YAVRU TEMA EĞİTİM PROGRAMI

Transkript

1 YAVRU TEMA EĞİTİM PROGRAMI etkinlik rehberi YAŞAMI KEŞFEDİYORUM

2

3 EĞİTİM YAVRU TEMA EĞİTİM PROGRAMI ETKİNLİK REHBERİ YAŞAMI KEŞFEDİYORUM copyright 2015 TEMA Vakfı, 2015 Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı Grafik Tasarım Uygulama: Ceren Gültekin 1. basım: Kasım 2015, İstanbul MN Basım Ve Reklamcılık San. Dış. Tic. Ltd. Şti. Merkezefendi Mahallesi Davutpaşa Caddesi No : 141/ Zeytinburnu İstanbul ISBN Bu rehberin tüm yayın hakları saklıdır. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek şartıyla yapılacak kısa alıntılar dışında gerek metin, gerek görsel malzeme hiçbir yolla izin alınmadan çoğaltılamaz, yayımlanamaz ve dağıtılamaz. TEMA VAKFI, Çayır Çimen Sokak Emlak Kredi Blokları A-2 Blok Kat:5 D:21 Levent/ Beşiktaş/İstanbul

4 Hazırlayanlar: Gözde ÖZCAN Burcu Meltem ARIK AKYÜZ Gökçen HAZEN Esra ERGİN Eda YİĞİT Burcu GÜNGÖR CABBAR Danışma Kurulu: Yrd. Doç.Dr. Elif OMCA ÇOBANOĞLU, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi A.B.D Doç. Dr. Oğuz ÖZDEMİR, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi A.B.D. Katkılarından dolayı Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Öğretim Üyesi Çiğdem KARAKAYA ya, teşekkürlerimizi sunarız.

5 TEMA Vakfı; erozyon ve çölleşme tehlikesine karşı toplumsal duyarlılığı ve farkındalığı arttırmak üzere çalışan gönüllü bir kuruluştur. Ülke genelinde i aşkın gönüllüsü vardır. Bugüne kadar, Mera ve Toprak Kanunlarının yasalaşmasını sağlamış, doğa koruma adına açtığı ve müdahil olduğu 88 davayı kazanmış, 12.6 milyon fidanı ve 700 milyon meşe palamudunu toprakla buluşturmuş, 182 kırsal kalkınma, koruma ve ağaçlandırma projesini hayata geçirmiştir. tema.org.tr tema@tema.org.tr facebook.com/temavakfi twitter.com/temavakfi1992 instagram.com/temavakfi

6 Değerli Öğretmenlerimiz, TEMA Vakfı doğaya temas eden, günlük hayattaki uygulamalarının doğaya etkilerini bilen ve sürdürülebilir yaşam için doğaya dost uygulamaları içselleştirmiş ekolojik okuryazar bir toplum hedefiyle farklı yaş gruplarına yönelik eğitim programları düzenlemektedir. Bu eğitim programlarından biri de T.C. Milli Eğitim Bakanlığı işbirliğinde ilkokul çocukları için hazırlanan Yavru TEMA Eğitim Programı dır. Program ile çocukların, doğada geçirdikleri zamanın artması, doğayı hissederek, dokunarak, koklayarak ve duyarak farklı deneyimler yaşama fırsatı bulurken, hem bedensel hem de zihinsel gelişimlerinin olumlu yönde desteklenmesi amaçlanmaktadır. Programda yer alan etkinlikler çocukların sınıflarından başlayarak yakın çevresindeki bütün yaşam biçimleriyle empati geliştirmelerine, yaşadıkları yeri gözlemleyerek tanımalarına, doğayla anlamlı bir bağ kurmalarına destek olacak şekilde geliştirilmiştir. TEMA Vakfı olarak çocuklarımızı Yaşamı Keşfediyorum sloganıyla doğada daha çok vakit geçirmeye davet ediyoruz. Yavru TEMA ile yeryüzündeki yaşamın bir parçası olduğunu içselleştiren çocuklarımız en önemli kazancımız olacaktır. Saygı ve Sevgilerimle, Deniz ATAÇ Yönetim Kurulu Başkanı TEMA Vakfı

7 İÇİNDEKİLER Yavru TEMA Eğitim Programı Rengârenk Doğam Yavru TEMA Programının Bileşenleri Öğretmen Rehberi Eğitici Materyaller: Meşe Toprak Posteri ve Gözlem Kutusu Yavru TEMA Günü 01 Etkinlik 13: Bir Ağaç Nasıl Ölçülür? Etkinlik 14: Doğanın Oyunu Kamuflaj Etkinlik 15: Su Döngüsü Etkinlik 16: Besin Döngüsü Yavru TEMA Sonuç Raporu BÖLÜM 2: PARÇASI OLDUĞUM DOĞA 38 Yılsonu Hediyesi (Yavru TEMA Rozeti) ve Katılım Belgesi Yavru TEMA Uygulama Takvimi Etkinlik Rehberinin Kullanımı BÖLÜM 1: YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK Doğa Yanı Başımda Etkinlik 17: Pazar Tezgahım Etkinlik 18: Kendim Ektim Etkinlik 19: Bitkilerle Resim Yapalım Etkinlik 20: Haydi Durma Mandala Yerkürenin Örtüsü Toprak 2. Yaşadığım Yer Etkinlik 1: Toprak Dedektifi Etkinlik 2: Toprakta Ne Var? Etkinlik 3: Toprakla Sohbet Etkinlik 4: Kompost Yapalım Etkinlik 21: Benim Haritam Etkinlik 22: Biz de Yapabiliriz Etkinlik 23: Geçmişe Yolculuk Etkinlik 24: Tanıyorum Tanıtıyorum Her Damlası Değerli: Su 3. Yeşil Yaşam Etkinlik 5: Suyun Sesini Dinliyorum Etkinlik 6: Haydi Resim Yapalım Etkinlik 7: Suyumuza sahip Çıkalım Etkinlik 8: Suyu ne kadar kullanıyoruz? Etkinlik 25: Besin kaynağım Doğayı Tanıyorum Etkinlik 26: Çözüm Doğada Etkinlik 27: Kuş Yemliğimi Tasarlıyorum Etkinlik 28: Benim çantam Doğa Dostu Nefes Kaynağımız: Hava 4. Aktiflik ve Katılım Etkinlik 9: Kelebek Gözlemleyelim Etkinlik 10: Kuş Gözlemleyelim Etkinlik 11: Bugün Hava Nasıl? Etkinlik 12: Gökyüzümdeki Bulut Etkinlik 29: Doğa Korumacı Nasıl Olunur? Etkinlik 30: Bizim Doğa Dostumuz Etkinlik 31: Gönüllüyüm (Yavru TEMA Günü) Etkinlik 32: Yaratıcı Çözümler Projesi (Yavru TEMA Günü)

8 Yavru TEMA Eğitim Programı: Yavru TEMA, ilkokul öğrencilerinin ekolojik okuryazar bir bakış açısına sahip olmalarını hedefleyen bir çevre eğitimi programıdır. Program çocukların doğada geçirdikleri zamanın artmasını, doğayla anlamlı bir bağ kurmalarını amaçlamaktadır. EĞİTİCİ MATERYALLER: Meşe Toprak Posteri ve Gözlem Kutusu Gözlem Kutusu: Gözlem kutusu 10 cm uzunluğunda, 5 cm genişliğinde, yuvarlak, turuncu kapaklı, kapağında büyüteci bulunan bir gözlem kabıdır. Kutu, kapağındaki büyüteç sayesinde içine sığabilecek ölçüde canlı ve cansız (böcek, bitki, taş vb.) varlıkların yakından incelenmesine olanak sağlar. Meşe Toprak Posteri: Meşe ağacı ve toprak hakkında bilgiler veren eğitici posterlerdir. etmesi gerekmektedir. Sonuç raporlarının doldurulması programı değerlendirmemiz açısından büyük önem taşımaktadır YILSONU HEDİYESİ Yavru TEMA Rozeti ve Katılım Belgesi En az 10 etkinlik uygulamış ve Yavru TEMA Programı sonuç raporlarını göndermiş öğretmenlerimizle TEMA Vakfı ve MEB onaylı katılım belgeleri, öğrencilerimizle Yavru TEMA Rozeti paylaşılacaktır. 1 Yavru TEMA Programının Bileşenleri: Programın 5 bileşeni bulunmaktadır: 1. Etkinlik Rehberi 2. Eğitici Materyaller (Meşe-Toprak Posteri, Gözlem Kutusu) 3. Yavru TEMA Günü 4. Yavru TEMA Sonuç Raporu 5. Yılsonu Hediyesi (Yavru TEMA Rozeti) ve Katılım Belgesi ETKİNLİK REHBERİ Yavru TEMA Öğretmen Rehberi Yaşamı Keşfediyorum çatısı altında ilkokul öğrencilerinin araştırarak, keşfederek ve merak ederek öğrenmelerine olanak sağlayıcı 32 etkinlikten oluşur. Etkinlikler; 1. Yaşamın devamlılığını sağlayan toprak, hava, su, biyolojik çeşitlilik ve ekosistemleri anlamalarını destekleyen Yaşamı Oluşturan Ahenk, 2. İnsanın doğanın bir parçası olduğunun içselleştirilmesini destekleyen Parçası Olduğum Doğa konu başlıklarını destekleyici etkinliklerdir. Yıl boyunca her bölümden en az 5 er, toplam (en az) 10 etkinlik uygulanmalı ve Yavru TEMA Sonuç Raporu TEMA Vakfı ile paylaşılmalıdır. Bu koşulu yerine getiren okullarımız Yılsonu Hediyesi ve Katılım Belgesi ni almaya hak kazanacaktır. Yıl içerisinde gözlem kutuları her Yavru TEMA programını uygulayan sınıfa 10 adet, meşe ağacı ve toprak posterleri her sınıfla 1 er adet olmak üzere paylaşılır. YAVRU TEMA GÜNÜ Her yıl Mart ayında kutlanacak olan Yavru TEMA Günü, İl/İlçe genelinde ortak kutlanabileceği gibi, sadece okul bazında da kutlanabilir. Kutlamalarda, öğretmenin tercihine göre Yavru TEMA programına uygun olarak geliştirilen çeşitli çalışmalar, faaliyetler vb. etkinlikler uygulanır. Bu çalışmalar Yavru TEMA programını uygularken ortaya çıkan herhangi bir etkinlikle ilişkili olabileceği gibi tamamen bağımsız bir çalışma da olabilir. Yavru TEMA Günü kutlamalarında öğretmenin tercihine göre toplu yürüyüş düzenlenir. Toplu yürüyüş gerçekleşeceği takdirde öğretmenlerimizden beklenen, gerekli organizasyonun (yürüyüşün yapılacağı yer, zaman, gerekli izinler vb.) yapılabilmesi amacıyla TEMA Vakfı İl Temsilciliğiyle iletişime geçilmesidir. Yavru TEMA Gününde aynı zamanda İl ve İlçenizdeki Orman Bölge Müdürlüklerinin organize ettiği fidan dikim şenliklerine de katılım sağlanabilmektedir. Bunun için de yine İl Temsilciliğiyle iletişime geçilmesi veya bölgenizdeki Orman Bölge Müdürlüğünden 15 gün öncesinden bilgi almanız ve programa dâhil olmanız gerekmektedir. YAVRU TEMA SONUÇ RAPORU Yavru TEMA Sorumlusu tarafından e-posta yoluyla gönderilen sonuç raporlarını öğretmenlerimizin doldurarak Mayıs / Haziran ayı itibariyle il veya ilçesindeki TEMA Vakfı Temsilcisine teslim YAVRU TEMA UYGULAMA ADIMLARI EYLEM Başvuruların sadece temsilcilerimiz tarafından alınması Başvuruların sona ermesi (Başvuruların temsilciler tarafından TEMA genel merkeze ilgili birimine gönderilmesi) Yavru TEMA Sorumlusu tarafından başvuru onay mailinin gönderilmesi Yavru TEMA Sorumlusu tarafından programların pdf formatında paylaşılması Meşe Ağacı, Toprak Posterleri ve Gözlem Kutusu gönderimi Yavru TEMA Günü Sonuç Raporlarını öğretmenler tarafından doldurulması ve TEMA Vakfı Temsilcisine ulaştırması Katılım Belgeleri ve Yılsonu Hediyesinin (Yavru TEMA Rozeti) paylaşılması ETKİNLİK REHBERİNİN KULLANIMI Yavru TEMA Etkinlik Rehberi, kolaylaştırıcıların ve öğrencilerin doğayla iç içe olmalarını sağlayan, keşfederek öğrenmelerine olanak sunan bir yol gösterici olarak hazırlanmıştır. Rehberdeki etkinlikler ilkokul 1-4. sınıf düzeylerine yönelik hazırlanmıştır. Öğretmenlerimiz kendi sınıf seviyelerine uygun buldukları etkinlikleri seçerek uygulayabilirler Öğretmenler etkinlikleri birebir uygulamak zorunda değildir. Etkinlikleri kendi imkân ve koşullarına göre ancak etkinliğin ana amacından sapmadan istedikleri şekilde uyarlayabilir ya da geliştirebilirler.

9 SUYUMUZA SAHİP ÇIKIYORUZ HAYDİ RESİM YAPALIM HER DAMLASI DEĞERLİ: SU SUYU NE KADAR KULLANIYORUZ? KELEBEK GÖZLEMLEYELİM KUŞ GÖZLEMLEYELİM SUYUN SESİNİ DİNLİYORUM NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA: BUGÜN HAVA NASIL? TOPRAK DEDEKTİFİ TOPRAKTA NE VAR? YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ: TOPRAK YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK GÖKYÜZÜNDEKİ BULUT TOPRAKLA SOHBET KOMPOST YAPALIM AİT OLDUĞUM DOĞA RENGARENK DOĞAM DOĞANIN OYUNU: KAMUFLAJ BESİN DÖNGÜSÜ SU DÖNGÜSÜ YAŞAMI KEŞFEDİYORUM DOĞA YANIBAŞIMDA HAYDİ DURMA MANDALA BİTKİLERLE RESİM YAPALIM PAZAR TEZGAHIM KENDİM EKTİM BİZİM DOĞA DOSTUMUZ DOĞA KORUMACI NASIL OLUNUR? PARÇASI OLDUĞUM DOĞA YAŞADIĞIM YER TANIYORUM TANITIYORUM GEÇMİŞE YOLCULUK GÖNÜLLÜYÜM AKTİFLİK VE KATILIM BENİM HARİTAM BİZ DE YAPABİLİRİZ YARATICI ÇÖZÜMLER ESİN KAYNAĞIM DOĞAYI TANIYORUM YEŞİL YAŞAM ÇÖZÜM DOĞADA BENİM ÇANTAM DOĞA DOSTU KUŞ YEMLİĞİMİ TASARLIYORUM 2

10 BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 1. YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK - Etkinlik 1: Toprak Dedektifi - Etkinlik 2: Toprakta Ne Var? - Etkinlik 3: Toprakla Sohbet - Etkinlik 4: Kompost Yapalım 2. HER DAMLASI DEĞERLİ: SU - Etkinlik 5: Suyun Sesini Dinliyorum - Etkinlik 6: Haydi Resim Yapalım - Etkinlik 7: Suyumuza sahip Çıkalım - Etkinlik 8: Suyu ne kadar kullanıyoruz? 3. Nefes Kaynağımız: Hava - Etkinlik 9: Kelebek Gözlemleyelim - Etkinlik 10: Kuş Gözlemleyelim - Etkinlik 11: Bugün Hava Nasıl? - Etkinlik 12: Gökyüzümdeki Bulut 4. Rengârenk Doğam - Etkinlik 13: Bir Ağaç Nasıl Ölçülür? - Etkinlik 14: Doğanın Oyunu Kamuflaj - Etkinlik 15: Su Döngüsü - Etkinlik 16: Besin Döngüsü 3

11 YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK ETKİNLİK 1 TOPRAK DEDEKTİFİ AMAÇ Toprak ekosistemi hakkında farkındalık sağlama. ETKİNLİK SÜRESİ: 2 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Hareket eden varlıkları gözlemler. Mikroskobik canlıların varlığını fark eder ve mikroskop yardımı ile canlıları gözlemler. Yaratıcı Düşünce Dersi Kazanımları: Görme, işitme, koku alma, tat alma ve dokunma duyularını kullanarak çevrelerini algılarlar. Doğal çevreyi tanımlar. Hayat Bilgisi Dersi Kazanımları: Her canlının bir yuvaya ihtiyacı olduğunu fark eder. Bir etkinliğin veya işin aşamalarını anlatan yönergeleri uygular. Türkçe Dersi Kazanımları: Resim ve fotoğrafları yorumlar. ARAÇ GEREÇLER: ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ Birinci Ders Saati: 1. Öğrencilere hep birlikte koru/park/bahçeye gideceğinizi söyleyin. 2. Etkinlik alanında öğrencilere 15 dakika boyunca gözlem yapmaları ve gözlem sırasında Ek-1 deki Toprakta Neler Gördüm? listesini doldurup toprak üzerinde gördüklerini işaretlemelerini isteyin. 3. Gözlem sırasında, çocukların yalnızca toprağın üstünde değil altında da neler olduğunu fark etmeleri için, toprağı eşelemelerini ve toprağın altında gördüklerini de listeye işaretlemelerini söyleyin. 4. Listede olmayıp toprak üzerinde gördüklerini Ek-1 de (Toprakta Neler Gördüm?) ayrılan son bölüme yazmalarını isteyin. 5. Toprakta Neler Gördüm? listesi tamamlandıktan sonra öğrencilere şu soruları sorun: Toprağa dokunduğunuzda neler hissettiniz? Toprağın altında neler gördünüz? Toprağın üstünde neler gördünüz? İncelemeniz sırasında en çok dikkatinizi çeken ne oldu? 6. Tartışma bittikten sonra sınıf ortamına dönerek konuya devam edin. Kâğıt, kuru boya kalemi, makas, yapıştırıcı. 7. Sınıf ortamına döndükten sonra Toprakta Neler Gördüm? listesinde yer alan (Örn: gelengi gibi) ancak öğrencilerin park/bahçe/koru gibi alanlarda görme olasılığının düşük olduğu ya da gördüğü halde tartışma sırasında ifade etmediği bazı canlıların fotoğraflarını öğrencilerle paylaşın. (Fotoğraflara Ek-2 Daha Yakından Bakın kısmından ulaşabilirsiniz.) BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 4

12 ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ İkinci Ders Saati: 8. Öğrencilere, bugün toprakta yaşayan canlıların resmini yapacağınızı söyleyin. Resmi yaparken hem bugün gözlemledikleri hem de fotoğraflarını gördükleri canlılardan istediklerini çizebileceklerini söyleyin. Ek 1 toprakta neler gördüm Ağaç, Çiçek, Tohum, Meyve, Sebze fideleri TOPRAK DEDEKTİFİ BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK 9. Her öğrencinin boş bir kağıda istedikleri toprak canlılarını çizmesini, boyamasını ve sonra da kesmesini isteyin. 10. Tahtaya bir çizgi çizin ve çizginin altının toprağın altı, üstünün ise toprağın üstü olduğunu söyleyin. Kestikleri resimleri yaşam alanlarına göre tahtada uygun olduğunu düşündükleri yere yerleştirmelerini isteyin. 11. Öğrencilere toprağın üstünde ve altında yaşayan canlılar dışında, içerisinde yaşayan canlıların da olduğunu ancak onları normal yollarla göremediğimizi söyleyin. Bu canlıları mikroskop yardımıyla çocuklara gösterin ve öğrencilere şu soruları sorun: Daha önce toprakta bu kadar çok canlının yaşadığını biliyor muydunuz? Toprakta canlıların yaşamaya devam edebilmesi için bizlere düşen görevler nelerdir? TOPRAĞIN ÜSTÜNDE OLANLAR TOPRAK ALTINDA OLANLAR LİSTEDE YAZMAYAN AMA TOPRAKTA OLANLAR Ot Yaprak Taş Böcek Karınca İnsan Hayvan (Başka Hayvanlar Varsa İsimleri Nedir?) Hayvan Dışkısı Solucan, Kök Böcek Karınca Gelengi Yılan Köstebek Fare Tavşan Kirpi Akrep Hayvanlar (Başka Hayvanlar Varsa İsimleri Nedir?) Hayvan Dışkısı 5

13 Ek 2 DAHA YAKINDAN BAKIN Meşe PalamuDu Karınca Solucan Porsuk Kök Gelengi TOPRAK DEDEKTİFİ BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK 6

14 YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK ETKİNLİK 2 TOPRAKta NE VAR? AMAÇ Toprak ekosistemi hakkında farkındalık sağlama. ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkiyi araştırarak karşılıklı etkileşimi kavrar. Hayat Bilgisi Dersi Kazanımları: Her canlının bir yuvaya ihtiyacı olduğunu fark eder. Bir etkinliğin veya işin aşamalarını anlatan yönergeleri uygular. ARAÇ GEREÇLER: 10x büyüteç, her grup için bir avuç orman ya da bahçe toprağı, kavanoz, kağıt peçete, poster kağıdı. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Öğrencilerinizi dörtlü gruplara ayırın. 2. Her gruba bir büyüteç ve kavanoz içinde bir avuç toprak verin. 3. Öncelikle bu toprağı taşlar, bitki parçaları, yapışkan-humuslu toprak, vb. ayırmalarını isteyin. 4. Ayırdıkları her parçayı büyüteçleri ile incelemelerini söyleyin. Aşağıdaki sorulardan yararlanarak gözlemlerini paylaşmalarını isteyin. Gözle göremeyip büyüteçle fark ettiğiniz neler oldu? Toprak kolayca ufalanıyor mu yoksa yapışkan mı? Toprağın rengi nasıl? Toprağın kokusu nasıl? Toprakta böcekler var mı? Kaç tane? Nasıllar? 5. Gruplardan inceledikleri toprağı ve içindekileri büyük bir postere çizmelerini isteyin. 6. Çizimler tamamlandığında gruplardan çizimlerini tüm sınıfa anlatmalarını sağlayın. 7. Anlatımlar bittiğinde çizilen posterleri tüm grubun görebileceği bir yere asın. 8. TEMA Vakfı ndan gelen toprak posterini tahtaya asarak öğrencilerin incelemesini sağlayın. Kolaylaştırıcıya Not: Bu etkinlikte farklı toprak çeşitleri de kullanabilir ve karşılaştırma yapabilirsiniz. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 7

15 YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK AMAÇ ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ ETKİNLİK 3 TOPRAKLA SOHBET Toprağın yapısal özellikleri konusunda farkındalık oluşturma. ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Dünyanın yüzeyinde karaların, suların yer aldığı ve etrafımızı saran bir hava tabakasının bulunduğunu kavrar. Yaratıcı Düşünce Dersi Kazanımları: Farklı objeleri kullanarak konuya uygun özgün tasarımlar yapar. Hayat Bilgisi Dersi Kazanımları: Her canlının bir yuvaya ihtiyacı olduğunu fark eder. Bir etkinliğin veya işin aşamalarını anlatan yönergeleri uygular. Türkçe Dersi Kazanımları: Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. Dinlediklerini zihninde canlandırır. Dinledikleri konulara ilişkin sorular sorar ve sorulara cevap verir. Eğlenmek için masal, hikâye, şarkı, tekerleme, tiyatro vb. dinler/izler. Müzik Dersi Kazanımları: Dinlediği öyküdeki olayları farklı materyaller kullanarak canlandırır. ARAÇ GEREÇLER: Kil, su, kap, fön makinesi 1. Kil ve suyu karıştırıp kile taşa benzer şekiller verin. Öğrencilere aynı işlemi onlarında yapacaklarını bu yüzden dikkatle izlemeleri gerektiğini söyleyin. 2. Öğrencilerden killeriyle taşa benzer şekiller oluşturup kendi taş tasarımlarını yapmalarını isteyin. Suyu ve kili karıştırıp kendi şekillerini verdikten sonra kurumaya bırakmalarını isteyin. 3. Öğrencilere Şimdi sizi toprak ile tanıştıracağım, o çok uzaklardan okulumuzun bahçesine kadar gelmiş ve bizler de onu bugün sınıfımıza davet edeceğiz şeklinde bir giriş yapın. 4. Ek 1 deki Toprakla Sohbet bilgi notu öğrencilere okuyun ve aşağıdaki soruları sorun: Okuduğumuz metine göre toprak nasıl oluşur? Toprak her zaman kahverengi midir? Toprağın yer değiştirip oluştuğu yerden başka yerlere gitmesini sağlayan etmenler nelerdir? 5. Öğrencilere Toprak ile Sohbet metninde de olduğu gibi doğada çok sayıda değişik şekilsel özelliklere sahip taşın olduğunu söyleyin. Daha önce hiç görmediği, değişik bir taş gören varsa, neye benzediğini ve o taşı nerede/ne zaman gördüğünü arkadaşlarıyla paylaşmalarını isteyin. 6. Öğrencilerinize projeksiyon aracılığıyla (ya da daha önceden sınıfa getirerek) değişik taş çeşitlerini gösterin. 7. Öğrencilere hep birlikte toprağın yaşam serüvenine tanıklık edeceğinizi söyleyin. 8. Etkinliğin başında yaptıkları killer tamamen kuruduktan sonra oluşan taş şeklindeki yapının toprağın ailesi olduğunu söyleyin ve hep birlikte katılaşmış kil üzerine biraz su dökerek kilin yumuşaması sağlayın. Daha sonra ezme kuvveti uygulanarak oluşan taş şeklindeki kilin parçalanması sağlayın. Parçalanan kile fön makinesi tutarak rüzgarın yarattığı etkiyi öğrencilerinize gösterin. 9. Etkinlik sonunda öğrencileri 4 gruba ayırın. 10. Gruplara 5 er dakika süre vereceğinizi ve bu 5 dakika içinde Toprak ve ailesinin yaşadığı süreci anlatan Toprağın Hayat Hikayesini içeren bir canlandırma hazırlamalarını isteyin. Toprağın su ve rüzgar gibi çeşitli kuvvetlerle şeklinin değişeceğini hatta oluştuğu yerden çok uzaklara gidebileceğini vurgulayın. 11. Sırayla grupların canlandırmalarını sergilemelerini sağlayın. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 8

16 Ek 1 toprak İLE SOHBET YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK TOPRAKLA SOHBET BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 9 Belki çok şaşıraksınız çocuklar ama toprak, taşlardan oluşuyor. Bundan yaklaşık beş milyar yıl önce dünyadaki ilk taşlar, çeşitli doğa olaylarının sonucunda ortaya çıkmış. Taaa o zamandan beri bu taşlar, yağmurlarla, rüzgarlarla, sıcak ya da soğuk havayla aşınıyor, savruluyor, şekil değiştiriyor. Bu sırada bitki örtüsündeki diğer organizmaların da katkılarıyla iyice ufalanıp toprağa dönüşüyor. Yani taşlar, toprak oluveriyor. Ama bu o kadar da kolay iş değil. Bir taşın toprağa dönüşmesi binlerce yıl sürebiliyor. Örneğin dünyadaki ilk toprakların 400 milyon yaşında olduğu tahmin ediliyor. Yani, taşların oluşmasından çoook sonra ortaya çıkmış topraklar. Dünyanın her yerindeki topraklar birbirinin aynısı değil. İklim ve bitki örtüsü gibi koşulların etkisiyle, farklı farklı toprak türleri oluşuyor. Bazısı kırmızı, bazısı sarımsı, bazısı kahverengi oluyor mesela. Bu toprakların içindeki mineraller, besinler de birbirinden farklı. İşte bu yüzden de bazı topraklar tarıma daha uygun, bazıları ise ormanlar ya da madenler için daha elverişli oluyor. Toprağın bir başka önemli özelliği de, tamamen doğal yollarla oluşması. Bir çay kaşığı dolusu sağlıklı toprak içinde dünyada yaşayan insan sayısından çok daha fazla sayıda organizma bulunmaktadır. Yani teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, yapay olarak toprak üretilemez. Bu yüzden toprak çok değerli. Kaybettiğimiz zaman yenisini yapmamız imkansız. Toprak her şeyden önce üzerinde yaşadığımız bir varlık. Üzerinde yürüyor, zıplıyoruz Pekii başka ne işe yarıyor bu toprak dediğimiz şey? Bu metin Benim Çevre Kitabım (Ayşe Başçı) adlı çocuk kitabından alınmıştır.

17 YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK ETKİNLİK 4 KOMPOST YAPALIM AMAÇ Basit kompost yöntemleri aracılığıyla toprağın korunmasına katkıda bulunmak ETKİNLİK SÜRESİ: 2 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Mikroskobik canlıların varlığını fark eder ve toprağın ayrışmasında rollerinin olduğunu fark eder. Doğa ile daha uyumlu yaşamak için gerekli olan durumların önemini kavrar ve günlük yaşamında uygular. Yaratıcı Düşünce Dersi Kazanımları: Farklı objeleri kullanarak konuya özgü tasarımlar yapar. Türkçe Dersi Kazanımları: Doğayı izler, doğadaki değişimleri fark eder ve yorumlar. ARAÇ GEREÇLER: Kürek, farklı organik malzemeler (Ek1) ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Öğrencilere ilk olarak insanların toprağı hangi amaçlarla kullanmış olabileceğini sorun. 2. Öğrencilerin cevaplarını aldıktan sonra toprağın günlük hayatımızdaki önemi hakkında fikirlerini alın. 3. Kullandığımız ürünlerin kaynağının toprak olduğunu ve toprağın verimli, sağlıklı kalmasının insanlar için önemi üzerine konuşun. Şu soruları öğrencilere sorarak cevapları tahtaya yazın. Yemek artıklarımızı ne yapıyoruz? Kullanılmış gazete ve kağıtları ne yapıyoruz? Üzerinden geçtiğimiz ot ve yapraklardan neler yapabiliriz? Günlük hayatımızda kullandığımız birçok şeyin kaynağının toprak olduğunu biliyor muyuz? Toprağı korumak için neler yapabiliriz? 4. Soruların cevaplarını tahtaya yazıldıktan sonra öğrencilere basit adımlarla toprağa büyük katkılar sağlayabileceğimizi günlük hayatımızda tükettiğimiz; yumurta kabukları, meyve ve sebze artıkları, patates kabukları, çay yaprakları, kurumuş yapraklar, kurumuş bitkiler gibi malzemeleri kullanarak toprağı daha verimli ve sağlıklı hale getirebileceğimiz bilgisini paylaşın. 5. Daha önce Kompost kelimesini duyup duymadıklarını sorun. Kompostun bir karışım olduğunu etkinliğin başında belirtilen malzemeleri karıştırarak kompost elde edilebileceğini ve toprak için kompostun tıpkı insanların besin değeri yüksek yemekler yemesi gibi bir etkisi olduğunu açıklayın. 6. Ek-1 'de paylaştığımız Kompost Yapıyorum bilgi notundan yararlanarak uygulama kısmına geçin. 7. Öğrencilere toprağı artık malzemeleri kullanarak beslediğinizi ve 1-2 ay öncesine göre toprağın kompost sayesinde daha verimli ve sağlıklı bir toprak olduğunu ve bunu günlük hayatımızda da kolaylıkla uygulayarak toprağı koruyabileceğinizi anlatın. 8. Kompostunuzun üzerini kapattıktan yaklaşık 1-2 ay sonra ilinizdeki veya ilçenizdeki Orman Bölge Müdürlüklerinden fidan temin ederek öğrencilerle birlikte kompost alanınıza bu fidanı dikerek etkinliğinizi zenginleştirebilirsiniz. 9. Kompost hakkında daha detaylı bilgiye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz: BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 10

18 Ek 1 KOmpost yapıyorum YERKÜRENİN ÖRTÜSÜ TOPRAK KOMPOST YAPALIM Okul bahçesinde kompost yapılacak toprak alanı belirleyin. Organik malzemelerinizi biriktireceğiniz, ince uzun cm uzunluğunda bir çukur kazın. Yaklaşık 1 ay boyunca koyduğunuz malzemeleri bu çukurda biriktirin. 1 ay sonra kompost çukurunuzun üzerini cm arasında bir toprakla örtün. Yeşil ve Kahverengi organik malzemeler: YEŞİL KAHVERENGİ Budama artıkları Mısır sapı Kahve atıkları Kağıt parçaları Meyve kabukları Karton parçaları Yumurta kabukları Kuru yapraklar Çay poşetleri Odun parçaları Hayvan dışkısı Talaş Taze ot Kuru ot Nelerden kompost yapılabilir? Meyve, sebze artıkları, yumurta kabukları, patates, soğan kabukları; çay yaprakları, balkabağı kabukları, kahve artıkları ve filtreleri domates kabukları gibi pişmemiş organik materyaller, kesilmiş çimenler, kurumuş yapraklar, dal parçaları, kurumuş bitkiler vb. bahçe ve teras artıkları rahatlıkla kompost edilebilir. Nelerden kompost yapılamaz? Mandalina, portakal, limon kabuğu gibi asidik meyveler, süt ve et ürünleri, tereyağı, kemikler (et, tavuk ve balık; üçü de dahil), mayonez, yoğurt gibi ürünler kompost edilemez. Yağlı, margarinli yiyecekleri kompost edemezsiniz. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 11

19 HER DAMLASI DEĞERLİ SU ETKİNLİK 5 SUYUN SESİNi DİNliyorum AMAÇ Su ekosistemleri konusunda farkındalık sağlama. ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Dünyanın yüzeyinde karaların, suların yer aldığı ve etrafımızı saran bir hava tabakasının bulunduğunu kavrar. Her sesin kaynağı olduğu sonucunu çıkarır. Çevresindeki ses kaynaklarını doğal ve yapay ses kaynakları şeklinde sınıflandırır. Yaratıcı Düşünce Dersi Kazanımları: Değişen koşulların doğurabileceği sorunları belirler. Görsel Sanat Kültürü Dersi Kazanımları: Gezi yoluyla edindiği izlenimleri paylaşır. Görme, işitme, koku alma, tat alma ve dokunma duyularını kullanarak çevrelerini algılar. Duyu ve duygularıyla gözlem yapar. Doğal çevreyi tanımlar. Türkçe Dersi Kazanımları: İzlenim ve deneyimlerine dayalı yazılar yazar. ARAÇ GEREÇLER: A4 kâğıdı, kalem. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Öğrencilerle sulak alan ziyareti yapacağınızı paylaşın. Gideceğiniz sulak alan yakın çevrenizde bulunan göl, akarsu, gölet olabilir. 2. Sulak alana gittikten sonra öğrencilere bulundukları yerde oturarak 10 dakika suyun sesini dinlemelerini söyleyin. 3. Öğrencilere EK-1 deki Sudaki Yaşam Listesi nden birer kopya dağıtın. 4. Öğrencilere gözlerini kapattıklarında duydukları sesleri sorun ve öğrencilerin cevaplarını dinleyin. 5. Bu sulak alanda (gölde, akarsuda, gölette) kimler yaşar? diye sorun ve cevaplarını EK-1 deki Sudaki Yaşam listesine yazmalarını isteyin. 6. Sudaki Yaşam Listesi tamamlandıktan sonra listenin arkasına (veya boş bir A4 sayfasına) 10 dakika boyunca gözlerini kapattıklarında neler hissettiklerini yazmalarını isteyin. 10 dakika süre verin ve isteyenlerin yazısını paylaşabileceğini söyleyin. 7. Yazı yazarlarken yönlendirici olması açısından şu soruları sorun: Hangi hayvanların sesini duydunuz? Gölden, akarsudan ya da göletten gelen sesler nelerdi? Hayvan sesleri dışında hangi cansız varlıkların sesini duydunuz? 8. Öğrenciler yazılarını yazdıktan ve isteyenler yazılarını paylaştıktan sonra aşağıdaki soruları sorun: Bulunduğumuz yerdeki su nereden geliyor, biliyor muyuz? İçme suyumuzu nereden karşılıyoruz? Bu su, içme suyumuz olabilecek kadar temiz bir su mu? Bu alandaki suyu nasıl koruyabiliriz? Bu alandaki su kirli ise neler yapılabilir, çözüm önerileri geliştirebilir miyiz veya çözüm önerileri için fikirlerimiz neler? Sizce bu alandaki sudan kimler yararlanıyor? Bu su biterse burada yaşayan canlılar nasıl etkilenir? Eğer siz bu su içinde yaşayan bir canlı olsaydınız kendinizi nasıl hissederdiniz? 9. Yanıtlanamayan sorular için öğrencileri ilinizdeki veya ilçenizdeki kurum ve kuruluşlara yönlendirebilirsiniz. Sınıf olarak belirleyeceğiniz kuruluşlara ziyarette bulunabilirsiniz. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 12

20 Ek 1 SUDAKİ yaşam LİSTEM Suda Yaşayanlar Kimler? Haydi, Yazmaya Başla! 1. HER DAMLASI DEĞERLİ SU SUYUN SESİNİ DİNLİYORUM BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK

21 HER DAMLASI DEĞERLİ SU ETKİNLİK 6 HAydi resim yapalım AMAÇ Sucul ekosistemlerde yaşayan canlıları tanımak ETKİNLİK SÜRESİ: 2 Ders Saati KAZANIMLAR: Görsel Sanatlar Dersi Kazanımları: Çevresindeki canlı varlıkları belirleyerek bu varlıkların biçimleri olduğunu fark eder. Canlıların önemini farklı sanatsal yollarla ifade eder. ARAÇ GEREÇLER: A4 kağıdı, kurşun kalem, renkli boya ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Etkinliğin başında öğrencilerle sulak alanlarla ilgili görseller (haliç, akarsu deltası, kıyı lagünü, göl, bataklık, tuzcul bataklık, doğal ya da suni tuzlalar ve baraj gölleri) paylaşın. Görselleri projeksiyonla veya renkli çıktı alarak da paylaşabilirsiniz. 2. Öğrencilere daha önce herhangi bir sulak alana (göl, nehir) gidip gitmediklerini sorun. Gittiğini söyleyen öğrencilerden deneyimlerini sınıfla paylaşmaları isteyin. Devamında bu soruları sorun: Göllerde, nehirlerde yaşayan canlılara örnek vermek ister misiniz? En son ne zaman suda yaşayan bir canlı gördünüz? Gördüğünüzde neler hissettiniz? 3. Öğrencilere Peki sizce göllerde, nehirlerde hangi canlılar yaşar? sorusunu yöneltin ve cevapları tahtaya yazın. 4. Ek-1 'de yer alan Su Altında Yaşayan Bazı Canlılar listesi dağıtarak dikkatlice okumalarını isteyin. 5. Liste incelendikten sonra öğrencilere hep birlikte deniz canlılarını çizmeyi deneyeceğinizi söyleyin. 6. Ek-2 'de bulunan Deniz Canlımı Çiziyorum listesindeki canlıların isimlerini tahtaya yazarak listede yer alan canlı sayısına göre sınıfı gruplara ayırın. 7. Her bir grubun tahtada yazan bir canlıyı seçmesini isteyin. 8. Gruplardan seçilen canlılar hakkında araştırma yapmalarını isteyin. Gruplara araştırmalarını yapmak için süre verin. 9. Gruplar çizimlerini tamamladıktan sonra sınıf panosunda sergilenmesini sağlayın. Resimlerin altına o canlıyla ilgili özellikler yazılı olduğu küçük renkli notlar ekleyin. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 14

22 Ek 1 SU ALtında yaşayan bazı canlılar HER DAMLASI DEĞERLİ SU HAYDİ RESİM YAPALIM BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK DENİZ ATI DENİZ yıldızı VATOZ Denizatlarının boyları 4 ile 30 cm arasındadır. Genellikle kıyıya yakın yerlerde yosunların ve diğer bitkilerin arasında yaşarlar. Genellikle boyları 2 metre, ağırlıkları 250 kg kadardır. Bütün denizlerde, sürüler halinde yaşarlar. Denizyıldızları yaklaşık cm kadar olurlar. Denizyıldızları tüm denizlerde yaşarlar. Ancak yoğun olarak kıyılarda bulunurlar. Yengeçlerin boyutları birkaç milimetreden, bir bacağının boyu 4 metre olan türlere göre değişmektedir. Genellikle kıyıya yakın yerlerde yosunların ve diğer bitkilerin arasında yaşarlar. Sırtı benekli ve çivilidir. Boyları 70 ve 125 cm arasında değişmektedir. Denizlerde derinliğin fazla olmadığı yerlerde yaşanlar. yunus yengeç deniz çatırları Deniz tabanında 30 metre derinliğe kadar inen ve kıyı ekosisteminde çok önemli yer tutan çayırlar oluşturur. Su altında çiçek açtığı belgelenmiştir. *Canlılar şekilsel özelliklerine göre seçilmiştir. 15

23 Ek 2 DEniz canlımı çiziyorum 1- Yunus Çizimi: 2-Deniz Atı Çizimi: HAYDİ RESİM YAPALIM 3-Deniz Yıldızı Çizimi: HER DAMLASI DEĞERLİ SU 4-Deniz Çayırları Çizimi: BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 16

24 HER DAMLASI DEĞERLİ SU ETKİNLİK 7 SUYUMUZA sahip çıkıyoruz AMAÇ Su tasarrufu konusunda farkındalık sağlama. ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Doğal çevrenin canlılar için önemini kavrar ve doğal çevreyi korumak için tedbirler alır. Elektrik ve su gibi kaynakların tasarruflu kullanılmasını önemini kavrar ve bu kaynakların kullanımında tasarruflu davranır. Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımları: Mevcut kaynaklara ihtiyaçlarını ilişkilendirir. Hayat Bilgisi Dersi Kazanımları: İnsanların niçin tasarruf yaptıklarını araştırır. Okuldaki kaynakları bilinçli tüketmenin önemini açıklar. Kaynakların verimli kullanılması ve bilinçli tüketilmesi gerektiğini kabul eder. Bilinçli tüketici davranışları sergiler. Çevrenin korunmasında diğer insanlarla iş birliği yapar. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Etkinliğe başlamadan önce adresinden Türkiye nin su varlığına ilişkin bilgilere ulaşabilirsiniz. 2. Etkinliğin giriş kısmında tasarruf kelimesinin anlamını öğrencilere sorun ve cevapları dinleyin. 3. Tasarrufun yeterli olduğu kadar kullanma, idareli kullanma anlamına geldiğini bilgisini örneklerle paylaşın. 4. Öğrencilere Ek-1 de verilen Su Tasarrufu bilgi notunu okuyun ve aşağıdaki soruları sorun, cevapları tahtaya yazın. Günlük yaşantımızda suyu nerelerde kullanıyoruz? Suyu tasarruflu kullanmak için önlemler alıyor musunuz? Niçin tasarruf yapmalıyız? Okulumuzda suyu tasarruflu kullanmaya yönelik ne tür çalışmalar yapabiliriz? 5. Soruların cevaplarını tahtaya yazdıktan sonra öğrencilere Ek-1 deki Su Tasarrufunda Dikkat Edilmesi Gerekenler yazısını okuyun. 6. Öğrencileri 4 gruba ayırın. Gruplara su tasarrufu ile ilgili bir kamu spotu hazırlayacaklarını ve bunu diğer gruplara sunacaklarını söyleyin. 7. Hazırlanmaları için 10 ar dakika süre verin. 8. Grupların canlandırmalarını sergilemelerini sağlayın. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 17 Türkçe Dersi Kazanımları: Dikkatini dinlediğine yoğunlaştırır. Dinlediklerini zihninde canlandırır. Dinledikleri konulara ilişkin sorular sorar ve sorulara cevap verir. ARAÇ GEREÇLER: Renkli karton, makas, su tasarrufu ile ilgili fotoğraf, uhu (farklı çıktılarda kullanılabilir). 9. Aşağıdaki cümleleri tahtaya yazın ve gönüllü öğrencilerden bu cümleleri tamamlamalarını isteyerek etkinliği sonlandırın. - Su tasarrufunu sağlamak için... yapıyorum. - Bundan sonra su tasarrufuna katkıda bulunmak için... yapacağım.

25 Ek 1 Su TASArrufu Ek 2 Su TASArrufuNDA Dİkkat edilebilecek noktalar Su doğal bir varlıktır. Doğal varlıklar canlıların yaşamını devam ettirebilmesi açısından oldukça önemlidir. Su, canlılar için hayat kaynağı iken aynı zamanda her türlü temizlik ihtiyacımız için de gereklidir. Yiyeceklerin yıkanmasında, vücudumuzun temizlenmesinde, dişlerimizi fırçalamamızda ve evimizi temizlemede sudan yararlanırız. Suyun olmadığı bir dünya düşünebiliyor musunuz? Su olmazsa hayat da olmaz bunu unutmamamız gerekli. Yaşamımız için bu kadar gerekli ve önemi olan suyu korumak için her birey üzerine düşeni yapmalı ve suyu tasarruflu kullanmalıdır. Örneğin dişlerimizi fırçalarken, suyu açık tutmayıp sadece ihtiyacımız olduğunda suyu açmamız bile büyük bir tasarruftur. Bu konuda herkes üzerine düşen görevi yaparsa, doğal varlığımız olan suyun bize ve bizlerden sonra gelecek tüm insanlara yetmesini sağlayabiliriz. Hep birlikte suyumuza sahip çıkabiliriz. Siz suyu tasarruflu kullanıyor musunuz? Neler yapıyorsunuz? 1. Sebze meyveleri elde yıkamak yerine daha az su tüketmek için kapta yıkamak tercih edilebilir. 2. Bulaşıkları elde değil bulaşık makinesinde yıkayın. Dört kişilik bir aile günlük bulaşığını elde yıkarsa, ortalama litre su harcanır. Oysa bulaşık makinesi aynı bulaşığı sadece 12 litre su ile yıkar. Bu da bir yılda ortalama ton su tasarrufu demektir. 3. Diş fırçalarken suyu kapatın. Kullanılmadığı halde açık bırakılan su harcaması, yılda kişi başına ortalama 12 tondur. 4. Daha kısa duş alın. 5 dakikalık bir duş sırasında ortalama 60 litre su harcanır. 4 kişilik bir aileden 1 kişi duş süresini 1 dakika azaltırsa yaklaşık 18 ton suyu kurtarır. 5. Sifonu gereksiz yere çekmeyin. Dört kişilik bir aileden 1 kişi günde bir kez sifonu amacı dışında çekerse, yılda 16 ton su harcamış olur. 6. Muslukların su kaçırmadığından emin olun, gerekirse tamir ettirin. Saniyede bir damla damlayan musluk, yılda 1 ton su harcar. 7.Çamaşır makinesini ekonomik kullanın. Tek bir çalıştırmada yaklaşık 176 litre su harcayan çamaşır makinesi haftada bir kez bile az kullanılsa, yılda 9 ton su tasarruf edilir. SUYUMUZA SAHİP ÇIKIYORUZ HER DAMLASI DEĞERLİ SU BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 18

26 HER DAMLASI DEĞERLİ SU ETKİNLİK 8 SUYU ne kadar kullanıyoruz AMAÇ Su varlığının korunmasında sorumluluk almak ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Varlıklarımızın tasarruflu kullanılmasının önemini kavrar ve buna göre davranır. Hayat Bilgisi Dersi Kazanımları: İnsanların niçin tasarruf yaptıklarını araştırır. Kaynakları bilinçli tüketmenin önemini açıklar. Bilinçli tüketici davranışları sergiler. ARAÇ GEREÇLER: Kalem ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Etkinliğe başlamadan önce Doğa Koruma Merkezi nin "Türkiye'de Su Durumu ve Su Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar: Çevresel Perspektif yayınını inceleyin. (Link : ) 2. Bu araştırmadan çıkan önemli noktaları etkinlik öncesinde sınıf düzeyine göre öğrencilerle paylaşın. Dünya su kaynaklarının %97,5 tuzlu sudur. (BM Su İstatistikleri 2003) Dünya su kaynaklarının %2,5'i tatlı sudur. Bu %2,5'in de %70'ini buzlar, %30'unu yeraltı suları, %0,3'ünü ise nehirler ve göller oluşturmaktadır. (BM Su İstatistikleri 2003) 3. Öğrencilere suyun canlı hayatındaki önemini vurgulayacak sorular sorun ve suyun günlük yaşantımızdaki önemi hakkında öğrencilerle sohbet edin, sohbetin önemli noktaları tahtaya yazın. Su ne işe yarar? Suyu ne zaman ve ne için kullanıyoruz? Su olmasaydı doğada neler olurdu? 4. Öğrencilerden Ek-1 deki Su Kullanım Çizelgesini doldurmalarını isteyin. Çizelgedeki evet, hayır seçeneklerinden kendilerine uygun gördüklerini yuvarlak içine almaları isteyin. Bunun için 20 dakika süre verin dakika sonunda evet ve hayır seçeneklerini toplamalarını ve en çok hangi seçeneği işaretlediklerini paylaşmaları isteyin. 6. Sınıf toplamında hangi seçeneğin ağırlıkta olduğunu hep birlikte belirleyin. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 7. Belirlenen sonuç doğrultusunda Ek-1 'e göre sınıfın su kullanım düzeyini belirleyin ve sonucu hep birlikte okuyun. Kullanım düzeyinin nasıl daha aza indirilebileceğini sorarak önerilerini kompozisyon olarak yazmalarını isteyin. 19

27 Ek 1 SU kullanım çizelgesi 1- Boşa akan musluğu kapatıyorum evet hayır 2- Ellerimi yıkarken ve dişlerimi fırçalarken suyu kapatıyorum evet hayır 3- Banyo yaparken gereksiz su kullanmaktan kaçınıyorum evet hayır 4- Küveti doldurmak yerine duş almayı tercih ediyorum evet hayır 5- Evimizde çamaşırlar ve bulaşıklar makine dolunca yıkanır evet hayır 6- Balkonumuz, arabamız, evimizin önü hortum yerine kovayla yıkanıyor veya siliniyor evet hayır 7- Tuvalet sifonunu gerekmedikçe çekmem evet hayır 8- Suyun önemli bir varlık olduğunu bilirim ve yukarıdakileri uygulamak için elimden geleni yaparım evet hayır Evet çoğunluktaysa: Suyunu dikkatli kullanıyor ve böylelikle doğayla dost bir yaşam sürdürüyorsun. Suyunu tasarruflu kullanmaya devam ederek doğadaki tüm canlılara saygılı bir yaşam sürdürmeye devam etmelisin. Ellerini yıkarken, banyo yaparken, bulaşık ve çamaşırlarının yıkanmasında her zaman en az suyla en çok işi yapabileceğine inanıyorum. HAyır çoğunluktaysa: Suyunu daha dikkatli kullanabilirsin. Bu konuda çaba gösterdiğine eminim ancak suyun kısıtlı bir varlık olduğunu unutmamamız gerekli. Suyu daha verimli kullanmak bizim elimizde. Öyleyse harekete geçmek için suyu tasarruflu kullan. Ellerini yıkarken, banyo yaparken, bulaşık ve çamaşırların yıkanmasında her zaman en az suyla en çok işi yapabileceğine inanıyorum. SUYU NE KADAR KULLANIYORUZ HER DAMLASI DEĞERLİ SU BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 20

28 NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA ETKİNLİK 9 KELEBEK GÖZLEMLEyelim AMAÇ Yaşadığı coğrafyanın doğasını tanımak ETKİNLİK SÜRESİ: 2 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Duyu organlarını tanır. Hareket eden varlıkları gözlemler ve hareket özelliklerini ifade eder. Görsel Sanat Kültürü Dersi Kazanımları: Doğada gezi yoluyla edindiği izlenimleri paylaşır. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuşlar vb. varlıkları belirleyerek, bu varlıkların birer biçimlerinin olduğunu fark eder. Duyu ve duygularıyla gözlem yapar. Türkçe Dersi Kazanımları: Resim ve fotoğrafları yorumlar ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Etkinliğin başında öğrencilere veya sitesinden ülkemizdeki kelebek resimlerinden bazılarını gösterin. (Bazı çocuklar kelebekten korkuyor olabilir. Korkan çocuk var ise etkinliğe katılması için onu zorlamayın.) 2. Her gösterdiğiniz resimden sonra Bu kelebekte en çok ne dikkatinizi çekti? sorusunu sorarak öğrencilerinizin resimleri incelemelerini sağlayın. 3. Öğrencilere resimde gördükleri kelebekleri gözlemlemeye gideceğinizi söyleyin. 4. Sulak alan, ormanlık, bahçe ya da ağaçlık bir alana gezi düzenleyin. Gezi için seçtiğiniz yerin bir krokisini gezi öncesinde oluşturun. Okulun bahçesinde de bu etkinliği gerçekleştirebilirsiniz. 5. Her öğrencinin gözledikleri kelebeklerin şekilsel özelliklerini ve renklerini yazabilmeleri için Ek 2 de bulunan örnek gözlem sayfasını kullanın. 6. Gözlemleri sırasında öğrencilere kelebekleri görebilmeleri için sessiz ve yavaş hareketlerle ilerlemeleri gerektiği anlatın. 7. Kelebek gözlemi sırasında kelebekleri gördüğünüz yerleri etkinliğin başında oluşturduğunuz basit kroki üzerinden işaretleyin. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 21 ARAÇ GEREÇLER: Fotoğraf makinesi, not defteri 8. Kelebek gözlemi bittikten sonra alandan ayrılmadan önce öğrencilere yaptıkları gözlem hakkındaki düşüncelerini yazmalarını isteyin ve ardından şu soruları sorun: Hangi renklerde kelebekler gördünüz? Şekilsel olarak diğerlerinden farklı bir kelebek gördünüz mü? Kelebeklerin üzerinde kaç farklı renk gördünüz? Sizi şaşırtan bir şey oldu mu? Kelebekleri daha yakından tanımak için neler yapabiliriz? 9. Sınıfa döndükten sonra öğrencilere Ek-1 Renk Renk Kelebekler kısmından resimler gösterilerek yazdıkları notlarla karşılaştırmalarını isteyin. 10. Karşılaştırma sonucunda sınıf ortamında; kelebeklerin hangi renkte, boyutta ve daha çok nerelerde gördükleri gibi ayrıntılar üzerine sohbet edin. Not: Öğrencilerinizle daha birçok alanda gözlem yapmak isterseniz lütfen linki ziyaret ediniz :

29 Ek 1 RENK RENK KELEBEKLER KELEBEK GÖZLEMLEYELİM ATALANTA KÜÇÜK ESMER BONCUK KIRLANGIÇ KUYRUK NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA Fotoğraflar: Onat Başbay mavi osiris ispanyol kraliçesi turuncu süslü kelebek BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 22

30 Ek 2 KELEBEk gözlem rehberi KANAT HAKİM RENGİ HABİTAT (YAŞAM ALANI) TİPİ TARİH NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA KELEBEK GÖZLEMLEYELİM Beyaz / Turuncu / Mavi / Yeşil / Kahverengi KANAT ÜSTÜ DESENİ Noktalı / Ekoseli Göz Şeklinde Noktalı Düz Kuyruk var mı? Yok mu? Bahçe Park Çayırlık Orman BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK KANAT ALTI DESENİ Noktalı / Ekoseli Göz Şeklinde Noktalı Düz Kuyruk var mı? Yok mu? Nerede hangi şehirde gözlem yaptınız? Kelebeğin dağılımı sizin yörenizde var mı? Sürülmüş arazi Sulak alan, dere kenarı 23

31 NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA ETKİNLİK 10 KUŞ GÖZLEM- LEYELİM AMAÇ Gözlem yaparak doğayı daha yakından tanımak ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Duyu organlarını tanır. Hareket eden varlıkları gözlemler ve hareket özelliklerini ifade eder. Görsel Sanatlar Dersi Kazanımları: Doğada gezi yoluyla edindiği izlenimleri paylaşır. Çevresindeki çiçekler, evler, bitkiler, kuşlar vb. varlıkları belirleyerek, bu varlıkların birer biçimlerinin olduğunu fark eder. Duyu ve duygularıyla gözlem yapar. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Bulunduğunuz yerde bir kuş gözlem topluluğu olup olmadığını araştırın. Varsa bu etkinlik için onları sınıfınıza davet edin ve etkinliği kuş gözlemcilerin desteğini alarak yürütün. 2. Etkinliğin ilk dersi için öğrencilerinize aşağıdaki kuşları tanıtacağınız bir sunum hazırlayın. Sunuma hem kuşların fotoğraflarını hem de seslerini ekleyin. sayfasından yararlanarak hazırlayabilirsiniz. TRAKUŞ sayfasından yararlanarak aşağıdaki listeye eklemelerde bulunabilirsiniz. 3. TABLO ADI? İlkbahar Leylek Kırlangıç Ebabil Gugukkuşu Sonbahar Yaz Saka Bülbül Atmaca Gümüş martı Kış Türkçe Dersi Kazanımları: Resim ve fotoğrafları yorumlar. ARAÇ GEREÇLER: Kerkenez Büyük Orman Kartalı Arıkuşu Saka Serçe İspinoz Büyük Baştankara Dürbün, Kuş Rehberi, Internet ve Bilgisayar 4. Bu etkinliğin ilk dersinde öğrencilerle sunumu paylaşın. Paylaşırken aşağıdaki sorularla onlardan geri bildirim almaya çalışın: Onlara hangi kuşları bildiklerini sorun. Bu kuşları nerede görüyorsunuz? İsmini söyledikleri kuşların nasıl öttüğünü biliyor musunuz? Taklit edebilir misiniz? Kuşların ne amaçla öttüklerini biliyor musunuz? (Yuva kurmak, yırtıcı hayvan alarmı vermek, besin bulduğunu paylaşmak, vb. ) 5. Sunum sonrasında öğrencilere kuş gözlemciliğini anlatın. Bunun için adresindeki dokümandan yararlanabilirsiniz. 6. Kuş gözlemci malzemelerini (kuş rehberi, dürbün, varsa teleskop, gözlem defteri) masanıza koyun ve öğrencilerin bu malzemeleri tanımalarını sağlayın. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 24

32 NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA ETKİNLİK 11 BUGÜN HAVA NASIL? AMAÇ Günlük hava gözlemi yapabilmek ETKİNLİK SÜRESİ: 1 Ders Saati KAZANIMLAR: Yaratıcı Düşünce Dersi Kazanımları: Görsellerden yararlanarak verilen durumu sorgulayıcı bakış açısıyla değerlendirir. Görsellerden hareketle bir durumu sorgulayıcı bakış açısıyla değerlendirir. Görsel Sanatlar Dersi Kazanımları: Görme, işitme, koku alma, tat alma ve dokunma duyularını kullanarak çevrelerini algılar. Duyu ve duygularıyla gözlem yapar. Türkçe Dersi Kazanımları: Doğayı izler, doğadaki değişimleri fark eder ve yorumlar. ARAÇ GEREÇLER: Kalem ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Öğrencilerinize hava kavramından bahsederek havanın insan tarafından hissedildiğinden ve tanımlanabildiğinden bahsedin. Öğrencilerinize aşağıdaki soruları sorun: Hangi duyu organlarımızı kullanarak havayı algılayabiliriz? Hava durumunu bilmenin günlük hayatta bize ne gibi faydaları olur? Düzenli olarak hava durumuna bakıyor musunuz? 2. Sorular üzerinde ayrıntılı bir şekilde konuştuktan sonra öğrencilerinizi gökyüzünü rahatlıkla görebilecekleri bir alana çıkarın. Bugün hava nasıl? diye sorarak yorumlarını dinleyin. 3. Öğrencileri 5-6 kişilik gruplara ayırın. Her gruptan kendilerine hava olayları ile ilgili bir isim bulmalarını isteyin. 4. Ek-1 deki Hava Gözlem Kartını öğrencilerinize dağıtarak doldurmalarını isteyin. 5. Gözlem kartında yer alan hava sıcaklığını ölçebilmeleri için sınıfa bir termometre götürün. 6. Gruplar listelerini doldururken sıcaklık, bulutluluk gibi terimleri açıklayın. (Terimlerin açıklanmasında Ek-3 den faydalanabilirsiniz.) 7. Ek-1 deki Hava Gözlem Kartı doldurulduktan 4 gün sonra ya da bir sonraki etkinlik gününde açık alana tekrar gelerek Ek-2 de yer alan Hava Gözlem Kartını doldurun gün ve 4.gün (bir sonraki etkinlik gününde) Hava Gözlem Kartları eksiksiz bir şekilde doldurulduktan sonra Ek-2 deki Hava Gözlem Kartının son bölümünde yer alan Hava Değişimi Nasıl Oldu? sorusunu öğrencilere sorun ve yorumlarını grup içinde tartışarak son bölüme yazmalarını isteyin. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 9. Gözlem kartında yer alan hava sıcaklığı, rüzgâr gibi bütün faktörlerdeki değişikliklerin nedenlerini öğrencilere açıklayın. Grupların sonuçlarını birbirleriyle paylaşmalarını sağlayın. 25

33 Ek 1 HAVA GÖZLEM KARTI Gözlem yapan grubun adı Gözlem noktasının adı Tarih (Gün, ay, yıl) ve saat Gözlem noktasının genel tarifi 1. GÜn Hava sıcaklığı Rüzgâr Rüzgârın yönü Bulutluluk Hava olayı (Güneş, yağmur, kar) Diğer BUGÜN HAVA NASIL? NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK 26

34 Ek 2 HAVA GÖZLEM KARTI Gözlem yapan grubun adı Gözlem noktasının adı Tarih (Gün, ay, yıl) ve saat Gözlem noktasının genel tarifi 4. GÜn NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA BUGÜN HAVA NASIL? BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK Hava sıcaklığı Rüzgâr Rüzgârın yönü Bulutluluk Hava olayı (Güneş, yağmur, kar) Hava değişimi nasıl oldu? Haydi, yorumlarını yazmaya başla! 27

35 Ek 3 meteoroloji sözlüğüm Hava sıcaklığı Hava sıcaklığı atmosferi oluşturan gazların güneşten ve yeryüzünden yansıyan Güneş enerjisini tutmasıyla ortama verdiği ısı enerjisinin sayısal karşılığıdır. Not: Etkinlik içerisinde öğrencilerinizle birlikte bulutları 5 dakika kadar gözlemleyerek, öğrencilerinize, bulut şekillerinin neye benzediklerini hayal etmelerini söyleyebilirsiniz. Not: Öğrencilerinizle internetten bu bilgiye ulaşarak gözlem kartını doldurmalarına destek olunuz. Rüzgâr Sıcak havanın soğuk havaya doğru hareketine rüzgâr denir. Not: Öğrencilerinizle rüzgârın hayatımızdan ne gibi etkileri var, polenleri taşıyan rüzgar bu görevi yaparak bize nasıl bir fayda sağlamaktadır gibi konular üzerinde konuşulabilir. Rüzgârın Yönü Herhangi bir yerde rüzgârın yıl içinde en fazla estiği yöne hâkim rüzgâr yönü denir. Not: Öğrencilerinizle o günkü rüzgâr yönünü pusula kullanarak tespit edip yazınız. Bu dilerseniz basit bir rüzgârgülü yaparak da öğrencilerinize anlatabilirsiniz. Bulutluluk Belirli bir anda göğün bulutla kaplı bölümünün bütün göğe olan oranına bulutluluk denir. Hava olayı (Güneşlenme, yağmur, kar ) Güneşlenme: Bir noktanın gün ışığından yararlanma süresine denir. Yağmur: Havadaki nemin su damlası halinde yeryüzüne inmiş haline yağmur denir. Kar: Donmuş su buharı parçacıklarına kar denir. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA BUGÜN HAVA NASIL? 28

36 NEFES KAYNAĞIMIZ HAVA ETKİNLİK 12 GÖKYÜZÜMDEKİ BULUT AMAÇ Gökyüzü gözlemi yoluyla yaşadığı yörenin hava şartları konusunda farkındalık sağlamak. ETKİNLİK SÜRESİ: 2 Ders Saati KAZANIMLAR: Fen Bilgisi Dersi Kazanımları: Hareket eden cisimleri gözlemler ve hareket özelliklerini ifade eder. Görsel Sanatlar Dersi Kazanımları: Görme, işitme, koku alma, tat alma ve dokunma duyularını kullanarak çevrelerini algılar. Duyu ve duygularıyla gözlem yapar. Türkçe Dersi Kazanımları: Doğayı izler, değişimleri fark eder ve yorumlar. ARAÇ GEREÇLER: Kağıt, boya kalemleri. ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ 1. Öğrencilerle bulutlar hakkında sohbet edin. Sohbet sırasında öğrencilere şu soruları sorun: Daha önce bulut gözlediniz mi? Gözlediğinizde bulutların hangi renkte ve şekilde olduğunu gördünüz? Gözleminiz sırasında bulutlar nasıl hareket ediyordu? Yaptığınız gözlemde bulutlar neye benziyordu? 2. Soruları sorulduktan sonra öğrencilere içinde bulunduğunuz mevsimi sorun. Bulunduğunuz mevsim ve tüm mevsimlerin genel özellikleri hakkında sohbet edin. 3. Mevsimlere ve hava şartlarına göre bulutların değiştiği bilgisini paylaşın ve aşağıdaki soruları sorun: Yağmur yağdığında bulutlar nasıl görünür? Şekilleri ve renkleri nasıldır? Hava güneşli olduğunda nasıl görünür? Şekilleri ve renkleri nasıldır? Kar yağdığında bulutlar nasıl görünür? Şekilleri ve renkleri nasıldır? 4. Öğrencilere Şimdi birer bulut gözlemcisi olmaya hazır mısınız? Bunun için okul bahçesine çıkıyoruz. Sınıfa döndüğümüzde gözlemlediğiniz bulutları çiziyor olacaksınız diyerek, hep birlikte bahçeye çıkın. 5. En az 10 dakika boyunca bulut gözlemi yapın. Gözlem sırasında öğrencilerle gördükleri bulutların renkleri ve şekilleri hakkında sohbet edin. BÖLÜM 1 YAŞAMI OLUŞTURAN AHENK Bulut gözlemi bittikten sonra en az 5 dakika gözlerini kapatmalarını, gözlemledikleri bulutların şekillerini, renklerini ve neye benzediklerini düşünmelerini isteyin. 7. Sınıfa döndükten sonra öğrencilerden gördükleri bulutları çizip, çizimlerinin yanına renk, şekil (yuvarlak, dikdörtgen, kare) özelliklerini ve bulutu neye benzettiklerini (canlı, eşya vb.) yazmalarını isteyin. 8. Herkes tamamladıktan sonra çizimler hakkında sohbet edin. Sohbet sırasında aşağıdaki sorulardan yararlanın. Hangi renk ve şekiller ağırlıkta, bulutları en çok neye benzettiniz? 9. Yapılan çizimlere göre öğrencilerin içinde bulunulan günün hava şartları hakkında çıkarımlarda bulunmalarını sağlayın.