HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ

Transkript

1 HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 20 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Özlem Ateş - İktisat Uzm. Yrd. ozlem.ates2@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Ödemeler Dengesi Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin, yurtdışında yerleşikler ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını elde etmek üzere hazırlanmaktadır. Ödemeler dengesi istatistikleri, Cari İşlemler ile Sermaye ve Finans hesaplarından oluşmaktadır. Cari işlemler; reel kaynaklarla (mal, hizmet, gelir) ilgili işlemleri ve cari transferleri; sermaye ve finans hesapları ise reel kaynak akımlarının finansmanını gösterir. Cari açık ; bir ülkenin ihraç ettiği mal ve hizmetlerden elde ettiği gelirin, ülkenin yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetlere yaptığı ödemelerden az olmasıdır. Bunda, yurtiçi büyüme oranı, reel döviz kuru, üretimdeki verimlilik, rekabet gücü, enerji ithalatı gibi birçok faktör etkilidir. Cari açığın seviyesinin yanı sıra finansman yapısı, ülkenin dış şoklara karşı kırılganlığı açısından önemli bir gösterge olarak yorumlanmaktadır. Cari açığın doğrudan yatırımlar gibi borç yaratmayan ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla finansmanı olumlu, portföy yatırımları gibi kısa vadeli ve borç yaratan kaynaklarla finansmanı daha olumsuz değerlendirilmektedir. Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta uluslararası piyasalarda Yunanistan a ilişkin haberler ön plan çıkarken, Türkiye de sanayi üretimi ile ödemeler dengesi verileri yakından takip edildi. Yurtiçinde önemli gündem maddelerinin başında gelen cari açıktaki genişlemenin TCMB nin almış olduğu önlemlere rağmen hızlı bir şekilde devam ettiği görülüyor. TCMB verilerine göre Mart ayında cari açık, geçen yılın aynı ayına göre %128 oranında artarak, aylık bazda rekor seviye olan $9,8 milyara yükseldi. Cari açık yılın ilk çeyreğinde $22,1 milyara, 12 aylık kümülatif bazda ise $60,5 milyara ulaştı. Sadece Mart ayında, 2010 yılının ilk çeyreği toplamına yakın bir düzeyde cari açık verildiği görülüyor. Artan dış ticaret açığı ve yurtdışına yapılan kâr transferleri cari açığın beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinde etkili oldu. Cari açığın finansman kompozisyonunda, doğrudan yatırımların düşük bir paya sahip olduğu, portföy yatırımları ile net hata noksan kalemlerinin ise önemli ağırlığı olduğu görülüyor. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Mart ayında sanayi üretimi bir önceki senenin aynı ayına göre %10,4 artarak beklentiler paralelinde gerçekleşti. Böylece yılın ilk çeyreğinde sanayi üretimi yıllık bazda %14,2 yükseldi ve iç talebin güçlü bir seyir izlediğine yönelik değerlendirmelerle uyumlu bir görünüm sergiledi. Takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre ise, sanayi üretimi Mart ayında bir önceki aya kıyasla %0,3 geriledi. Bu serinin son iki aydır aylık bazda üst üste gerilemesi, önümüzdeki dönemde sanayi üretiminin büyüme hızında bir miktar yavaşlama yaşanabileceğine işaret ediyor. Yunanistan ın yüksek borçluluk oranlarını sürdüremeyeceği gerekçesiyle Euro Alanı ndan ayrılacağına ilişkin haberlerin gündeme geldiği geçen hafta, Standard & Poor s Yunanistan ın uzun vadeli kredi notunu iki kademe birden indirerek BB- seviyesinden B seviyesine düşürdü. Not görünümünü ise negatif izlemede tuttu. Not indiriminde ülkenin borcunun yeniden yapılandırılmasına dair görüşlerin güçlenmesi etkili oldu. Ayrıca, Moody s de Yunanistan ın kredi notunu birkaç kademe birden indirebileceği uyarısında bulundu. Bu gelişmelerin ardından /$ paritesinde önemli boyutta aşağı yönlü hareket gözlendi. Euro Alanı, bu yılın ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre %0,8, yıllık bazda ise %2,5 ile öngörülerin üzerinde büyüme kaydetti. Almanya da aynı dönemde büyümenin sırasıyla %1,5 ve %4,8 düzeyinde gerçekleşmesi, ülke ekonomisindeki olumlu ayrışmanın sürdüğüne işaret ediyor. Aynı dönemde, İtalya ve İspanya ekonomileri zayıf bir büyüme kaydederken, Portekiz ve Yunanistan ekonomileri daraldı. ABD de Nisan da perakende satışlar aylık bazda %0,5 oranında artarak öngörülerin bir miktar altında kaldı. Veri, bununla birlikte, benzin fiyatlarındaki artışa rağmen son üç ayda yukarı yönlü seyretmesi dolayısıyla tüketim harcamalarının iyimser görünüm sergilediğini ortaya koydu. İşsizlik maaş başvuruları 7 Mayıs'ta sona eren haftada kişi ile beklentilere paralel açıklandı ve önceki haftaya göre düşüş kaydetti. Bu iki veri piyasalar tarafından olumlu karşılandı. Mayıs ayı Michigan Tüketici Güven Endeksi 72,4 ile öngörülerin üzerinde gerçekleşti ve tüketicilerin ekonomiye olan güveninin bu dönemde arttığına işaret etti. Enflasyon tarafında ise, veriler pek olumlu bir görünüm sergilemedi. ABD'de üretici fiyatları Nisan'da %0,8 ile beklentilerin üzerinde artarken, gıda ve enerji dışındaki fiyatlardan oluşan çekirdek endeksteki artış da %0,3 ile yine beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Yüksek emtia fiyatlarının ABD de üretim maliyetleri üzerinde baskı oluşturmaya devam ettiği görüldü. Tüketici fiyatları endeksi ise, Nisan ayında bir önceki aya göre %0,4 artarak beklentiler seviyesinde gerçekleşirken, yıllık artış %3,1 oldu. Gelişmekte olan ülkelerde enflasyona ilişkin gelişmeler önemini korumayı sürdürüyor. Nitekim, Mart ayının ardından Nisan da da enflasyonun %5 in üzerinde gerçekleşmesinin ardından Çin Merkez Bankası zorunlu karşılık oranlarını 50 baz puan artırarak %21'e yükseltti. Bu, 2011 yılındaki beşinci, Ekim 2010 dan bu yana ki sekizinci artış oldu. KAPANIŞ VERİLERİ (13 Mayıs) İMKB-100 : / $ : 1,4118 USD : 1,5748 $ / : 80,78 EURO : 2,2503 Petrol ($/varil) : 114,56 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,65 Altın ($/ons) : 1.494,03

2 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 06.May 13.May Değişim İMKB %5,36 İMKB %5,97 Sınai %4,51 Hizmetler %1,85 Mali %6,60 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) May 09.May 10..May 12.May 13.May İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB Geçtiğimiz haftaya Euro Bölgesinde tekrar su yüzüne çıkan sorunların yarattığı tedirginlikle başlayan İMKB deki satıcılı seyir, cari açık rakamının beklentilerin çok üzerinde açıklanmasıyla hızlandı. Açıklanan bankacılık sektörü bilançolarında kârların istenen düzeyi yakalayamaması da banka hisseleri başta olmak üzere endeksteki aşağı yönlü hareketi kuvvetlendirdi. Perşembe günü gelen tepki alımlarıyla bir miktar toparlansa da, politika yapıcılarının yüksek cari açığı frenlemek için yeni önlemler açıklayabileceği yönündeki görüşlerin yaygınlık kazanmasına bağlı olarak haftanın son gününde de endeks hızlı bir şekilde düştü. Bu gelişmelerle haftalık bazda %5,36 değer kaybeden İMKB-100 endeksi, Cuma günü kapanışta puan seviyesine geriledi. Bu hafta hisse senetleri piyasasında yurtdışı borsalardaki seyirle birlikte yurtiçinde cari açığa ve hükümetin alabileceği önlemlere ilişkin tartışma ve gelişmelerin endekse yön verecek başlıca unsurlar olduğunu düşünüyoruz. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 06.May 13.May (Puan) ,66 7,59-0, ,22 8,39 0, ,48 8,52 0, ,52 8,74 0, ,40 8,65 0,25 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 138,04 137,92-0,12 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %1,48 Kaynak: İMKB Geçen haftanın ilk işlem gününe yatay bir seyirle başlayan tahvil ve bono piyasasında, beklentilerden iyi geçen hazine ihaleleri sonrasında alımlar görüldü. Salı günü de devam eden ihalelere beklentilerin üzerinde talep geldi, ancak gün içinde TL nin Dolar karşısındaki değer kaybı alımları bir miktar sınırladı. Çarşamba günü beklentilerin oldukça üzerinde açıklanan cari açık verisi sonrasında piyasada güçlü satışlar gözlendi. İlerleyen günlerde Bakan Babacan ın cari açıktaki artışın yabancı şirketlerin kârlarını yurtdışına çıkarmalarıyla ilgili olduğunu açıklaması piyasaya bir miktar alım getirdi, ancak İMKB deki olumsuz seyir tahvil ve bono piyasasını da satış baskısı altında bıraktı. Bu gelişmeler sonucunda 20 Şubat 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi haftalık bazda 25 baz puan yükselişle Cuma gününü %8,65 ten kapattı. 2

3 May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 May 10 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 06.May 13.May Değişim Dolar (¹) 1,5361 1,5748 %2,52 Euro (¹) 2,2316 2,2503 %0,84 Sepet (²) 3,2544 3,3075 %1,63 /$ Paritesi (³) 1,4308 1,4118 -%1,33 $/Yen Paritesi (³) 80,62 80,78 %0,20 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1, , , , , ,15 75 / $ $ / Geçen hafta döviz piyasalarında Dolar ın genel olarak önemli para birimleri karşısında değer kazandığı görüldü. Euro Bölgesinde Yunanistan ın borç sorunu ile ilgili endişeler yeniden güçlenirken, bu ülkenin Euro alanından ayrılabileceği yönünde haberler gündeme geldi. S&P nin Yunanistan ın kredi notunu iki kademe düşürmesi, Moody s in de kredi notunu birkaç kademe birden düşürebileceği şeklindeki uyarısı, Euro daki satış baskısını artırdı. Beklentilerden iyi gelen Euro Alanı ilk çeyrek büyüme verileri bu para birimini desteklemekte yetersiz kalırken, Euro daki kayıpların hafta boyunca devam ettiği izlendi. Yurtdışı piyasalardaki dalgalanmanın yurtiçine yansımasının yanı sıra beklentilerden olumsuz açıklanan cari açık verisi, TL nin satıcılı bir hafta geçirmesine neden oldu. Euro daki gerileme nedeniyle EUR/TL paritesindeki hareket sınırlı kalsa da, TL nin haftalık bazda Dolar a ve döviz sepetine karşı değer kaybettiği görüldü. Bu hafta döviz piyasasında, Euro Alanı na ilişkin gelişmelerin belirleyici olmayı sürdüreceğini düşünüyoruz. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 06.May 13.May (Puan) EMBI+ Endeks 566,62 568,39 1,77 Spread Türkiye Endeks 387,46 387,77 0,31 Spread VIX Endeksi 17,07 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta gelişmekte olan ülke eurotahvilleri, Cuma gününe kadar bir miktar dalgalı ancak aşağı yönlü bir seyir izledi. Haftanın ilk günlerinde, kurtarma programına rağmen Yunanistan makro göstergelerinin düzelmemesi ve Yunanistan ın Euro dan çıkmak zorunda kalabileceği söylentileri piyasaya satış getirdi. İlerleyen günlerde ise Çin de beklentilerin üzerinde açıklanan enflasyon rakamlarının bir ekonomiyi soğutma planı getirebileceği endişesi ve Çin Merkez Bankası nın munzam karşılıkları artırması piyasadaki satışları destekledi. Ancak, haftanın Cuma günü tepki alımları ve ardından beklentilerin üzerinde açıklanan Euro Alanı büyüme verisi paralelinde piyasada alıcılı bir seyir gözlendi. Gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi 5 baz puan azalarak 277 ye gerilerken, Türk eurotahvillerinin risk primi ise 2 puanlık düşüşle 207 seviyesine indi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi geçtiğimiz hafta bulunduğu 18,4 seviyesinden 17,07 ye geriledi. 3

4 May 10 May 10 Emtia Piyasaları $/ons Altın $/varil Petrol 1.600, , , , , , ,03 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 114, ,00 60,00 Birçok merkez bankasının altın stoklarını artırdığı haberi, Euro Alanı nı ülkelerindeki borç krizine dair endişelerin yeniden güçlenmesi ve Dolar ın önemli para birimleri karşısında değer kaybetmesiyle altın fiyatları geçtiğimiz haftaya yükselerek başladı. İlerleyen günlerde, Çin de açıklanan sanayi üretim verisinin zayıf, tüketici fiyatları enflasyon verisinin ise yüksek gelmesi nedeniyle Çin Merkez Bankası nın sıkılaştırıcı para politikasına devam edeceği beklentilerinin kuvvetlenmesi ve Dolar ın önemli para birimleri karşısında değer kazanmaya başlaması altına satış getirdi. Bu gelişmeler sonucunda altın fiyatları geçtiğimiz hafta %0,05 azalarak $/ons 1.494,03 oldu. Libya nın petrol arzının sekteye uğraması ile oluşan eksikliği Suudi Arabistan ın telafi etmesine ve ABD de petrol fiyatlarındaki yükseliş paralelinde düşen petrol talebine rağmen Ortadoğu ve Kuzey Afrika da süregelen gerilim nedeniyle petrol fiyatları haftaya yükselerek başladı. Çarşamba günü, Uluslararası Enerji Ajansı nın (EIA) bir önceki hafta petrol stoklarında beklentilerin üstünde artış olduğunu açıklamasının ardından gerileyen petrol fiyatları, OPEC ülkelerinin küresel tüketim tahminlerini artırmalarıyla ve yatırımcıların Asya daki güçlü talebe odaklanmasıyla tekrar yükselişe geçti. Petrol fiyatları geçtiğimiz hafta %4,41 oranında artarak $/varil 114,56 ya yükseldi. Bu Haftanın Gündemi 16 Mayıs TÜİK Nisan Ayı Tüketici Güven Endeksi TÜİK Ocak-Mart Dönemi İşgücü İstatistikleri ABD Mart Ayı Net Sermaye Girişleri Euro Alanı Mart Ayı Dış Ticaret Verisi Euro Alanı Nisan Ayı Tüketici Fiyat Enflasyonu (HICP) (Piyasa Beklentisi Aylık: %0,6, Yıllık: %2,8) 17 Mayıs ABD Nisan Ayı Yeni Konut İnşaatları (Piyasa Beklentisi: 570 Bin Adet) ABD Nisan Ayı Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranı (Piyasa Beklentisi: Sanayi Üretimi Aylık: %0,4 Artış, KKO: %77,6) 18 Mayıs Japonya 2011 Yılı I. Çeyrek Geçici Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi Çeyreklik: %0,5 Azalış, Yıllık: %2 Azalış) 19 Mayıs ABD Nisan Ayı İkinci El Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 5,2 Milyon Adet) Japonya Mart Ayı Sanayi Üretim Verisi Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu Toplantısı ve Basın Açıklaması 20 Mayıs Hazine Nisan Ayı Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku Hazine Nisan Ayı Merkezi Yönetim Bütçe Finansmanı Euro Alanı Mart Ayı Ödemeler Dengesi Verisi (Piyasa Beklentisi: Cari Açık: 6,5 Milyar) Japonya Merkez Bankası (BoJ) Faiz Kararı (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) 4

5 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5