İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI BİLİŞSEL PSİKOLOJİ DERSİ ÖDEVİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI BİLİŞSEL PSİKOLOJİ DERSİ ÖDEVİ"

Si̇mge Akdağ
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ FEN EDEBİYAT FAKÜLTESİ PSİKOLOJİ BÖLÜMÜ LİSANS PROGRAMI BİLİŞSEL PSİKOLOJİ DERSİ ÖDEVİ EPİLEPSİ İLE DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU ROLANDİK VE FRONTAL LOB EPİLEPTİK VAKALARININ ELEKTROENSEFALOGRAFİ (EEG) KAYITLARININ DEHB İLE İLİŞKİSİNİN ÇÖZÜMLENMESİ ÜZERİNE BOYLAMSAL ARAŞTIRMA Yücel KILIÇ ÖĞRETİM ÜYESİ Yrd. Doç. Dr. Serra İÇELLİOĞLU İSTANBUL Kasım, 2015

EPİLEPTİK VAKALARININ ELEKTROENSEFALOGRAFİ (EEG) KAYITLARININ DEHB İLE İLİŞKİSİNİN ÇÖZÜMLENMESİ

2 Biliş (cognition), duyu organlarımıza gelen ve yaşantıların hammadde biçimi olarak nitelendirebileceğimiz duyum tanımlı girdilerin içinde bulunduğumuz dünyayı öğrenme, anlama amacıyla işlenmesini içeren bilişsel (cognitive) faaliyetlerin tümüdür. Dış dünyadan gelen sayısız uyarana maruz kalan insan beyninin uyaranı nasıl algıladığı, önceki öğrenmeler ile yeni öğrenmeleri nasıl ilişkilendirdiği, yeni karşılaşılan bilginin nasıl işlendiği, ihtiyaç duyulabileceği zamanlarda önceden elde edilen bilginin geri çağırma için bellekleme sürecindeki işlemsel süreçlerinin karmaşıklığının çözümlenmesi, düşünme (thinking) boyutlarıdır. Bilişsel Psikoloji (Cognitive Psychology); 1870 li yıllarda çalışmalarına başlayan bilimsel psikolojinin içebakış (introspection) yöntemi kullanılarak cevabı aranan bilinçli deneyimin (conscious experience) analizi serüveni Ebbinghaus'un (1913) unutma eğrisi çalışması ile zirve yapmıştır. İçebakış yönteminin öznelliği (subjektivity) ve davranışçıların (the behaviorists) davranışların açıklanmasında zihinsel yapılar üzerine çalışmanın anlamsızlığı üzerine görüşleri bilişsel psikoloji başlığının gelişiminde durağan bir seyre sebep olmuştur yılları arasında yoğunlaşılan bilişsele yeniden yolculuk kısa süreli belleğin sihirli sayısı bildirisi ile hız kazanmış ve bilgi-işleme, dilbilim, yapay zeka çalışmaları ile devam etmiştir. Karakaş ve Karakaş ın (2000) açımlamasına göre bilişsel psikoloji; duyum, algılama (örn., görsel, işitsel, lisan ve nesne algılama), dikkat (örn., aktif, pasif, odaklanmış ve bölünmüş dikkat), lisan (örn., lisanın öğrenilmesi ve kavranması), bellek (örn., belleğin türleri, özümseme, depolama, hatırda tutma, geri çağırma), irdeleme ve problem çözme gibi konular üzerine çalışmakta ve bilişsel süreçleri açıklamak üzere kurgulanmış modeller, kuramlarla detaylandırılmaktadır. Sistem tanımı ile bütünleştirilen Cognitive System işlerliğini yalnızca organizmanın uyarıcıları duyumsayıp algılaması, öğrenip belleklemesi ve gerektiği zaman hatırlaması ile değil şemalar ve kurulumları koru, değiştir, düzenle ve yeniden oluştur dörtlüsü ve bellek izlerini tara, izleri yeni formlar ve şifreler ile çözümle, kur değiştir plan yap üçlüsü ile zihinsel faaliyetlerin yönetici işlev lerini analiz ile kazanır ve sürdürür.

Dış dünyadan gelen sayısız uyarana maruz kalan insan beyninin uyaranı nasıl algıladığı, önceki öğrenmeler ile yeni öğrenmeleri nasıl ilişkilendirdiği, yeni karşılaşılan bilginin nasıl işlendiği,

3 Epilepsi; beyindeki sinir hücrelerinin olağan karmaşıklığının kendilerini düzene sokabilme yetisinden bağımsızlaşan hücrelerin nöronal engelleyici etkiden kaçıp etkinleşmesi ve elektriksel fırtınaya maruz bırakılan beyin ile kendisine varlık bulan kronik hastalıktır. Sinir hücrelerinin normal işleyişini bozan aşırı ve ani bir elektrik deşarjı sonucu birden fazla nöbet geçiren kişinin bilincinde değişiklik meydana gelmektedir. Epilepsi, nöbetlerin nedenlerinin bilinme durumlarına göre semptomatik/kriptojenik jeneralize-parsiyel ve idiyopatik jeneralizeparsiyel olarak sınıflandırılmaktadır. West Sendromu, Lennox- Gastaut Sendromu (LGS), Temporal Lob Epilepsisi (TLE), Frontal Lob Epilepsisi (FLE), Juvenil Miyoklonik Epilepsi (JME), Çocukluk Absans Epilepsisi (ÇAE), Rolandik Epilepsi (RE), Landau-Kleffner Sendromu (LKS), Continuous Spike and Wave during Slow sleep (CSWS), Senil Miyoklonik Epilepsi (SLE) epileptik tanımlamalardır. Vakaların (% 60-75) inin nedeni bilinmemekle birlikte nedeni bilinen vakalarda (%25-40) ise genetik, doğumda yaşanan sorunlar, gelişimsel bozukluklar, beyin travmaları, enfeksiyon ve beyin tümörü neden olarak sıralanmaktadır. Epilepsinin neden olduğu bilişsel yıkımı tespit edebilmek için görüntüleme yöntemleri (BT, MRI, SPECT, PET) ve elektrofizyolojik değerlendirmeler (EEG, P300) kullanılmaktadır. Dikkat; insanın bilme ve uygulama devinimlerini, kendiliğinden ya da istençli olarak belli bir nesne ya da eylem üzerinde toplamasını ve bu nesne ya da eylemin bilinç alanına getirilmesini anlatan bir ansal durum, istençli ya da istençsiz olarak bir olayı daha canlı duruma getirmek için tümü ya da bir parçası üzerinde anlık gücünün toplanması durumu, duygu ve düşüncenin bir konu ya da sorun üzerinde toplanması, zihnin uyanık bulunması durumu, duygularla düşünceyi bir şey üzerinde toplama, uyanıklık biçimlerinde tanımlanmaktadır. 1 İdiyopatik parsiyel epilepsilerin çeşitlerinden olan Çocukluk Absans (ÇAE) ve Rolandik Epileptik (RE) vakalarındaki bulguları Ayaz ve ark. (2012) görsel dikkat, odaklanma becerisi, 1 9

Sinir hücrelerinin normal işleyişini bozan aşırı ve ani bir elektrik deşarjı sonucu birden fazla nöbet geçiren kişinin bilincinde değişiklik meydana gelmektedir.

4 görsel motor işlerin yapılmasında güçlük, öğrenme bozukluğu ve zayıf toplumsal iletişim, konsantrasyon güçlüğü, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik olarak sıralamıştır. Dil gelişim geriliği ve öğrenme güçlüğü de beraberinde gelen sonuçlardır. Semptomatik ve kriptojenik parsiyel epilepsi çeşidi olan Frontal Lob Epileptik (FLE) vakalar da gözlenen bulguları sıralayacak olursak; dikkat, planlama, yürütücü işlevler, motor beceriler, işleyen bellek, psikomotor hız alanlarında gerileme ve zihin teorisinde göreceli korunum olduğu ancak mizahı anlama ve duygusal ifadeyi tanıma, anlamlandırma yeteneğinin bozulduğu saptanmıştır. DEHB; Kayaalp in (2008) tanımladığı üzere çocukluk çağının en sık görülen ve dikkat, konsantrasyon, hareketlilik ve dürtü kontrolü alanlarındaki sorunlarla karakterize olan psikiyatrik bozukluktur. Dikkat eksikiği ve hiperaktivite bozukluğu kalıcı ve sürekli olan dikkat süresinin kısalığı, engellemeye yönelik denetim eksikliği nedeniyle davranışlarda ya da bilişte ortaya çıkan ataklık ve huzursuzluktur (Şenol ve Öncü, 2002). Aşırı hareketlilik, dikkatsizlik ve dürtüsellik sorunları ile kendini gösteren DEHB ile Rolandik Epilepsi (RE) türü çocuklarda en sık görülen bozukluk/rahatsızlık türlerindendir. Ayaz ve ark. (2012) tarafından RE tanılı 31 çocuk üzerinde yapılan çalışma çerçevesinde Rolandik Epilepsili (RE) çocukların frontal lob işlevlerinde aksaklık olduğu sonucuna varılnıştır. DEHB (Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu) tanısı almış çocuklar üzerine RE ve FLE çalışmalarını yapmak amacıyla EEG kayıtlarının analizlerinin yapılması üçlü arasındaki ilişki, ÇAE ile karıştırılan kopmalar ile kurulan bağlantıların çözümlenmesi. Olası Araştırma Deseni (OAD) tabloda gösterilmiştir: Rolandik Epilepsi İyi huylu çocukluk çağı Absans İdiyopatik Epilepsi Ruhsal Bozukluk Tanısı Frontal Lob Epilepsi Dikkat Planlama Yürütücü İşlevler DEHB Aşırı Hareketlilik Dikkatsizlik Dürtüsellik Mental Reterdasyon.

Semptomatik ve kriptojenik parsiyel epilepsi çeşidi olan Frontal Lob Epileptik (FLE) vakalar da gözlenen bulguları sıralayacak olursak; dikkat, planlama, yürütücü işlevler, motor beceriler, işleyen

5 KAYNAKÇA Ayaz M., Karakaya I., Ayaz A.B., Kara B., & Kutlu M. (2013). Rolandik Epilepside Frontal Lob İşlevlerine Odaklanan Nörobilişsel ve Ruhsal Değerlendirme. Archives of Neuropsychiatry, 50: Ayta S., & Korkmaz B. (2014). Epileptik Sendromlarda Bilişsel İşlev Bozuklukları. Epilepsi, 20 (Ek 1): DOI: /epilepsi Bambal, G., Çakıl, D., & Ekici, F. (2011). Epilepsi Oluşum Mekanizmaları. Konuralp Tıp Dergisi, 3(3): Bilir E. & Altay E.E. (1999). Epilepsi ve Demans. Demans Dizisi, 4: Bilir E., & Gömceli Y. (2003). Epilepsinin Neden Olduğu Bilişsel Bozukluk. Demans Dergisi, 3: Karakaş, S., & Karakaş, M.H. (2000). Yönetici İşlevlerin Ayrıştırılmasında Multidisipliner Yaklaşım:Bilişsel Psikolojiden Nöroradyolojiye. Klinik Psikiyatri, 3: Kayaalp L. (2008). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. Türkiye de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar Sempozyum Dizisi, 62: Gücüyener K., Serdaroğlu A., Okuyaz Ç., Aydın K., & Soysal Ş.A. (2002). Farklı Epilepsi Türlerinde Gözlenen Zeka Profilleri. Klinik Psikiyatri, 5: Sorgun, M.H., Kudiaki, Ç., & Yiğit, A. (2011). Down Sendromlu Hastada Demans İle Beraber Senil Miyoklonik Epilepsi. Epilepsi, 17 (2): DOI: /epilepsi Şahpolat M., Çelik G., Avcı A., & Tahiroğlu A. (2013). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu İle Presente Olam Corpus Callosum Agenezisi: İki Olgu Bildirimi. Cukurova Medical Journal, 38(4): Şenol S. & Öncü B. (2002). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Etiyolojisi: Bütüncül Yaklaşım. Klinik Psikiyatri, 5: Türkiye Çocuk Nörolojisi Derneği (2012, Ekim 24). Aileler İçin Epilepsi Rehberi. adresinden edinilmiştir.

, Çakıl, D., & Ekici, F. (2011). Epilepsi Oluşum Mekanizmaları. Konuralp Tıp Dergisi, 3(3): 42-45. Bilir E. & Altay E.E. (1999). Epilepsi ve Demans. Demans Dizisi, 4: 116-128. Bilir E., & Gömceli Y.

Benzer belgeler

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU. Dahili Servisler

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Dahili Servisler Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHP) Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), her 10 çocuktan birinde görülmesi, ruhsal, sosyal