T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ HEAD-END (SMA TV) UYDU ANTEN TESİSATI ANKARA 2007

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ lü LNB (QUADRO LNB) Yapısı ve Çalışması Çalışması Çeşitleri Bağlantı Yapısı...5 UYGULAMA FAALİYETİ...6 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...7 ÖĞRENME FAALİYETİ HEAD-END ÜNİTESİ Yapısı ve Çalışması Çalışması Çoklu Anahtar (Multiswitch) Alıcı (Receiver) Modülatör Ayırıcı (Tap, Tapoff), Bölücü (Splitter), Prizler ve Konnektörler Birleştirici (Combiner) Yükseltici (Amplifier) Güç Kaynağı (Power Supply) Dolaplar (Kasalar) Çeşitleri Bağlantı Yapısı Dağıtım Sisteminde Sinyalin Kalitesini Etkileyen Unsurlar...27 UYGULAMA FAALİYETİ...28 UYGULAMA FAALİYETİ...29 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...30 MODÜL DEĞERLENDİRME...32 CEVAP ANAHTARLARI...34 KAYNAKÇA...36 i

4 AÇIKLAMALAR KOD AÇIKLAMALAR 523EO0155 ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi DAL/MESLEK Haberleşme Sistemleri MODÜLÜN ADI Head-end (SMA TV) Uydu Anten Tesisatı Head-end (SMA TV) Uydu Anten tesisatının nasıl MODÜLÜN TANIMI kurulacağını ve nelere dikkat edileceğini gösteren öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 Müşterek Uydu Anten Tesisatının Kurulması ÖN KOŞUL Modülünü almış olmak Head-End (SMA TV) anten tesisatını projeye uygun YETERLİK olarak kurmak. Genel Amaç Gerekli laboratuvar ortamı sağlandığında rüzgarsız ve yağışsız bir havada Elektrik Tesisatı Genel Şartnamesine uygun Head-end (SMA TV) anten tesisatını kurabileceksiniz. Amaçlar 1. Head-end (SMA TV) anten tesisatının anten sistemini, MODÜLÜN AMACI rüzgarsız ve yağışsız bir havada montaj krokisine uygun olarak kurabileceksiniz. 2. HEAD-END (SMA TV) uydu anten tesisatında anten yönlerini uydu ayar cihazı kullanarak ayarlayabilecek ve kablolama işlemini montaj krokisine uygun olarak yapabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Matkap, Çelik Dubel, El takım çantası, Adım Motor, HEAD_END Ünitesi, Splitter ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, soru-cevap, test, çoktan seçmeli, doğru yanlış vb.) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. ii

5 GİRİŞ Sevgili Öğrenci, GİRİŞ Abonelerin yayınları net seyredebilmesi ve birtakım multimedya ürünlerinden faydalanabilmeleri için gerekli alıcıların birleştirilmesi ve bu alıcılardan elde edilen sinyallerin S-VHF-UHF bandında yayına dönüştürülmesi ve bu yayınların tek bir kablo ile dağıtılması işlemini yapan sisteme HEAD-END merkezi denir. Bir takım bölücü ve kuvvetlendiriciler sayesinde tek kablodan gelen yayınlar istenilen sayıda eve, odaya, işyerine ve apartmanlara dağıtılabilir. Kablo TV üzerinden internet ve paralı TV yayını gibi hizmetlerde sağlanabilir. Çoklu anahtar (Multiswitch) kullanarak uydu ara frekans sinyal dağıtımının yapılması yani uydu yayının dağıtılması bazı binalarda mümkün olmayabilir(özellikle mevcut yerel TV dağıtım hattının uydu yayınına göre değiştirilmesi gereken durumlarda). Daha önce merkezi bir dağıtım sistemi olan binada, merkezden her daireye müstakil bir hat çekmek mümkün değildi. Bu durumda eklenecek uydu kanalları ya HEAD-END merkez panosunda VHF/UHF kanallara dönüştürülerek sisteme verilecek (bu durumda kısıtlı sayıda ilave uydu yayını "uydu alıcısı kullanılmadan" kullanıcılar tarafından izlenebilecektir) ya da bir uydu ara frekans polaritesinde istenen aktarıcıların (transponderlerin) yayınları toplanacaktır. Sizler bu modülü tamamladığınızda HEAD-END sistemi nedir, nerelere, nasıl kurulur bu soruların cevaplarını fazlası ile bulabileceksiniz. Son teknoloji ve gereksinimlerin doğurduğu bu sistem artık her yerde karşımıza çıkmaktadır. Şekil Giriş: HEAD END sistemi 1

6 2

7 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 HEAD-END (SMA TV) anten tesisatında kullanılan 4 lü LNB (Quadro LNB) elemanının yapısını, çalışmasını öğrenebilecek ve bağlantısını montaj krokisine uygun olarak yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: 4 lü LNB kullanım amaçlarını ve çeşitlerini araştırınız. 4 lü LNB hakkında bilgi edininiz. Araştırma işlemleri için internet ortamında araştırma yapmanız ve uydu tesisat elemanlarının satıldığı mağazaları gezmeniz gerekmektedir. Ayrıca uydu tesisat ve montajı yapan kişilerden ön bilgi edininiz Yapısı ve Çalışması 1. 4 LÜ LNB (QUADRO LNB) LNB (Low Noise Block Converter - düşük gürültülü blok dönüştürücü) çanak antenin uydudan almış olduğu yüksek frekanslı mikrodalga uydu sinyalini güçlendirip alıcının işleyebileceği alt frekanslara dönüştüren elemandır. LNB çanağın ortasındaki kola takılır. LNB lerin çıkışlarına bağlanabilecek kullanıcı sayılarına göre çeşitleri vardır. Dört çıkışlı LNB'ler "Quad" ve "Quattro" (Quadro) olmak üzere 2 ana türdedir. "Quad" üniversal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri şekilde dağıtmakta kullanılır. "Quattro" (Quadro) LNB ise 4 farklı polariteyi aynı anda vermektedir. Her çıkışında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için kullanılır. Resim 1.1 de dörtlü bir LNB görülmektedir. Resim 1.1: "Quattro" (Quadro) LNB 3

8 Bir LNB esas olarak üç ana kısımdan oluşur; Besleme ağzı (feed), Yükseltici (amplifier), Alt frekansa dönüştürücü (converter) Çalışması Quadro LNB nin çalışmasına geçmeden önce LNB lerin çalışmasını kısaca hatırlayalım. LNB ler çanağın topladığı yüksek frekansta mikrodalga sinyalleri güçlendirip alıcının (receiver) işleyebileceği daha düşük frekans bandına indirip anten kablosundan alıcıya iletir. Çanak anten uydudan gelen yayını odak noktasına toplar, LNB ise toplanmış olan bu mikrodalga (2-50GHz) sinyali güçlendirip üzerinde elektronik işlemlerin daha rahat yapılabileceği daha alt bir frekans bandına (1-2GHz) dönüştürmektedir."quad" üniversal LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri şekilde dağıtmakta kullanılır. İçinde aynı besleme ağzına (feede) bağlanarak tek kabinin içine yerleştirilmiş 4 tane genel (üniversal) LNB bulunur. "Quadro" LNB ise her bir çıkışından AltV, AltH, ÜstV, ÜstH olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı anda vermektedir. Her çıkışında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için kullanılır. Bir Quadro-LNB dört ayrı kullanıcı veya çoklu anahtara (multiswitch) bağlanmak için dört adet uydu ara frekans çıkışına sahiptir. Bunlar; Low Band V Low Band H High Band V High Band H : Dikey(Vertikal) Alt bant : Yatay(Horizontal) Alt bant : Dikey(Vertikal) Üst bant : Yatay(Horizontal) Üst bant Bu çıkışların frekans bandı alt bant için MHz arası, üst bant için de MHz arasıdır Çeşitleri LNB ler çok çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılabilmekte ve çeşitlere ayrılabilmektedir. Ancak burada temel amacımız müşterek uydu anten sistemlerini ve elemanlarını incelemek olduğundan LNB lerin çıkış sayılarına göre çeşitlerini inceleyeceğiz. LNB lerin çıkışlarına bağlanabilecek kullanıcı sayılarına göre farklı çeşitleri vardır. Tek kullanıcıya hitap eden tek çıkışlı LNB, 2 çıkış F konnektörü bulunan "Dual" ve "Twin" LNB'ler bulunur. Dual LNB tek bandın tek polaritesini (V) bir çıkış tek polaritesini (H) diğer çıkış sabit olarak verir. Dual ve Twin LNB'lerin dış görünüşleri birbirine çok benzer. Twin Universal bir LNB nin iki çıkışının her birinde tek genel LNB'de bulunan 4 polarite de bulunur. İçinde aynı besleme ağzına (feede) bağlanarak tek kabinin içine yerleştirilmiş 2 tane genel LNB bulunur. Böyle bir LNB ile tek çanağı paylaşan iki uydu alıcısı, iki ayrı çanak varmış gibi 4

9 birbirinden bağımsız olarak tüm kanalları izleyebilir. Dual LNB ise bir merkezi dağıtımda hem V, hem de H polaritelerini aynı anda dağıtabilmek için kullanılır. Dört çıkışlı LNB'ler de "Quad" ve "Quadro" olmak üzere 2 ana türdedirler ve bunların da standart (Standard), geliştirilmiş (Enhanced) ve gene (Universal) tipleri bulunur. "Quad" genel LNB bir çanağı 4 farklı kullanıcıya birbirinden bağımsız olarak tüm polariteleri izleyebilecekleri şekilde dağıtmakta kullanılır. İçinde aynı besleme ağzına bağlanarak tek kabinin içine yerleştirilmiş 4 tane genel LNB bulunur. "Quadro" LNB ise her bir çıkışından AltV, AltH, ÜstV, ÜstH olmak üzere 4 farklı polariteyi aynı anda vermektedir. Her çıkışında sadece ait olduğu polarite bulunur. Bir merkezi sistemden dağıtım için kullanılır. Halen Avrupa da en yaygın olarak kullanılan Astra + Hotbird başta olmak üzere birbirine yakın 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliştirilmiş çok odaklı (multifocus) çanak ve LNB lerde bulunmaktadır. Bu tekparça (Monoblock) LNB aslında 2 besleme ağzı + 2 genel LNB + DiSEqC anahtardan (switchten) oluşmaktadır ve bir tek F konnektörlü çıkışa sahiptir. Alıcı DiSEqC, 22KHz ve 14/18V besleme seçimlerini kullanarak her iki uydunun toplam 8 polaritesindeki birkaç bin farklı kanal uydu yayınından istediğini seçebilmektedir. Bu tip LNB'ler ancak birbirine belli bir sabit mesafedeki iki uydu için kullanılabilir. Bu tür ve diğer çok çanaklı uygulamalarda kullanılabilmek üzere geliştirilmiş kendinden DiSEqC anahtarlı bir giriş ve bir çıkış F konnektörü bulunan "geçişli LNB" tipleri vardır Bağlantı Yapısı Resim 1.2: Çift çıkışlı LNB iç yapısı ve çift çıkışlı LNB dış görünüşü Quadro LNB lerin iç yapılarında bahsedildiği gibi 4 adet çıkışları bulunmaktadır. Quad LNB ler 4 ayrı kullanıcının bağımsız olarak kullanımına izin veren çıkışlara sahip olduğu için LNB den kullanıcılara bağlantı yapılırken LNB nin 4 adet çıkışı direkt olarak kullanıcıların alıcılarına (receiverlarına) bağlanır. Quadro LNB ler ise çoklu anahtarlarla (multiswitch) birlikte kullanılmaktadır. Bunların bağlantıları ise LNB çıkışları çoklu anahtarlarların gerekli girişlerine bağlanarak yapılmaktadır. 5

10 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları Projeye uygun malzeme seçiniz. Antenlerin aparatlarını birleştiriniz. Antenlerin bağlantı noktalarını işaretleyiniz. Antenleri bağlantı noktalarından bağlayınız. LNB yi antene monte etmek. Öneriler Malzeme seçiminde malzemelerin proje için uygun olup olmadığına dikkat ediniz. Anten aparatlarını birleştirirken doğru aparatı doğru yere yerleştirmeye dikkat ediniz. Anten bağlantı noktalarını işaretlerken doğru yerleri işaretlemeye dikkat ediniz. Antenleri bağlantı noktalarından bağlarken dikkatli olunuz. LNB yi antene monte ederken montaj parçalarının zarar görmemesine dikkat ediniz. 6

11 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz. A. FAALİYET ÖLÇME SORULARI Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz. 1. ( ) LNB nin İngilizce açılımı Low Noise Block Converter dir. 2. ( ) LNB nin Türkçe karşılığı yüksek gürültülü dönüştürücüdür. 3. ( ) LNB ler uydudan alınan sinyalleri alıcıların işleyebileceği frekans değerlerine dönüştüren elemanlardır. 4. ( ) İki kullanıcının bir çanağı bağımsız olarak kullanmalarını sağlayan LNB çeşidi Tekli LNB dir. 5. ( ) Quad LNB ler 4 kullanıcının tek çanağı bağımsız kullanması içindir. 6. ( ) Quadro LNB ler çoklu anahtarlarlı sistemlerde kullanılmak için yapılmış 6 çıkışa sahip LNB lerdir. 7. ( ) Quadro LNB ler sadece iki alt bant (yatay ve dikey) ara frekans çıkışına sahiptirler. 8. ( ) Quadro LNB lerde dikey alt bant, dikey üst bant, yatay alt bant ve yatay üst bant olmak üzere 4 ara frekans çıkışı mevcuttur. 9. ( ) Quad LNB içinde, aynı besleme ağzına bağlanarak tek kabinin içine yerleştirilmiş 2 tane genel LNB bulunur. 10. ( ) Çok odaklı (Multifocus) çanak ve LNB ler 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliştirilmiş sistemlerdir. 7

12 B. UYGULAMALI TEST Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ İŞLEM BASAMAKLARI El takımlarını (yan keski, kargaburnu ) tam olarak hazırladınız mı? Projeye uygun malzeme seçtiniz mi? Seçilen malzemeleri uygun şekilde birleştirdiniz mi? Bağlantı noktalarını işaretlediniz mi? Sistemin bütün malzemelerinin bağlantılarını yaptınız mı? DÜZENLİ VE KURALLARA UYGUN ÇALIŞMA Mesleğe uygun kıyafet (önlük) giydiniz mi? Çalışma alanını ve aletleri tertipli düzenli kullandınız mı? Montaj alanının temizlik düzenine dikkat ettiniz mi? Montaj işlemine geçmeden önce malzemeleri kontrol ettiniz mi? Zamanı iyi kullandınız mı? Evet Hayır DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 8

13 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Head-end (SMA TV) uydu anten tesisatında anten yönlerini uydu ayar cihazı kullanarak ayarlayabilecek ve kablolama işlemini montaj krokisine uygun olarak yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: HEAD-END (SMA TV) ünitesi nedir, Niye ihtiyaç duyulur araştırınız. Çevrenizde bir uydu anten tesisatı kuran işletme varsa onu ziyaret ederek gerekli bilgileri alınız. Bir anten tesisatı kurulurken yanında bulunarak izlenimlerinizi not alınız. Araştırma işlemleri için internet ortamında araştırma yapmanız, teknik servisleri gezmeniz ve HEAD-END (SMA TV) sistemini kullanan kişilerden ön bilgi almanız gerekmektedir. 2. HEAD-END ÜNİTESİ HEAD END (SMATV -Satellite Master Antenna TV) site, tatil köyü, otel, iş merkezi, hastane, vb. yerleşim yerlerinde tek kablo üzerinden istenilen sayıda TV kanalının iletilmesi için oluşturulan sisteme denir. Şimdi bu sistemleri inceleyelim. HEAD-END merkezi sistem sitelerde, otellerde kullanıcıların çok olduğu yerlerde kullanılır. Head-End sistemi bir merkeze kurulur. Bu merkezde kanalların alınacağı uyduya yönlendirilmiş çanaklar ve HEAD-END sisteminden oluşur. Ayrıca bu sistem kanallarla sınırlıdır. (45 kanal civarında) İstenilen 45 kanal kullanıcıları tarafından seçilir ve sistem kurulur. Bu merkezden tek kablo üzerinden kullanıcılarına bölünerek verilir. Kullanıcılar evlerinde bağımsız olarak birden fazla TV izleyebilirler. Burada merkezde 45 kanal varsa her kanal için bir alıcı (receiver) var anlamına gelir. TV tünerlerinde S 04 den S41 ve VHF III 5 de 12 bantlar arasında yayın gönderilir, evlerde kabloyu doğrudan TV ye takarak seyretme imkanı verir. Bu sistemin merkezde kurulması $ civarında tutar bunu kurduktan sonra artık buradan alınacak kablo ile istediğiniz kadar aboneye yayın verebilirsiniz. Bu merkezden sonra yayının zayıfladığı yerde yükseltici ile güçlendirerek devam edebilirsiniz. Bu tip sistemler genellikle villalarda oda sayısının çok olması ve TV sayısının da fazla olmasından dolayı tercih edilirler. HEAD-END sisteminde abone sayısı ne kadar çok olursa maliyet o kadar düşer. 9

14 2.1. Yapısı ve Çalışması HEAD-END (SMATV -Satellite Master Antenna TV) ve MATV (Master Antenna TV ) terimleri uydudan ve havadan gelen (terrestrial) sinyallerin birlikte veya ayrı ayrı alımı, işlenmesi ve dağıtımı ile ilgili tüm ürün ve sistemleri belirtmek için kullanılır. Çoklu anahtar (Multiswitch) kullanarak uydu ara frekans sinyal dağıtımının yapılması yani uydu yayının dağıtılması bazı binalarda mümkün olmayabilir. (Özellikle mevcut yerel TV dağıtım hattının uydu yayınına göre değiştirilmesi gereken durumlarda). Daha önceden binada bir merkezi dağıtım sistemi var ise bu merkezden her daireye müstakil bir hat çekmek mümkün değildi. Bu durumda eklenecek uydu kanalları ya HEAD-END merkez panosunda VHF-/UHF- kanallara dönüştürülerek sisteme verilecek (bu durumda kısıtlı sayıda ilave uydu yayını "uydu alıcısı kullanılmadan" kullanıcılar tarafından izlenebilecektir) ya da bir uydu ara frekans polaritesinde istenen yansıtıcıların (transponderlerin) yayınları toplanacaktır Çalışması Bir SMATV sistemi birçok son kullanıcı arasında, uydudan ve havadan gelen (terrestrial) sinyaller için kaynağın paylaşılması yoludur. Büyük ve orta ölçekli projelerde, müşterilerin istediği yerli, yabancı yayınların uydu üzerinden alınması ve ilgili mahallere dağıtılmasını ve net olarak TV görüntülerinin kullanıcı tarafından izlenmesini sağlar. Bu sistem, TV priz sayısı çok olan (kullanıcı sayısının yoğun olan) projelerde çok verimlidir ve maliyeti diğer TV yayın izleme sistemlerine göre düşüktür. Bu sistem aynı zamanda, kablolu TV ve sayısal (dijital) TV dağıtıcı sistemleri ile bütünleşerek birlikte çalışabilir. Sistem antenler, merkezi ünite ve saha dağıtım ekipmanlarından oluşur. Antenler, izlenecek uyduya göre seçilir. Merkezi ünite (modülatör, receiver, tapoff, splitter.) ise, toplam izlenecek kanal sayısına göre tespit edilir. Bu ünitede, sayısal/analog(dijital/analog) alıcı üniteleri, ana kasa ve diğer modüller bulunmaktadır. Dağıtım ekipmanları olarak ise ana ve dağıtım hat yükselteçleri, tap-off, splitter, TV prizleri ve konnektörler kullanılmaktadır. Gelişen teknoloji ile beraber SMATV sisteminde kullanılan kablo üzerinden TV yayını yanında birçok hizmet de sunulabilmektedir. Örneğin yüksek hızlı internet, dahili telefon sistemi, bilgi (info) kanalı, çeşitli etkileşimli (interaktif) hizmetler, kamera güvenlik sistemi vb. bunlardan bazılarıdır. Günümüzde sayıları giderek artan sayısal yayın paketlerini (Digitürk, Star Digital, Cine+...) SMATV sistemi bünyesinde seyrettirmek de çok kolaydır. SMATV, sistem merkezine konulacak özel dönüştürücüler ile (QPSK/QAM transmodulator) bu yayın paketlerini oluşturan tane TV kanalını, sadece 7-8 tane VHF veya UHF kanalından iletmek mümkündür. Böylece bu sistem sayesinde kullanılan birden fazla sayısal yayın paketleri kutuları yerine tek bir kutu (set top box) almak suretiyle bu yayınları izleyebileceklerdir. Aynı zamanda bu tip yayınları izlemek için kullanılan uydu anteni 10

15 ihtiyacı ortadan kalkacak ve böylece bu tip sistemler için istenen kurulum ücreti de ortadan kalkmış olacaktır. Ayrıca SMATV de etkileşimli hizmetler için uygun altyapı bulunmaktadır. Genel olarak uydu ve havadan gelen sinyallerin dağıtımı için iki farklı metod kullanılır. IF spektrumunun yeniden dönüştürülerek seçilen yansıtıcı yayınlarının yeniden dizildiği ve tek kablonun içinde dağıtıldığı sisteme HEAD-END sistemi denilmektedir. Bu sistemde merkezden farklı bir dağıtımı seçerek istemek mümkün olmamaktaydı. Ancak modern tam sayısal tek kablo üzerinden dağıtımlarda DiSEqC Seviye 1.1 veya 2.1 sistemlerinin sağladığı tam esnek (fleksibl) tanımlamalar sayesinde 30 a kadar hane sayısı için her birinin alt ve üst bantları, dikey ve yatayları olan en az iki uydu pozisyonu (8 polarite) tek kablolu dağıtımla gerçekleştirilebilmektedir. Tipik bir SMATV sistemi aşağıda sıralanan ana bölümlerden oluşur. Karasal yerel anten(terrestrial antenler) Uydu antenleri Quadro LNB (Low Noise Block) Çoklu anahtar (Multiswitch) Alıcı (Receiver) Modülatör Ayırıcı (Tap, Tapoff), bölücü (Splitter), prizler Birleştirici (Combiner) Yükseltici (Amplifier) Güç kaynağı (power) Resim 2.1: Temel bir Head-end sistemi 11

16 Bu tip bir sistem temel olarak söyle çalışmaktadır. Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki bu tip sistemlerde kullanılacak elemanların özellikleri kullanıcı sayısına ve istenilen özelliklere göre değişmektedir. Anlatacağımız sistem 2 uydu anteni ile yapılmış bir örnektir. Uydu antenlerinden quadro LNB lerle alınan sinyaller çoğullanmak için çoklu anahtara (multiswitch) gelir. Çoklu anahtarlar (Multiswitch) bilindiği gibi antenlerden gelen sinyallerin çoğullanarak alıcılar(receiverlar) tarafından kullanılmasını sağlamaktadır. Çoklu anahtarlar tarafından çoğullanan çıkışlar sistemin özelliğine göre sayıları belirlenecek alıcılara gider. Alıcılardan çıkan ses (audio) ve görüntü (video) sinyalleri ise modülatörlere giriş yapılmaktadır. Modülatörlerden çıkan sinyaller ise bir birleştirici (combiner) ile birleştirilerek tek bir kabloya indirgenmiş ve artık TV lerde kullanılabilecek şekle gelmiştir. Birleştiricilerden çıkan TV sinyali sistemin özelliğine, mesafeye göre zayıflayabileceği için, hat çekimi sırasında sinyalin kalitesi ölçülerek zayıflamanın olduğu yerlerde yükselteçler kullanılarak sinyal güçlendirilmelidir. Ayrıca tek kablo ile gelen sinyalin gerek bina içerisinde gerekse daire içerisinde birçok daire veya odaya paylaştırılması gereken durumlarda ayırıcı (tap) ve bölücü (splitter) gibi elemanlar kullanılarak sinyal çoğullanmalıdır. Son olarak bu sinyallerin TV ye aktarılması için prizler kullanılmaktadır. Bu tip bir tesisatın çekiminde kullanılacak kablo ve konnektörlere de dikkat edilmelidir. Örneğin çok uzak mesafelere dağıtım yapılacak ve kablo yeraltından veya kanalizasyon kanallarından geçirilecekse, kablonun çeşitli haşerelerden (böcekler, fare gibi) zarar görmemesi ve sinyalin zayıflamaması için içinde vazelin kaplaması bulunan RG 11 tipi kablo kullanılmalıdır. Tabi dairelere çekilecek kablolarda da Rg 6 tipi koaksiyel kablo kullanılmalıdır. Konnektörler ise kablonun kalınlığına uygun çapta seçilmelidir. Ek yapılması gereken durumlarda ise penslerle sıkmalı T ve F tip bağlantı elemanları kullanılmalıdır. Resim 2.2: RG6 Kablo için sterling bağlantı sıkıştırma ve rg11 için sıkmalı f bağlantı pensesi Sistemin çalışmasını bu şekilde inceledikten sonra, şimdi de HEAD-END sistemlerinde kullanılan (yukarda belirttiğimiz) ve daha önce anlatmadığımız temel elemanları ve özelliklerini inceleyelim Çoklu Anahtar (Multiswitch) Çoklu anahtarlar (Multiswitchler) uydu antenlerinden alınan sinyalleri kullanıcılar arasında bağımsız olarak paylaştıran ara birim elemanlarıdır. Çok sayıda kullanıcının bir ortak antenden yararlanabilmeleri için kullanılan yöntemlerden birisi çoklu anahtar 12

17 kullanarak uydu ara frekansı (IF) paylaşımı yapmaktır. Çoklu anahtara bağlanan kullanıcıların herbiri tek kullanıcılı bir sistemdeki kullanıcının aldığı uydu sinyallerinin hepsini aynen alır. Bir çoklu anahtar temel yapı olarak üzerinde girişleri ve çıkışları barındırır. Çoklu anahtarlar giriş ve çıkış sayıları ile ardışıl (kaskad) bağlantıya sahip olup olmamalarına göre isimlendirilir. Örneğin (9x8) lik bir çoklu anahtarın 9 adet girişi ve 8 adet çıkışı vardır. Bu çoklu anahtar 2 adet çanak anten üzerindeki quadro (4 lü) LNB den gelen 8 girişe ek olarak 1 adette normal TV anteninden veya kameradan gelen bilgiyi (UHF, VHF) alarak, çıkışından 8 adet kullanıcının (receiver) bağımsız olarak kullanmasını sağlar. Çoklu anahtarlar LNB ler aracılığı ile uydu antenlerinden alınan sinyallari uydu ara frekansı (IF) paylaşımı esasına göre paylaştırarak kullanıcıların bağımsız olarak kullanmalarını sağlar. Resim 2.3 te (9x8) lik bir çoklu anahtar görülmektedir. Çoklu anahtarın üst kısmında 9 adet giriş bulunmaktadır. Bu 9 bağlantı noktasından sağdan-sola ilk 8 adedi iki adet çanak antene bağlı 2 adet 4 er çıkışlı quadro LNB lerin çıkışlarının bağlanması için, diğer bağlantı noktası ise harici bir TV (UHF, VHF) anteni bağlantısı içindir. Diğer uçlar ise 8 adet kullanıcı (receiver) çıkış bağlantı noktalarıdır. Çoklu anahtar üzerindeki bazı yazıların anlamları ise; SAT SYSTEM A SAT SYSTEM B Low Band V Low Band H High Band V High Band H Terr. Receiver : 1.çanak anten sistemi girişleri : 2.çanak anten sistemi girişleri : Dikey Alt tant : Yatay Alt tant : Dikey Üst tant : Yatay Üst tant : Karasal TV anten (UHF, VHF) bağlanması için : Çıkış uçları Resim 2.3: (9x8) lik bir çoklu anahtar Çoklu anahtarlar giriş ve çıkış sayılarına göre çeşitlere ayrılmaktadır. Giriş ve çıkış sayılarına göre çok çeşitli çoklu anahtarlar bulunmasına rağmen temel olarak aşağıdaki şekildedir; (9x8) çoklu anahtar (9x8) ardışıl (kaskad lı) çoklu anahtar (9x16) çoklu anahtar (9x16) ardışıl (kaskad lı) çoklu anahtar 13

18 (9x8) lik bir çoklu anahtarın daha önce değinildiği gibi 9 adet girişi ve 8 adet çıkışı bulunmaktadır. Standart çoklu anahtarların yetersiz kaldığı yerlerde çıkış kullanıcı sayısını artırmak için ardışıl özellikli çoklu anahtarlar kullanılmaktadır. 17x8 çoklu anahtar 4 uydu anteninin 8 uydu alıcısı tarafından ortak kullanılması içindir. Bir çoklu anahtar uydu anten sistemine bağlanırken öncelikle çanak antenlerin LNB lerinden gelen alt ve üst bant yatay ve dikey ara frekans uçlarının bağlantıları çoklu anahtar üzerindeki LNB giriş yerlerine dikkatli bir şekilde bağlanır. Daha sonra eğer ihtiyaç varsa TV anteni Terr. (Terrestrial-yerel) girişine bağlanır. Son olarak çıkış alıcı (receiver) bağlantıları yapılarak sistem tamamlanır. Aşağıdaki resim 2.4 te eski (2x6) lik çoklu anahtarlı bir sistemin bağlantısı verilmiştir. Burada dörtlü LNB den gelen 4 çıkışın ikisi çoklu anahtara girilerek 6 kullanıcıya çıkartılmıştır. LNB nin kalan 2 çıkışı ise yine bağımsız kullanıcılar tarafından kullanılabilecektir. Resim 2.4: 2x6 lik çoklu anahtarlı bir sistemin bağlantısı Şekil: 2.1 de 9x8 lik çoklu anahtarlı bir sistemin komple bağlantısı verilmiştir. Buradaki sistemde (9x8) çoklu anahtar kullanılmıştır ve iki uydudan 8 alıcıya dağıtılmıştır. Eskiden 4 çıkışlı LNB yoktu en fazla 2 çıkışlı vardı hatta daha öncesinde 2 çıkışlı LNB de yoktu çoklu anahtarlar kullanılıyordu. Çoklu anahtar 4 çıkışlı, 6 çıkışlı, 8 çıkışlı ve 12 çıkışlı olarak üretiliyor hatta bazı firmalar 2 adet 8 çıkışlıyı birleştirip 16 çıkışlı olarak piyasaya sunmuşlardır. Ancak şimdi 8 çıkışlıya kadar LNB var artık 8 den sonrası için çoklu anahtarlar kullanılıyor bu da en fazla 12 daireye kadardır. Bundan sonra ardışıl sistemi devreye girer bu da bir sonraki örnekte anlatılmaktadır. 14

19 Bu çoklu anahtar sisteminde çanaklar kurulur (1 veya 2 çanak). Çanaklara quadro LNB takılır. Bu LNB lerde 4 çıkış vardır ve alt bant V, alt bant H, üst bant V, üst bant H olarak yayınlar alınır. Daha önce bahsedildiği gibi çoklu anahtarda da aynı giriş yerleri vardır ve yerlerine bağlanır. Tüm dairelerden gelecek kesintisiz ve bağımsız kablolar bu çoklu anahtar çıkışlarına bağlanır ve evlerdeki alıcılarda diseqc ayarları Tone Burst olarak A ve B olarak ayarlanır. Çoklu anahtarda A giriş ve B giriş vardır. A girişe hangi uydu bağlandı ise alıcı da ona göre ayarlanmalıdır. Bu şekilde apartmanlarda bir veya iki çanak ve çoklu anahtar kullanılarak hem apartmanlarda çanak kirliliğine son verilir hem de daha ucuza mal edilmiş olur. Şekil 2.1: 9x8 lik çoklu anahtarlı bir sistemin komple bağlantısı Ayrıca merkezi sistemler apartmanları güzelleştirir ve kiremitlerin kırılmasını de önlemiş olur. Şekildeki yerel anten girişi çoklu anahtarlarda bulunan yerel anten girişine; eğer çatıda VHF ve UHF anten ve santralı varsa santral çıkışını çoklu anahtardaki Terr. (veya ANT.) girişine girerek uydu anten kablo üzerinde evlere hem uydu yayını hem de yerel yayını taşımış olur. Evlerde uydu prizi kullanarak uydu yayını ve yerel yayını ayırtarak TV den TV ye uydudan uyduya bağlayarak tek kablo üzerinde aynı anda uydu yayını ve yerel yayını seyretmek mümkündür. Resim 2.5 te ise çoklu anahtarların ardışıl bağlanması ile ilgili bir örnek gösterilmiştir. Ardışıl sistemi, normal çoklu anahtarlarla 12 daireye kadar olur veya 16 çıkışlı olur, bunlardan sonra ardışıl devreye girer. Ardışıl sistemi daha sağlıklıdır. Çünkü ardışıl sistemine her zaman ilave etmek mümkündür. Örnekten de anlaşılacağı gibi bir tane 9x16 ardışıl, bir tanede 9x8 normal çoklu anahtar kullanarak 24 15

20 çıkışı elde edilmiştir. Bu şekilde devam ederek istenilen sayıda kullanıcı sayısına ulaşılması mümkündür. Aynı mantıkla 48 çıkışı elde etmek için ise 2 adet 9x16 ardışıl üstte ve 1 adet 9x16 normal en alta olarak dizilir =48 çıkış elde edilmiş olur. Ardışıl bağlantı yapılırken dikkat edilmesi gereken bir husus da ardışıl sisteminde kullanılan çoklu anahtarların beslenmesi durumudur. Ardışıl çoklu anahtar bağlantısı yapılırken ardışıl özellikli çoklu anahtar en üstte olur. Altında ise yine ardışıl özellikli veya artırılmak istenilen kullanıcı sayısına göre normal çoklu anahtarlar yer alır. İlk çoklu anahtar enerjiye bağlanır. Diğer çoklu anahtarlar ise enerjisini ilk (ana makine) çoklu anahtardan alır Alıcı (Receiver) Resim 2.5: Çoklu anahtarların ardışıl bağlanması Arttech 19 " HSR 9001 Rock tipi alıcı, HEAD-END sistemleri için profesyonel çözüm isteyen yerlere tavsiye edilebilir. Bu cihazlar daha sağlıklı bir görüntü ve uzun süreli dayanıklılık sağlamaktadır. Mpeg 2 Digital DVB Uyumlu AV Çıkışı 19 standardına uygun esnek ve entegre olabilen estetik yapıdırlar. Uzaktan kumanda olmaksızın programlanabilirler. Kablo TV ve analog yayınlar için entegrasyon sağlamaktadır. Yüksek hassasiyetli LNB girişi sayesinde daha net ve hassas görüntüler elde edilmektedir. 16

21 Eğer bulunduğunuz yerlerde uzun süreli yayın izleniyor ve abone sayısı çok ise bu cihazları tercih etmeniz doğru olacaktır. Aynı dolabın içerisinde sıralı şekilde yerleştirilerek yer avantajı sağlarlar. Resim 2.6: Rock tipi alıcılar Modülatör Resim 2.7: Rock tipi alıcı Ortak anten sistemlerinde kullanılan tek yan bant mono ses (audio) modülatör C/N (Carrier to Noise- taşıyıcı gürültü) oranı 58 db'nin üzerindedir. MS 511 her bir TV kanalı için modülasyon SAW (surface acustic wave filter) filtreli olarak yapmaktadır. HEAD-END sisteminin ana parçalarından birisi de modülatörlerdir. Tek yan bant ve çift yan olarak da gruplandırılmışlardır. Piyasadaki sistemlerde daha çok tek yan bant tercih edilmektedir. Resim 2.8: Modülatör ön yüzü 17

22 Resim 2.9: Modülatör arka yüzü Ayırıcı (Tap, Tapoff), Bölücü (Splitter), Prizler ve Konnektörler Tap: TV dağıtım hatlarında kullanılan ayırıcı (yan çıkış) elemanı. Farklı yayın frekanslarını birbirinden ayırmak için kullanılmaktadır. Örneğin kablolu TV, sayısal uydu yayını, şifreli yayınlar gibi farklı polaritedeki yayınları ayırmak bu elemanın görevidir. Splitter (Ayırıcı, dağıtıcı): Bir işareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanılan alet veya sistem. Daha çok sinyalleri istediğimiz sayıda çoğaltmak için tercih edilirler. Aşağıda bunların çeşitlerini göreceksiniz. 1/4 Aktif Splitter, MHz Aktif Bölücü - Aktif Splitter Geçiş Kazancı +2Db. Girilen sinyali 4 e bölmektedir. Resim 2.10: 1/4 Aktif splitter 1/6 Aktif Splitter. Bu eleman ise girişine gelen tek sinyali 6 ya bölmektedir. Hem AC hem DC çıkış verebilmektedir. Resim 2.11: 1/6 Aktif splitter 1/6 Pasif Splitter MHz çalışma frekansı. Aktif splitter e göre farkı DC çıkışları geçmesidir. Tüm Çıkışlarda DC Pas 18

23 Resim 2.12: 1/6 Pasif splitter Dört yan çıkışlı TAP: Resim 2.13: Dört yan çıkışlı tap 1/8 Sinyal Bölücü Girilen sinyali 8 e bölen elemandır MHz Tüm Çıkışlar Kasa Üstü Sinyal kaybı çok düşüktür. Resim 2.14: 1/8 Sinyal bölücü SAT (IF) + TV (RF) + FM anten prizi: Dairelerde kullanılan prizdir. Hem radyo, hem TV hem de kapalı devre yayınlarını seyretmek için kullanılmaktadırlar. Resim 2.15: Sat+TV+FM anten prizi 19

24 TV(RF)/SAT + RF sonlu prizler: Sonlandırılmış prizlerdir. Sinyal kaybını önlemek için daha çok tercih edilmektedirler. Resim 2.16: TV/SAT+RF sonlu Priz 2 Girişli SAT (IF) + TV (RF) + Radyo anten prizi: Birden fazla girişe ihtiyaç duyulmuş ise bu prizler tercih edilebilir. Resim 2.17: 2 girişli Sat+TV+Radyo anten prizi Rg6 sterling baskı bağlantı elemanı(kompressing konektör): Tek parçadan ibarettir nikel kaplama bronz malzemeden yapılmıştır UV kararlı O bilezik(ring), kolay, tanımak için renk kotludur. RFI ekranlama koruması 80dB den fazladır. SCTE standartlarına uyum sağlayacak şekilde mükemmel nem koruması sağlar. Standart altı köşe başlıdır. Kablo tutma gücü kablo kopma gücünden fazladır. Sokma ve geri dönüş kayıpları SCTE standartlarının üstündedir. Sterling SPl bağlantı elemanları her türlü endüstri standardı ve ekran etkinliği, nem tutma, korozyon, sağlamlık, geri dönüş gibi konulardaki tüm standart değerlerinin üstünde olduğu test edilmiştir. Resim 2.18: Rg6 sterling baskı bağlantı elemanı RG6 Vidalı F bağlantı elemanı: Bağlantı elamanı bu sistemin can damarlarından birisidir. Eğer sinyallerinizin sağlıklı olmasını istiyorsanız iyi bir bağlantı elamanı almanız gerekmektedir. 20

25 Resim 2.19: RG6 vidalı F bağlantı elamanı RG6 sıkmalı F bağlantı elemanı: Sıkmalı olmasından dolayı uzun süreli kullanımlarda tercih edilmektedir. Sinyal zayıflaması yoktur. Resim 2.20: RG6 sıkmalı F bağlantı elemanı RG11 vidalı F bağlantı elemanı: Daha da ileri seviyelerde tercih edilmektedirler. Fiyatları yüksek olduğundan profesyonel sistemlerde kullanılır. Resim 2.21: RG11 vidalı F bağlantı elemanı RG 11 sıkıştırmalı F bağlantı elemanı: En sağlıklı ve sağlam bağlantı elemanı çeşididir. Fiyat performans özelliği yüksektir. 21

26 Birleştirici (Combiner) Resim 2.22: RG 11 sıkıştırmalı F bağlantı elemanı 12 kanal pasif HEAD-END birleştirici (combiner) (trunline millenium 95-tmd micro demodülatör) Teknik Özellikler: Çalışma frekansı: MHz Kanallar: VHF, UHF, CATV Giriş Seviyesi: 55dB mv Video Genliği: 0,8 1,2 Vp-p Çalışma Gerilimi: 12 V (dc) Güç: 250mA Çıkış empedansı: 75 Ω Çalışma sıcaklığı: 0 50 derece Resim 2.23: Birleştirici ve teknik özellikleri Sinyalleri modülatör çıkışından sonra tekrar birleştirmek için kullanılan elemanlardır. Sayısal göstergeleri sayesinde çalışma kanalları görülebilmektedir. VHF, UHF, CATV (Kapalı Devre sistemi) sistemlerini desteklemektedir. 22

27 Yükseltici (Amplifier) AI-133 GenişBant Bina İçi Yükseltici, G=24 db, 1 Giriş - 2 Çıkış, UHF- VHF/Interband, 5 65 MHz Geri Dönüş (230 Vac) VHF ve UHF bantlarında ayrı ayrı yükseltme işlemi yapabilmektedir. Bağımsız kazanç kontrolüne sahiptir. 2 adet çıkış ve 24 db kazanç sağlar. ABS plastik kutu içerisinde Zamak döküm ile maksimum korumalıdır. Max. Çıkış 115 db. Sinyal seviyesinin düştüğü yerlerde seviyeyi yükseltmek için kullanılır. Sinyali seviyesi 60 db nin altına düştüğünde mutlaka yükselteç kullanmanız gerekir, aksi takdirde sinyali göremeyebilirsiniz Güç Kaynağı (Power Supply) Resim 2.24: Yükseltici 10 adet modülatör ve yükseltici için güç kaynağı, on adet modülatör ve bir adet yükseltece kadar besleme kapasitesine sahiptir. Beşli kablo ile gücü modülatörlere iletmektedir. Elektrik dalgalanmalarına, aşırı güce ve kısa devreye karşı korumalıdır. Zamak dış korumaya sahiptir. Güç kaynağının bir tarafı ızgara şeklindedir. Sistemin beslemesini sağlar. Aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Resim 2.25: Güç kaynağı 23

28 Dolaplar (Kasalar) 19"Rack Network HEAD-END Dolap Boy:24U 1320mm En:60cm Derinlik:60cm Özellikler: 2 fan motor+term 2 adet raf 6'lı sigortalı priz Resim 2.26: Bir HEAD-END sisteminin yerleştirildiği dolap Aşağıdaki şekilde ise bu sefer rock tipi alıcılar için tasarımlanmış dolap çeşidini görüyorsunuz. Resim 2.27: Rock tipi kasalar 24

29 2.3. Çeşitleri Head-end (SMA TV) sisteminin çeşitlerini analog ve sayısal olarak çeşitlendirebiliriz. Burada yayın sistemi önemlidir. Hangi yayın sistemi kullanılırsa Head-end sistemi ona göre seçilmelidir. Son çıkan teknolojide artık sayısal yayıncılık daha gözde olduğu için bu sistem kullanılmaktadır. Head-end sistemlerini ayrıca kullanıcı sayısına göre de çeşitlendirmek mümkündür. Burada abone sayısına göre sınıflandırma yapmak mümkündür. Bazı yerlerde 30 abone yeterli olurken sitelerde 3000 e kadar çıkmak mümkündür. Ayrıca kullanılan modülatör tipine göre de çeşitlendirme olabilmektedir. Burada da tek yan bant ve çift yan bant olmak üzere iki çeşit söylenebilir. Bununla ilgili şu ana kadar daha çok anlatılan tip tek yan bant tipidir Bağlantı Yapısı Resim 2.28: Bir Head-end bağlantısı Bağlantı yapısını incelerken sistemi bir bütün olarak değerlendirmek gerekmektedir. Çanak antenden başlayarak yükselticiye gelene kadar elemanlar incelenmelidir. Şekil 2.28 deki bağlantı yapısında kullanılan alıcıların rock tipi olduğu görülmektedir. 25

30 Şekil 2.29 da ise bir başka HEAD-END sistemi bağlantısı gösterilmiştir. Burada ise normal bir alıcı kullanılarak kurulmuş sistem gösterilmiştir. Burada maliyet biraz daha düşmektedir. Resim 2.29: Head end bağlantı yapısı Resim 2.30: Bağlantılar 26

31 2.5. Dağıtım Sisteminde Sinyalin Kalitesini Etkileyen Unsurlar HEAD-END dağıtım sisteminde sinyalin kalitesini, sistemin bütün parçaları ayrı ayrı etkilemektedir. Bu nedenle sistemi kuracağımız zaman işin başından sonuna kadar titiz olmak zorundayız. Sistemde öncelikli olarak kullanılan kablodan kaynaklanan sorunlar olabilir. Bunun için kullanılacak kablo cinsi önemlidir. Eğer empedansı düşük olan bir kablo kullanırsanız izleyeceğiniz sinyal zayıf kalabilir. Profesyonel sistemlerde bu özellik göz önünde bulundurulur. Kullanılacak kablonun uzunluğu da önemli bir unsurdur. Eğer çok uzun kablo kullanılırsa ilerleyen hatlarda sinyal zayıflar ve yayın etkilenir. Tesisatı döşeyeceğiniz yerler bile önemlidir. Kablonun geçtiği yer enerji hattına yakın ise sinyal etkilenecektir. Bu sebeple tesisatı mümkün olduğu kadar enerji iletim hatlarından uzak tutmak gerekir. Kablomuzun manyetik alandan etkilenmesini önlemeliyiz, yoksa manyetik alan sinyalin seviyesini düşürecektir. Tesisatta mümkün olduğunca kıvrımları az tutmalıyız, yoksa aşırı kırılma sinyal seviyesini düşürür. Kullanılan alıcıların dayanıklılığı, performansı, çıkış genliği hepsi birer unsurdur. Buralarda kaliteli alıcı kullanmak gerekecektir. Bu tür sistemler genellikle bir sefer kurulacağı için olabilecek arızalar en aza indirgenmelidir. Arıza durumunda takibin kolay olması için sistem en az hata ile çalışmalıdır. Kullanılan modülatörün kalitesi bile sinyal seviyesini etkileyecektir. Sistemin testini yaparken sinyal seviyesinin düştüğü yerlere yükseltici bağlamak zorundayız. Eğer bunları kullanmazsak sinyalimiz kaybolacaktır. Kablo tesisatının geçtiği yerler eğer haşeratın çok olduğu yerler ise bu sefer dayanıklı (vazelinli) kablo kullanmak zorundayız. Zamanla kablolar dış darbelerden etkilenecektir. Ayrıca tesisat mümkün olduğunca yeraltından geçirilmemelidir. Çünkü buralar sinyal seviyesini düşürecektir. 27

32 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları Anten kablolarını kablo kanalına döşeyiniz. Kablo uçlarına uygun bağlantı elamanlarını bağlayınız. Yerel anten çıkışını modülatöre, çanak anten ve Quadro LNB çıkışlarını HEAD- END cihazı girişlerine bağlayınız. HEAD-END modülatör çıkışını bölücüye (splitter) bağlayınız. Bölücü çıkışını ortak anten tesisatına bağlayınız. Bağlantıları kontrol ediniz. Öneriler Gerekli olan kablo uzunluğuna göre ayarladıktan sonra düzgün döşenmiş kablo kanallarına yerleştiriniz. Dışarıda kablo bırakmayınız. Bağlantı elamanları pensesini kullanarak kablolara zarar vermeden uygun bağlantı elamanlarını bağlayınız. Quadro LNB çıkışını HEAD-END ünitesi girişine bağlayınız. Modülatör çıkışını bölücüye bağlayınız. Bölücü çıkışını ortak anten tesisatına bağlayınız. Tüm tesisatta kullanılan bağlantıları son kez kontrol ediniz. Dikkatli bir şekilde inceleyiniz. 28

33 UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları Yerel anten ayarını yapınız. Çanak anteni istenilen uyduya yönlendiriniz. LNB çıkışını sinyal seviyesi ölçüm cihazına bağlayınız. Ölçüm cihazında sinyalin en yüksek olduğu seviyeyi tespit etmek için çanak anteni çeviriniz. LNB ayarını yapınız. Çanak anteni işlemler bittikten sonra sabitleyiniz. Öneriler Gerekli olan kablo uzunluğuna göre ayarladıktan sonra düzgün döşenmiş kablo kanallarına yerleştiriniz. Dışarıda kablo bırakmayınız. Bağlantı elemanı pensesini kullanarak kablolara zarar vermeden uygun bağlantı elemanını bağlayınız. Quadro LNB çıkışını HEAD-END ünitesi girişine bağlayınız. Modülatör çıkışını bölücüye bağlayınız. Bölücü çıkışını ortak anten tesisatına bağlayınız. Tüm tesisatta kullanılan bağlantıları son kez kontrol ediniz. Dikkatli bir şekilde inceleyiniz. 29

34 ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz. A. FAALİYET ÖLÇME SORULARI Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz. 1. ( ) Tek kablo üzerinden istenilen sayıda TV kanalının iletilmesi için oluşturulan sisteme HEAD-END sistemi denir. 2. ( )Tesisat kablolarını manyetik alan olan yerlere kurmalıyız. 3. ( ) Sinyalleri modülatör çıkışından sonra tekrar birleştirmek için kullanılan elemanlara yükseltici denir. 4. ( ) Çoklu anahtarlar uydu antenlerinden alınan sinyalleri kullanıcılar arasında bağımsız olarak paylaştıran arabirim elemanlarıdır 5. ( ) Splitter (ayırıcı, bölücü) bir işareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanılan alet veya sistemdir. 6. ( )Bölücü(splitter) sinyal seviyesinin düştüğü yerlerde seviyeyi yükseltmek için kullanılır. 7. ( )Gelişen teknoloji ile beraber SMATV sisteminde kullanılan kablo üzerinden TV yayını yanında birçok hizmet de sunulabilmektedir. Örneğin, yüksek hızlı internet, dâhili telefon 8. ( )Rock tipi alıcı yüksek hassasiyetli LNB girişi sayesinde daha net ve hassas görüntü elde etmektedir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. 30

35 B. UYGULAMALI TEST Bir arkadaşınızla birlikte yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ İŞLEM BASAMAKLARI Projeye uygun elemanı seçtiniz mi? Anten aparatlarını birleştirdiniz mi? Çanak anteni bağlantı noktalarından bağladınız mı? El takımlarını (yan keski, kargaburnu ) tam olarak hazırladınız mı? Montaj planına uygun Quadro LNB yi seçtiniz mi? Ölçü aletlerini (multimetre, kontrol kalemi ) aldınız mı? Evet Hayır DÜZENLİ VE KURALLARA UYGUN ÇALIŞMA Mesleğe uygun kıyafet giydiniz mi? Çalışma alanını ve aletleri tertipli düzenli kullandınız mı? Anten montaj alanının temizlik düzenine dikkat ettiniz mi? Çatıya çıkmadan önce malzemeleri kontrol ettinizmi? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 31

36 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME A. FAALİYET ÖLÇME SORULARI (OBJEKTİF TEST) Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz. 1. ( ) LNB nin İngilizce açılımı Low Noise Block Converter dir. 2. ( ) LNB nin Türkçe karşılığı yüksek gürültülü dönüştürücüdür. 3. ( ) LNB ler uydudan alınan sinyalleri alıcıların işleyebileceği frekans değerlerine dönüştüren elemanlardır. 4. ( ) İki kullanıcının bir çanağı bağımsız olarak kullanmalarını sağlayan LNB çeşidi tekli LNB dir. 5. ( ) Quad LNB ler 4 kullanıcının tek çanağı bağımsız kullanması içindir. 6. ( ) Quadro LNB ler çoklu anahtarlı sistemlerde kullanılmak için yapılmış 6 çıkışa sahip LNB lerdir. 7. ( ) Quadro LNB ler sadece iki alt bant (yatay ve dikey) arafrekans çıkışına sahiptirler. 8. ( ) Quadro LNB lerde dikey alt bant, dikey üst bant, yatay alt bant ve yatay üst bant olmak üzere 4 ara frekans çıkışı mevcuttur. 9. ( ) Quad LNB içinde aynı besleme girişine (feede) bağlanarak tek kabinin içine yerleştirilmiş 2 tane genel(üniversal) LNB bulunur. 10. ( ) Çok odaklı (Multifocus) çanak ve LNB ler 2 uydunun yayınlarını tek çanakla alabilmek için geliştirilmiş sistemlerdir. 11. ( ) Tek kablo üzerinden istenilen sayıda TV kanalının iletilmesi için oluşturulan sisteme HEAD-END sistemi denir. 12. ( )Tesisat kablolarını manyetik alan olan yerlere kurmalıyız. 13. ( ) Sinyalleri modülatör çıkışından sonra tekrar birleştirmek için kullanılan elemanlara yükseltici denir. 14. ( ) Çoklu anahtarlar uydu antenlerinden alınan sinyalleri kullanıcılar arasında bağımsız olarak paylaştıran arabirim elemanlarıdır 15. ( ) Splitter (ayırıcı, bölücü) Bir işareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanılan alet veya sistemdir. 16. ( ) Bölücü(splitter) sinyal seviyesinin düştüğü yerlerde seviyeyi yükseltmek için kullanılır. 17. ( ) Gelişen teknoloji ile beraber SMATV sisteminde kullanılan kablo üzerinden TV yayını yanında birçok hizmet de sunulabilmektedir. Örneğin yüksek hızlı internet, dahili telefon. 18. ( )Rock tipi alıcı yüksek hassasiyetli LNB girişi sayesinde daha net ve hassas görüntü elde etmektedir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız konularla ilgili öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız. 32

37 MODÜL DEĞERLENDİRME (PERFORMANS TESTİ) Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz. DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır 1 HEAD-END (SMA TV) anten sistemini yeterince tanıdınız mı? 2 Bağlantı elemanlarını (konnektörler) anten kablo uçlarına bağlamayı kavradınız mı? 3 Quadro LNB yi çanak antene bağlamayı yeterince anladınız mı? 4 Yerel anten ayarı nasıl yapılır yeterince kavradınız mı? Çanak anteni istenilen uyduya yönlendirme işlemini öğrendiniz 5 mi? 6 LNB sinyal seviyesi nasıl ölçülür öğrendiniz mi? 7 LNB ayarı nasıl yapılır yeterince öğrendiniz mi? 8 Bütün uydular için sinyal seviyesi ayarlamayı öğrendiniz mi? DEĞERLENDİRME Teorik bilgilerle ilgili soruları doğru olarak cevapladıktan sonra, yeterlik testi sonucunda, tüm sorulara evet cevabı verdiyseniz bir sonraki modüle geçiniz. Eğer bazı sorulara hayır şeklinde cevap verdiyseniz eksiklerinizle ilgili bölümleri tekrar ederek yeterlik testini yeniden yapınız. 33

38 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI 1 D 2 Y 3 D 4 Y 5 D 6 Y 7 Y 8 D 9 Y 10 D ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI 1 D 2 Y 3 Y 4 D 5 D 6 Y 7 D 8 D 34

39 MODÜL DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TEST CEVAP ANAHTARI 1 D 2 Y 3 D 4 Y 5 D 6 Y 7 Y 8 D 9 Y 10 D 11 D 12 Y 13 Y 14 D 15 D 16 Y 17 D 18 D 35

40 KAYNAKÇA KAYNAKÇA TÜRKOĞLU İbrahim, Görüntü Sistemleri Ders Notları, Elazığ, GÜLTEKİN Feyzi, Görüntü Sistemleri Ders Notları, İstanbul, MORGÜL Avni, Ortak Anten Uydu ve Kablo TV Sistemleri, (Erişim tarihi: Ağustos 2006) (Erişim tarihi: Şubat 2006) (Erişim tarihi: Şubat 2006) (Erişim tarihi: Şubat 2006) (Erişim tarihi: Şubat Ağustos 2006) (Erişim tarihi: Şubat 2006) (Erişim tarihi: Şubat 2006) (Erişim tarihi: Şubat 2006) 36