir önermesi
Working Paper Dört Ilde Büyüme Olanakları: Çanakkale, Balıkesir, Tekirdağ ve Edirne, 2001-2025
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Özhan,
Büyüme Değerlendirmesi: 2013 4. Çeyrek
Büyüme Değerlendirmesi: 2013 4. Çeyrek 31.03.2014 YATIRIMSIZ BÜYÜME Seyfettin Gürsel*, Zümrüt İmamoğlu, ve Barış Soybilgen Yönetici Özeti TÜİK'in bugün açıkladığı rakamlara göre Türkiye ekonomisi 2013
SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv. İnşaat. Turizm. Enerji. Diğer Göstergeler. Sektörel Gelişmeler /Aralık
SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv İnşaat Kasım İtibarıyla 2013 Otomobil Satışları 2012 nin Üzerine Çıktı Konut Fiyat Artışında Hızlanma Var İnşaat Sektörü İstihdamında Düşüş Devam Ediyor Turizm
2010 OCAK AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ
2010 OCAK AYI HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ Ülkemiz halı ihracatı 2009 yılını % 7,2 oranında düşüşle kapanmış ve 1 milyar 86 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. 2010 yılının ilk ayında ise halı
Türkiye ekonomisi 2012 yılında net ihracatın ve kamu sektörünün katkısıyla %2.2 büyüdü.
28-I 28-II 28-III 28-IV 28 29-I 29-II 29-III 29-IV 29 21-I 21-II 21-III 21-IV 21 211-I 211-II 211-III 211-IV 211 212-I 212-II 212-III 212-IV 211 213T* Türkiye ekonomisi 212 yılında net ihracatın ve kamu
1. İLİŞKİLERİN İNCELENMESİNE YÖNELİK ANALİZLER. 1.1. Sosyal Bilimlerde Nedensel Açıklamalar
1. İLİŞKİLERİN İNCELENMESİNE YÖNELİK ANALİZLER Daha önceki derslerimizde anlatıldığı bilimsel araştırmalar soruyla başlamaktadır. Ancak sosyal bilimlerde bu soruların cevaplarını genel geçerli sonuçlar
econstor zbw www.econstor.eu
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Yıldırım,
BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ İÇİN İŞLETME İSTATİSTİĞİ
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ İÇİN İŞLETME İSTATİSTİĞİ Hafta 12 Yrd. Doç. Dr. Halil İbrahim CEBECİ Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan
H 0 : θ = θ 0 Bu sıfır hipotezi şunu ifade eder: Anakütle parametresi θ belirli bir θ 0
YTÜ-İktisat İstatistik II Hipotez Testi 1 HİPOTEZ TESTİ: AMAÇ: Örneklem bilgisinden hareketle anakütleye ilişkin olarak kurulan bir hipotezin (önsavın) geçerliliğinin test edilmesi Genel notasyon: anakütleye
REGRESYON ANALİZİ VE UYGULAMA. Yrd. Doç. Dr. Hidayet Takcı
REGRESYON ANALİZİ VE UYGULAMA Yrd. Doç. Dr. Hidayet Takcı htakci@cumhuriyet.edu.tr Sunum içeriği Bu sunumda; Lojistik regresyon konu anlatımı Basit doğrusal regresyon problem çözümleme Excel yardımıyla
econstor zbw www.econstor.eu
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Kalaycı,
Matris Cebiriyle Çoklu Regresyon Modeli
Matris Cebiriyle Çoklu Regresyon Modeli Hüseyin Taştan Mart 00 Klasik Regresyon Modeli k açıklayıcı değişkenden oluşan regresyon modelini her gözlem i için aşağıdaki gibi yazabiliriz: y i β + β x i + β
2010 YILI OCAK-MART DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ
2010 YILI DÖNEMİ TÜRKİYE DERİ VE DERİ ÜRÜNLERİ İHRACATI DEĞERLENDİRMESİ 2010 yılı Ocak-Mart döneminde, Türkiye deri ve deri ürünleri ihracatı % 13,7 artışla 247,8 milyon dolara yükselmiştir. Aynı dönemde
Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi
Mevsimlik Çalışma Arttı, İşsizlik Azaldı: Nisan, Mayıs, Haziran Dönemi HAZIRLAYAN.0. Prof. Dr. Mustafa DELİCAN İnsan Kaynakları Araştırma Merkezi Doç. Dr. Levent ŞAHİN - İnsan Kaynakları Araştırma Merkezi
MAKROEKONOMİK TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI
KKTC DEVLET PLANLAMA ÖRGÜTÜ MAKROEKONOMİK TAHMİN ÇALIŞMA SONUÇLARI 25.0 150 22.5 135 20.0 120 17.5 105 15.0 90 12.5 75 10.0 60 7.5 45 5.0 30 2.5 15 0.0 0 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7 9 11 1 3 5 7
ZAMAN SERİLERİNDE AYRIŞTIRMA YÖNTEMLERİ
ZAMAN SERİLERİNDE AYRIŞTIRMA YÖNTEMLERİ 1 A. GİRİŞ Gözlemlerin belirli bir dönem için gün, hafta, ay, üç ay, altı ay, yıl gibi birbirini izleyen eşit aralıklarla yapılması ile elde edilen seriler zaman
İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...
İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... v GİRİŞ... 1 1. İSTATİSTİK İN TARİHÇESİ... 1 2. İSTATİSTİK NEDİR?... 3 3. SAYISAL BİLGİDEN ANLAM ÇIKARILMASI... 4 4. BELİRSİZLİĞİN ELE ALINMASI... 4 5. ÖRNEKLEME... 5 6. İLİŞKİLERİN
3. TAHMİN En Küçük Kareler (EKK) Yöntemi 1
3. TAHMİN 3.1. En Küçük Kareler (EKK) Yöntemi 1 En Küçük Kareler (EKK) yöntemi, regresyon çözümlemesinde en yaygın olarak kullanılan, daha sonra ele alınacak bazı varsayımlar altında çok aranan istatistiki
Örnek. Aşağıdaki veri setlerindeki X ve Y veri çiftlerini kullanarak herbir durumda X=1,5 için Y nin hangi değerleri alacağını hesaplayınız.
Örnek Aşağıdaki veri setlerindeki X ve Y veri çiftlerini kullanarak herbir durumda X=1,5 için Y nin hangi değerleri alacağını hesaplayınız. i. ii. X 1 2 3 4 1 2 3 4 Y 2 3 4 5 4 3 2 1 Örnek Aşağıdaki veri
2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi
2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç
Working Paper Enflasyon ve Ekonomik Büyüme Ilişkisi: Türkiye Örneği. Discussion Paper, Turkish Economic Association, No. 2004/21
econstor www.econstor.eu Der Open-Access-Publikationsserver der ZBW Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft The Open Access Publication Server of the ZBW Leibniz Information Centre for Economics Berber,
Ekonometrinin Konusu ve Yöntembilimi. Ekonometri Nedir? Ekonometrinin Konusu ve Yöntembilimi. Ekonometri 1 Konu 4 Sürüm 2,0 (Ekim 2011)
Ekonometri Nedir? ve Yöntembilimi Ekonometri 1 Konu 4 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) UADMK Açık Lisans Bilgisi İşbu belge, Creative Commons Attribution-Non-Commercial ShareAlike 3.0 Unported (CC BY-NC-SA 3.0) lisansı
Sayı: 2012-35 / 13 Aralık 2012 EKONOMİ NOTLARI. Akım Verilerle Tüketici Kredileri Defne Mutluer Kurul
Sayı: 212-3 / 13 Aralık 212 EKONOMİ NOTLARI Akım Verilerle Tüketici Kredileri Defne Mutluer Kurul Özet: Akım kredi verileri, kredilerin dönemsel dinamiklerini daha net ortaya koyabilmektedir. Bu doğrultuda,
Zaman Serileri Ekonometrisine Giriş
Zaman Serileri Ekonometrisine Giriş Düzmece Bağlanım ve Eştümleşim Ekonometri 2 Konu 25 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) UADMK Açık Lisans Bilgisi İşbu belge, Creative Commons Attribution-Non-Commercial ShareAlike
İleri Diferansiyel Denklemler
MIT AçıkDersSistemi http://ocw.mit.edu 18.034 İleri Diferansiyel Denklemler 2009 Bahar Bu bilgilere atıfta bulunmak veya kullanım koşulları hakkında bilgi için http://ocw.mit.edu/terms web sitesini ziyaret
TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Hamit BİRTANE Uzman Mart 2012 TRC2 BÖLGESİ NDE İŞSİZLİK ORANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Günümüz ekonomilerinin en büyük sorunlarından biri olan
KÜRESEL EKONOMİ VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE BEKLENTİLER
KÜRESEL EKONOMİ VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDE BEKLENTİLER NİSAN 2014 Birleşmiş Milletler (UN), Uluslararasın Para Fonu (IMF), Ekonomik İşbirliği ve Kalınma Teşkilatı (OECD) ve Dünya Bankası nın (WB), küresel
İki Değişkenli Bağlanım Çıkarsama Sorunu
İki Değişkenli Bağlanım Çıkarsama Sorunu Aralık Tahmini Ekonometri 1 Konu 15 Sürüm 2,0 (Ekim 2011) UADMK Açık Lisans Bilgisi İşbu belge, Creative Commons Attribution-Non-Commercial ShareAlike 3.0 Unported
İSTATİSTİK VE OLASILIK SORULARI
İSTATİSTİK VE OLASILIK SORULARI SORU 1 Meryem, 7 arkadaşı ile bir voleybol maçına katılmayı planlamaktadır. Davet ettiği arkadaşlarından herhangi bir tanesinin EVET deme olasılığı 0,8 ise, en az 3 arkadaşının
TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE)
Ünite 10: TAM REKABET PİYASASINDA DENGE FİYATININ OLUŞUMU (KISMÎ DENGE) Tam rekabetçi bir piyasada halen çalışmakta olan firmalar kısa dönemde normal kârın üzerinde kâr elde ediyorlarsa piyasaya yeni firmalar
SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv. Beyaz Eşya. İnşaat. Turizm. Enerji. Diğer Göstergeler. Sektörel Gelişmeler /Ağustos 2013 1
SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv Otomotiv İç Satışlarda Hızlı Artış Temmuz Ayında Devam Ediyor. Beyaz Eşya Beyaz Eşya İç Satışlarda Artış Temmuz Ayında Hızlandı. İnşaat Reel Konut Fiyat Endeksinde
TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER
TANIMLAYICI İSTATİSTİKLER Tanımlayıcı İstatistikler ve Grafikle Gösterim Grafik ve bir ölçüde tablolar değişkenlerin görsel bir özetini verirler. İdeal olarak burada değişkenlerin merkezi (ortalama) değerlerinin
Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel
Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Uygulamalar YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÖNETİMİ BÖLÜMÜ Sağlık Kurumlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Uygulamalar Sunum Planı:
Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi
Banka Kredileri ve Büyüme İlişkisi Cahit YILMAZ Kültür Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul c.yilmaz@iku.edu.tr Key words:kredi,büyüme. Özet Banka kredileri ile ekonomik büyüme arasında
tepav Mart2017 N DEĞERLENDİRME NOTU 2000 SONRASINDA İTHAL ARA MAL BAĞIMLILIĞI VE KATMA DEĞER ÜRETİMİ
DEĞERLENDİRME NOTU Mart2017 N201713 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Bengisu Özenç 1 Program Direktörü Makroekonomi Çalışmaları Programı Ayşegül Taşöz Düşündere 2 Politika Analisti Bölge
Toparlanmanın üçte biri tamam ama bir problemimiz var. Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti
Toparlanmanın üçte biri tamam ama bir problemimiz var Sarp Kalkan Ekonomi Politikaları Analisti TEPAV Politika Notu Ocak 2011 Araştırmanın başlangıç noktası desendir. Edward Leamer İnsan, desen arayan
Araştırma Notu 13/156
Araştırma Notu 13/156 01 Kasım 2013 ALTIN HARİÇ CARi AÇIK DÜŞÜYOR Zümrüt İmamoglu, Barış Soybilgen ** Yönetici Özeti 2011-2013 yılları arasında altın ithalat ve ihracatında görülen yüksek iniş-çıkışlar
Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $)
4.2. HİZMETLER 1. Hizmetler sektörünün ekonomideki ağırlığı bir refah kriteri olarak değerlendirilmektedir (1). (2) tarafından bildirildiği üzere, sanayileşmeyle birlikte, ulaştırma hizmetleri ve belirli
Yapılan alan araştırması sonucunda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. ( ) ( ) ( ) ( )
İKİ DEĞİŞKENLİ OLASILIK Rassal bir deneme yapılmakta ve farklı iki olay ile ilgilenilmektedir. A 1, A 2,,A i olayları bağdaşmaz ve bütünü kapsayıcıdır. B 1, B 2,,B j olayları bağdaşmaz ve bütünü kapsayıcıdır.
2015 HAZİRAN ÖZEL SEKTÖRÜN YURT DIŞINDAN SAĞLADIĞI KREDİ BORCU GELİŞMELERİ
HAZİRAN ÖZEL SEKTÖRÜN YURT DIŞINDAN SAĞLADIĞI KREDİ BORCU GELİŞMELERİ 13 Ağustos Özel Sektörün Yurt Dışından Sağladığı Kredi Borcuna ilişkin yılı ikinci çeyrek verileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci
BÖLÜM 8 ÖRNEKLEME Temel ve Uygulamalı Araştırmalar için Araştırma Süreci 1.Gözlem Genel araştırma alanı 3.Sorunun Belirlenmesi Sorun taslağının hazırlanması 4.Kuramsal Çatı Değişkenlerin açıkça saptanması
Ekonomik Ticari Gelişmeler
Ekonomik Ticari Gelişmeler 3 Mayıs 2011 1 / 24 İçindekiler Giriş Sektör Haberleri Ülkelere Göre Çıkış Sayıları Haftalık Makroekonomik Gelişmeler 2 / 24 Yükselen Değerler Mart ayında İmalat Sanayi Genelinde