OFSET BASKI SİSTEMİNDE ZAMANA BAĞLI KURUMANIN MÜREKKEP DENSİTESİNE ETKİSİ

Transkript

1 İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yıl: 9 Sayı: 18 Güz 2010 s OFSET BASKI SİSTEMİNDE ZAMANA BAĞLI KURUMANIN MÜREKKEP DENSİTESİNE ETKİSİ Bahar ASLAN *, Erdoğan KÖSE** Geliş: 21/07/2010 Kabul: 04/11/2010 ÖZET Yağ bazlı ofset baskı mürekkebi, emici özelliği olan kâğıtlar üzerinde nüfuz ederek, sıvanmış kâğıt ve kartonlar üzerine yapılan baskılarda ise oksidasyon yoluyla kurumaktadır. Kuruma süreciyle birlikte basılan mürekkepte bir takım renk değişiklikleri meydana gelmektedir. Bu değişiklikler baskı altı malzemesinin emicilik özelliğine göre farklılık göstermektedir. Bu çalışmada farklı özelliklerde olan birinci hamur, ikinci hamur, parlak kuşe ve mat kuşe kâğıtlar üzerine cyan renk ile yapılan baskıların belirli zamanlardaki densite değerleri densitometreyle ölçülerek kısa süreli kuruma sürecinde mürekkebin densitesinde yaşanan değişiklikler tespit edilmiştir. Veriler değerlendirildiğinde tüm kâğıtlarda zamana bağlı olarak densitede değerlerinde düşüş gözlemlenmiştir. Anahtar Kelimeler: ofset baskı, kuruma, densite THE EFFECTS OF THE INK DENSITY ON TIME BASED DRYING PROCESS IN OFFSET PRINTING SYSTEM ABSTRACT Oil-based offset printing ink penetration by the prints, is established by the absortion property of the paper or through oxidation on coated papers and cardboards.with the drying process, some color changes occur on printed ink. These change varies according to the properties of the substrate material. In this study ink density measurements, with a densitometer, of a specified time intervals for cyan color printings on the different specifications of the uncoated, the book paper, gloss coated and matte coated papers are identified the short-term rate by measuring the changes experienced in the process of the ink. When the data obtained were evaluated in all paper types, a decrease of the solid ink density was observed connected to time of the drying process. Key Words : offset printing, drying, density * Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Eğitimi Bölümü, Teknikokullar-ANKARA ** Gazi Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaa Eğitimi Bölümü, Teknikokullar -ANKARA

2 Bahar ASLAN, Erdoğan KÖSE 1. GİRİŞ Tüm baskı sistemlerinde mürekkep akışkan haldedir. Ancak bu şekilde mürekkep hazneden baskı yüzeyine taşınabilir. Baskıdan hemen sonra mürekkep sıvı halden katı hale geçmelidir. Bu geçiş iki aşamada gerçekleşir. Birinci aşama baskı malzemesine yerleşme, ikinci aşama ise katılaşmadır. Mürekkeplerin faz değişimi, zamana bağlı olarak kendiliğinden ya da ısı, ışık gibi enerji türleri yardımıyla gerçekleşir. Literatüre bakıldığında; Akgül ve ark., Yüzeyi Pürüzlü Kâğıtların Emme Kapasitesinin Basılan Mürekkeplerin Densitometrik Değerine Etkisinin İncelenmesi adlı çalışmalarında mürekkep emiliminin kâğıdın porozitesine(gözeneklilik), permeabilite ve kapileritisine bağlı olduğunu ancak birinci hamur kağıdın daha gözenekli olmasına rağmen daha geç kurumasının nedeni yüksek oranda dolgu maddesinin mürekkebin emilmesine gösterdiği dirençten kaynaklandığını ortaya koymuşlardır (Akgül vd., 2006). Bu çalışmada farklı yüzey özelliklerinde olan birinci hamur, ikinci hamur, mat kuşe ve parlak kuşe kâğıtlara cyan mürekkep kullanılarak, kuruma için ideal baskı şartları olan o C sıcaklık ve % 60 bağıl nem şartlarında yapılan baskıların 0, 15, 30, 45, 60 ve 90. dakikalarda mürekkep densite değişimleri densitometre aracılığıyla ölçülmüştür. Yapılan ölçümlerin sonucunda tüm kâğıtlarda densitenin düştüğü tespit edilmiştir. 2. OFSET BASKI SİSTEMİ Ofset baskı sistemi suyun yağı itmesi prensibiyle çalışır. Kalıplarda iş olan yerler iş olmayan alanlar arasında herhangi bir yükseklik farkı yoktur. Ofset baskıda genellikle bir yüzü fabrikasyon olarak ışığa duyarlı hâle getirilmiş alüminyum kalıplar kullanılmaktadır. Bunun yanında son yıllarda çeşitli yöntemlerle yine ışığa duyarlı hâle getirilmiş bilgisayardan kalıba filmsiz pozlandırılan dijital ofset baskı kalıpları da kullanılmaktadır. Ofset baskı tekniğinde baskı kalıbı ile kâğıt doğrudan temas halinde bulunmadığından bu baskı tekniği endirekt baskı teknikleri arasında yer alır. Kalıp yüzeyindeki düz görüntü, bir alttaki çelik esaslı yüzeyi sert olmayan kauçuk kaplı kazana yani blanket kazanına iletilir. Kauçuk üzerinde görüntü terstir. Baskı blanket kazanı ile bir alttaki baskı kazanı arasında gerçekleşir. Kâğıt bu iki kazan arasından geçerken kauçuk üzerindeki iş kâğıda geçer. Böylece baskı kâğıda sert bir metal kalıptan değil, yumuşak kauçuk bir malzemeden aktarılmış olur. Bu özellikten dolayı ofset sisteminde her türlü kâğıda, parlak, mat, pürüzlü kâğıtlara net baskı yapılabilmektedir (Kansu ve Köse, 2008). 66

3 İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Güz 2010 Şekil 1. Tabaka Ofset Baskı Tekniği (Wilson, 2005) 3. OFSET BASKIDAA KURUMA Baskı sonucunun görsel kalitesi büyük oranda baskı malzemesiyle mürekkebin ideal düzeyde birleşmesine, mürekkebin malzeme üzerindeki kuruma ve sabitleşme sürecine bağlıdır. Kuruma şekli, baskı türüne, baskı altı malzemesine göre farklılık göstermektedir. Nüfuz etme ve buharlaşma yöntemleri fiziksel kuruma, oksidasyon, polimerizasyon ve radyasyon gibi kuruma yöntemleri ise kimyasal kuruma yöntemleridir. Tabakaa ofset baskı tekniğinde mürekkep baskı malzemesinin yüzey yapısına bağlı olarak fiziksel ve kimyasal (emilerek ve oksidasyonla) olarak kurur (Aydemir, 1999) Baskıdan çıkan kâğıt yüzeyindeki ıslak mürekkep filmi pigment, reçine ve kuruyan yağ karışımıdır. Pürüzlü yüzeyli emici özellikteki kâğıt yüzeyindeki mürekkep filminin bünyesindekii yağ kimyasal yapı itibariyle reçine ve kuruyan yağğ karışımı olan vernikle tam uyumlu olmadığından ayrışarak kâğıdın ince kılcal elyaf borucuklarına nüfuz eder. Mürekkebin kâğıt yüzeyinde kalan kısmı (kuruyan yağ, pigment, reçine) oksidasyon ve polimerizasyon reaksiyonlarına uğrayarak 2-3 mikron kalığında bir mürekkep filmi oluşturur. Kurumayı doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen birçok faktör vardır. Kâğıtlar arasında kalan havanın bağıl nemi kuruma oranını etkiler. Bağıl nem % 60 ın üstünde olduğu zaman kuruma zamanı önemli ölçüde artar. Tabakaların arasında ve kâğıdın gözenekleri arasında kalan hava kuruma için gerekli olan oksijeni sağlar ve sağlıklı bir kuruma gerçekleşir. Basılmış kâğıtları havalandırmak oksijen vasıtasıyla kurumayı hızlandırır. Havalandırma ayrıca kuruma reaksiyonu sırasında ortaya çıkan ısının dağıtılmasını sağlar. Eğer sıcaklık aşırı yükselirse mürekkebin 67

4 Bahar ASLAN, Erdoğan KÖSE bloklaşmasına sebep olur. Kâğıdın aşırı rutubetli ve bağıl neminin yüksek olması mürekkebin kurumasını geciktirebilir. Eğer kâğıdın rutubeti yüksek veya baskıda fazla su kullanıldıysaa mürekkebin kuruması önemli ölçüde yavaşlar. Sıcaklık da mürekkebin kuruması üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin 27 o C deki kuruma süresi 16 o C deki kurumaya göre hemen hemen iki kat fazladır. Baskı atölyesi sıcaklığı o C de ve kâğıdın baskı atölyesi sıcaklığında olduğu durumda kuruma için en iyi koşullar sağlanmış olur. Ortam sıcaklığınınn normalin çok altında olması da kurumayıı yavaşlatır. Genellikle yüksek sıcaklıklar daha yararlıdır. Sıcaklıkla beraber polimerizasyon hızı artar, viskozite düşer bu da daha iyi bir penetrasyon sağlar ve mürekkep içerisindeki çözücülerin buharlaşması daha hızlı olur (Lawrence, 2008) ). Şekil 2. Sıcaklığın Kuruma Zamanı Üzerine Etkisi (Llyod vd., 2005) Kâğıt ve hazne suyunun ph ı kuruma hızını büyük ölçüde etkiler. Genel olarak 4,5 lik veya daha yüksek ph değerine sahip ve % 50 ya da daha az miktarda bağıl neme sahip birinci hamur kâğıdın kuruma problemi yoktur. Birinci hamur kâğıtlar genellikle 4,5 in oldukça üzerinde bir ph değerine sahiptir. Bazıları 7 nin çok az üzerinde, ya da 7 ye yakın bir ph değerine sahiptir. Bir kural olarak kaplamanın ph ı ne kadar yüksekk ise mürekkebin o kadar hızlı kuruduğuu bilinir. Eğer kuruma, oksijen yetersizliğinden dolayı gecikiyor ise kağıdın havalandırılmasıylaa gereken oksijen sağlanabilir ve kuruma hızlandırılabilir. Eğer problem kurutucunun yetersizliğinden dolayı ise veya hazne suyu içindeki asit, kurutucunun etkisini yok ediyorsa vernik veya lak basılarak iş kurtarılabilir (Lawrence, 2008). 68

5 İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Güz MATERYAL ve METOD 4.1. Kullanılan malzeme ve cihazlar UGRA 1982 kalıp kontrol skalası Baskıların densite (yoğunluk) ölçümleri, UGRA 82 kalıp kontrol şeridi kullanılarak yapılmıştır. UGRA 82 (Şekil 3) önce kalıbın pozlandırılma kalitesini sonra da basılı materyalin kalitesinin kontrol edildiği uluslararası kabul görmüş bir standart kontrol şerididir (Özsoy, 2007). Şekil 3. Film UGRA 82 Kontrol Şeridi Kalıp densitometresi UGRA 82 test skalasının kalıba pozlandırılmasından sonra kalıpta pozlamaya ve kalıp banyosuna bağlıı olarak herhangi bir tram nokta kaybı olup olmadığını ölçmek amacıylaa techkon kalıp densitometresinden yararlanılmıştır. Bunun nedeni ise, baskı öncesi kalite kontrolü olmadan, daha sonraki baskı kalitesinee garanti verilememesidir. Baskı kalıpları üzerine doğru nokta transferi bugün geniş işlem kontrolü için en önemli unsurdur Kalıp pozlama ve baskı özellikleri Baskıda kullanılacak olan kalıba 60 lpcm tram sıklığı UGRA test skalası DAYE kalıp pozlama makinesinde 40 birim poz süresi verilerek pozlandırılmıştır. 1/9 oranındaa Poligraph positif developer ile sn sürede otomatik kalıp açma makinesinde açılan kalıp tram ton değerleri Techkon Spectroplate ile ölçülerek herhangi bir nokta kaybı olup olmadığı incelendikten sonra test baskılarının yapılacağı Gestetner 211, 25x35 cm ebadındaki ofset baskı makinesine kalıp takılmıştır. Baskı için DIN ISO ve ile uyumlu Huber Resista cyan mürekkep kullanılmıştır. Basılan test skalasının zemin alanlarında 0, 15, 30, 45, 60 ve 90. dakikalarda Gretag Macbeth Spectroeyee ile densite ölçümü yapıldı. Baskı sırasındaa kurumayı yakından ilgilendiren atölye sıcaklığı termometre ile ölçülerek standart değer olan o C sıcaklık sabit tutulmuştur. ph metre ile hazne suyunun asidik değeri 4,5 ile 5,7 değerleri arasında ölçülmüş ve ideal kuruma şartları oluşturulmuştur Kâğıt ve özellikleri Test baskısı için farklı yüzey özelliklerinde olan 115 g/m 2 mat ve parlak kuşe, birinci hamur 115 g/ /m 2 ve 75 g/m 2 ikinci hamur kâğıtlara baskı yapıldı. Birinci hamur kâğıtlar, bileşiminde selüloz miktarı çok, odunsuz kâğıtlardır. Günlük kullanımda fotokopi kağıdı olarak da bilinirler. İkinci hamur kâğıtlar, odun ve selüloz miktarı hemen hemen eşit olan kâğıt türüdür. Mat kuşe ve parlak kuşe gibi kâğıtlar yüzeyleri kaolin, kalsiyum karbonat gibi dolgu maddeleriyle düzeltilip parlatılmış kâğıtlardır Densitometrik Ölçüm ve Özellikleri Densite ışığın, mürekkep tarafından emilme olayıdır. Basılmış bir mürekkep tabakası ne kadar yoğun ise üzerine gelen ışığın alt tabakaya geçmesini ve yansımasını o kadar engeller. Basılmış örnekteki renk yoğunluğunu elektronik 69

6 Bahar ASLAN, Erdoğan KÖSE ölçüm tekniği yardımıyla sayısal bir birime çevirebilmek için densitometre adı verilen aletler geliştirilmiştir (Köse, 1997) Densitometre ile ölçüm sonucu logaritmik bir rakamdır. Densite Eş. 1 kullanılarak hesaplanır. Yansıtma, β değeri olarak da bilinir. Şekil 4 te yansıtmaa faktörü hesaplama formülü verilmiştir. Le P P, basılan mürekkep tarafından yansıtılann ışığı ve Le W, referans beyazı tarafından yansıtılan ışığı göstermektedir. Yansıtma (β) bir örnek tarafından yansıtılan ışık ile standart beyaz (referans değeri) tarafından yansıtılan ışık arasındaki oranı göstermektedir. β değeri aşağıdaki densiteyi sağlamaktadır (Heildelberg Uzman Rehberi, 2008) (1) Şekill 4. Yansıtmaa Faktörü Hesaplama Formülü Densite değeri tabloda görüldüğü üzere renklere ve kağıt türüne göre değişiklik göstermektedir. Alman Ofset Baskı Standardı (Print Standart Offset) in belirlediği densite değerleri aşağıdaki gibidir. Tablo 1. PSO Tarafından Belirlenen Densite Değerleri Siyah Cyan Magenta Sarı Parlak Kuşe Mat Kuşe Birinci Hamur İkinci Hamur 1,85 1,75 1,25 1,2 1,55 1, ,5 1,4 0,95 0,95 1,45 1,25 0,95 0,9 5. BULGULAR 70

7 İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Güz 2010 Farklı yüzey özelliklerinde olan parlak kuşe, mat kuşe, birinci hamur ve ikinci hamur kâğıtlara yapılan baskılardan elde edilen densite (yoğunluk) değerleri ve bu değerlerin zamana bağlı olarak değişimleri Şekil 5, Şekil 6, Şekil 7 ve Şekil 8 de gösterilmiştir. Densite Zaman (dk) ne1 ne2 ne3 ne4 ne5 ne6 ne7 ne8 ne9 ne10 Şekil 5. Parlak Kuşe Kâğıt İçin Densite-Zaman Grafiği Ofset baskıda DIN ISO ye göre cyan rengin parlak kuşe kâğıtta olması gereken densite değeri 1,55 dir adet baskıdan rastgele alınan 10 adet örnekte yapılan densite ölçümleri incelendiğinde, parlak kuşe kâğıtta zamana bağlı olarak mürekkep densitesinde bir düşüş yaşandığı gözlemlenmiştir (Şekil 5). Kuşe kâğıtların yüzeyi kaplanmış oldukları için gözeneklilik seviyeleri düşüktür. Bu nedenle zamana bağlı olarak densitede çok fazla bir düşüş yaşanmamaktadır. Ortalama densite değerine bakılarak 0 ve 90. dakika arasındaki densite farkında 0,021 lik bir düşüş gözlemlenmiştir. Densite değerinde yaşanan düşüşün kaliteyi ve baskıdaki zemin ton değerlerini olumsuz etkilemesi düşünülmemektedir. Ortalama densite değerinde sürekli olarak bir düşüş gözlense de numunelere bakıldığında iniş çıkışlar görülmektedir. Densite değerlerinde yaşanan iniş çıkış kâğıdın su yönü, makinenin hızı, kâğıdın toz oranı, lif yapısı, yüzey düzgünlüğü, gözeneklilik değeri hazne suyu geliş miktarına bağlı olarak değişebilmektedir. 71

8 Bahar ASLAN, Erdoğan KÖSE Densite Zaman (dk) une1 une2 une3 une4 une5 une6 une7 une8 une9 une10 Ortala ma Şekil 6. Mat Kuşe Kâğıt İçin Densite-Zaman Grafiği Kuşe kâğıtlar, kuruma davranışlarına bağlı olarak baskıdan hemen sonra kuşe kâğıdın kaplaması bağlayıcıyı emmeye başlayıp, pigment tanecikleri ve onları bir arada tutabilecek kadar bağlayıcı havanın oksijeni ile temasa girerek yüzeyde 1-2 mikron kalınlığında bir mürekkep filmi oluşturur (Lawrence, 2008). Mat kuşe kâğıda yapılan baskılar incelendiğinde bu kâğıtta zamana bağlı olarak mürekkep densitesinde bir azalma yaşandığı gözlemlenmiştir (Şekil 6). Mat kuşe kâğıtta olması gereken densite değeri 1,45 dir. Mat kuşe kâğıtlar yüzeyi sıvalı ve emici özelliği çok fazla olmayan kâğıtlar olduğu için 90 dakikalık zaman diliminde standart densite değerleri içinde bir düşüş yaşanmıştır 72

9 İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Güz 2010 Densite Zaman (dk) ne1 ne2 ne3 ne4 ne5 ne6 ne7 ne8 ne9 ne10 Şekil 7. İkinci Hamur Kâğıt İçin Densite-Zaman Grafiği DIN ISO ye göre cyan rengin ikinci hamur kâğıtta olması gereken densite değeri 1,00 dir. Yapılan ölçümler incelendiğinde ikinci hamur kâğıtta zamana bağlı olarak mürekkep densitesinde bir düşüş yaşandığı gözlemlenmiştir. İkinci hamur kâğıtlar yüzeyleri sıvalı olmadığı ve buna bağlı olarak kâğıdın gözenekli yapısı fazla olduğu için mürekkebin kâğıda nüfuzu hızlı olmaktadır. Şekil 7 de gösterilen ortalama densite değerlerine bakılarak densitede sürekli bir düşüş olduğu açıkça görülmektedir. une1 une2 Densite une3 une4 une5 une6 Zaman (dk) Şekil 8. Birinci Hamur Kâğıt İçin Densite-Zaman Grafiği 73

10 Bahar ASLAN, Erdoğan KÖSE Ofset baskıda DIN ISO ye göre cyan rengin birinci hamur kâğıtta olması gereken densite değeri 1,00 dir. Yapılan baskıların densite değerleri incelendiğinde birinci hamur kâğıtta zamana bağlı olarak mürekkep densitesinde bir düşüş yaşandığı gözlemlenmiştir. Ortalama densite değerlerine bakılarak 0 ve 90. dakika arasındaki ortalama densite farkının 0,033 olduğu ölçülmüştür. Birinci hamur kâğıdın yüzeyi mat ve parlak kuşeye göre gözenekli olmasına rağmen yüksek oranda dolgu maddesi içermesi bakımından densitede kısa süreli kuruma esnasında pek fazla düşüş yaşanmamaktadır. Şekil 8 de gösterildiği üzere kuruma sırasında birinci hamur kâğıtlarda densite üzerinde kaliteyi etkileyecek bir değişim meydana gelmemektedir. 6. SONUÇ ve ÖNERİLER Parlak kuşe, mat kuşe, birinci hamur ve ikinci hamur kâğıtlar yüzey özellikleri olarak birbirinden farklı kâğıtlardır. Parlak kuşe ve mat kuşe kâğıtlar yüzeyleri dolgu maddeleriyle kaplı kâğıtlar oldukları için benzer özellikler göstermektedir. Bu nedenle ISO standartlarıyla belirlenmiş olan densite değerleri birbirine yakındır. İkinci hamur kitap kâğıtları ve birinci hamur kâğıtlar ise kuşe kâğıtlara göre emici özelliği fazla olan kâğıtlardır. Yapılan ölçümler sonucunda kısa süreli kuruma sürecinde tüm kâğıtlarda densite değerinde düşüş yaşandığı gözlemlenmiştir. Densitede yaşanan bu düşüşler kâğıtların yüzey özelliklerine bağlı olarak farklı davranış göstermişlerdir. Parlak kuşe ve mat kuşe gibi kâğıtlarda daha yavaş yaşanan densite düşüşleri birinci hamur ve ikinci hamur gibi yüzeyi kaplanmamış kâğıtlarda daha hızlı meydana gelmiştir. Yapılan ölçümler sırasında kuruma için en iyi ortam hazırlanmış ve o şartlarda ölçümler yapılmıştır. Ancak makinenin hızı, hazne suyu geliş miktarı gibi faktörler densite değişim değerlerini etkilemiştir. Ortamın olması gerekenden daha sıcak ya da soğuk oluşu, nem şartları kurumayı hızlandırmakta ya da yavaşlatmaktadır. Bu da renk değerlerinin daha hızlı değişmesine yol açmaktadır. Hızlı değişimleri engellemek için baskıların standart koşullarda yani C sıcaklıkta yapılması ve baskısı biten işlerin standart koşullarda saklanması gerekmektedir. Baskı esnasında her kâğıt ve her renk için ayrı ayrı belirtilmiş olan standart densite değerlerine uygun baskı yapıldığı takdirde, kuruma için ideal mürekkep kalınlığı sağlanmış olacak bu da baskı sonrasında meydana gelebilecek arka verme, bulaşma gibi ofset baskı problemlerinin önüne geçecektir. 7. KAYNAKLAR Akgül A., Tutak D., Özakhun C., (2006) Yüzeyi Pürüzlü Kâğıtların Emme Kapasitesinin Basılan Mürekkeplerin Densitometrik Değerine Etkisinin İncelenmesi, Basım Dünyası, Aydemir, C. (1999) Heat-Set Web Ofset Mürekkeplerinin Buhar Basıncı Yöntemiyle İdeal Kuruma Sıcaklığının Belirlenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 74

11 İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Güz 2010 Heidelberg Uzman Rehberi, (2008), Renk, Kalite ve Tramlama Teknolojisi, Türkiye, Heildelberg Kansu, N., Köse, E., (2008), Ofset Baskı Teknolojisi, Ankara, İlke Yayınevi. Köse, E. (1997) Ofset Baskı Sisteminde Renk Yayılması ve Renk Sapması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Lawrence, A., (2008), Matbaacının Kâğıt Hakkında Bilmesi Gerekenler, İstanbul, Basev Yayınları. Llyod, P., Dejidas, Jr., Destre, T., (2005), Sheetfed Offset Press Operating, USA, Pia/Gatf Press. Özsoy S. A. (2007) Ofset Baskıda Kullanılan Kalite Standartları ve Türkiye ye Uygunluğu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Wilson, D.G., (2005), Web Offset Pres Operating, USA, Pia/Gatf Staff. 75