MERS N L NDE KANSER SIKLI I VE DA ILIMI ÜZER NE B R ÇALIfiMA

Transkript

1 TÜRK PATOLOJ DERG S 16 (1-2) (2000) MERS N L NDE KANSER SIKLI I VE DA ILIMI ÜZER NE B R ÇALIfiMA Dr. Özlem AYDIN, Dr. Ayfle POLAT, Dr. Duygu DÜfiMEZ, Dr. Reyhan E LMEZ ÖZET: Bölgemizdeki kanser görülme s kl n n saptanamas na katk da bulunmak, bu konuda daha detayl çal flmalar n yap lmas na h z kazand rmak ve sa l kl bilgilerin elde edilmesine yard mc olmak amac yla yap lan bu çal flmada Ocak 1989-A ustos 1999 tarihleri aras nda resmi ve özel patoloji laboratuvarlar nda tan verilen olgu aras nda kanser tan s alm fl 1834 olgu de erlendirildi. Olgularda erkek/kad n oran 1.16 d r. Kanserler içerisinde ilk befl s ray ; deri (%22.19), gastrointestinal sistem (%17.50), solunum sistemi (%11.17), meme (%10.30) ve üriner sistem (%8.50) kanserleri oluflturmaktad r. Kad nlarda en s k görülen kanser türü meme, erkeklerde ise deri kanseridir. Olgular yafllar aras nda yo unlaflmaktad r. ANAHTAR KEL MELER: Kanser s kl. SUMMARY: A STUDY OF CANCER INCIDENCE AND DISTRIBUTION IN MERS N. The aim of the present study is to contribute determination of the regional cancer incidence, to accelerate more detailed studies dealing with same subject and to support obtaining true data. Among biopsies 1834 cancer cases diagnosed in private and official laboratories between January 1989 and August 1999 were evaluated. The ratio of male: female is In general the most common 5 cancers are; skin (%22.19), gastrointestinal (%17.50), respiratory system (%11.17), breast (%10.30) and urinary system (%8.50). Breast cancer for females and skin cancer for males are the most frequent cancer types. The peak for the ages is the interval between KEY WORDS: Cancer incidence. G R fi Kanser, tüm dünyada ve yurdumuzda artan ortalama yaflam süresi ile ba lant l olarak giderek önem kazanmakta olan bir sa l k sorunudur. Geliflmifl birçok ülkenin bafll ca sorunu iken flimdi tüm ülkelerin bafll ca sa l k sorunu haline gelmifltir y l nda 10.5 milyon yeni kanser olgusu beklenmekte ve bu olgular n yaklafl k 6 milyonunun geliflen dünyada yer alaca vurgulanmaktad r (1). Yurdumuzda kanser, son 2-3 dekatta daha s k görülmeye baflland ndan ve toplum sa l yönünden giderek önem kazand ndan 1593 say l Umumi H fz ss hha Kanununun 57. maddesi gere ince bildirilmesi zorunlu hastal klar aras na al nm fl ve bu bildirimler 1983 y l ndan itibaren Sa l k Bakanl Kanser Savafl Daire Baflkanl bünyesinde toplanmaya bafllam flt r. Bu kuruma bildirilen kanser olgular her y l artmakla birlikte, olgu say s henüz beklenenin çok alt nda olup Türkiye genelini yans tmaktan uzakt r (2). Türkiye de kanser görülme s kl ile ilgili veri kaynaklar Sa l k Bakanl Kanser Savafl Daire Baflkanl, kanser kay t verileri, Baflbakanl k Devlet statistik Enstitüsünün kentsel kesimden bildirilen kanser ölümleri ve çeflitli hastane kay tlar n n yan s ra ülke genelini kapsayan baz çal flmalar n (Prof. Dr. Nazmi Bilir 1981, Prof. Dr. Dinçer F rat 1982, Sa l k Bakanl Kanser Savafl Daire Baflkanl n n y llar aras ndaki yay nlar ve Prof. Dr. lhan Tuncer ve ark. n n 1994) verileridir (2,3). Türkiye genelini temsil etmeyen, s n rl bölgelerde kanser s kl hakk nda bilgiler olmas na ra men, ülkemizde kanser s kl ile ilgili güvenilir istatistikler mevcut de ildir (2). Kanser sorununa karfl önlem al nmas ve tedavi yöntemlerinin planlanmas aç s ndan yerel popülasyonda ve yurt genelinde kanser tip ve da l m n n bilinmesi oldukça önemlidir. Bu çal flma Mersin ilindeki patoloji laboratuvarlar nda kayd olan kanser olgular ile ilgili verileri bildirerek bölgesel kanser görülme s kl n n saptanmas na katk da bulunmak, bu konuda daha detayl çal flmalar n yap lmas na h z kazand rmak ve sa l kl bilgilerin elde edilmesine yard mc olmak amac yla yap ld. Mersin Üniversitesi T p Fakültesi Patoloji Anabilim Dal GEREÇ VE YÖNTEMLER Ocak 1989-A ustos 1999 tarihleri aras nda Mersin Devlet ve SSK Hastanelerinin yan s ra, 1999 y l nda hizmete giren Mersin Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi ve bir özel patoloji laboratuvar kay tlar ndaki olgu gözden geçirilmifltir. Kanser tan s alm fl 1834 olgu y l, cinsiyet, yafl, organ/sistem, genel ve her iki cinste en s k görülen 5 kanser kaydedilmifltir. Her iki cinste birinci s rada yer alan kanserlerin histopatolojik tip da l m bildirilmifl, bulgular literatür bilgileri ile karfl laflt r lm flt r. BULGULAR ncelenen toplam olgunun 1834 (%7.71) ü kanser tan s alm flt r. Olgular n tan kondu u y llara göre da l m fiekil 1 de gösterilmifltir. Buna göre; 1989 y l nda 79, 1990 y - l nda 81, 1991 y l nda 89, 1992 y l nda 125, 1993 y l nda 158, 1994 y l nda 211, 1995 y l nda 207, 1996 y l nda 191, 1997 y l nda 180, 1998 y l nda 267 ve 1999 y l nda 246 olgu kanser tan s alm flt r. Cinsiyet da l m na göre olgular n 842 si (%46.16) kad n, 982 si (%53.83) erkektir (10 olguda cinsiyet kayd bulunamam flt r). Erkek/kad n oran 1.16 d r. Kanser olgular n n organ/sistem ve cinsiyet da l m Tablo 1 de gösterilmektedir. Genel kanserler içerisinde görülme s kl yönünden ilk befl s ray deri (407 olgu, %22.19), gastrointestinal sistem (319 olgu, %17.50), solunum sistemi (205 olgu, %11.17), meme (189 olgu %10.30) ve üriner sistem (152 olgu, %8.50) kanserleri oluflturmaktad r. Kad nlarda en s k görülen ilk befl kanser (Tablo 2) meme, deri, gastrointestinal sistem, kad n genital sistemi ve lenfoid ve hematopoetik sistem kanserleridir. Erkeklerde ise görülme s kl na göre ilk befl kanser (Tablo 3) deri, solunum sistemi, gastrointestinal sistem, üriner sistem ve erkek genital sistemi fleklindedir. Kanser olgular n n kad n ve erkeklerde yafl gruplar na göre da l m fiekil 2 de gösterilmektedir. Yafl ortalamas tüm olgular için 53.84, kad nlarda 52.34, erkeklerde ise tir. Serimizde kanser olgular yafllar aras nda yo unlaflmaktad r ve bu yafl grubu tüm olgular n %28.41 ini oluflturmaktad r.

2 MERS N L NDE KANSER SIKLI I VE DA ILIMI ÜZER NE B R ÇALIfiMA 49 TABLO 1: TÜM KANSER OLGULARININ ORGAN/S STEM VE C NS YET DA ILIMI Yerleflim Yeri ICD-O TOPLAM Erkek Kad n Say (n) % Say (n) % Say (n) % Deri Gastrointestinal sistem Solunum sistemi Meme Üriner sistem Lenfoid ve Hematopoetik sistem Kad n genital sistem Erkek genital sistem Santral sinir sistemi Oral bölge ve tükrük bezi Yumuflak doku ve kemik Tiroid TOPLAM* *Kanser olgular ndan 10 unda cinsiyet kayd bulunamam flt r. TABLO 2: KADINLARDA LK BEfi SIRAYI ALAN KANSER OLGULARININ ORGAN/S STEM DA ILIMI Yerleflim Yeri Kad n say s (n) % Meme Deri Gastrointestinal sistem Kad n genital sistemi Lenfoid ve Hematopoetik sistem TABLO 3: ERKEKLERDE LK BEfi SIRAYI ALAN KANSER OLGULARININ S STEM VE ORGAN DA ILIMI Yerleflim Yeri Erkek say s (n) % Deri Solunum sistemi Gastrointestinal sistem Üriner sistem Erkek genital sistemi da l m Tablo 4 te gösterilmektedir. Bazal hücreli karsinom, kad n (145 olgu, %77.95) ve erkeklerde (158 olgu, %71.49) en s k görülen (303 olgu, %74.44) histopatolojik tiptir. Bunu skuamöz hücreli karsinom (78 olgu, %19.16), malign melanom (20 olgu, %4.91), metastatik tümör (4 olgu, %0.98), dermatofibrosarkoma protuberans (1 olgu, %0.24) ve s n fland - r lmayan (1olgu, %0.24) kanserler izlemektedir. Deri kanserlerinin yerleflim yerlerine göre da l m bafl-boyun bölgesi (314 olgu, %77.14), gövde (33 olgu, %8.10), üst ekstremite (10 olgu, %2.45), alt ekstremite (10 olgu, %2.45) fleklinde olup 40 olguda (%9.82) tümörün yerleflim yeri ile ilgili kay t bulunamam flt r. Serimizde kad nlarda görülme s kl na göre ilk s rada yer alan meme kanserinde histopatolojik tip da l m Tablo 5 te gösterildi i gibidir. Meme kanserinde büyük farkla en s k görülen histopatolojik tip, infiltratif duktal karsinom (163 olgu, %86.24) olup bunu müsinöz karsinom (6 olgu, %3.17), medüller karsinom (4 olgu, %2.11) ve di erleri izlemektedir. TARTIfiMA Kad nlarda görülme s kl na göre ilk befl s ray alan kanserlerde yafl ortalamas meme kanserinde 51.3, deri kanserinde 61.9, gastrointestinal sistem kanserlerinde 55.4, kad n genital sistem kanserlerinde 42.8, lenfoid ve hematopoetik sistem kanserlerinde ise 47.5 tir. Erkeklerde görülme s kl - na göre ilk befl s ray alan kanserlerde yafl ortalamas deri kanserinde 61.4, solunum sistemi kanserlerinde 58.0, gastrointestinal sistem kanserlerinde 58.6, üriner sistem kanserlerinde 65.2, erkek genital sistem kanserlerinde ise 59.9 dur. Görülme s kl na göre erkeklerde birinci, kad nlarda ise ikinci s ray alan deri kanserinde cinsiyete göre histopatolojik tip TABLO 4: DER KANSERLER N N C NS YETE GÖRE H STOPATOLOJ K DA ILIMI Histopatolojik tip Erkek say s Kad n say s Toplam % (n) (n) (n) Bazal hücreli karsinom Skuamöz hücreli karsinom Malign melanom Metastatik tümör Dermatofibrosarkoma protuberans S n fland r lamayan Kanser, birçok geliflmifl ülkede iskemik kalp hastal ndan sonra ölümün en s k nedeni olup, tüm ölümlerin %25 i kanser nedeniyle olmaktad r (2,4). Avrupa Toplulu u ülkelerinde, 2000 y l nda kanser morbiditesinin yaklafl k 2 milyon, mortalitesinin de 1 milyon olaca belirtilmektedir (2). Dünyan n geliflmifl ülkeleri ve geliflmekte olan ülkeleri aras nda kanser sorununun de erlendirilmesi ve bu konuya yaklafl m, oldukça önemli farkl l klar göstermektedir. Geliflmifl ülkeler, kanser kay t merkezlerinde kanser kay tlar n n düzenli tutulmas ve bu olgular n de erlendirilmesi konusundaki baflar lar ndan dolay, kanser sorununun boyutlar n daha iyi de erlendirebilmektedir. Sonuçta bu ülkelerdeki kanser savafl daha planl ve daha baflar l olmaktad r. Ülkemizde de kanser s kl n belirlemek amac yla kanser kay t merkezleri kurulmufltur. Ancak kanserli hasta bildirimi ve verilerin de erlendirilmesi k s tl olarak yap labilmektedir. Türkiye de kanser s kl olarak kaydedilen yüzbinde 49 ve yüzbinde 68 say lar beklenen de- erleri yans tmaktan uzakt r (2). Sa l k Bak nl Kanser Savafl Daire Baflkanl na bildirilen kanser

3 TÜRK PATOLOJ DERG S TABLO 5: MEME KANSERLER N N H STOPATOLOJ K DA ILIMI Histopatolojik tip Kad n say s (n) % nfiltratif duktal karsinom Müsinöz karsinom Medüller karsinom Lobüler kansinom Papiller karsinom Malign mezenkimal tümör Adenokarsinom (s n fland r lamayan) Metaplastik karsinom Skiröz karsinom Paget Metastatik karsinom olgular n n say s 1983 y l nda 9868 iken, 1990 y l nda e yükselmifltir. Olgu say s y ldan y la art fl göstermekle birlikte henüz beklenenin çok alt nda olup Türkiye genelini yans tmaktan uzakt r (2). Mersin yöresinde kanser s kl n belirlemek amac yla yap lan bu çal flmalarda da kanser olgular n n y llara göre da l m incelendi inde zaman içinde say ca art fl gözlenmektedir. Serimizde kanser olgular n n say s, 1989 y l nda 79 iken 1999 y l nda 246 ya yükselmifltir. Elde etti imiz rakamlar n, bölgedeki gerçek kanser s kl - n yans tt söylenemez. Çal flmam zda da oldu u gibi, Patoloji laboratuar kay t sistemine dayal kanser istatistikleri, baflka bir bilginin var olmad bölgelerde minimum insidans verisini hesaplamada kullan labilir. Bölgede yerleflik olanlar ile baflka bir bölgeden gelenler aras nda ay r m yap lamamaktad r. Bu tip kay t sisteminin bilgisi eksiksiz olmayacak, ancak verinin kalitesi yüksek olacakt r (1). Dolay s yla bölgemizdeki kanser olgu say - s n n, saptayabildi imizin çok daha üstünde oldu u düflünülebilir. Olgular n cinsiyet da l m incelendi inde, erkek hastalar n ço unlukta oldu u (%53.83) ve erkek/kad n oran n n 1.16 oldu u gözlenmektedir. Bu oran Sa l k Bakanl verileri (%60 erkek, %40 kad n), F rat n serisi (%55 erkek, %45 kad n) ve Tuncer in serisi (56.6 erkek, %43.4 kad n) ile uyumludur (2,5,6). Serimizde deri kanseri, görülme s kl aç s ndan genel kanserler içinde (%22.19) ve erkeklerde birinci s rada (% 22.4), kad nlarda ise ikinci s rada (%22.2) yer almaktad r. Bu oran; Canda, E ilmez ve Tuncer in serisi ile uyumlu, F rat n 1982 serisindeki verilerden ise farkl d r (2,3,5,7) y l nda Adana da gerçeklefltirilen Türkiye de Kanser S kl toplant s nda F rat, deri kanserinin ülkemizde erkek ve kad nlarda en s k karfl laflan kanser türü oldu unu vurgulam flt r (8). Deri kanseri Amerika da büyük farkla en s k görülen kanser türü olup her y l den fazla olgu bildirilmektedir (4). Derinin malign melanomunun insidans ve mortalitesi birçok ülkede y ll k %3-7 aras nda bir art fl göstermektedir. Bu oran, non-hodgkin lenfoma, kad nda akci er kanseri ve testiküler kanser gibi di er birçok kanserlerdeki oranlardan daha fazlad r. Atmosferik ozon tabakas ndaki incelme nedeniyle UV radyasyonuna daha fazla maruz kal nd düflünülmektedir. Ancak ozon tabakas ndaki incelmenin parametreleri tam ola- Olgu Say s fiekil 1: Kanser olgular n n y llara göre da l m Y llar Say * Erkek Kad n fiekil 2: Kanser olgular n n kad n ve erkeklerde yafl gruplar na göre da l m *Kanserli olgular n 31 inde yafl kayd bulunamam flt r Yafl

4 MERS N L NDE KANSER SIKLI I VE DA ILIMI ÜZER NE B R ÇALIfiMA 51 TABLO 6: TÜRK YE GENEL VE SER M ZDE GENEL KANSERLER ÇER S NDE LK BEfi SIRAYI ALAN KANSERLER N ORGAN/S STEM DA ILIMI Türkiye Geneli (1990) Serimiz (Mersin ili) Yerleflim Yeri % Yerleflim Yeri % Solunum sistemi Deri Sindirim sistemi Gastrointestinal sistem Ürogenital sistem Solunum sistemi Meme Meme Lenfoid ve Hematopoetik sistem 7.14 Üriner sistem 8.50 rak bilinmedi inden bu fenomen ile deri kanseri aras ndaki iliflki zay f kalm flt r (9). Derinin melanom ve bazal hücreli karsinomunun etyolojisinde diyetin rolü olabilece ini öne süren çal flmalar da vard r (10). Ayr ca deriden, di er organ ve dokulara göre daha kolay biyopsi al nabiliyor olmas da deri kanserinin ilk s ralarda yer almas n aç klayabilecek bir di er faktördür (2). Landis ve arkadafllar n n 1998 y l kanser istatistiklerine göre ise, erkeklerde prostat kanseri (%29.3), kad nlarda da meme kanseri (%29.7) nin en s k görülen kanser türü oldu u bildirilmektedir (11). Serimizde deri kanserinde en s k görülen histopatolojik tip, bazal hücreli karsinom olup (%74.44), bunu %19.16 l k bir oranla skuamöz hücreli karsinom izlemektedir. Literatürde de beyaz rkta en s k tan alan deri kanserinin bazal hücreli karsinom (%75-80), ikinci s kl kla ise skuamöz hücreli karsinom (%20-25) oldu u belirtilmektedir (12). E ilmez in serisinde de bazal hücreli karsinom, deri kanserlerinin en s k görülen histopatolojik tipidir (3). Serimizde erkeklerde ikinci s rada (%17.9), genel kanserler içerisinde ise üçüncü s rada (%11.17) yer alan solunum sistemi kanserlerinin oran, Sa l k Bakanl olgular nda %40 larda, Tuncer in serisinde %12-16 aras nda seyretmektedir (2). Serimizde solunum sistemi kanserlerinin büyük ço unlu- unu (%52.68) larenks kanseri oluflturmakta, bunu %34.63 ile akci er kanseri izlemektedir. Solunum sistemi kanserlerinde erkekte larenks kanseri (%56.8), kad nda ise akci er kanseri (%34.48) birinci s radad r. Larenks kanseri serimizde erkeklerde %10.18 oran nda izlenmekte olup bu oran, E ilmez (%6.85), F rat (%6.9) ve Canda (%4 n n serilerindeki oranlara göre daha yüksek bulunmufltur (3,5,7). Ancak Türkiye genelinde ve serimiz dahil di er tüm serilerde de, larenks kanseri erkeklerde ilk befl aras ndad r. Serimizde erkeklerde üçüncü s rada (%17.8), genel kanserler içerisinde ise ikinci s rada (%17.50) yer alan gastrointestinal sistem kanserleri, Dündar n serisinde de genel kanserler içerisinde ikinci s rada (%17.39) d r (13). Erkeklerde gastrointestinal sistem kanserleri, Sa l k Bakanl olgular nda % aras nda, Tuncer in serisinde de % aras nda de iflerek ikinci s rada yer almaktad r (2). Serimizde gastrointestinal sistem kanserlerinin en s k yerleflim yeri mide (%41.06) dir. Çal flmam zda meme kanseri kad nlarda birinci (%22.4), genelde ise dördüncü (%10.30) s rada yer almaktad r. Dündar ve F rat n serilerinde, Sa l k Bakanl olgular nda ve geliflmifl ülkelerin verilerinde de kad nda meme kanseri ilk s - rada, E ilmez in serisinde ise ikinci s radad r (2,3,5,13,14). Tuncer ve arkadafllar n n çal flmas nda da Akdeniz, ç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde kad nda meme kanseri birinci s rada yer almaktad r (2). Meme kanserinin, kad nda akci- er kanserinden yaklafl k 2.5 kat daha s k görüldü ü belirtilmektedir (15). Amerika da kad nlarda meme kanseri en s k görülen kanser türü oldu u, her 9 kad ndan birinin meme kanserine yakaland, bu kad nlar n 1/3 ünün hastal a yenik düflmekte ve her y l den fazla ölümle sonuçland - ve kanserden ölüm nedenleri aras nda ikinci s rada oldu- u bildirilmektedir (9,16). Ailesel olgular d fl nda meme kanseri 25 yafl n alt nda nadir görülmektedir (16). Serimizde de olgular n yaln zca %3.19 u 30 yafl n alt ndad r ve en s k yafl grubunda saptanm flt r. Serimizde kad nlarda dördüncü s rada izlenen genital sistem kanserleri E ilmez, Kandilo lu ve Dündar n serilerinde de ilk befl kanser aras ndad r (3,13,17). Serimizde kad nlarda genital sistem kanserlerinde en s k yerleflim yeri uterus (%40.19) tur. Erkeklerde genital sistem kanserleri, serimizde görülme s kl na göre beflinci s radad r. Bu kanserlerin büyük ço unlu unu (%70.65) prostat kanseri oluflturmaktad r. Prostat kanseri Türkiye genelinde, E ilmez, Kandilo lu ve Tuncer in serisinde Akdeniz bölgesinde de ilk befl aras ndad r (2,3,6,17). Çal flmam zda, kanser olgular n n yafl gruplar na göre da l m incelendi inde, olgular n beklendi i gibi 3-4. dekattan sonra, en s k (%28.41) da yafl grubunda yo unlaflt dikkati çekmektedir. Kanser s kl araflt rmalar na yeni yeni e ilmeye bafllayan Türkiye yi büyük bilimsel, metodolojik ve lojistik sorunlar beklemektedir. Uluslararas standard yakalamak için bu konuda al nabilecek baz önlemler ve çal flmalar n bafl nda; teknik standardizasyon, terminoloji standardizasyonu, personel e itimi ve yöntem gelifltirme gelmektedir (2). Mersin yöresindeki patoloji laboratuvar kay tlar na göre 10 y ll k dönemde tan alm fl kanser olgular n n s kl, yafl, cinsiyet, yerleflim yeri da l m ve histopatolojik tiplerini belirlemek amac yla yap lan bu çal flman n verileri, bölgemizde en s k görülen kanser türünün deri kanseri oldu unu ortaya koymaktad r. Türkiye genelinde s kl k bak m ndan birinci s rada solunum sistemi kanserleri yer al rken, serimizde deri kanserinin görülmesi dikkat çekicidir (Tablo 6). Türkiye genelinde erkeklerde solunum sistemi kanserleri birinci s rada yer al rken, serimizde birinci s rada deri kanserinin izlenmesi de genele göre farkl l k göstermektedir. Serimizde kad nlarda meme kanserinin birinci s rada oluflu, Türkiye geneli ile uyumludur. Teflekkür: Patoloji arflivlerini kullanmam zda bize büyük katk lar olan Devlet Hastanesi ve SSK Hastanesi patoloji uzmanlar Uzm. Dr. Alpdo an AY- T MUR, Uzm. Dr. Çetin KOÇAK, Uzm. Dr. Sibel ATAMAN ve Uzm. Dr. Mesut YURDAL a arfliv taramas ndaki katk lar ndan dolay Araflt rma Görevlisi Dr. Tuba KARABACAK a teflekkür ederiz. KAYNAKLAR 1. Aydemir G, Ar can A, Saçakl o lu F, Fidener C. Kanser Kay t Eleman El Kitab (1998). (Manual For Cancer Registry Personnel adl yay n n çevirisi) UKKA Teknik Raporu, No: 10, Lyon Tuncer, Burgut R, Bozdemir N, Coflar EF. Türkiye de Kanser S kl. 1994, Adana.

5 TÜRK PATOLOJ DERG S 3. E ilmez R, Düzcan E. Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Patoloji Anabilim Dal nda kanser s kl üzerine bir çal flma. T J Neoplasia 1992; 1: Chandrasoma P, Taylor CR. Neoplasia: I. Classification, Nomenclature, & Epidemiology of Neoplasms. In: Concise Pathology. Eds: Chandrasoma P, Taylor CR. 3 rd ed. Chapter 17. London: Appleton & Lange, 1998; F rat D. Türkiye de kanser istatistikleri. Türk Kanser Araflt rma ve Savafl Kurumu. 1982, Ankara. 6. Kanser hbarlar n n De erlendirilmesi (1990). Sa l k Bakanl Kanser Savafl Daire Baflkanl, Yay n no: 544, 1991, Ankara. 7. Canda T, Canda MS, Küpelio lu A, Gökden N. Dokuz Eylül T p Fakültesinde kanser s kl üzerine bir çal flma. VIII. Ulusal Patoloji Kongresi Kongre Kitab Cilt 1. (Ed. Behsan Önol) Ankara, Ankara Üniversitesi Bas - mevi 1989; Türkiye de Kanser S kl Toplant s.1-7 Nisan- 1992, Adana. 9. Trichopoulos D, Lipworth L, Petridou E, Adami H. Epidemiology of Cancer. In: Cancer Principles & Practice of Oncology. Eds: DeVita VT, Hellman S, Rosenberg SA. 5th ed. Chapter 12. Philadelphia: Lippincott-Raven, 1997; Hunter DJ, Colditz GA, Stampfer MJ, Rosner B, Willette WC, Speizer FE. Diet and risk of basal cell carcinoma of the skin in a prospective cohort of woman. Ann Epidemiol 1992; 2: Landis SH, Murray T, Bolden S, Wingo PA: CA Cancer statistics, Cancer J Clin 1998; 48: Mark R. An overview of skin cancer: incidence and causation. Cancer 1995; 75: Dündar E, Öner Ü, Ifl ksoy S, Tel N, Kabukçuo lu S. Eskiflehir ilinde y llar aras nda görülen kanser olgular n n istatistiksel de erlendirilmesi. Türkiye Ekopatoloji Dergisi 1998; 4: Cancer Incidence: World Health Statistics, Annual Geneve 1987; 9: Cotran RS, Kumar VK, Collins T. Neoplasia. In: Pathologic Basis of Disease. Eds: Cotran RS, Kumar VK, Collins T. 6th ed. Chapter 8. Philadelphia: Saunders, 1999; Lester SC, Cotran RS. The Breast. In: Pathologic Basis of Disease. Eds: Cotran RS, Kumar VK, Collins T. 6 th ed. chapter 25. Philadelphia: Saunders, 1999; Kandilo lu A, Postac H. SSK Buca E itim Hastanesi Patoloji Bölümü nde incelenen materyal içerisinde kanser s kl ve da l m. Ankara Patoloji Bülteni 1995; 12: